NOOD! KREET. over het Veenweidelandschap in het Groene Hart [ ] HERHALING

Transcriptie

1 over het Veenweidelandschap in het Groene Hart [ ] HERHALING

2 Aan de leden en plaatsvervangend leden van de Vaste Kamercommissie voor LNV t.a.v. de griffier, de heer G.F.C. van Leiden. Liemeer, september 2004 Wij, burgemeesters van gemeenten in het westelijk veenweidegebied, uiten, evenals in oktober 2002, onze zorg over de toekomst van ons gebied. Onze zorg toen was gericht op de snelle uittocht van de boeren in het gebied. Boeren, die niet alleen voedsel produceren, maar ook natuur en landschap beheren. Bovendien zijn zij de basis van de sociale structuur van het platteland. De productieomstandigheden in het veenweidegebied zijn zwaarder dan elders. En waar de gesettelde boerenondernemer dit voor lief nam en gehecht was aan zijn sociale omgeving, trekt de jonge boer zijn eigen plan. Zijn opleiding en geestdrift geven hem aanleiding om niet meer automatisch in de voetsporen te treden van zijn ouders, maar zijn eigen weg te gaan. Wij noemden toen drie hoofdoorzaken die aan deze exodus ten grondslag liggen: 1. de zwakke concurrentiepositie van melkveehouders in dit gebied in verband met de waterhuishouding en de verkavelingstructuur; 2. veranderende inzichten ten aanzien van het waterbeheer, die leiden tot grote onzekerheden met betrekking tot de agrarische bedrijfsvoering; 3. de toenemende verstedelijking in Nederland in het algemeen en in dit gebied in het bijzonder. Deze ontwikkeling leidt tot aantasting van de open ruimte en opdrijving van de grondprijzen. Inmiddels zijn we bijna twee jaar verder en is onze zorg eerder toe- dan afgenomen. De melkveehouderijsector staat nog steeds onder druk en het aantal bedrijfsbeëindigers blijft onverminderd groot. Bovendien laat het Europese landbouwakkoord van juni vorig jaar een forse daling zien van de inkomens van de melkveehouders. Daarnaast is het hele waterregime, dat in het veenweidegebied dé cruciale factor is voor de agrarische bedrijfsvoering, te weinig gericht op een duurzaam voortbestaan van de bedrijven.

3 AGENDA VITAAL PLATTELAND Nu ligt dan de Agenda Vitaal Platteland voor ons. Het kabinet zegt in deze Agenda dat een vitaal platteland en een goede economie belangrijk zijn én dat de landbouw daar een belangrijke plaats in heeft. Uitgangspunt voor het kabinet is om de landbouw te beschouwen als een bedrijfseconomisch gezonde sector, die internationaal moet concurreren. Tegelijkertijd onderkent het kabinet dat in het westelijk veenweidegebied de productieomstandigheden niet optimaal zijn als gevolg van de verkavelingstructuur en de grondwaterstand. Daarom is in dit gebied met, zoals dat genoemd wordt, natuurlijke handicaps landbouwproductie duurder dan elders. Anderzijds bepalen deze handicaps de aantrekkelijkheid van dit unieke landschap, dat een plaats verdient op de werelderfgoedlijst. Het komt ons daarom vreemd en onlogisch voor dat het kabinet, zoals dat omschreven staat in de Agenda, de kosten die gepaard gaan met deze handicaps slechts tijdelijk en voor een gedeelte zou willen vergoeden. Wij willen benadrukken dat deze handicaps landschapsgebonden zijn en dus een permanent karakter hebben. Eerlijke concurrentie voor boeren is pas mogelijk als deze handicaps door middel van een vergoeding worden gecompenseerd. Daarnaast zijn ook andere oplossingen mogelijk, zoals het ontwikkelen van een systeem van Groene Diensten. Echter, de ontwikkeling van dit instrumentarium staat nog in de kinderschoenen en biedt op dit moment weinig zekerheid. ER IS GEEN TIJD TE VERLIEZEN! Er is geen tijd meer, zoals in de Agenda naar voren komt, om via tijdrovende experimenten te onderzoeken op welke wijze het toekomstperspectief van de agrarische bedrijven in het veenweidegebied kan worden verbeterd. Wij willen daarom zo spoedig mogelijk met u in gesprek komen over hoe dit alles vorm en inhoud kan worden gegeven. Liever vandaag nog dan morgen. Kunt u als Vaste Kamercommissie niet een dringend beroep doen op de minister om de handen ineen te slaan met de regionale en lokale overheden? Het is nu de hoogste tijd om de Europese subsidie voor Landbouw met Natuurlijke Handicaps voor de westelijke veenweidegebieden ruimer in te voeren. Sommige veenweidegebieden omvatten soms ook droogmakerijen of hebben kreekruggen in het landschap. Deze gebieden zouden ook in aanmerking moeten komen vanuit historisch en landschappelijk oogpunt. De verwachting is dat pas over 3 jaar, in 2007, bij een drooglegging van 60 cm onder maaiveld een vergoeding zal worden gegeven van 94,- per ha per jaar. Het lijkt een doorbraak van een jarenlange patstelling. Alleen is het de vraag of deze vergoeding op tijd komt en of het bedrag voldoende is. Animal Science Group van Wageningen U.R. en Alterra hebben berekend dat bij een slootwaterpeil van 60 cm onder maaiveld het arbeidsinkomen per hectare circa 330,- minder is dan in de Flevopolder waar de situatie optimaal is. Bij verhoging van het slootwaterpeil tot 40 cm onder maaiveld zal het verschil ongeveer 520,- bedragen. Het LEI zal zich binnenkort bij deze cijfers aansluiten. De 94,- die nu in het verschiet ligt dient dan ook te worden gezien als een eerste stap. De inkomenspositie van de melkveehouders in dit gebied zal er niet significant door verbeteren. Wij roepen daarom de Minister van LNV dringend op om zich in te zetten voor een hectarevergoeding die meer in relatie staat tot de werkelijke inkomensachterstand.

4 SLOOTWATER OF GRONDWATER? Een ander aspect dat in de Agenda Vitaal Platteland onvoldoende aandacht krijgt, is het waterbeheer. De stelling van het kabinet luidt dat de noodzakelijke ontwatering voor de melkveehouderij leidt tot veenoxidatie en bodemdaling. Hier komt een groot spanningsveld naar voren. Dit spanningsveld kan onzes inziens verminderd worden door niet meer te sturen op slootwaterpeil, maar op grondwaterpeil. In 2003 is op de proefboerderij in Zegveld een onderzoek gestart naar hoe het grondwaterpeil te beheersen is. Om goed gras te produceren dient het grondwaterpeil s winters minstens 30 cm onder maaiveld te zijn. s Zomers kan het grondwaterpeil variëren tussen 65 en 80 cm. Door te sturen op het grondwaterpeil kan het slootwaterpeil meer flexibel zijn. Slootwaterpeil s winters laag en s zomers hoger. Hierdoor treedt minder zakking op, is er meer mogelijkheid voor waterberging en een duurzamer bedrijfsvoering. Men kan dan spreken van een boerenverstandpeil. Wij vertrouwen erop dat het resultaat van het onderzoek spoedig een praktische toepassing zal vinden. AGRARICHE HOOFDSTRUCTUUR (AHS) Voorts vinden wij dat in de Agenda Vitaal Platteland te weinig aandacht wordt besteed aan de mogelijkheden die de ruimtelijke ordening biedt om de belangen van de agrarische sector te waarborgen. Het is bekend dat er in een stedelijke omgeving waarin het veenweidegebied zich bevindt, een grote bedreiging is van versnippering en aantasting van het open landschap. Het uiteenvallen van de agrarische structuur door de vele verschillende belangen die in zulke gebieden spelen, is niet ondenkbeeldig. Daarom achten wij het van groot belang dat wordt nagedacht over het invoeren van een agrarische hoofdstructuur (AHS). Er is inmiddels een ecologische hoofdstructuur (EHS) in ons land, om de ecologische waarden te beschermen. Complementair daaraan zou een agrarische hoofdstructuur veel kunnen bijdragen aan de bescherming van de kwetsbare landschappelijke en cultuurhistorische kwaliteiten in het gebied. Wij komen tot de volgende conclusies. 1. De Agenda Vitaal Platteland is een serieuze poging om de ontwikkelingen en bedreigingen op het platteland in beeld te brengen en positief te beïnvloeden; 2. Wij zijn er niet van overtuigd dat de analyses en oplossingsrichtingen zullen leiden tot daadwerkelijke verbeteringen op korte termijn; 3. Het besef is nog onvoldoende doorgedrongen dat een snelle en daadkrachtige aanpak nodig is om de nijpende problemen het hoofd te bieden, dus niet wachten tot Daarom herhalen wij onze noodkreet van oktober 2002! HET IS DE HOOGSTE TIJD OM TOT HANDELEN OVER TE GAAN!

5 Ons programma daarvoor is: a. het op zo kort mogelijke termijn invoeren van de Europese subsidie voor Landbouw met Natuurlijke Handicaps voor de westelijke veenweidegebieden; b. de 94,- per hectare per jaar beschouwen als een eerste stap. De Minister van LNV zal zich in moeten zetten voor een hectarevergoeding die meer in relatie staat tot de werkelijke inkomensachterstand; c. het spanningsveld tussen economisch boeren en bodemdaling verminderen door te sturen op het grondwaterpeil in plaats van op het slootwaterpeil. Volledige bodemdaling is niet te voorkomen, maar kan wel worden verminderd. Op de proefboerderij Zegveld wordt de zogenaamde onderwaterdrainage onderzocht. Hierdoor kan het grondwaterpeil in droge tijden gehandhaafd blijven. Het doel is, minder zakking van het veenpakket, meer waterberging en dus meer kans voor duurzame bedrijfsvoering. Deze ontwikkeling dient sterk gestimuleerd te worden. d. het invoeren van een agrarische hoofdstructuur, juist om de kwetsbare landschappelijke en cultuurhistorische kwaliteiten te beschermen. DE VEENWEIDE CONFERENTIE EN HET GROENEVELD AKKOORD Op 23 juni werd in Baarn een akkoord gesloten over de westelijke Veenweidegebieden tussen het Rijk, de provincies Noord-, Zuid-Holland en Utrecht, inliggende gemeenten en waterschappen. Uitgangspunt voor dit zogenaamde Groeneveld akkoord is dat alle deelnemende overheden de unieke kwaliteiten van het landschap erkennen. De kosten voor behoud van het landschap worden met behulp van twee instrumenten gedragen. 1. Toepassing van EU-regeling Landbouw met Natuurlijke Handicaps. Vanaf 2007 zal voor ha veenweidegebied een vergoeding worden gegeven van 94,- per ha per jaar in een verhouding van 25% EU en 75% Rijk. 2. Ontwikkeling van Groene en Blauwe Diensten. De kosten van deze diensten zullen worden gedragen door Rijk (via Programma Beheer), maar voor een groot deel ook door Provincies, Gemeenten en Waterschappen. Dit betekent dat de provincies jaarlijks 3 miljoen en de gemeenten jaarlijks 2 miljoen zullen

6 over het Veenweidelandschap in het Groene Hart moeten investeren. Waterschappen gaan voornamelijk investeren in Blauwe Diensten (daar zijn geen bedragen genoemd). Het is hard nodig dat de diverse overheden de handen ineenslaan. Het Groeneveld akkoord is een belangrijke stap. De EU regeling zal eindelijk worden toegepast. Maar 94,- per ha per jaar is te weinig om de hogere productiekosten te compenseren en 2007 is nog heel ver weg. Uitbreiding van de middelen voor financiering moet mogelijk zijn. Ook de grote steden in de Delta Metropool zouden moeten meebetalen. Het Groeneveld akkoord gaat echter niet verder dan: De stedelijke gebieden wordt verzocht om mede verantwoordelijkheid te nemen voor de realisatie van groene en blauwe diensten. Gemeente Alkemade A.H. Meerburg Gemeente Bodegraven A.J. Borgdorff Gemeente De Ronde Venen M. Burgman Gemeente Jacobswoude A.C. Hommes Gemeente Liemeer N.C. Barendregt Gemeente Moordrecht P. Neeb Gemeente Nieuwkoop D.M. Boogaard Gemeente Oudewater M.C.C.A. Ruigrok-Verreijt Gemeente Reeuwijk J.C. Bauer Gemeente Rijnwoude E.L.P. Hessing Gemeente Ter Aar L.E. Stolker-Nanninga Gemeente Woerden B.F.A. van der Kluit - De Groot Gemeente Zoeterwoude A.J.E. Havermans Voor meer informatie: Gemeente Liemeer Teylersplein 1, 2441 LE Nieuwveen Telefoon: , info@liemeer.nl [ ] HERHALING