Stichting CVO-AV. Jaarverslag. Stichting Christelijk Voortgezet Onderwijs Alblasserwaard-Vijfheerenlanden (Stichting CVO-AV)

Transcriptie

1 Stichting CVO-AV Jaarverslag Stichting Christelijk Voortgezet Onderwijs Alblasserwaard-Vijfheerenlanden (Stichting CVO-AV) 2016

2 Stichting CVO-AV De kracht van voorbeelden

3 Jaarverslag Stichting CVO-AV 2016

4 Inhoudsopgave Voorwoord 7 A Bestuursverslag 8 1 Verslag van College van Bestuur Algemene informatie Samenstelling, grondslag en doel Missie en visie Scholen Organisatie Strategie Doelstelling en realisatie Ontwikkelingen met externe partijen Zaken met politieke of maatschappelijke impact Code Goed Onderwijsbestuur VO Horizontale verantwoording Onderwijs Onderwijskundige ontwikkelingen Onderwijskwaliteit Personeel Landelijke ontwikkelingen in de praktijk bij Stichting CVO-AV Strategische personeelsplanning Optimalisatie informatievoorziening Onderwijsarbeidsmarkt en vacatures Personele kengetallen Afhandeling klachten Bedrijfsvoering Huisvesting en Facilitaire Zaken ICT Financieel management Financieel resultaat Financiële stabiliteit Investeringen Treasury verslag 44 pag.

5 BESTUURSVERSLAG STICHTING CVO-AV Toekomstparagraaf Kengetallen personele bezetting Meerjarenbegroting Risicobeheersing Kernrisico s Rapportage intern toezicht 49 2 Verslag medezeggenschap 52 3 Verslag raad van toezicht 58 B Jaarrekening 64 1 Balans 65 2 Staat van Baten en Lasten 66 3 Kasstroomoverzicht 67 4 Toelichtingen behorende tot de jaarrekening Toelichting op de balans 74 6 Toelichting Staat van baten en lasten 86 C Overige gegevens 98 1 Controleverklaring Accountant 99 Bijdrage scholen (staan verspreid door het jaarverslag) pag. 1 Calvijn 14 2 Gilde 24 3 Heerenlanden, Locatie Eksterlaan 36 4 Heerenlanden, Locatie Joost de Jongestraat 46 5 Tiener College 55 6 Uilenhof 62 7 Windroos 68 8 Schans 82 9 Lyceum Oudehoven 96

6 Voorwoord

7 JAARVERSLAG STICHTING CVO-AV Welke betekenis willen we voor onze omgeving hebben met ons onderwijs en onze begeleiding? Welke invloed willen we hebben op de maatschappij waar onze leerlingen van nu straks vorm aan gaan geven? Dit zijn de vragen die gedurende het jaar 2016 zowel voor het totaal van de Stichting als voor elk van de afzonderlijke scholen centraal stonden. Vragen die hebben geleid tot het opstellen van Identiteitsbewijzen waarin staat waar we in geloven, waar we voor gaan en hoe dat te merken is. Prominent daarin staat de kracht van voorbeelden, zowel in het zijn van een voorbeeld, als in het spiegelen aan positieve voorbeelden van anderen, dichtbij of verder weg. Als Christelijke organisatie kijken we daarbij ook naar het voorbeeld dat Jezus ons gaf. In dit jaarverslag wordt, conform de geldende vereisten in wet- en regelgeving alsmede de Code Goed Onderwijsbestuur VO, verantwoording afgelegd over het inhoudelijk en financieel reilen en zeilen van Stichting Christelijk Voortgezet Onderwijs voor de regio Alblasserwaard-Vijfheerenlanden (bestuursnummer 59282). Nadere informatie is te lezen op de websites van de betreffende scholen en via de mogelijkheid om daar vandaan door te klikken naar nl, waarin een schat aan informatie over de betreffende scholen is opgenomen. Elke locatie geeft hier op haar unieke, onderscheidende manier invulling aan. Alle scholen werken zo aan onderwijs dat toekomstgericht kwalificerend, socialiserend en persoonlijkheid ontwikkelend is; onderwijs dat stimulerend is en recht doet aan verschillen in interesses, aanleg, ontwikkeling en achtergrond. Kortom: onderwijs waarmee iedere leerling ontwikkelingsvaardig en met vertrouwen zijn of haar levensweg kan vervolgen. Helaas was 2016 ook een jaar waarin we geconfronteerd werden met een noodlottig ongeval van één van onze jonge medewerkers. Hoe groot onze betrokkenheid ook, we konden slechts in beperkte mate delen in het verdriet van zijn ouders en vriendin. Voor het overige mogen we terugkijken op een jaar, waarin met grote inzet en betrokkenheid van allen (vanuit welke rol of relatie dan ook) vorm werd gegeven aan deugdelijk onderwijs en mooie ontwikkelingen. Gorinchem, juni 2017 Drs. A. Smits Voorzitter College van Bestuur

8 A Bestuursverslag

9 JAARVERSLAG STICHTING CVO-AV Stichting Christelijk Voortgezet Onderwijs voor de regio Alblasserwaard- Vijfheerenlanden (Stichting CVO-AV) is sinds 2011 het bevoegd gezag van zowel Christelijke Scholengroep De Hoven (BRIN nummer 00YH) als Heerenlanden College (BRIN nummer 17XU).

10 10 A. BESTUURSVERSLAG 1. Verslag van College van Bestuur

11 JAARVERSLAG STICHTING CVO-AV Algemene Informatie Samenstelling, grondslag en doel Stichting CVO-AV heeft als grondslag het Bijbels Evangelie van Jezus Christus als het gezaghebbende en betrouwbare Woord van God en stelt zich ten doel: werkzaam te zijn tot oprichting en instandhouding van scholen voor christelijk voortgezet onderwijs voor Gorinchem, Leerdam en omstreken, waarbij de Stichting uitdrukking wil geven aan de opdracht om het onderwijs te stellen in het teken van de erkenning en navolging van de boodschap van Jezus Christus. Hierbij geven de statuten tevens aan, dat de Stichting vanuit de grondslag en rekening houdend met diverse levens- of geloofsovertuigingen, uitgangspunten van respect en eerbied naar elkaar daadwerkelijk uitgedragen beoogt te zien in de onder haar gezag staande scholen. Grondslag en doel van de Stichting vormen de basis voor het strategisch beleid van het College van Bestuur (CvB) en zijn vertaald in de navolgende missie en visie voor de Stichting Missie en visie Stichting CVO-AV wil een broedplaats zijn van positieve beeldvorming door inspirerend, toekomstgericht onderwijs vorm te geven, waarin optimaal gebruik wordt gemaakt van de kracht van voorbeelden: voorbeelden om aan te spiegelen of om te volgen; jongeren zich ontplooien tot ontwikkelingsvaardige volwassenen, die weten waarin ze een voorbeeld zijn en die voldoende toegerust zijn met kennis en vaardigheden om hun leven zelfstandig en met vertrouwen in te vullen; jongeren in aanraking worden gebracht met de Bijbel en de betekenis die Jezus Christus en zijn voorbeeld kunnen hebben voor henzelf en de wereld. Stichting CVO-AV doet dit vanuit de visie dat we de school zien als bron van positieve beeldvorming. We helpen iedereen een zo krachtig mogelijk voorbeeld te zijn, door: ons in ons gedrag steeds te richten op: relatie & verbondenheid, autonomie-ondersteuning en competentieversterking; diversiteit en ontwikkeling als krachtig en kansrijk te zien en te zien waarin iemand een voorbeeld voor een ander kan zijn Scholen Formeel bestaat Stichting CVO-AV uit twee scholen, CS De Hoven (CSH) en Heerenlanden College (HLC). Echter zowel organisatorisch, strategisch als onderwijsinhoudelijk staan de afzonderlijke locaties van de scholen in de beleidsuitvoering centraal. Elke locatie heeft haar eigen specifieke identiteit en onderwijskundige invulling. CS De Hoven Heerenlanden College

12 12 A. BESTUURSVERSLAG Stichting CVO-AV kent de volgende locaties School #LL Opleidingen Calvijn 00YH-02 Gilde Vakcollege Techniek 00YH-05 Heerenlanden College (Eksterlaan) 17XU-00 Heerenlanden College (Joost de Jongestraat) 17XU-01 Lyceum Oudehoven 00YH-03 Schans 00YH-01 Uilenhof 00YH-00 Windroos 00YH vmbo gl/tl (mavo) Onderbouw havo / atheneum techniekhavo 783 vmbo bb/kb/gl sector Techniek; onderbouw techniekhavo mbo bbl (i.s.m. Rivor) 1013 mavo, havo en atheneum Tweetalig vwo VECON Business School 266 vmbo bb/kb economie & ondernemen zorg & welzijn techniek dienstverlening & producten 1187 havo, vwo en gymnasium Tweetalig vwo VECON Business School 288 vmbo bb/kb/gl economie & ondernemen zorg & welzijn dienstverlening & commercie techniek 526 vmbo gl/tl in nieuwe mavo -concept havo Junior Talent ontwikkeling techniek -route (TOT) mavo 251 vmbo bb/kb (met vakken op gl) economie & ondernemen zorg & welzijn Naast de bovenstaande scholen heeft Stichting CVO-AV sinds 2012 met Stichting LOGOS het Tiener College ontwikkeld. Het Tiener College is een programmalijn, waar kinderen in de leeftijd van 10 tot 14 jaar dankzij persoonlijk onderwijs de kans krijgen hun talenten optimaal te ontwikkelen. Aan het eind van 2016 betrof dit een groep van 52 leerlingen, waarvan 21 in de VO-leeftijden. In formele zin kan het Tiener College (00YH-09) worden gezien als een brede tweejarige brugperiode voor de verschillende scholen binnen de Stichting.

13 JAARVERSLAG STICHTING CVO-AV Organisatie Het bevoegd gezag van de Stichting wordt gevormd door het eenhoofdig College van Bestuur (CvB), de heer drs. A. Smits. Raad van Toezicht College van Bestuur drs. A. Smits Human Resources en Ontwikkeling mw. M.M. Branderhorst Msc Bedrijfsvoering drs. P. Aartsma RC Calvijn drs. I.J. Spek Lyceum Oudehoven drs. E.R.M. van t Zelfde Gilde Vakcollege Techniek drs. C.H. van Breugel MCC UIlenhof A. van Horssen MEL Heerenlanden College (Eksterlaan) drs. A.J. van Staalduine Schans A. Hoekstra MEL Heerenlanden College (Joost de Jongestraat) mw. J.A.M. Smid-Vink MEL Windroos R.M.J. Vossepoel MEd

14 DE SCHOLEN Calvijn vmbo gl/tl, onderbouw havo/atheneum, techniekhavo Een laptop per leerling Op Calvijn is het project een laptop per leerling verder uitgebreid naar leerjaar 3 havo/vwo en naar leerjaar 1 en 2 vmbo. Ruim 350 leerlingen maken tijdens de les gebruik van een laptop. De komende twee jaar breidt het project zich nog verder uit naar 3 en 4 vmbo, totdat alle leerlingen met een eigen laptop werken. Leerlingen, docenten en ouders concluderen dat de laptop bijdraagt aan uitdagend onderwijs en dat het een middel is om beter te kunnen differentiëren. Voor de borging van het project wordt veel geïnvesteerd in scholing voor docenten. Calvijn participeert in een netwerk van voorhoedescholen voor de integratie van ICT in het onderwijs. Daarnaast is Calvijn aangesloten bij een van de Leerlabs van de VO-raad met als onderwerp ICT en gepersonaliseerd onderwijs. Daarmee is Calvijn een van de landelijke voorbeelden voor de manier waarop ICT wordt gebruikt in de school. We maken gebruik van een mix van leermiddelen; naast de computer worden bij de diverse vakken ook de boeken nog gebruikt. Voor het project is een uitgebreide helpdesk opgetuigd. Leerlingen kunnen met vragen of problemen eerst terecht bij medeleerlingen die zijn opgeleid tot e-coach. Als deze leerlingen er niet uitkomen dan is er een balie in de school waar leerlingen worden ondersteund op technisch gebied. Hier zijn ook altijd voldoende uitleenexemplaren voorhanden. Persoonlijke vorming en de reis naar Roemenië In 2015 is op Calvijn gestart met het vormgeven van de leerlijn persoonlijke vorming. Doel is op gang brengen van een gezamenlijk leerproces voor het team en het organiseren van activiteiten voor leerlingen waarin de brede vorming van leerlingen gestalte krijgt. In 2016 hebben leerlingen, naast hun diploma, voor het eerst het plusdocument meegekregen. Een document dat informatie geeft over de persoonlijke groei van leerlingen.

15 JAARVERSLAG STICHTING CVO-AV In het kader van dit document hebben de leerlingen uit leerjaar 3 in Roemenië vrijwilligerswerk gedaan. Leerlingen hebben naar deze reis moeten solliciteren en op grond van motivatie en zelfreflectie is een keuze gemaakt. Leerlingen dienen ook zelf een geldbedrag bij elkaar te verzamelen, door in de eigen omgeving activiteiten te ontplooien. Het doel van deze Roemenië-reis is ook om uiting te geven aan het Identiteitsbewijs van Calvijn. In deze merkbelofte is opgenomen dat leerlingen van betekenis kunnen zijn voor de wereld om hen heen. Op Calvijn willen we het voorbeeld van de Bijbelse boodschap van geloof, hoop en liefde meegeven, omdat we geloven dat deze boodschap nodig is in deze tijd. Formatief toetsen Calvijn is een van de pilotscholen, die meedoet met de afname van de DTT (diagnostische tussentijdse toets). Deze toets is een adaptieve toets die wordt afgenomen in 2 vmbo en 3 havo/vwo. De leerlingen krijgen hier geen cijfer voor, maar een op maat gemaakte diagnose. Aan de hand van deze feedback kunnen leerlingen beter reflecteren, docenten beter begeleiden en ouders beter ondersteunen. Calvijn draait ook mee in de landelijke klankbordgroep. In het verlengde van de DTT zijn de secties Engels, Nederlands en wiskunde onder begeleiding van SLO bezig met formatief evalueren. Door aanpassing van didactiek en toetsen, door lesbezoeken te doen bij elkaar en door samen lesmateriaal te ontwikkelen vindt er een ontwikkeling plaats op het gebied van formatief toetsen. Leerlingen krijgen meer feedback, minder cijfers en meer begeleiding op maat. Ook hierin is Calvijn een landelijk voorbeeld. Zowel bij de VO-raad en SLO als het ministerie van OCW wordt met nieuwsgierigheid gevolgd op welke manier de docenten op Calvijn formatief evalueren en hoe zij dit implementeren in de school.

16 16 A. BESTUURSVERSLAG 1.2 Strategie Vanuit haar Identiteitsbewijs en Toetsstenen van Beleid heeft Stichting CVO-AV haar strategische doelen vastgelegd in Perspectievennota s en volgt ze de uitwerking van de strategie op basis van een Balanced ScoreCard (BSC). In dit hoofdstuk wordt inzicht gegeven in de doelstellingen en realisatie daarvan op de onderdelen: vorm en inhoud geven aan de bijzondere betekenis van de Stichting; toekomstgericht onderwijs; vormgeving passend onderwijs; herkenbare Christelijke identiteit. De realisatie van de doelstellingen op de gebieden onderwijskwaliteit, human resources management (HRM), personeelszaken en bedrijfsvoering wordt in de hoofdstukken hierna beschreven. In dit hoofdstuk wordt naast de realisatie van de doelstelling op de aangeven speerpunten aandacht besteed aan de ontwikkeling met externe partijen, gebeurtenissen met politieke en maatschappelijke impact en de naleving van de Code Goed Onderwijsbestuur VO. medewerkers en andere relevante actoren. Voor elke schoollocatie is op deze wijze vastgesteld welke meerwaarde zij heeft en dit zorgt voor een unieke positionering van de locatie. Belangrijk uitgangspunt bij het opstellen van de identiteit van de scholen is de identiteit van de Stichting; deze identiteit bindt en verbindt de scholen. De vernieuwde identiteit heeft ook de samenwerking met het basisonderwijs op Christelijke grondslag geïntensiveerd. Deze intensivering is zichtbaar vanuit de verschillende scholen, maar zeker ook op bestuursniveau. Op bestuursniveau is frequent overleg over wat ons bindt en over de wijze waarop het Christelijk onderwijs versterkt kan worden. De nieuwe positionering van de Stichting en de scholen maakt een heroriëntatie op de (marketing)communicatie noodzakelijk. De eerste stappen op het gebied van de ontwikkeling van een nieuw communicatiebeleid, het ontwerpen van nieuwe communicatieconcepten en versterken van de social media strategie zijn ingezet Doelstelling en realisatie Voor het geven van vorm en inhoud aan de bijzondere betekenis van de Stichting zijn de volgende doelstellingen geformuleerd: locatiegebonden invulling aan de meerwaarde van de Stichting; samenwerking basis en voortgezet onderwijs op Christelijke grondslag; op basis van de identiteit van de verschillende locaties opstellen van een marketingcommunicatieplan. Aan het begin van 2016 is het Identiteitsbewijs van Stichting CVO-AV vastgesteld. De kern van de hierop gebaseerde beleidsinvulling is gelegen in het voorbeeld dat de individuele scholen willen zijn voor hun omgeving. Daarom hebben alle scholen in de loop van het jaar hun eigen Identiteitsbewijs vastgesteld. Zij hebben dit gedaan op interactieve wijze met leerlingen, ouders, Toekomstgericht onderwijs richt zich op de invoering van nieuwe innovatieve concepten binnen het onderwijs. Voor 2016 zijn de volgende doelstellingen geformuleerd: visie ontwikkelen op behoeften en vereisten van ICTcompetenties bij leerlingen; invulling van de visie op het beleid voor leermiddelen; vorm en inhoud geven aan 21 e eeuwse vaardigheden; realisatie van diverse projecten in het kader van Investeren en Innoveren ; invoering van een plusdocument voor brede vorming en/of vaardigheden; invoeren van nieuw aanbod vmbo afgestemd op elkaar en op de omgeving. Vijf locaties hebben op basis van het Strategisch Beleidskader ICT en Onderwijs van de Stichting een

17 JAARVERSLAG STICHTING CVO-AV nader uitgewerkte visie ontwikkeld, waarmee zij invulling geven aan de ICT-competenties bij leerlingen. De scholen hebben dit vastgelegd in een leerplan ICT-vaardigheden. Evident is dat deze competenties voor onze leerlingen belangrijk zijn. Dit blijkt ook uit de grote aandacht voor de 21 e eeuwse vaardigheden. De implementatie van deze vaardigheden in de curricula is gestart, maar wordt versneld in Op dit moment zijn er twee locaties die de 21 e eeuwse vaardigheden structureel hebben verankerd in hun onderwijs, de overige scholen volgen. De trajecten rondom het stichtingsproject Investeren en Innoveren hebben een positieve boost gegeven aan nieuwe ontwikkelingen en innovaties binnen het onderwijs. Een keur aan projecten op het gebied van toetsen, flipped classroom, ICT in het onderwijs, lees- en rekenvaardigheid, 21 e eeuwse vaardigheden en nog vele andere hebben het onderwijs versterkt. Ongeveer 75% van de geformuleerde doelstellingen zijn gerealiseerd, maar we zien ook dat Investeren en Innoveren spin offs heeft die op voorhand niet verwacht waren. Investeren en Innoveren heeft gezorgd voor twee onderwijsconferenties, één in 2015 en één begin De conferenties hebben niet alleen een sterke inhoudelijke bijdrage geleverd, maar hebben ook de onderlinge verbondenheid binnen de Stichting versterkt. leerlingen volgt dat deze kerndoelgroepen tevreden zijn over de wijze waarop hier invulling aan wordt gegeven op de verschillende scholen. Daarnaast is in 2016 een extra inspanning noodzakelijk gebleken voor passend onderwijs voor vluchtelingen. Binnen de regio is hierover afstemming geweest, wat geleid heeft tot een adequate opvang en kwalitatief hoogwaardig onderwijs aan deze doelgroep onder de regie van de gezamenlijke schoolbesturen en de gemeente, met het openbaar onderwijs als penvoerder. Een herkenbare Christelijke grondslag is eveneens een belangrijk speerpunt voor de Stichting. Voor 2016 zijn als doelstellingen geformuleerd: ervaren (herkenbaarheid) Christelijke identiteit bij ouders en leerlingen; beleidsvisie op identiteit passend in de missie van de Stichting. Onze herkenbare Christelijke grondslag heeft een prominente plek in het Identiteitsbewijs van Stichting CVO-AV en in de Identiteitsbewijzen van de verschillende schoollocatie. De kern is natuurlijk dat leerlingen en ouders deze grondslag herkennen in ons handelen. Uit onderzoek blijkt dat ouders de Christelijke grondslag zeker herkennen, voor leerlingen vinden we dat deze herkenbaarheid nog vergroot moet worden. Doelstellingen geformuleerd op het thema passend onderwijs zijn: voorzien in verschillen in begeleidingsbehoefte, zowel binnen als buiten de lessen; op de omgeving afgestemd aanbod voor vluchtelingen. Passend onderwijs is een belangrijke doelstelling voor de Stichting. Voor alle leerlingen geldt de kracht van voorbeelden. Passend onderwijs betekent een persoonlijke en onderwijskundige invulling geven aan de aanwezige verschillen. Uit onderzoek onder ouders en Ontwikkelingen met externe partijen Stichting CVO-AV is actief binnen verschillende overleggen op lokaal en landelijk niveau: Gemeenschappelijk Besturen Overleg (GBO) Dit overleg is in het verleden geïnitieerd door het bestuur van Stichting CVO-AV en het blijkt dat afspraken op bestuurlijk niveau van toegevoegde waarde zijn. Zo is er het afgelopen jaar gesproken over en zijn er afspraken gemaakt over: scholing van (kinderen van) vluchtelingen;

18 18 A. BESTUURSVERSLAG vormgeven van techniekonderwijs in de regio; vernieuwing van het vmbo; kernprocedure voor de overgang van PO naar VO; verwachte krimp van leerlingen in de regio. Regionaal Plan Onderwijsvoorziening (RPO) In het aangepaste RPO is voor Heerenlanden College, locatie Joost de Jongestraat, een licentie voor vmbo-tl toegevoegd. De licentie geeft leerlingen die een extra theoretisch vak volgden in de leerweg vmbo-gl de mogelijkheid om een vmbo-tl diploma te halen. gemeenten laat het CvB zich vertegenwoordigen door de directeur van de betreffende school, zo nodig vergezeld door het hoofd Facilitaire Zaken (gebouwen). Arbeidsmarktregio, Regionaal Arbeidsmarkt Platform (RAP) en School & bedrijf Het CvB participeert in het RAP van de arbeidsmarktregio Gorinchem. In dit platform komen vertegenwoordigers vanuit overheden, onderwijs, bedrijven en instellingen periodiek bij elkaar om de arbeidsmarktontwikkeling in deze regio te stimuleren. SamenWerkingsVerband (SWV) PasVOrm (regionummer 28-14), bestuurlijk platform passend onderwijs, regionale educatieve agenda (REA). Stichting CVO-AV werd in het verslagjaar in het toezichthoudend bestuur vertegenwoordigd door mevrouw Smid-Vink, directeur van locatie Joost de Jongestraat. In het toezichthoudend bestuur zijn onder andere de volgende zaken aan de orde geweest: toekomstvisie thuisnabij onderwijs ; arrangementen binnen PasVOrm; overstappende leerlingen; toezichtkader en governance. Verplicht op overeenstemming gericht overleg (VOOGO) en de lokale educatieve agenda (LEA) Het bestuur van Stichting CVO-AV is vertegenwoordigd in het VOOGO van de gemeenten Gorinchem, Hardinxveld-Giessendam, Werkendam en Leerdam. Het LEA is daarbij één van de aandachtsgebieden, evenals het gezamenlijk huisvestingsoverleg. In Gorinchem wordt het VOOGO gevoerd door het CvB, in de andere Inhoudelijk aan dit RAP gerelateerd is de projectorganisatie School en Bedrijf, die activiteiten in informatievoorziening organiseert om de aansluiting van onderwijs op de regionale arbeidsmarkt te optimaliseren. In het bestuur van deze projectorganisatie (tot begin 2016 onderdeel van de Regionale Sociale Dienst en vervolgens een Stichting) is het CvB de vertegenwoordiger van het regionale (voortgezet) onderwijs. Project Top Techniek In Bedrijf Onder de vlag van Top Techniek In Bedrijf (TTIB) is een meerjarig regionaal ontwikkelingstraject opgezet ter bevordering van het techniekonderwijs en het aantrekken van meer leerlingen in de techniek. In 2016 is het project verlengd tot 1 juli Onderwerpen die aan bod komen zijn: deskundigheid, onderwijs, bedrijf en governance. Externe samenwerking vanuit individuele locaties Vanuit de afzonderlijke locaties vinden ook ontwikkelingen met externen plaats. Belangrijk zijn hierin vooral de

19 JAARVERSLAG STICHTING CVO-AV samenwerkingen met de Regionale Opleidingscentra (ROC s) in het kader van doorlopende leerlijnen, de vernieuwingen in het vmbo en de samenwerkingen die er zijn met bedrijven en instellingen. Voor nadere informatie hierover wordt verwezen naar de jaarverslagen van de scholen. Samenwerkingsovereenkomsten VO/BVE Van de in totaal 4791 leerlingen die per 1 oktober 2016 ingeschreven stonden bij Stichting CVO-AV, volgen 58 leerlingen onderwijs bij andere instellingen, waaronder een ROC, om binnen het VAVO hun diploma te behalen. In de meeste gevallen gaat het om het Da Vinci College (DVC) te Dordrecht en Gorinchem en ROC Rivor te Tiel. Omgekeerd volgden 107 leerlingen van het ROC Rivor aan het Gilde onderwijs om daar (na het verkrijgen van het vmbo-diploma) voorbereid te worden op een mbo-bbl diploma in niveau 2 of 3. Gilde, Rivor en het bedrijfsleven maken in het kader van het Vakcollege Techniek en het stimuleren van techniekonderwijs ook nog deel uit van een bredere Privaat Publieke Samenwerking. Met het ROC DVC in Gorinchem, Hardinxveld- Giessendam en Dordrecht wordt op allerlei manieren en in verschillende vakgebieden intensief samengewerkt. Voor techniek geldt dat voor de doorontwikkeling van de aansluiting naar de BOL (voltijds) programma s zijn ontwikkeld, waaronder versnelde en deels geïntegreerde programma s in het kader van Talent Ontwikkeling Techniek (TOT) op Uilenhof en Gilde. Sinds augustus wordt voor het Gilde zelfs gebruik gemaakt van een stukje van het DVC gebouw aan de Mollenburgseweg in Gorinchem. Bij zorg/welzijn en economie zien we de samenwerking met het DVC met name in het vormgeven van een geïntegreerde vorm van loopbaanoriëntatie en -begeleiding (LOB), waardoor leerlingen vanuit de Windroos bijvoorbeeld nauwelijks meer verkeerd gekozen blijken te hebben Zaken met politieke of maatschappelijke impact Vermeldenswaardig op dit terrein over 2016 is het volgende: 1. in 2016 hebben het Junior College en het Tiener College veel landelijke aandacht gekregen. Zowel vanuit de politiek, de wetenschap als het onderwijs krijgt de ontwikkeling van kinderen in de leeftijdsgroep jaar veel aandacht. Het Tiener College is veelvuldig bezocht door geïnteresseerden. Daarnaast zien we dat er in Nederland verschillende vergelijkbare initiatieven ontplooid worden. Om hier enige samenhang in te houden en de positie van deze onderwijsvorm te verstevigen, is een landelijke kwartiermakersgroep onderwijs tot stand gekomen. Daarnaast is er mede onder invloed hiervan een nieuw landelijk PO-VO netwerk ontstaan onder voorzitterschap van voorzitters van de PO- en VO-raad; 2. een belangrijk aandachtspunt in 2016 is de reactie van het onderwijs op de verwachte krimp van met name het aantal kinderen in de schoolgaande leeftijd. In vervolg op het traject binnen het basisonderwijs is ook voor het voortgezet onderwijs een start gemaakt met een transitieatlas, waarin de ontwikkelingen en de gevolgen daarvan voor het onderwijsaanbod in beeld gebracht kunnen worden. Op 12 september 2016 heeft een interactieve bijeenkomst plaatsgevonden met verschillende actoren, wat geresulteerd heeft in een eerste verkenning van mogelijke scenario s. In 2017 wordt dit onderwerp verder uitgewerkt Code Goed Onderwijsbestuur VO Stichting CVO-AV onderschrijft de Code Goed Onderwijsbestuur VO en leeft deze ook na. De verantwoording in dit jaarverslag geeft onder andere inzicht in de wijze waarop Stichting CVO-AV hier invulling aan geeft.

20 20 A. BESTUURSVERSLAG Evaluatie functioneren CvB Onder meer op basis van een eerdere evaluatie van het eigen functioneren van het CvB en de ondersteuning die het CvB daartoe heeft, is aan het begin van het jaar een keuze gemaakt om het CvB binnen de stafdiensten te laten ondersteunen door een directeur HR&O, een directeur Bedrijfsvoering (beide tevens als leidinggevenden van de Algemeen Ondersteunende Dienst van de Stichting) en een bestuurssecretariaat. De volledige bemensing hiervan vond pas plaats met ingang van het nieuwe schooljaar, zodat een evaluatie hiervan tijdens het verslagjaar nog te vroeg was. Het CvB heeft gedurende het jaar twee keer met een delegatie van de RvT haar eigen functioneren besproken. De tweede keer is daartoe een feedbackronde uitgezet onder de directeuren en het DB van de GMR, waarin de mate waarin door het CvB richting, ruimte en ruggensteun wordt gegeven centraal stond. Nevenfuncties Bestuurder De bestuurder van Stichting CVO-AV vervult onderstaande nevenfuncties. Alle nevenfuncties zijn onbezoldigd. De nevenfuncties worden uitgevoerd in het kader van de hoofdfunctie CvB. Buiten deze hoofdfunctie vervult de bestuurder geen nevenfuncties: Horizontale verantwoording Het vormgeven van de horizontale verantwoording en dialoog is een continu proces. Het is gericht op het continu afstemmen van het schoolbeleid op de behoeften van de omgeving. Beleidsmatig gebeurt dit op de volgende manieren: overleg met en verantwoording aan de ouders en leerlingen in de GMR; overleg met en verantwoording aan deelraden, ouderraden, klankbordgroepen van ouders en leerlingenraden. Elke schoollocatie heeft een deelraad, waarin in ieder geval ook een aantal ouders en een aantal leerlingen zitting heeft. De locaties van Heerenlanden College hebben een gezamenlijke MR die met beide directeuren van deze school overleg heeft; het door de scholen op de website publiceren van eigen, aan het schooljaar gerelateerde jaarverslagen, naast het verplichte jaarverslag van de Stichting en andere informatie over de school, zoals de schoolgids en nieuwsbrieven; het participeren in het landelijke project Vensters voor Verantwoording ( en het mede op basis daarvan tot stand brengen van een actieve dialoog met te onderscheiden groepen belanghebbenden; het per locatie actief onderhouden van de relevante externe stakeholders van de schoollocatie en komen tot een beleidsmatige opzet van horizontale dialoog met de externe belanghebbenden. Het is beleidsmatig verankerd (onder meer in de BSC), dat de locaties het CvB mee laten participeren wanneer zij een uitwisseling met voor hen relevante stakeholders hebben; het CvB spreekt elk jaar van elke locatie een vertegenwoordiging van ouders, hetzij tijdens een groot locatiebezoek, hetzij tijdens het jaarlijks gesprek met de betreffende deelraad. Nevenfuncties binnen hoofdfunctie (CvB Stichting CVO-AV) Functie / taak Bedrijf/instelling Lid Dagelijks Bestuur (namens onderwijs) Lid Algemeen (toezichthoudend deel van) Bestuur Bestuurslid kring Alblasserwaard/Vijfheerenlanden Lid Lid Lid regiegroep St. School en Bedrijf (Albl.w./Vijfheerenlanden) Samenwerkingsverband PasVOrm VNO/NCW Platform Onderwijsarbeidsmarkt Midden-Nederland Landelijk netwerk aansluiting PO-VO PO-raad & VO-raad Transitieatlas AV

21 JAARVERSLAG STICHTING CVO-AV Onderwijs Onderwijskundige ontwikkelingen Binnen de vmbo-opleidingen stond 2016 in het teken van het inrichten van de nieuwe profielen. De vernieuwde curricula (bb, kb en gl) hebben impact op nagenoeg alle onderdelen van het onderwijs. De implementatie loopt in komende jaren door. De volgende profielen zullen binnen Stichting CVO-AV worden aangeboden: School Profielen Gilde Vakcollege Techniek Windroos Schans Heerenlanden College (Joost de Jongestraat) Uilenhof Calvijn Bouwen, Wonen en Interieur (BWI) Mobiliteit en Transport (M&T) Produceren, Installeren en Energie (PIE) Economie en Ondernemen (E&O) Zorg en Welzijn (Z&W) Dienstverlening en Producten (D&P) Economie en Ondernemen (E&O) Zorg en Welzijn (Z&W) Dienstverlening en Producten (D&P) Zorg en Welzijn (Z&W) Dienstverlening en Producten (D&P) Dienstverlening en Producten (D&P) Binnen de Stichting wordt op verschillende wijze invulling gegeven aan innovatieve vormen van onderwijs. - In samenwerking met Stichting LOGOS biedt Stichting CVO-AV sinds 2012 het Tiener College. Een onderwijsconcept voor kinderen van 10 tot 14 jaar, met doorlopende leerlijnen die op een gedifferentieerde manier zowel aansluiten bij de leerbehoeften van het betreffende kind als de algemene kerndoelen en opleidingseisen. Het concept heeft in 2016 herhaaldelijk het landelijke nieuws gehaald, veel andere scholen hebben het Tiener College bezocht en op verschillende plekken in het land heeft het Tiener College navolging gekregen. Een samenwerking tussen de locaties Calvijn, Lyceum Oudehoven en Gilde heeft geleid tot een nieuw onderwijsconcept, namelijk de Techniekhavo. In deze havo-opleiding volgen leerlingen ook verschillende techniekvakken. De Techniekhavo is speciaal bedoeld voor leerlingen die na de havo door willen stromen naar het technische hoger beroepsonderwijs. Enkele jaren geleden is de Uilenhof begonnen met de ontwikkeling van het onderwijsconcept Talent Ontwikkeling Techniek (TOT). TOT biedt een doorlopende leerlijn van mavo, mbo en hbo binnen negen jaar. Onderdeel van het traject is een versnelde mavo-opleiding. In 2016 heeft de eerste lichting leer-

22 22 A. BESTUURSVERSLAG lingen hun vmbo-opleiding volledig afgerond, terwijl ze ook al twee jaar mbo-onderwijs op het Da Vinci College hebben gevolgd Onderwijskwaliteit De onderwijsresultaten in het schooljaar zijn in hoge mate tevredenstellend: Alle zeventien afdelingen binnen de acht scholen van de Stichting voldoen aan de door de Inspectie gehanteerde normen met betrekking tot onderwijsresultaten. Zij hebben op grond van de resultaten en de (ontwikkeling van de) verschillende onderdelen van het onderwijsproces ook het vertrouwen van de Inspectie gekregen om onder het zogenaamde basisarrangement van toezicht te kunnen blijven vallen. De Onderwijsinspectie heeft in 2016 op de locaties Gilde en Uilenhof een periodiek kwaliteitsonderzoek uitgevoerd. De bevindingen van de Inspectie ondersteunen het streven om op alle locaties (met behoud van de goede relatie met de leerlingen) nog meer in te zetten op een doelgerichte en differentiërende didactiek. Nadere informatie over de onderwijsprestaties (doorstroomgegevens, examenresultaten etc.) staan vermeld in de schoolgidsen en jaarverslagen van de locaties ( en ), op en op de website van de Onderwijsinspectie ( Oordeel inspectie per afdeling: voldoende (V) of onvoldoende (O) St. CVO-AV vmbo-b vmbo-k vmbo-(g)t havo vwo Calvijn V Gilde V V V Eksterlaan V V V Joost de Jonge V V Lyceum Oudenhoven V V Schans V V V Uilenhof V Windroos V V Slagingspercentages St. CVO-AV vmbo-b vmbo-k vmbo-(g)t havo vwo Calvijn 96% Gilde 100% 95% 94% Eksterlaan 95% 84% 97% Joost de Jonge 100% 100% Lyceum Oudenhoven 92% 89% Schans 100% 100% 100% Uilenhof 98% Windroos 100% 100%

23 JAARVERSLAG STICHTING CVO-AV Algemene tevredenheid bij leerlingen Schoolklimaat en veiligheid Calvijn Eksterlaan Gilde Joost de Jonge Lyceum Oudehoven Schans Uilenhof Windroos gem. St. CVO-AV 9,9 9,7 9,5 9,3 9,1 8,9 9,5 9,4 9,5 9,5 9,4 9,3 9,2 Calvijn Eksterlaan Gilde Joost de Jonge 9,8 9,8 Lyceum Oudehoven Schans Uilenhof Windroos gem. St. CVO-AV Tevredenheid leerlingen Jaarlijks wordt de tevredenheid van de leerlingen en de ouders gemeten. Tot en met 2016 gebeurde dit in alle klassen van leerjaar 3. Hoewel bij de leerlingen de gemiddelde tevredenheid over het totaal van de gemeten aspecten (zie op alle locaties op een zes of hoger uit kwam, wist alleen de Windroos ruim boven de streefwaarde van 6,9 te komen. Leerlingen zijn zeer tevreden (7,3/7,4) over de onderstaande punten: 1. sfeer op school; 2. omgang met andere leerlingen op de school; 3. veiligheid op school. Alle vragen die te maken hebben met directe veiligheid in de afgelopen drie maanden worden zeer positief beantwoord, veelal boven 9,0. De leerlingen zijn daarnaast zeer positief over het schoolklimaat. Tevredenheid ouders Het landelijk gemiddelde bij de waardering van de ouders is 7,3. Binnen de Stichting is de gemiddelde tevredenheid van de ouders 0,1 punt hoger dan de eerdere jaren. De hoogste score van ouders is op de uitspraak: Mijn kind voelt zich veilig op school. De ouders van Gilde en Windroos zijn het meest positief. Algemene tevredenheid bij ouders 9,0 8,0 7,0 6,0 5,0 4,0 3,0 2,0 1,0 0,0 Calvijn Eksterlaan Gilde Algemene tevredenheid school 2014 Joost de Jonge Lyceum Oudehoven Schans Uilenhof Windroos gem. St. CVO-AV Algemene tevredenheid school 2015 Algemene tevredenheid school 2016

24 DE SCHOLEN Gilde Vakcollege Techniek, vmbo bb+kb+gl/mbo 2+3, techniekhavo Gilde Vakcollege Techniek is in 2016 doorgegroeid van 739 naar 766 leerlingen op het vmbo en 106 leerlingen in het mbo bbl-2/3 traject. Het Gilde is daarmee op afstand de grootste technische vmbo van Nederland. Het aantal nieuw aangemelde leerlingen voor klas 1 is ten opzichte van het jaar daarvoor licht gedaald. Dit betekent dat er in augustus 2016 een klas minder is gestart in het eerste leerjaar. De bovenbouw is echter fors doorgegroeid, waardoor het Gilde als totaal is blijven groeien. Deze groei brengt de nodige uitdagingen met zich mee om ook de fysieke inrichting van het gebouw aan de Gildenweg daarop af te stemmen. Deze uitdaging zit op de praktijklokalen vast, maar ook aan theorielokalen komen we tekort. In 2016 is een begin gemaakt met het nadenken over een uitbreiding van het Gilde. Daartoe behoort een studie door een architectenbureau naar de uitbreidingsmogelijkheden van het gebouw en overleg met de gemeente Gorinchem. Naast uitbreiding vanwege groei is ook een uitbreiding en herinrichting noodzakelijk vanwege de onderwijskundige ontwikkelingen, zoals de vernieuwing van het beroepsgerichte programma. Hiervoor is er een uitbreiding gerealiseerd bij Mobiliteit & Transport. Het lokaal is qua oppervlakte bijna verdubbeld. Naast Stichting CVO-AV heeft ook het bedrijfsleven geïnvesteerd in de inrichting van het lokaal. Vele materialen zijn geschonken, waaronder een vrachtauto.

25 JAARVERSLAG STICHTING CVO-AV Het Gilde heeft hiermee doorlopende leerlijnen in de techniek voor iedere leerling op ieder niveau: van basisberoepsgerichte leerweg naar niveau 2 van het mbo; van kaderberoepsgerichte leerweg naar niveau 3 van het mbo; van de gemengde leerweg naar niveau 4 van het mbo; van de techniekhavo naar niveau 5. We spreken dan over hbo-niveau. Kalenderjaar 2016 heeft in het teken gestaan van de verdere uitbouw en implementatie van het mbo onderwijs op het Gilde. De docenten van het Gilde verzorgen de lessen en de begeleiding, ROC Rivor bewaakt de kwaliteit en is verantwoordelijk voor de examinering van het onderwijs. Het aantal opleidingen is uitgebreid en de eerste 20 leerlingen hebben hun diploma behaald. Het aantal leerlingen is fors doorgegroeid van 71 naar 106 leerlingen per 1 oktober De doorlopende leerlijn voorziet in een vraag en voldoet aan de verwachting. Onderwijskundig heeft 2016 verder in het teken gestaan van vernieuwingen gestimuleerd vanuit het project Investeren en Innoveren. Onder andere het positioneren van programmeren en coderen heeft in het onderwijsproces een plaats gekregen. Ook de vernieuwing van het beroepsgerichte programma bij de profielen voluit PIE en voluit BWI heeft steeds meer vorm en inhoud gekregen. Een laatste ontwikkeling waar forse stappen in zijn genomen, betreft het ontwikkelen van het concept techniekhavo. Samen met Calvijn is de onderwijskundige en organisatorische opzet van de techniekhavo tot stand gekomen en is er een pilot op het Gilde gestart. De komende jaren zal deze ontwikkeling de agenda van het Gilde stevig gaan bepalen. Het Gilde heeft met de doorlopende leerlijnen in de afgelopen jaren een eigen visie ontwikkeld en versterkt op eigentijds en toekomstbestendig technisch onderwijs. Van een school met een basis-kader oriëntatie is het Gilde ontwikkeld tot een opleidingscentrum voor Techniek en Vakmanschap. Hiermee is het Gilde een aansprekend voorbeeld voor anderen. Leerlingen van het Gilde zijn in 2016 zowel landelijk kampioen bij de Junior Vakkanjers geworden als bij de laswedstrijden van het NIL (Nederlands Instituut voor Lassen)

26 26 A. BESTUURSVERSLAG 1.4 Personeel Landelijke ontwikkelingen in de praktijk bij Stichting CVO-AV Actieplan Leraar een krachtig beroep! In het actieplan Leraar een krachtig beroep! beschrijft het kabinet hoe de professionele kwaliteit van de leraren en de schoolleiders verbeterd kan worden, zodat de best mogelijke kwaliteit van onderwijs gerealiseerd wordt. De acties, gericht op de realisatie van dit streefbeleid, zijn ondergebracht in een drietal lijnen: Daarnaast is in de zomer van 2016 geïnventariseerd welke scholingsbehoeften er zijn binnen de locaties en worden gezamenlijke ontwikkeltrajecten centraal ingekocht en uitgevoerd (in 2017) binnen de CVO-AV Academie. Het doel voor 2016 met de CVO-AV Academie was dat de deelnemers de workshops gemiddeld met een 7 zouden waarderen: dit is gerealiseerd (zie tabel 9 bij de personele kengetallen). 1. De kwaliteit van de leraar en schoolleider wordt duurzaam geborgd Al ruim voordat het actieplan Leraar 2020 door het kabinet werd gelanceerd, was er binnen Stichting CVO-AV een sterke focus op het versterken van de professionalisering van docenten, schoolleiders en onderwijsondersteunend personeel. In 2016 kreeg dit, naast het continueren van de interne CVO-AV Academie en benutting van de Lerarenbeurs ook vorm in een vernieuwde opzet van het MD-programma voor leidinggevenden en de middenmanagementopleiding voor potentiële schoolleiders. CVO-AV Academie In de CVO-AV Academie kunnen medewerkers zich sinds 2013 intern oriënteren op nieuwe ontwikkelingen en hun vaardigheden en kennis vergroten (workshopdeelnemer) of kennis delen (workshopleider). Ten opzichte van de eerste jaren, is er een afname van het aantal activiteiten in de CVO-AV Academie in In 2016 wordt ervaren dat medewerkers minder snel initiatief nemen om zelf een workshop aan te bieden. De meeste medewerkers die bereid zijn kennis te delen, hebben dit al drie jaar gedaan en zien de belangstelling voor hun workshop afnemen. Om deze reden is de werkgroep CVO-AV Academie intervisie gaan organiseren op diverse onderdelen voor vakdocenten. Middenmanagementopleiding voor potentiële teamleiders In 2016 krijgt de middenmanagementopleiding een vervolg. In dit traject worden acht docenten met leidinggevende potentie door ViaVinci/SBO opgeleid tot middenmanager. Van de acht docenten zijn twee deelnemers gedurende de opleiding reeds benoemd in de functie van teamleider. Management Development (MD) Gedurende ieder schooljaar organiseert het CvB zes MD-dagen voor alle leidinggevenden van de Stichting. Naast onderlinge ontmoeting is het doel van de MD-dagen bespreking van organisatieontwikkelingen en vormgeven aan de professionalisering van leidinggevenden. Thema s in 2016 waren onder andere duurzame inzetbaarheid van medewerkers, leermiddelenbeleid, project Identiteitsbewijs, progressiegericht leidinggeven en spiritualiteit & leiderschap. Lerarenbeurs Stichting CVO-AV stimuleert docenten (in lijn van dit actieplan) om een master te gaan halen of een tweede onderwijsbevoegdheid. Dit resulteert in 2016 in een toename van docenten die studeren met een Lerarenbeurs, van 16 docenten in 2015 naar 31 docenten in 2016.

27 JAARVERSLAG STICHTING CVO-AV Lerarenregister In 2016 hebben 42 leraren zich ingeschreven in het Lerarenregister: 26 docenten van locaties in Gorinchem, vier docenten van de Schans in Sleeuwijk en 12 docenten van Heerenlanden College. Schoolleidersregister In 2016 hebben de eerste vier schoolleiders zich geregistreerd in het landelijke schoolleidersregister. In 2017 zullen de overige schoolleiders gestimuleerd worden zich, als voorbeeld voor collega s, te registeren in dit register. 2. Naar professionele scholen, met ruimte voor goed onderwijspersoneel In deze actielijn staat HRM-beleid (in relatie tot kwaliteitsbeleid) centraal. In 2016 vond binnen Stichting CVO-AV de transitie van P&O naar HRM plaats. In april 2016 werd een directeur HR & Ontwikkeling benoemd. Een belangrijke opdracht voor HRM (leidinggevenden en afdeling HR) is om in de komende jaren het huidige personeelsbeleid te ontwikkelen naar strategisch HR-beleid en hier uitvoering aan te geven in de dagelijkse praktijk. Strategisch HR-beleid onderscheidt zich van personeelsbeleid doordat het meer nadruk legt op afstemming met de organisatiedoelen, die vervolgens weer een antwoord zijn op ontwikkelingen in de interne en externe organisatiecontext van de scholen van Stichting CVO-AV. Ook de internal fit waarmee de afstemming van de HR-activiteiten op elkaar wordt geduid, krijgt bij HRM meer aandacht dan bij personeelsbeleid. Eind 2016 is gestart met de uitwerking van het Strategisch HRM-plan voor Stichting CVO-AV. In 2017 wordt dit plan vastgesteld. Jaarlijks worden onderdelen uit dit plan nader uitgewerkt.

28 28 A. BESTUURSVERSLAG Om strategisch HRM te realiseren in de dagelijkse praktijk wordt van de teamleider 2.0 verwacht dat hij de people manager van het team is en in staat is het strategisch HR-beleid uit te voeren in de dagelijkse praktijk. In 2015 zijn hiervoor voorbereidingen getroffen door de kernverantwoordelijkheden van de schoolleiding te actualiseren en in 2016 was het doel dat op vier scholen de transitie naar teamleider 2.0 zou gaan plaatsvinden. Vijf locaties (Calvijn, Joost de Jongestraat, Gilde, Schans en Uilenhof) hebben deze transitie succesvol gerealiseerd. 3. Er komen voldoende en goed opgeleide leraren Duaal Opleiden Voor 2016 was het doel om per leerjaar minimaal 15 studenten van de lerarenopleiding te plaatsen in een duale opleidingsplaats op een locatie binnen Stichting CVO-AV. In 2016 heeft de interne schoolopleider van de Stichting 73 studenten kunnen plaatsen, waarmee de doelstelling ruimschoots is behaald. Alle studenten zijn begeleid door een werkplekbegeleider vanuit Stichting CVO-AV. Voor 2016 was het doel om twee onderdelen van het huidige personeelsbeleid opnieuw uit te werken als eerste stap naar strategisch HR. Het eerste onderdeel dat is uitgewerkt en vastgesteld in 2016 is de visie en uitvoeringsregeling op duurzame inzetbaarheid van medewerkers. Leidinggevenden en medewerkers geven uitvoering aan dit beleid bij diverse HR-activiteiten, o.a. de gesprekscyclus, scholingsactiviteiten, verzuimen re-integratiebegeleiding en bij toepassing van het individueel keuzebudget (50 uur) uit de cao VO. Het tweede onderdeel dat gepland stond voor 2016 betrof het ontwikkelen van het kaderbeleid professionalisering. Dit is in 2016 niet gerealiseerd en staat gepland voor het voorjaar van In juni 2016 behaalt Stichting CVO-AV opnieuw het keurmerk Opleiden in de School na een uitgebreideaudit. Op locatie Calvijn verzamelden zich - vanuit alle locaties van de Stichting - werkbegeleiders, coaches en studenten om samen met de schoolopleider en directieverantwoordelijken te participeren in de audit. Opleidingsschool In 2016 startte binnen Stichting CVO-AV een onderzoek naar de ambitie en haalbaarheid van het doorontwikkelen van duaal opleiden naar een opleidingsschool met NVAO-accreditatie. Dit onderzoek wordt begin 2017 afgerond, waarna een besluit volgt of Stichting CVO-AV de hiervoor beschikbare subsidie gaat aanvragen. Ook wordt een mogelijke samenwerking met het Koningin Wilhelmina College uit Culemborg nader verkend.

29 JAARVERSLAG STICHTING CVO-AV fte_lb fte_lc fte_ld Functiewaardemix vmbo/havo/vwo 19% 56% 25% 106 vmbo-t/havo/vwo 11% 54% 35% 124 havo/vwo 4% 50% 46% 142 Vmbo 35% 53% 12% 77 Tabel 1: groeipercentages en functiewaardemix per onderwijstype (bron: Convenant Leerkracht) Convenant Leerkracht In 2009 is het Convenant Leerkracht landelijk ingevoerd om de aantrekkelijkheid van het beroep van leraar te vergroten, onder meer door de invoering van een na te streven verhouding tussen verschillende niveaus binnen de lerarenfunctie, de zogenoemde functiemix. In de afgelopen jaren heeft Stichting CVO-AV door middel van het meerjarenplan Functiemix uitvoering gegeven aan de functiemix: promotie van docenten naar de functie van docent LC en/of docent LD. Sinds 2009 waren de vastgestelde groeipercentages voor de functiemix steeds evenredig verdeeld over de scholen. In 2016 is een nieuwe verdeling van de groeipercentages over de scholen afgesproken. De aanleiding hiervoor is dat de invoering van het entreerecht op Lyceum Oudehoven meer formatie functiemix vroeg dan in de evenredige verdeling beschikbaar was. In 2009 heeft het Ministerie van OCW percentages benoemd die passen bij een onderwijstype. Deze percentages heeft Stichting CVO-AV als uitgangspunt genomen bij het vaststellen van de nieuwe verdeling voor functiemix. Dit betekent dat voor het vaststellen van de na te streven functiemix niet langer de nulmeting (uit 2008) van de locatie het uitgangspunt is, maar de functiewaardemix per onderwijstype. De functiewaardemix is de optelsom van het percentage LC plus tweemaal het percentage LD. In het DGO (2015) is voor CS De Hoven vastgesteld dat zij een functiewaardemix van 77 zouden moeten halen. Ultimo 2016 bedroeg deze 70. Voor Het Heerenlanden College is de vastgestelde functiewaardemix 111, zij realiseerden in 2016 een waarde van 91. In onderstaande tabel zijn de gerealiseerde verschuivingen in beeld gebracht. Functie-waardemix Calvijn Gilde Lyceum Oudehoven Schans Uilenhof Windroos Joost de Jonge-straat Eksterlaan Tabel 2: Functiewaardemix per locatie sinds 2016 De realisatie van de functiemix in 2016 staat vermeld bij punt 4 van de personele kengetallen.

30 30 A. BESTUURSVERSLAG Strategische personeelsplanning De regio Alblasserwaard-Vijfheerenlanden heeft te maken met een bevolkingstransitie: het aantal ouderen neemt toe (vergrijzing) en het aantal jongeren neemt af (ontgroening). In 2016 startte hiervoor het onderzoek van de transitieatlas om inzicht te krijgen in de gevolgen voor het onderwijsaanbod in de regio en de gevolgen voor het personeelsbestand. In dit kader werd een (kwantitatieve) strategische personeelsplanning per schoollocatie uitgewerkt, waarbij de leerlingenprognoses en de uitstroom van docenten tot 2025 in beeld zijn gebracht. Dit onderzoek gaf het beeld dat op de meeste scholen van Stichting CVO-AV de natuurlijke uitstroom van docenten groter is dan de verwachte daling van leerlingen. Alleen op locaties Calvijn en Joost de Jongestraat is op korte termijn sprake van een mogelijk formatietekort. Aangezien de omvang beperkt is, wordt verwacht dat met interne overplaatsingen en natuurlijke uitstroom gedwongen ontslagen als gevolg van de daling van leerlingen niet aan de orde zijn. In het voorjaar van 2016 werd locatie Calvijn al meteen geconfronteerd met een formatietekort. In goed onderling overleg tussen directeuren van de locaties en onder begeleiding van de afdeling HR zijn per 1 augustus 2016 vier docenten en twee OOP ers van Calvijn intern overgeplaatst naar locaties Uilenhof (drie), Lyceum Oudehoven (twee), Joost de Jongestraat (een) Optimalisatie informatievoorziening Begin 2016 is het project Informatievoorziening voorbereid en in de zomer van 2016 is dit grote project van start gegaan. Belangrijkste doel is om betere management-informatie te kunnen genereren, werkwijzen efficiënter te maken en een betere onderlinge afstemming te creëren in diverse (digitale) werkprocessen tussen onderwijs, ICT, kwaliteit, financiën en HRM. In dit project krijgt ontwikkelen van medewerkers hernieuwde aandacht. Met behulp van AFAS software wordt het digitaal bekwaamheidsdossier van medewerkers in vorm gegeven en wordt de gesprekscyclus vernieuwd en doelgerichter uitgevoerd. Met elke medewerker worden doelstellingen afgesproken over de wijze waarop de medewerker zich persoonlijk ontwikkelt en hoe dit bijdraagt aan de schoolontwikkeling. Eind 2016 is de pilot op Calvijn nagenoeg afgerond. Na evaluatie van de pilot zal dit project in 2017 worden voortgezet op drie á vier andere locaties van Stichting CVO-AV Onderwijsarbeidsmarkt en vacatures In 2016 werd ervaren dat de onderwijsarbeidsmarkt krap is voor docenten in de vakken Engels, Nederlands, Duits, wiskunde, natuurkunde en techniek. Met regelmaat moet besloten worden om een onbevoegde docent aan te stellen voor deze vakgebieden. Onbevoegde docenten Ondanks de ervaren spanning op de arbeidsmarkt is op zes locaties het aantal onbevoegde docenten in 2016 afgenomen. Dit komt met name doordat onbevoegde docenten en studenten die worden aangesteld in een reguliere baan de onderwijsbevoegdheid behalen. Met alle onbevoegde docenten worden studieafspraken gemaakt over de studietermijn en de studiefaciliteiten. Opvallend is de stijging van het aantal onbevoegde docenten op locatie Gilde. Deze locatie heeft als gevolg van groei en natuurlijke uitstroom regelmatig vacatures in technische vakken waarvoor nauwelijks bevoegde docenten op de arbeidsmarkt te vinden zijn. Het Gilde kiest er bewust voor om technische mensen uit de praktijk aan te stellen als docent en ze gedurende hun werk op te leiden in nauwe samenwerking met Fontys Lerarenopleiding in Eindhoven.

31 JAARVERSLAG STICHTING CVO-AV Teamleiders en directeuren In 2016 was er bij Stichting CVO-AV sprake van een grote vervangingsvraag voor functies in de schoolleiding. Als gevolg van organisatieontwikkelingen, verloop en pensioen waren er vier vacatures voor directeur: directeur Uilenhof, rector Lyceum Oudehoven, directeur Bedrijfsvoering en directeur HR&O. Twee vacatures zijn vervuld met interne sollicitanten en twee vacatures zijn ingevuld met een externe kandidaat. Ook waren er in het afgelopen jaar vier vacatures voor teamleider. Twee zittende teamleiders zijn door middel van interne mobiliteit vrijwillig herplaatst op een vrijgekomen vacature (van Heerenlanden College, locatie Eksterlaan naar Heerenlanden College, locatie Joost de Jongestraat en van Lyceum Oudehoven naar Heerenlanden College, locatie Eksterlaan). De uiteindelijke vacatures werden gesteld op locatie Calvijn (een) en Lyceum Oudehoven (drie). Deze vacatures zijn ingevuld met één interne kandidaat en drie externe kandidaten.

32 32 A. BESTUURSVERSLAG Personele kengetallen (Bron: AFAS Profit ) Aantal medewerkers in leeftijdsklassen Leeftijd < > 65 Totaal DIR OP OOP Student Totaal DIR OP OOP Student < >65 Figuur 1: verdeling functiecategorieën in leeftijdsklassen Het totaal aantal medewerkers is in 2016 licht gedaald van 643 in 2015 naar 615 in Belangrijkste redenen hiervoor zijn dat derdejaars duale studenten geen leer-/arbeidsovereenkomst meer krijgen, waardoor zij niet meer meetellen als medewerker. En als gevolg van krimp van leerlingenaantallen en het beëindigen van projecten (Maatschappelijke Stage en Investeren en Innoveren) is er ook minder personeelsformatie beschikbaar was binnen de Stichting. Binnen de functiecategorie docenten valt op dat 30% van het totaal aantal docenten 55 jaar of ouder is. Dit betekent dat in de komende 12 jaar 114 docenten met pensioen gaan. Opvallend is ook de grote groep jonge docenten in de leeftijdscategorie tussen 25 en 34 jaar (in totaal 103). Binnen de functiecategorie directie is sprake van een evenredige verdeling van de medewerkers over de leeftijdsklassen. Binnen de functiecategorie OOP valt op dat er een grote groep medewerkers van 55 jaar en ouder is. Het gaat in totaal om 77 van de in totaal 189 medewerkers, hetgeen 41% betreft. Gezien de verwachte daling van het aantal leerlingen op de scholen binnen de Stichting is de vergrijzing van het personeelsbestand en de daarbij behorende natuurlijke uitstroom gunstig om in de toekomst tot passende personeelsformaties te kunnen komen. Het is van belang dat de kennis en ervaring die uitstroomt op locaties en in secties wordt geborgd. 1 Duale studenten met een leer-/arbeidsovereenkomst. Studenten met een leerovereenkomst staan niet vermeld omdat er geen sprake is van een arbeidsrelatie.

33 JAARVERSLAG STICHTING CVO-AV Man/vrouw-verhouding Bepaalde en onbepaalde tijd contracten in FTE Man Vrouw Bepaalde tijd Onbepaalde tijd Totaal FTE 72,33 373,03 445, DIR OP OOP Student Totaal Sinds 2010 is er een trend zichtbaar waarbij het percentage vrouwelijke medewerkers in de organisatie elk jaar licht steeg. In 2016 zet deze trend niet door en daalt het aandeel vrouwelijke medewerkers licht van 56% in 2015 naar 55% in Binnen de functiecategorie OP is de man/vrouw-verhouding nagenoeg Het aandeel vrouwen binnen de functiecategorie directie is in de afgelopen jaren gedaald van 32% in 2013 naar 23% in Bij de werving van directieleden in 2016 was dit een belangrijk aandachtspunt. Met het aanstellen van twee vrouwelijke teamleiders is het aandeel vrouwelijke directieleden in 2016 voor het eerst sinds jaren weer gestegen naar 30%. Binnen functiecategorie OOP is 78% van de medewerkers vrouw. Dit wordt met name veroorzaakt door de schoonmaakdienst, waar alleen vrouwelijke medewerkers werkzaam zijn. Functiemix CS De Hoven Nulmeting 2008 Na te streven percentages o.b.v. DGO 28 januari 2015 Realisatie december 2015 Realisatie december 2016 Nog te realiseren LB 76,59% 40,8 % 47,4 % 49,1 % - 8,3 % LC 12,62% 40,9 % 32,4 % 32,1 % + 8,8 % LD 10,28% 18,3 % 20,2 % 18,8 % - 0,5 % Heerenlanden college Nulmeting 2008 Na te streven percentages o.b.v. DGO 28 januari 2015 Realisatie december 2015 Realisatie december 2016 Nog te realiseren LB 59,4 % 21,1 % 36,6 % 35,8 % - 14,7 % LC 22,3 % 50,9 % 35,7 % 37,2 % + 13,7 % LD 18,3 % 28,0 % 27,7 % 27,0 % + 1 % 160,00 140,00 120,00 142,16 100,00 80,00 60,00 40,00 20,00 0,00 LB 99,22 LC 52,98 LD Figuur 2: totale docentformatie Stichting CVO-AV

34 34 A. BESTUURSVERSLAG Verzuim Verzuimpercentage Meldingsfrequentie Gemiddelde verzuimduur in dagen ,3% 1,5 10, ,7 % 1,4 11, ,9 % 1,1 12,8 Verzuimpercentage per locatie 12,0% 10,0% 8,0% 6,0% 4,0% 2,0% 0,0% Calvijn Lyceum Oudehoven Gilde Schans Uilenhof Windroos Eksterlaan Joost de Jonge AOD Schoonmaakdienst Tiener College In het verzuimpercentage van de Stichting is een lichte daling zichtbaar ten opzichte van 2015 van 4,7% naar 4,3%. Op de meeste scholen is het verzuimpercentage onder het landelijk gemiddelde van 5,0%. Windroos en Tiener College komen boven de norm van 5%. Dit zijn twee kleine locaties waar één langdurig zieke medewerker het gemiddelde verzuimpercentage sterk verhoogt. Bij de schoonmaakdienst is het verzuimpercentage afgenomen van 10% in 2015 naar 8,5% in Het percentage blijft echter te hoog. De directeur Bedrijfsvoering en het hoofd Facilitaire Zaken zijn in samenwerking met de HR-adviseur de mogelijkheden van een verzuimreductie in deze groep medewerkers aan het onderzoeken. Meer details rondom verzuim zijn opgenomen in personele kengetallen. Instroom en uitstroom 2016 DIR OP OOP Student Totaal Instroom Uitstroom Reden uit dienst aantal 2016 Ontslag op eigen verzoek 9 Ontbinding door kantonrechter/ontslagvergunning UWV 0 Einde tijdelijk dienstverband (inclusief ziektevervanging) 58 Flex pensioen 8 Pensioen bij AOW leeftijd 6 Overlijden 1 Langdurige arbeidsongeschiktheid 0 > vier jaar onbevoegd docent 1 Beëindiging i.v.m. wederzijds goedvinden 3 Einde leerovereenkomst 27

35 JAARVERSLAG STICHTING CVO-AV Doorstroom (interne mobiliteit) 2016 DIR OP OOP Totaal Doorstroom Locaties Onbevoegde docenten Calvijn Gilde Lyceum Oudehoven Schans Uilenhof Tiener College 1 1 Windroos CS De Hoven Eksterlaan Joost de Jonge Heerenlanden College Totaal CVO-AV Academie 2016 Aantal activiteiten Aantal deelnemers Gemiddelde waardering in cijfer 27 januari ,2 8 maart ,2 2 juni ,9 27 september ,5 31 oktober ,0 MD-dagen 2016 Thema van de MD-dag 4 februari Leermiddelenbeleid, project Identiteitsbewijs en intervisie. 14 april Duurzame inzetbaarheid van medewerkers. 9 juni Vervolg duurzame inzetbaarheid en evaluatie MD en inventarisatie scholingsbehoefte voor schooljaar augustus Opening schooljaar, kennismaking nieuwe directieleden en inleiding in spiritualiteit en leiderschap. 6 oktober Organisatieontwikkelingen: workshop HRM en progressie gerichte intervisie. 8 december Trainingsdag in twee groepen: spiritualiteit en leiderschap of progressiegericht leidinggeven.

36 DE SCHOLEN Heerenlanden College Locatie Eksterlaan mavo, havo, vwo, tweetalig vwo In de inleiding van de perspectievennota van locatie Eksterlaan van het Heerenlanden College staat het volgende te lezen: Wie in het onderwijs actief wil zijn, kiest voor een prachtige en uitdagende baan. Werken met pubers is het mooiste wat er is. Het is een voorrecht leerlingen te mogen begeleiden, samen met hen op te trekken, in hun zoektocht naar volwassenwording. Het is ook een taak van niet te onderschatten belang: de rol van de school in de 21e eeuwse samenleving wordt steeds essentiëler. In een wereld van onbegrensde digitale mogelijkheden en van doorgroeiend individualisme is de school de belangrijkste ankerplaats geworden waar jongeren leren wat het betekent om deel uit te maken van een gemeenschap. Een mens is pas werkelijk mens als hij zich verbonden weet met de mensen om hem heen, met zijn naasten. Het is in het belang van onze leerlingen, maar ook in het belang van de maatschappij als geheel dat wij ze niet alleen klaarstomen voor het diploma, maar hen ook ondersteunen bij hun ontwikkeling tot sociaal functionerende wezens. De roep vanuit de samenleving om hoge kwaliteit te leveren, resultaatgericht te denken, leerlingen tot excellente prestaties te brengen, is volstrekt legitiem. We willen elk kind optimale kansen bieden om zijn talenten zo goed mogelijk te ontwikkelen. Maar we doen onze leerlingen te kort als dat ons enige doel zou zijn. De school als gemeenschap, als een thuishaven waar leerlingen actief onderdeel van uitmaken, vanuit onderlinge betrokkenheid: daarin zou de Eksterlaan graag een voorbeeld willen zijn. In 2016 heeft de locatie stappen gezet om dit streven verder waar te maken was opnieuw een jaar waarin de brugklasmentoren zich bij de begeleiding van hun leerlingen ondersteund wisten door leerlingmentoren: bovenbouwers die samen met hen de bruggers onder hun hoede namen. Met name bij het organiseren en begeleiden van activiteiten spelen de leerlingmentoren een belangrijke rol; als er bijvoorbeeld op schoolavonden voor de onderbouw spelletjes in het programma zitten, worden die (deels) door hen gedragen. Ook het buddies-systeem floreerde het is een mooi gezicht als je tijdens een tussenuur op studieplekken in de school, leerlingen samen over de boeken gebogen ziet zitten; de ene goed in een bepaald vak, uitleg gevend aan de andere, die die uitleg prima kan gebruiken. Samenwerkende leerlingen: dat is een beeld dat je sowieso onmiddellijk opvalt als je de Eksterlaan binnenkomt. De hal van de school was bij de renovatie van een jaar of zes geleden voornamelijk leeg gehouden, maar omdat we vanwege de groei van het leerlingaantal inmiddels ruimte te kort kwamen tijdens de pauzes in de aula, zijn er in die hal sfeervolle tafels, bankjes en

37 JAARVERSLAG STICHTING CVO-AV het leven van de leerlingen inneemt, waar ze met plezier naar toe gaan, zijn we er van overtuigd dat schoolfeesten bij voorkeur niet buitenshuis georganiseerd moeten worden. zitelementen neergezet. Tot groot genoegen van de leerlingen; ze verblijven er heel graag, voor of na de lessen, om samen huiswerk te maken, of gewoon om bij te praten, te loungen, te chillen. De komst van de nieuwe cateraar in de keuken, Markies, draagt ook bij aan het goede gevoel: het uitgebreide assortiment is uitermate smakelijk en (dus) zeer in trek, en de bediening is heel prettig. Door dit alles is de sfeer in het schoolgebouw nog ontspannend geworden dan hij al was; incidenten komen eigenlijk niet of nauwelijks voor. De wens om een actieve leerlingencommissie van de grond te krijgen bestond al enige tijd, maar in 2016 is dat definitief gelukt. Die commissie moest onder andere het fenomeen schoolfeest nieuw leven zien in te blazen, en dan wel op de locatie zelf. Vanuit de gedachte dat het schoolgebouw een centrale plaats in Om die reden is in 2015 stevig geïnvesteerd in de faciliteiten op het gebied van licht en geluid in de aula je moet natuurlijk wel wat te bieden hebben. Maar het is vooral aan de enthousiaste begeleiding van een aantal onvermoeibare personeelsleden te danken dat de leerlingencommissie verschillende succesvolle activiteiten op touw wist te zetten. Twee keer profiteerde een goed doel daarvan: in het voorjaar verbleven vrijwel alle leerlingen van de tweede klas een nacht op school en aten zij gedurende 24 uur geen voedsel om geld bijeen te brengen voor Zip your Lip, ter bestrijding van honger in de wereld, en in december stond een grote groep leerlingen gesponsord op de dansvloer, in het kader van Dance for Fun, voor de Clini-clowns. Beide acties brachten ongeveer hetzelfde bedrag op: euro. Ook een andere wens die we al langer hadden ging in 2016 in vervulling: een kerstviering in de aula waarin zowel leerlingen als personeelsleden een belangrijke rol vervulden. Onder regie van onze docent drama speelde de theaterklas een aantal knappe scènes, en onder leiding van een van de muziekdocenten was er in korte tijd ook een heuse schoolband samengebracht, waarin naast een grote groep leerlingen, ook twee docenten meespeelden. Het is de bedoeling dat de schoolband vaker gaat optreden, en dat geldt ook voor de net opgerichte theatergroep, die open staat voor leerlingen uit alle leerjaren. We zijn er op de Eksterlaan van overtuigd dat we met al deze initiatieven en we zouden er nog wel meer kunnen noemen - er aan bijdragen dat onze leerlingen zich onderdeel van het geheel voelen, zich verbonden voelen met hun school. Ze weten dat ze een beroep kunnen doen op hun leeftijdgenoten, en op het personeel, maar ook dat er mogelijk een beroep op hen gedaan kan worden. Zo maken we van onze school een gemeenschap, een samenleving in het klein, waar ieder zijn verantwoordelijkheid voor de ander kan leren voelen en waarmaken.

38 38 A. BESTUURSVERSLAG 1.5 Afhandeling klachten De Stichting heeft een interne klachtenregeling, is aangesloten bij een landelijke klachtencommissie (zie de jaargidsen van de locaties) en maakt gebruik van interne en externe vertrouwenspersonen voor leerlingen en ouders. In het verslagjaar zijn drie klachten behandeld door het College van Bestuur. In alle drie de gevallen betrof het situaties van begeleiding van leerlingen met een bijzondere problematiek. In één geval heeft de behandeling van de klacht geleid tot een aanpassing binnen de organisatie. Er zijn in het verslagjaar geen klachten in behandeling geweest bij de externe klachtencommissie.

39 JAARVERSLAG STICHTING CVO-AV Bedrijfsvoering Dit hoofdstuk besteedt aandacht aan relevante zaken op het gebied van huisvesting, facilitaire zaken en ICT. Het onderdeel financiën en control maakt ook onderdeel uit van bedrijfsvoering, maar wordt in het kader van dit jaarverslag behandeld in een separaat hoofdstuk. Net zoals dat bij de andere beleidsterreinen het geval is, vindt de strategische sturing op bedrijfsvoering plaats op basis van de BSC Huisvesting en Facilitaire Zaken Goede huisvesting is van groot belang voor de effectiviteit en efficiency van het onderwijs. Daarom besteedt Stichting CVO-AV jaarlijks veel aandacht aan het onderhoud en, indien nodig, renovatie van de verschillende scholen. Aanpassingen die nodig zijn vanuit wet- en regelgeving en het behoud van het gebouw, maar ook vanuit onderwijsvernieuwing hebben daarbij voorrang. Meerjarenonderhoudsplan (MOP) Stichting CVO-AV maakt voor alle gebouwen gebruik van een MOP. Het plan geeft inzicht in het planmatig onderhoud voor de komende 20 jaar. Tweejaarlijks wordt een update gemaakt van het MOP. In 2016 heeft er geen update plaatsgevonden, deze staat gepland voor De geplande activiteiten zijn beoordeeld op noodzaak en op mogelijke toekomstige verbouwingen. Op basis daarvan zijn keuzes gemaakt. Alle noodzakelijke en gewenste onderhoudswerkzaamheden hebben plaatsvonden. Doelstelling en realisatie In 2016 stonden de volgende doelstellingen voor huisvesting gepland: renovatie Windroos; verbouwing Gilde; verbouwing Schans; klimaatbeleving; inzicht in risico s en beleving. Tijdens de zomervakantie is de renovatie van locatie Windroos uitgevoerd. De renovatie was na de vakantie dusdanig vergevorderd dat er gewoon gestart kon worden met het geven van onderwijs op de locatie. Bij de renovatie is de Stichting helaas geconfronteerd met een in gebreke blijvende onderaannemer, die later failliet is gegaan. Dit heeft geresulteerd in ernstige vertraging van de volledige afronding van de renovatie. Voor het Vakcollege Techniek Gilde is een masterplan opgesteld voor vernieuwing en uitbreiding. Dit plan is met de gemeente Gorinchem besproken. Naar verwachting wordt in 2017 een besluit genomen en kan gestart worden met de uitbreiding. Voor locatie Schans is overeenstemming bereikt met de gemeente Werkendam en De Bolderik. De renovatie wordt door de gemeente Werkendam gefinancierd. De investering bedraagt circa euro. Na de meivakantie van 2017 wordt naar verwachting gestart met de verbouwing. Bij een aantal locaties is verandering in het binnenklimaat gewenst. De verbeteringen worden per locatie geïnventariseerd en voorzien van een advies. In 2016 heeft dit in beperkte mate geleid tot aanpassingen. De inventarisatie krijgt een vervolg in Voor de verschillende locaties is in de tweede helft van 2016 gestart met het maken van een geauditeerde risico-inventarisatie en evaluatie. In 2017 wordt dit afgerond.

40 40 A. BESTUURSVERSLAG ICT ICT groeit in belang, zowel voor het onderwijs als voor de bedrijfsvoering. Hieronder staan de belangrijkste resultaten op het gebied van onderwijs en ICT, bedrijfsvoering en ICT en ICT-infrastructuur benoemd. Onderwijs en ICT Vijf locaties beschikken over uitgewerkte plannen waarin wordt beschreven op welke wijze in de lessen gewerkt wordt aan de ontwikkeling van ICTcompetenties bij leerlingen, op de andere locaties is de planvorming op dit terrein nog niet afgerond. Binnen de Stichting is een professionele leergemeenschap inzet digitale leermiddelen gestart, waarin locaties ervaringen en vragen op dit terrein delen. De inzet van ICT als leermiddel en dit verantwoorden in een leermiddelenbeleidsplan is gegeven de snelle ontwikkelingen een doorlopend proces. In 2016 zijn de leermiddelen opnieuw aanbesteed. Hierbij is naar voren gekomen dat ICT-leermiddelen een blijvend aandachtspunt is en dat de ontwikkeling van het gebruik ervan bij de locaties verschillend is. Duidelijk is dat digitale leermiddelen een steeds belangrijkere rol krijgen, hetgeen zowel gevolgen heeft voor de vormgeving van het onderwijs als de kosten ervan (zowel voor ouders als school). De 21 e eeuwse vaardigheden zijn breder dan alleen ICTvaardigheden, echter er is wel een stevige basis voor een aantal kern ICT-basisvaardigheden. Momenteel hebben twee locaties de 21 e eeuwse vaardigheden expliciet opgenomen in hun curriculum. De andere locaties volgen in Bedrijfsvoering en ICT Zoals in het hoofdstuk Personeel al werd aangegeven, is in 2016 het besluit genomen om een project uit te voeren voor optimalisatie van de informatievoorziening binnen Stichting CVO-AV. Het programma omvat de volgende deelprojecten: professionaliseren en ondersteunen van de gesprekscyclus; implementeren van een formatie puzzeltool; invoeren van een relatiemanagementsysteem; implementeren van een vernieuwde kwaliteitsmonitor; opzetten van aanbesteding voor uniformering van het Leerling Administratie Systeem; ontwikkelen van een plan voor invoering van één Office 365-omgeving. De uitvoering van deze deelprojecten loopt door in 2017 en deels ook in ICT Infrastructuur Duidelijk wordt dat gebruik van ICT binnen het onderwijs een steeds grotere vlucht neemt. Op veel locaties zijn nieuwe beeldschermen geplaatst ter vervanging van projectieschermen en borden. Het aantal laptops op de verschillende locaties neemt sterk toe. Het sterk toegenomen gebruik van de laptops en het feit dat steeds meer leerlingen en docenten hun eigen device meenemen, betekent dat er hogere eisen worden gesteld aan de wifi-toegang op de verschillende locaties. Dit heeft tot gevolg dat in 2017 werk wordt gemaakt van uitbreiding en het robuuster maken van het wifi-netwerk op de verschillende locaties onder andere door pilots met EduRoam, uitbreiding wifi-punten en verdubbeling glasvezelkabel. De Stichting heeft regelmatig last van DDos-aanvallen. Deze aanvallen verstoren de toegang tot internet en daarmee het onderwijs. De aanvallen vragen een continue aandacht voor beveiliging en het nemen van maatregelen om de schade als gevolg van de aanvallen te beperken. Hierbij wordt intensief samengewerkt met de SBD en Netco. In 2016 is de in 2015 gestarte migratie van de Citrix omgeving, nodig om administratief op afstand en met thin clients te kunnen werken, afgerond.

41 JAARVERSLAG STICHTING CVO-AV Financieel Management In dit hoofdstuk wordt aandacht besteed aan de realisatie van de doelstelling op financieel gebied. De doelstellingen worden gekaderd door het financiële beleid en het risicobeleid. Daarnaast worden doelstellingen op financiën gevolgd met behulp van een BSC Financieel resultaat In 2016 is een negatief resultaat van ,- euro begroot. De oorzaak van het tekort bestaat uit investeringen in het onderwijs. Met name op het gebied van personeel is meer geïnvesteerd. Het uiteindelijke resultaat in 2016 bedraag ,- negatief. Resultaat analyse 2016 Begroting Realisatie Verschil Stichting CVO-AV CS De Hoven bovenschools locaties Heerenlanden College bovenschools locaties Totaal Onderstaande tabel verklaart het verschil tussen realisatie en begroting. Stichting CVO-AV CS De Hoven CS De Hoven HLC locaties HLC locaties Totaal Normatieve rijksbijdragen Overige rijksbijdragen Samenwerkingsverband Over te dragen bekostiging Overige personele bijdragen Saldo baten en lasten ouderbijdragen Kantine Overige baten en lasten Personele lasten

42 42 A. BESTUURSVERSLAG Verklaring van het verschil tussen realisatie en begroting (vervolg) Stichting CVO-AV CS De Hoven CS De Hoven HLC locaties HLC locaties Personele voorziening LBP Personele voorziening spaarverlof Loonkosten schoonmaak Vervanging verlof Vervanging ziekte Vervanging zwangerschap Uitzendkrachten/Diensten derden BSC/ Beloningsdifferentiatie Deskundigheidsbevordering Wervingskosten Overige personele lasten Afschrijvingen gebouwen/inventaris Energie en water Overige huisvestingslasten Overige instellingslasten Boekenfonds Fin. baten en lasten Overig Interne doorbelasting Krimp ll-aantal Totaal Totaal Voor 2017 is het noodzakelijk om de kosten te beperken. Stichting CVO-AV kiest er bewust voor om te investeren in het onderwijs bij krimpende leerlingenaantallen. Gezien de financiële positie van de Stichting is dit ook mogelijk en zelfs wenselijk Financiële Stabiliteit De financiële stabiliteit wordt gemonitord aan de hand van de ratio s. Onderstaande tabel geeft inzicht in de ratio s en de ontwikkeling daarvan Norm Kapitalisatiefactor 47,2% 49,1% 35% Financieringsfunctie 12,6% 12,1% Transactiefunctie 14,6% 14,4% Financiële buffer 20,0% 22,6% Solvabiliteit 46,4% 47,7% 20% Liquiditeit 2,6 2,73 0,5 1,5 Rentabiliteit -1,38% -0,15% 0,5* * Norm rentabiliteit is 0,5% gemiddeld over de laatste 5 jaar Op basis van de ontwikkeling van de ratio s kan gesteld worden dat Stichting CVO-AV financieel gezien gezond is. Alle ratio s presteren binnen de norm. Opvallend is dat de laatste twee jaar een verlies is gerealiseerd. Ook voor 2017 is wederom een verlies begroot. Hiermee zal de Stichting niet meer voldoen aan de norm op het gebied van rentabiliteit. De investeringen die gedaan worden zijn noodzakelijk voor het verbeteren van het onderwijs. Tevens is de vermogenspositie van de Stichting dusdanig dat de verliezen geen gevolgen voor de continuïteit hebben. Het risico van het niet voldoen aan de rentabiliteitsnorm in 2017 wordt dan ook geaccepteerd.

43 JAARVERSLAG STICHTING CVO-AV Investeringen Gebouwen Er zijn in 2016 geen aanpassingen aan gebouwen gedaan die geactiveerd zijn. Inventaris In 2016 is er voor een bedrag van geïnvesteerd in inventaris en apparatuur (exclusief boekenfonds). In 2015 was dit bedrag Boeken In 2016 is er voor een bedrag van geïnvesteerd in boeken. In 2015 was dit In 2016 zijn de voorbereidingen getroffen voor het aanbesteden van leermiddelen. Met ingang van schooljaar zullen leermiddelen onder nieuwe contracten ingekocht worden. Belangrijke aanschaffingen in 2015 en Nieuwe Walsteeg o.a. kantineinrichting Uilenhof o.a. mediatheek Lyceum Oudehoven o.a. keukeninrichting Calvijn Schans o.a. keuken, presentatiesysteem Windroos o.a. keuken, personeelskamer Gilde o.a. nieuwe lokalen Eksterlaan o.a. inrichting aula Joost de Jongestraat o.a. camerasysteem ICTinfrastructuur ICThardware Totaal Treasury verslag Het treasury statuut is in 2016 aangepast aan de Regeling beleggen, lenen en derivaten OCW Bij de uitvoering van treasury beleid voldoet Stichting CVO-AV volledig aan de eisen. Er zijn geen financieringen en derivaten afgesloten. Overtollige tegoeden worden aangehouden bij de Rabobank en ING Bank op passende spaarvormen. Er wordt niet belegd in aandelen, obligaties of andere beleggingsproducten. Het kasstroom overzicht (zie jaarrekening) geeft inzicht in uitstaande overtollige tegoeden bij de genoemde banken. De tegoeden zijn direct opvraagbaar en daarom is er geen sprake van vrijvallen.

44 44 A. BESTUURSVERSLAG 1.8 Toekomstparagraaf Deze paragraaf geeft inzicht in relevante ontwikkelingen die de toekomst van Stichting CVO-AV beïnvloeden. De strategie is vertaald in een meerjarenbegroting en daarvan afgeleide kengetallen. Daarnaast is specifiek aandacht voor risicobeleid en risicomanagement. De kern van de strategie van Stichting CVO-AV is de kracht van voorbeelden. In het volgen van voorbeelden maar ook in het zijn van een voorbeeld. Elke schoollocatie geeft op haar unieke onderscheidende manier invulling aan de kracht van voorbeelden. Alle scholen delen dat het onderwijs toekomstgericht kwalificerend, socialiserend en persoonlijkheid ontwikkelend is. Het leerproces en de leerloopbaan van de leerling staat centraal. Het onderwijs is stimulerend, rechtdoend aan verschillen in leerstijlen, interesses, aanleg, ontwikkeling en achtergrond. Ons onderwijs is identiteitsrijk. Stichting CVO-AV wil een voorbeeld zijn voor goed werkgeverschap. Een voorbeeld zijn en blijven door ontwikkeling van medewerkers te stimuleren. Daarom ontwikkelt de Stichting zich tot een opleidingsschool. Stichting CVO-AV is een organisatie van lerende professionals. Stichting CVO-AV wil een voorbeeld zijn in pluriform onderwijs. Daarom stellen wij belang in het in stand houden van kleinere locaties. Deze pluriformiteit zorgt er voor dat we een voorbeeld zijn voor nieuwe innovatieve leervormen gericht op maatwerk voor onze leerlingen. Deze pluriformiteit zorgt er ook voor dat we met collega-scholen spreken over de toegevoegde waarde van een gemengd palet aan scholen en gezamenlijk zorgen voor investeringen in goed onderwijs. Gegeven voorgaande strategische richting heeft Stichting CVO-AV te maken met relevante ontwikkelingen en risico s, als: de toenemende schaarste aan goede leraren, voornamelijk in de Bètavakken, Engels, Nederlands en Duits en de praktijkvakken in de techniek; netbooks, tablets en smartphones een steeds grotere rol gaan spelen; relatief duurder wordend personeel als gevolg van vergrijzing en het niet volledig vergoed krijgen van deze vergrijzing in de bekostiging; de komst van een nieuw bekostigingssystematiek, waarvan nog niet duidelijk is welke gevolgen dit zal hebben (met name voor het techniekonderwijs); de verdergaande integratie van ICT in het onderwijs (met toenemende lasten voor hardware, software en beheer) gekoppeld aan het verder te ontwikkelen leermiddelenbeleid, waarin ook het gebruik van eigen devices zoals laptops; de verdergaande professionalisering van informatievoorziening en informatiebeheer, inclusief de beveiliging daarvan, ook in na te leven gedragsregels; de voortgang in het handen en voeten geven aan de VO-agenda , respectievelijk de prestatiebox (rekenen & taal, recht doen aan talent, respectievelijk toptalent en uitval tegengaan, burgerschapsvorming en maatschappelijke stages, de verdere professionalisering van met name leraren en schoolleiders, het waarborgen van goede en betrouwbare examens, de verdere ontwikkeling van een opbrengstgerichte cultuur en tenslotte de versterking van de techniek gerelateerde beroepskolom); de uitbreiding van locatie Gilde en de grote verbouwing van de Schans. Alhoewel de gemeenten subsidies verlenen, leert de ervaring dat ook eigen investeringen gevraagd worden; de voortgaande ontwikkeling van de scholen als speler in verschillende netwerken ten behoeve van de ontwikkeling van kinderen/jongeren in het bijzonder en de economische en maatschappelijke omgeving in het algemeen;

45 JAARVERSLAG STICHTING CVO-AV de richting waarin gewerkt moet worden om op een verantwoorde manier een zo breed mogelijk onderwijsaanbod in stand te houden (groeperen, apart houden, mate van samenwerking met andere scholen, al dan niet werken met schooloverstijgende aansturing op directieniveau etc.). Hierover wordt uitgebreid overleg gevoerd in het GBO en de gemeenten, ook in het kader van de gezamenlijk op te stellen Transitieatlas voor de voorziene daling van het aantal kinderen in de regio; verwachte krimp van het aantal leerlingen in de regio en het versterken van de concurrentie verhoudingen als gevolg van deze krimp. De wijze waarop risico s worden gemitigeerd worden genoemd onder 8.3. Risico-beheersing Kengetallen personele bezetting Kengetal stand Verslagjaar Personele bezetting in FTE s voor bezuiniging* Management/directie 27,69 27,69 27,69 27,69 27,69 27,69 Onderwijzend personeel 281,41 281,41 281,41 281,41 281,41 281,41 Overige medewerkers (incl. duaal) 114,38 114,38 114,38 114,38 114,38 114,38 Schoonmaakpersoneel 20,19 20,19 20,19 20,19 20,19 20,19 Te bezuinigen/om te buigen FTE s 0,0000-7,85-28,96-42,91-54,78-54,78 Totaal 443,67 435,82 414,71 400,76 388,89 388,89 Leerlingaantal Bovenstaand overzicht geeft weer dat Stichting CVO-AV in schooljaar ,85 Fte moet ombuigen bij een daling met 25 leerlingen. Deze ombuiging wordt vooral veroorzaakt door de ombuiging van het negatieve tekort van 2016, de vergrijzingskosten, het stoppen van de bijdrage voor maatschappelijke stage en het beëindigen van het project investeren in innoveren. De verdere daling van het aantal Fte s wordt veroorzaakt door de terugloop van het leerlingaantal en de vergrijzingskosten. De verwachting is dat in 2020 de leerlingendaling verder zal voortzetten. De prognose voor schooljaar is leerlingen. Een daling ten opzichte van het verslagjaar met 429 leerlingen. De om te buigen Fte s zijn gemiddeld gewaardeerd op

46 46 A. BESTUURSVERSLAG Meerjarenbegroting Hieronder is aangegeven op welke wijze de balans en de baten en lasten zich de komende jaren gaan ontwikkelen, rekening houdend met de ontwikkelingen die eerder zijn benoemd. Balans Stichting CVO-AV in EUR.x Activa Verslagjaar Vaste activa Immateriële VA Materiele VA Financiële VA Totaal vaste activa Vlottende activa Voorraden Vorderingen Liquide middelen Totaal vlottende activa Totaal activa Passiva Verslagjaar Eigen vermogen Algemene reserve Bestemmingsreserve publiek Bestemmingsreserve privaat Totaal eigen vermogen Voorzieningen Langlopende schulden Kortlopende schulden Totaal vreemd vermogen Totaal passiva

47 JAARVERSLAG STICHTING CVO-AV Staat van baten en lasten Stichting CVO-AV in EUR.x Baten Verslagjaar Rijksbijdragen Overige overheidsbijdragen en subsidies Overige baten Totaal baten Lasten Verslagjaar Personeelslasten Afschrijvingen Huisvestingslasten Overige lasten Totaal lasten Saldo baten en lasten Saldo financiële bedrijfsvoering Totaal resultaat Bovenstaande negatieve exploitatie resultaten gaan voornamelijk ten laste van de bestemmingsreserve locaties. Tot en met 2021 (schooljaar ) moet er t.o.v. het verslagjaar 54,78 Fte s bezuinigd worden met een gemiddelde waarde van om tot een negatief resultaat te komen van In deze meerjarenbegroting is het uitgangspunt dat de verschillende scholen in de komende jaren hun zelf gevormde reserves gaan inzetten voor de kwaliteit van onderwijs. Uitgaande van deze meerjarenbegroting betekent dit dat deze reserves in 2021 uitgeput zijn en dat er vanaf 2022 een sluitende begroting is.

48 48 A. BESTUURSVERSLAG Kengetallen Verslagjaar Solvabiliteit 1 0,46 0,44 0,42 0,40 0,39 0,38 Solvabiliteit 2 0,72 0,73 0,71 0,71 0,70 0,70 Liquiditeit (current ratio) 2,60 2,55 2,45 2,41 2,38 2,38 Rentabiliteit -1,4% -2,7% -2,1% -1,2% -0,9% -0,7% Kapitalisatiefactor 47,2% 45,2% 43,6% 44,2% 44,9% 45,6% Weerstandsvermogen VO 24,5% 22,1% 20,0% 19,4% 18,9% 18,6% Weerstandsvermogen -/- MVA 9,62% 7,09% 5,66% 5,20% 4,98% 4,98% Liquiditeit (quickratio) 2,59% 2,55% 2,44% 2,40% 2,38% 2,37% Zoals blijkt uit voorgaand overzicht voorzien wij nog een aantal jaren met een negatief rendement. Jaarlijks worden de tekorten ingelopen waardoor de Stichting geleidelijk naar een kleiner personeelsbestand werkt, dat passend is voor het aantal leerlingen. De keuze voor een negatief rendement is conform verwachtingen. Waar in voorgaande jaren vaak een positief rendement is gehaald en er reserves zijn gevormd, worden deze in de krimp situatie ingezet om de krimp op doelgerichte wijze op te vangen. Uit de doorrekening van de kengetallen volgt dat ondanks de negatieve rendementen de Stichting een solide financiële basis behoudt. In 2017 zien we een aantal verbouwingen die o.a. veroorzaakt worden door de nieuwe profielen binnen het vmbo. Deze profielen stellen specifieke eisen aan lokalen. Daarnaast zien we dat locatie Gilde een nijpend ruimtetekort heeft. We zijn in gesprek met de Gemeente om te onderzoeken of en hoe uitbreiding van het Gilde mogelijk is. Ook voor deze verbouwingen geldt dat de reserves ruim voldoende zijn, voor het deel dat wij daar als Stichting aan moeten bijdragen. De meerjarenraming is door de RvT op 29 juni 2017 goedgekeurd Risicobeheersing De Stichting heeft op hoofdlijnen relevante risico s geïnventariseerd en gewogen. De inschatting van de risico s vormen een belangrijke basis voor deze toekomstparagraaf. Risicobeheersing is een actueel onderwerp en krijgt binnen de Stichting veel aandacht. Voor de invulling en uitvoering van risicobeheersing is nieuw beleid opgesteld. De risicobeheersing is ingericht conform het COSO- ERM- framework en bestaat uit de volgende onderdelen: inrichting van de administratieve organisatie en interne controle; formuleren van doelstellingen; identificeren van gebeurtenissen; risicobeoordeling van deze gebeurtenissen; reactie op de risico s; inrichten van beheersingsactiviteiten; informeren en communiceren; monitoring van de risico s. Veel aandacht gaat momenteel uit naar compliance risico s, in het bijzonder de privacy wetgeving. Intensiever gebruik van ICT-leermiddelen betekent dat met steeds meer partijen gegevens gedeeld moeten worden. Binnen de Stichting wordt geëist dat de leverancier het standaardmodel bewerkersovereenkomst 2.0 van de VO-raad gebruikt. Het privacyreglement wordt in 2017 weer geactualiseerd.

49 JAARVERSLAG STICHTING CVO-AV Kernrisico s Risico Beheersingsmaatregelen Schaarste aan docenten in specifieke vakken Krimp van leerlingaantallen en verlies aan marktaandeel (door concurrentiestrijd) Snellere technologische ontwikkelingen (die veel investering vragen) Achterblijvende kennis en vaardigheden (op technologische ontwikkelingen) Niet voldoen aan wet- en regelgeving (met name privacy) Ongevallen binnen scholen Veranderende bekostigingssystematiek Duurder personeel door vergrijzing Zelf opleiden Goed werkgeverschap Effectief gebruik onderwijs ondersteunend personeel Sterke eigen identiteit Afspraken met collega-scholen Positief voorbeeld zijn Bewust keuzeproces voor investeringen Zoeken van samenwerking met andere scholen en organisaties Investeren op de trend en niet op een hype Scholing en ontwikkeling Innovatietrajecten stimuleren Awareness workshops Technische beveiliging van gegevens Privacy-officer Voldoen aan technische vereisten Controles op deze vereisten Awareness bij personeel Volgen van de ontwikkelingen Anticiperen op de ontwikkelingen zodra deze bekend zijn Transparantie in huidige financiële stromen Actief personeelsbeleid Gebruik maken van reserves 8.5 Rapportage intern toezicht Voor de wijze waarop het intern toezicht vorm en inhoud geeft aan ondersteuning en advisering van het bestuur over beleidsvraagstukken en financiële vraagstukken wordt verwezen naar onderdeel C van dit jaarverslag.

50 DE SCHOLEN Heerenlanden College Locatie Joost de Jongestraat Vmbo bb/kb, Handel & Administratie, Zorg en Welzijn Breed, Techniek Breed, Sport Dienstverlening en Veiligheid De locatie Joost de Jongestraat maakt momenteel grote ontwikkelingen door. De herijking van de missie en visie en de vernieuwing van het vmbo leidt tot grote veranderingen in het onderwijsproces. In de missie en visie staat Doe, Ervaar, Leer centraal. We zien dagelijks dat onze leerlingen uitstekend voor de dag komen op plaatsen waar zij in de praktijk actief kunnen zijn. Het ontvangen van gasten, het koken voor een groep of het begeleiden van een groep kleuters tijdens een gymles gaat hen goed af en maakt dat zij zich trots voelen op hun prestaties. Door in onze missie en visie uit te gaan van dit perspectief is er een duidelijke richting voor ons onderwijsbeleid gedefinieerd, praktijkgericht en op maat, voor zowel de leerlingen in de onderbouw als bovenbouw. Het afgelopen jaar is Economie & Ondernemen en Zorg & Welzijn gestart met het vernieuwde programma. Het percentage Zorg & Welzijn leerlingen is toegenomen omdat de afdeling Sport Dienstverlening en veiligheid daarin is opgegaan. De belangstelling voor Economie & Ondernemen is beperkt. Na onderzoek is het besluit genomen om aspecten vanuit Economie & Ondernemen onder te brengen bij het nieuwe profiel Diensten en Producten. Hetzelfde gebeurt voor het profiel Techniek PIE. Loopbaanoriëntatie is in het vernieuwde vmbo een examenonderdeel. De leerling onderzoekt in de loopbaangesprekken zijn mogelijkheden en zijn motieven en krijgt op deze manier een beeld van wat hij belangrijk vindt, het werk dat of de opleiding die hij wil doen, wat hij al kan en welke netwerken hij heeft. Het voeren van deze gesprekken vereist een vaardigheid van de docent. Het hele team is daarom vorig jaar geschoold volgens de methodiek van Marinka Kuipers. In de onderbouw is de lessentabel gewijzigd. Leerlingen krijgen meer praktijkuren ter voorbereiding op het programma van de bovenbouw. Leidraad voor de programmering is het eindexamenprogramma van de profielvakken. Vanuit dit punt wordt de leerlijn gemaakt voor klas 4, 3, 2 en 1. Het terug redeneren geeft een doorlopende leerlijn. De ontwikkeling is in volle gang.

51 JAARVERSLAG STICHTING CVO-AV De resultaten van het afgelopen jaar waren uitstekend. Alle leerlingen zijn geslaagd en de gemiddelde cijfers voor het examen lagen boven het landelijk gemiddelde. Een zorgpunt voor de locatie is het aantal leerlingen dat zich aanmeldt. Door de herijking van de missie en visie en de aanpassing in het aanbod hopen we het tij te keren. In de locatie is Onderwijs op Maat steeds meer zichtbaar. Er zijn leerlingen die een extra vak in hun programma hebben, een vak op een hoger niveau doen of juist theorievakken laten vallen vanwege het volgen van een Leerwerktraject. Deze ontwikkeling daagt leerlingen uit en geeft leerlingen de ruimte om ambitie te tonen. Locatie Joost de Jonge biedt onderwijs op maat in een veilige setting. Zij daagt leerlingen uit om in de praktijk te laten zien wat ze kunnen.

52 52 A. BESTUURSVERSLAG 2 Verslag medezeggenschap

53 JAARVERSLAG STICHTING CVO-AV De Gemeenschappelijke Medezeggenschapsraad stelt jaarlijks een verslag vast van de werkzaamheden in het afgelopen jaar. Dit verslag betreft het kalenderjaar In het verslag zijn naast de beschrijving van de werkzaamheden een aantal vaste onderdelen opgenomen. In een bijlage zijn de instemmingen en positieve adviezen betreffende voorgenomen besluiten opgenomen. Samenstelling van de Medezeggenschapsraad De samenstelling van de raad in januari 2016 is als volgt: De leerling-/oudergeleding: dhr. J. van Stokkum (locatie Lyceum Oudehoven), dhr. A. van Schoonhoven (locatie Calvijn), dhr. C. Veldhuizen (locatie Gilde), Jeremy van den Ende (leerling locatie Lyceum Oudehoven), Bart Veldhuizen (leerling locatie Uilenhof. In september is afscheid genomen van dhr. Van Stokkum, dhr. Veldhuizen en Bart Veldhuizen. Nieuwe leden in de loop van het jaar zijn: mevr. D. Verschoor (locatie Schans), dhr. M. den Hartog (locatie Heerenlanden), nieuwe leerlingen in de GMR zijn: Esmee van der Wal (locatie Lyceum Oudehoven) en Simon Verhoeven (locatie Lyceum Oudehoven). De personeelsgeleding: dhr. F.C. Fraanje (voorzitter, locatie Heerenlanden, ), dhr. A.J.Th. van Oosten (secretaris, locatie Windroos), dhr. H.J. van der Hoeven (locatie Uilenhof), dhr. T.W. van Leerdam (Gilde, locatie Eksterlaan), mevr. C.C. Niemarkt (locatie Lyceum Oudehoven), dhr. M. Rutte (locatie Calvijn), mevr. M. van Velzen (Heerenlanden, locatie Joost de Jonge), dhr. W. van de Vendel (locatie Schans), Mevr. Seine (Algemeen Ondersteunende Dienst, AOD). Kort verslag activiteiten Er is vergaderd volgens het door de raad in september vastgestelde vergaderrooster. Twee maal is er met de Raad van Toezicht gesproken. Daarnaast heeft de financiële commissie de begroting en de jaarrekening besproken. Beide stukken zijn vervolgens aan de orde geweest in de vergaderingen. Rode draad in 2016 was het project Identiteit. Gestart in 2015 en voor de Stichting CVO-AV afgerond in 2016 op 4 februari. De locaties en de AOD hebben zich vervolgens op de lokale vertaling gericht. Het project heeft verrassende opbrengsten. Opgemerkt zijn vanzelfsprekende dingen, doen we dat ook, maar tevens nieuwe inzichten, als we op een bepaald punt sterk zijn, kunnen we ons daar meer op richten. Het zou te ver voeren dat per locatie uit te splitsen. Aan de orde kwamen de gebruikelijke onderwerpen als financiën (begroting en jaarrekening), perspectieven

54 54 A. BESTUURSVERSLAG nota en formatieplan. De wijzigingen in de AOD zijn vooraf besproken om later via voorstellen hun beslag te krijgen in de vergadering, een ook bij andere onderwerpen gebruikelijke werkwijze. Enkele leden hebben zitting in de werkgroep/commissie Taakbeleid. Deze commissie is in 2015 en in 2016 niet tot een definitief voorstel gekomen, zodat met een verlenging van de tijdelijke status voor het gewijzigde oude beleid is ingestemd. leden van de GMR, maar ook vertegenwoordigers uit de lokale deelraden aanwezig waren. Het overleg met dhr. Smits, voorzitter college van bestuur, is als altijd open en ontspannen. De gesprekken met de leden van de Raad van Toezicht waren open, informatief en opbouwend. Namens de Gemeenschappelijke Medezeggenschapsraad, In november heeft een buitengewoon informatieve cursusbijeenkomst plaatsgevonden, waarbij niet alleen A.J.Th. van Oosten Secretaris GMR van Stichting CVO-AV Bijlage Besluiten 1 februari Instemming Keuze budget duurzame inzetbaarheid. Instemming wijzigingen functieboek: directeur Bedrijfsvoering en stafdirecteur HR & O. 4 februari De vergadering adviseert positief over de begroting 2016 Instemming met het ID-bewijs voor de Stichting 21 maart Instemming Kaderformatieplan Instemming Werkkostenregeling 31 maart Instemming Sponsorbeleid 13 juni Instemming Verlenging Stichtingstaakbeleid afronding Transitieplan voor nog één jaar. 15 september Instemming profielschets lid Raad van Toezicht 6 oktober Positief advies vakantierooster 1 december De leerlinggeleding stemt in met het Protocol Dossiervorming en Dossierbeheer Instemming met aanpassing algemeen beleidskader Toetstenen van Beleid Instemming aanpassingen Statuut en Reglement Medezeggenschap

55 JAARVERSLAG STICHTING CVO-AV Tiener College Mensen die van onze school komen zijn ruimdenkers. Door onze onderwijsfilosofie waarbij we inzetten op ontwikkeling van de totale mens zijn onze leerlingen meer dan gemiddeld in staat om ruimte te zien waar anderen die niet zien, om ruimte te scheppen waar anderen daarin niet slagen en om ruimte te geven waar anderen deze juist innemen. Het onvermijdelijke gevolg van de ruime geesten die we bij onze leerlingen ontwikkelen is dat zij de samenleving losmaken, letterlijk en figuurlijk. Of het nu gaat om opvattingen of concrete problemen, als iemand er beweging in kan krijgen dan zijn het de mensen die op onze wijze geschoold zijn. Fragment Identiteitsbewijs Tiener College Tiener College is een programmalijn voor innovatief en persoonlijk onderwijs voor jaar. Sinds twee jaar heeft Tiener College een voorloper met Junior College (Stichting LOGOS), dat de units groep 1-3 en groep 4-6 kent. In hebben we inhoudelijk sterk geïnvesteerd in de doorlopende leerlijn 4-14 jaar, profilering van het voortgezet onderwijs binnen Tiener College en feedback en formatief evalueren.

56 56 DE SCHOLEN Doorlopende leerlijn Met de start van Junior College unit 1 (groep 1-3) realiseerden Junior College en Tiener College een doorlopende leerlijn 4-14 jaar. Voor alle leeftijdsgroepen ontwikkelden we kernconcepten die de leerstof met een scherp oog voor actualiteit en relevantie benaderen. Nieuw onderzoek wees ook op de positieve effecten van uitstel tot 14 jaar voor een deel van de basisschoolleerlingen in Nederland. Het Algemeen Dagblad, Trouw en Een Vandaag besteedden in het kader van uitstel van selectie en kansengelijkheid aandacht aan ons onderwijsprogramma. Vanwege het programma vroegen Onderwijs 2032 en het Platform Beta Techniek Tiener College om landelijk voorbeeld te willen zijn. Profilering voortgezet onderwijs binnen Tiener College Fysiek en inhoudelijk hebben we dit schooljaar het aanbod voortgezet onderwijs sterk geprofileerd. Tweemaal per week bieden de docenten van Tiener College een sterk Mens & Maatschappij (M&M) aanbod aan. Leerlingen van groep 7-8 doen hier ook aan mee en werken in de regel op een hoger niveau dan de kerndoelen basisonderwijs voor wereldoriëntatie vragen. Naast M&M ontwikkelden we een rijk aanbod voor de andere leergebieden (talen, rekenen/wiskunde, science, kunst & cultuur, sport & bewegen). Leerlingen werkten aan projecten met veel hogere-ordedenkvragen en ontwerpend leren, zoals het bouwen van een prehistorisch dorp, deelnemen in een eigen VN en het Wereldrestaurant. Maandelijks was er een excursiedag (LAB) naar onder andere een biologische boerderij, het Militair Museum in Soest, Madurodam, een Banksy-expositie, een comic festival, het Binnenhof en Het Hof in Dordrecht. Daarnaast zochten we actief de andere locaties op om leerlingen van het Tiener College met lessen en bezoek in groep 7-8 en oriëntatieprogramma s in klas 1-2 te laten kennismaken met de vele mogelijkheden binnen de scholen van Stichting CVO-AV. Feedback en formatief evalueren In de multi level leergemeenschap van Stichting LOGOS en Stichting CVO-AV nam Tiener College het voortouw om formatief evalueren te onderzoeken. Twee bijeenkomsten werden aan het onderwerp besteed met onder meer medewerking van Gerdineke van Silfhout (SLO). Voor ontwierp Tiener College een pilot waarvoor ook andere locaties van Stichting CVO-AV en Stichting LOGOS worden benaderd. Naast de brede leergemeenschap nam Tiener College het initiatief tot een leerkring over gepersonaliseerd leren en portfolio met Gilde, Uilenhof, Calvijn en Schans. Tiener College nam dit schooljaar ook deel aan het Leerlab Leerlingen eigenaar leerproces van Leerling 2020 en het Lerarenontwikkelfonds. Doel van dit onderzoek is het ontwikkelen van instrumenten (zoals rubrics) om formatief evalueren en gepersonaliseerd leren te optimaliseren.

57 JAARVERSLAG STICHTING CVO-AV Sterke, effectieve ouderparticipatie Van begin af aan kenmerkte Tiener College zich door een sterke ouderparticipatie. Dit schooljaar gaven we die opnieuw en nog krachtiger vorm met: een ouderklankbord (onder andere over aanbod en formatief evalueren); inhoudelijke ouderavonden (over onder andere leren vanuit waarden en pedagogisch tact); aanwezigheid van ouders bij leerplangesprekken (drie keer per jaar); vervoer naar- en begeleiding bij excursies door ouders; contactouders in elke stamgroep die de organisatie ondersteunen; hulp ouders (bij onder andere rekenen, taal, projecten en vieringen). Bestuurlijke krachtenbundeling Ten einde meer aandacht en wettelijke ruimte te krijgen voor onderwijs bundelden besturen van 70 scholen zich, waaronder Stichting LOGOS en Stichting CVO-AV. Gedurende het schooljaar kwamen vele besturen, directies en docententeams op bezoek bij Tiener College. Identiteitsbewijs: ruimdenkers en losmakers In januari ging het team (PO en VO) aan de slag met het Identiteitsbewijs. Het leverde een mooie beschrijving van visie en missie op. De ontwikkeling die we bij onze leerlingen zien (net zo goed als bij medewerkers) is te lezen in het motto bovenaan deze tekst. Monitor In een eindgesprek en halverwege klas 3 spreken we leerlingen en ouders. Ze geven aan door het programma Tiener College (zéér) sterk zelfstandig te zijn en een brede kennisbasis te hebben. Gedurende hun verdere schoolloopbaan volgen we de leerlingen via de vervolgscholen. 14+ Meerdere leerlingen vroegen of zij na hun 14-jarige leeftijd verder konden ontwikkelen binnen Tiener College. De ambitie is altijd een doorlopende leerlijn 2-18 jaar geweest. Vanwege de sterke motivatie hebben we met Windroos de mogelijkheden van een bovenbouwprogramma onderzocht. In werken drie leerlingen vmbo bk in een combinatieprogramma waar Tiener College alle theoretische inhoud biedt en Windroos zorgt voor het praktijkprogramma. Gilde heeft een vierde leerling de mogelijkheid geboden om vmbo kb 3-4 in een zelfde combinatieprogramma te volgen.

58 58 A. BESTUURSVERSLAG 3. Verslag Raad van Toezicht (RvT)

59 JAARVERSLAG STICHTING CVO-AV De RvT houdt integraal toezicht en heeft een toezichthoudende, adviserende en controlerende verantwoordelijkheid met als doel: een goed bestuurde organisatie. De Raad richt zich daarbij naar het belang van Stichting CVO-AV en het belang van de samenleving. Samenstelling RvT De RvT van Stichting CVO-AV bestaat in beginsel uit vijf leden. Als leidraad voor de samenstelling van de RvT wordt gebruik gemaakt van een door de Raad in overleg met het CvB en na advies van de GMR vast te stellen en openbaar te maken profielschets. De RvT is derhalve zodanig samengesteld, dat de leden ten opzichte van elkaar, het CvB en andere mogelijke belanghebbenden en deelbelangen, onafhankelijk en kritisch kunnen opereren, waarbij sprake is van voldoende diversiteit en spreiding van deskundigheid. Met ingang van 1 januari 2016 is mevrouw Bikker- Trouwborst voorzitter geworden. Conform de statuten is, na vertrek van twee leden en de voorzitter eind december 2015, de RvT tijdelijk gevormd door de resterende leden en is de werving van nieuwe leden RvT van start gegaan. De RvT heeft zich daarbij laten begeleiden door een extern bureau. Een afvaardiging van de GMR heeft deelgenomen aan de benoemingsadviescommissie (BAC) voor werving en selectie van een nieuw lid met als achtergrond (specifieke eisen) onderwijskwaliteit, passend onderwijs en leerlinggerichte zorg. In de vergadering van 8 maart 2016 zijn drie nieuwe leden formeel benoemd, te weten: de heer J.P.M. van Dijen op voordracht van de GMR, de heer drs. G.B. van der Vlies en de heer W. de Ruiter. In de vergadering van 13 december 2016 nam de heer Hoogendam afscheid vanwege het verlopen van zijn tweede zittingsperiode. In dezelfde vergadering is mevrouw Miller-Hoevenaren formeel benoemd tot nieuw lid van de RvT met ingang van 1 januari Ook zij werd geworven middels een openbare en transparante procedure. De RvT kende vanaf 8 maart 2016 weer een volledige bezetting met vijf leden. In 2016 bestond de RvT uit de volgende personen Naam Geboortedatum Functie in de RvT Hoofdfunctie Mw. Mr. Drs. G. Bikker-Trouwborst 28 november 1972 Voorzitter Directeur-eigenaar CreaLex Dhr. Mr. E. Hoogendam 24 november 1953 Lid Vicevoorzitter Advocaat Degenaar, Hoogendam, Colombijn Advocaten Dhr. Drs. G.B. van der Vlies 3 februari 1973 Lid Bestuurder Stichting MEE Plus Dhr. W. de Ruiter MBA 22 maart 1960 Lid Relatiebeheerder Aspect-ICT Dhr. J.P.M. van Dijen 7 mei 1954 Lid Bestuurder/directeur Emiliusschool

60 60 A. BESTUURSVERSLAG Commissies De auditcommissie werd op 8 maart 2016 door de RvT ingesteld. Het doel van de auditcommissie is de RvT gevraagd en ongevraagd adviseren over de rechtmatigheid en doelmatigheid van het financieel beheer en beleid van de Stichting en de door de Stichting in stand gehouden scholen conform het Reglement auditcommissie. De werkgeverscommissie, in 2016 bestaande uit voorzitter mevrouw Bikker-Trouwborst en vicevoorzitter de heer Hoogendam, heeft de jaargesprekken gevoerd met bestuurder. De commissie onderwijs en kwaliteit werd ingesteld op 21 juni Vergaderingen en thema s In het verslagjaar is de RvT vijf maal tezamen met de bestuurder bijeen geweest. Tijdens de vijf reguliere RvTbijeenkomsten zijn in overleg met de bestuurder de op de jaarkalender vermelde onderwerpen aan de orde geweest, te weten begroting 2016, februarirapportage van het CvB, evaluatie van de Perspectievennota en de evaluatie van de Balanced ScoreCard 2015, het jaarverslag en de jaarrekening 2015 (inclusief het accountantsverslag), de septemberrapportage van het CvB met een tussenevaluatie over 2016 en tenslotte de Perspectievennota en Balanced ScoreCard voor het volgende jaar (2017). Daarnaast- zijn speciale thema s behandeld zoals bewaking en verbetering van de kwaliteit van het onderwijs, strategische huisvestingsplanning en een huisvestingsplan voor , het project Identiteit binnen de Stichting en daaraan gerelateerd de herziene Toetsstenen van Beleid, het merkenbeleid, risicobeleid en de stappen in professionalisering binnen de Stichting, alsmede een eerste verkenning van de problematiek en mogelijke implicaties van het regionale Transitieplan VO. Elke reguliere vergadering heeft de bestuurder een korte schriftelijke rapportage aan de RvT voorgelegd waarin diverse actuele in- en externe zaken werden beschreven. In de RvT-vergadering van 11 oktober 2016 zijn de besluiten bezoldiging CvB en de vergoeding RvT vastgesteld. De vergoeding RvT is daarbij heroverwogen en vastgesteld met in achtneming van de kaders van de richtlijnen/handreiking VTOI. In de vergadering van 13 december 2016 zijn de afspraken rondom de reiskostenvergoeding voor de RvT vastgesteld. Interne en externe stakeholders Een aantal leden van de RvT heeft de nieuwjaarsbijeenkomst van de Stichting bijgewoond. Om voeling te hebben en te houden met de schoolorganisatie worden voorts jaarlijks enkele locaties bezocht. In het voorjaar hebben de nieuwe leden van de RvT een rondleiding langs de locaties gekregen, verzorgd door de bestuurder. Zij konden kennismaken met de directeuren en de scholen. Vanwege dit scholenbezoek is in de vergadering van maart besloten om het locatiebezoek dat in het voorjaar gepland stond, te verzetten. In de vergadering van 25 januari 2016 is afgesproken een bezoek te brengen aan de GMR met een wisselende delegatie vanuit de RvT. Op 6 oktober hebben mevrouw Bikker-Trouwborst en de heer Van Dijen de GMR bezocht voor een informeel en informatief onderhoud. In het vervolg zal dit tweejaarlijks gaan plaatsvinden. De voorzitter RvT is, evenals de bestuurder en een aantal locatiedirecteuren, aanwezig geweest bij een regionale bijeenkomst over de Transitieatlas VO. Evaluatie De RvT functioneert dit jaar in grotendeels nieuwe samenstelling en evalueerde haar functioneren in november. Conform Governance code worden in het jaarverslag de leerpunten uit de evaluatie van de RvT weergegeven. Het zijn de volgende:

61 JAARVERSLAG STICHTING CVO-AV Bijlage 1 bij verslag van de RvT Stichting CVO-AV: naam nevenfuncties bedrijf/instelling Gerdien Bikker- Trouwborst Voorzitter Voorzitter werkgeverscommissie Raad van Toezicht St. Middelbaar Beroepsonderwijs (MBO) Amersfoort Lid Bestuur Vereniging van Toezichthouders in Onderwijsinstellingen (VTOI) Lid Bestuur CDA Zederik Lid Interimbestuur CDA Vijfheerenlanden Edy Hoogendam Bestuurslid FOWW (Stichting Fonds Ontwikkeling Wonen en Welzijn) Gorinchem Michiel van der Vlies Voorzitter Raad van Toezicht stichting Waardeburgh Sliedrecht Lid Raad van Advies Transmissie Wim de Ruiter Fractievoorzitter Gemeenteraad Hardinxveld-Giessendam CDA Voorzitter Lid financiële commissie Raad van Toezicht Verzorgingshuis De Lange Wei Hardinxveld-Giessendam Tot 1 maart 2017 Lid Raad van Toezicht GPO-WN Alphen aan de Rijn John van Dijen Lid Raad van Toezicht Stichting OpMaat Eduware Lid Bestuur diverse samenwerkingsverbanden Passend Onderwijs in Noordoost Brabant Bijlage 2 bij verslag van de RvT Stichting CVO-AV 2016: Naam Aantreden Datum van aftreden Aftreden na evt. herbenoeming Aftreden na evt. 2e herbenoeming (bij onvolledige 1e periode) Gerdien Bikker-Trouwborst nvt Edy Hoogendam nvt Michiel van der Vlies nvt Wim de Ruiter nvt John van Dijen nvt Tanja Miller-Hoevenaren nvt 1. het benoemen van speerpunten in Toezichtskader; 2. het ontwikkelen van stakeholderbeleid; 3. het houden van een themabijeenkomst over kwaliteit. Voorbereiden in samenspel met CvB; 4. overdag vergaderen met tijd voor reflectief moment na afloop; 5. het afgelopen jaar heeft een aantal leden opleidingsdagen/congressen bezocht. De professionalisering van toezichthouders en raad krijgt blijvend aandacht. Nevenfuncties en rooster van aftreden De nevenfuncties van de leden van de RvT in 2016 en het rooster van aftreden zijn als bijlage bij dit verslag gevoegd. In de jaarrekening wordt inzicht gegeven in de honorering en vergoedingen van de Raad. Algemene informatie over de Raad is te vinden op de website van de Stichting en de scholen, alsook op intranet voor alle medewerkers van de Stichting. Reglementen en statuten zijn op te vragen bij het bestuurssecretariaat van de Stichting. Vanuit een inspirerende visie geeft Stichting CVO-AV vorm aan de ontwikkeling van onderwijs en organisatie. G. Bikker-Trouwborst voorzitter

62 DE SCHOLEN Uilenhof Nieuwe Mavo, Havo Junior, Talent Ontwikkeling Techniek (TOT) De Uilenhof wil een voorbeeldfamilie zijn met al haar leerlingen, ouders/verzorgers, medewerkers en haar omgeving. De school inspireert de samenleving om met elkaar om te gaan zoals in een familie. Binnen arbeidsrelaties, binnen gezinnen, op school en op straat. We zien als Uilenhof een samenleving voor ons waarin mensen elkaar aanmoedigen om de ander te zien als familie. Als mensen met wie je een onverbrekelijke band hebt en die je op voorhand het allerbeste gunt, zonder voorwaarden. Als de familieschool van Gorinchem en omstreken vinden wij de communicatie en (ver)binding tussen school, ouder(s)/verzorger(s), omgeving en leerlingen van essentiële waarde. Onze kernwaarden zijn: vrolijk, vergevend, verbindend en verantwoordelijk. Het voorbeeldschap van de Uilenhof kreeg bij aanvang van kalenderjaar 2016 een enorme impuls toen de locatie als eerste binnen de Stichting haar zogenaamde betekenisweek organiseerde. Drie dagen lang werden er bij alle medewerkers, groepen ouders en leerlingen interviews gehouden, documenten geanalyseerd en lessen bezocht. Het leverde een prachtig resultaat op en gaf antwoord op de vraag waarin de Uilenhof een voorbeeld wil zijn. De belofte kijken door familie-ogen werd geboren.

63 JAARVERSLAG STICHTING CVO-AV Inzet vrijwilligers Na de zomer is de Uilenhof begonnen met het inzetten van vrijwilligers. Zij worden ingezet voor hulp in de mediatheek, onderhoud, het surveilleren, toezicht houden etc. Deze kernwaarden zijn telkens ons vertrekpunt. Samen maken we de school! Organisatiestructuur De structuur van directie en (zorg)coördinatoren is op weg naar de zomer van 2016 veranderd. Dit als gevolg van het vertrek van zowel de directeur als beide zorgcoördinatoren. Door de benoeming van de teamleider onderbouw als directeur is de keuze gemaakt om te gaan werken met het zogenaamde klein directiemodel (directeur en teamleider). De zittende teamleider van de bovenbouw heeft met ingang van schooljaar de rol van adjunct gekregen waarbij de ondersteuning wordt verleend door twee leerling coördinatoren en een zorgcoördinator. Masterplan huisvesting De Uilenhof heeft bijna een jaar geleden het denkproces opgestart om diverse kleine aanpassingen te doen om het gebouw verder te optimaliseren voor ons toekomstbestendig onderwijs. In een masterplan zijn diverse aanpassingen beschreven die gefaseerd uitgevoerd gaan worden. Met het vernieuwde schoolplein en de aanpassingen van de mediatheek is in 2016 de eerste fase gerealiseerd. De mediatheek die geheel vernieuwd is heeft een huiselijke sfeer gekregen, iets wat geheel aansluit op de visie van de school. Intussen is de planvorming voor fase 2 ook in volle gang. Als eerste staat de verbouwing en samenvoeging van de receptie en de administratie op het programma en aanpassingen van een aantal lokalen in verband met de invoering van het nieuwe vak Dienstverlening & Producten.

64 B Jaarrekening

65 JAARVERSLAG STICHTING CVO-AV Balans 1 Activa Vaste Activa 1.2 Materiele vaste activa Financiële vaste activa 0 0 Totaal vaste activa Vlottende activa 1.4 Voorraden Vorderingen Liquide middelen Totaal vlottende activa Totaal activa Passiva Eigen vermogen Voorzieningen Langlopende schulden Kortlopende schulden Totaal passiva

66 66 B. JAARREKENING 2 Staat van Baten en Lasten 3 Baten 2016 Begroot Rijksbijdragen Overige overheidsbijdragen en subsidies 3.5 Overige baten Totaal baten Lasten 2016 Begroot Personeelslasten Afschrijvingen Huisvestingslasten Overige lasten Totaal lasten Som baten en lasten Financiële baten en lasten Saldo van baten en lasten

67 JAARVERSLAG STICHTING CVO-AV Kasstroomoverzicht Kasstroom uit operationele activiteiten Saldo baten en lasten Aanpassingen voor: Afschrijvingen Mutaties voorzieningen Verandering in vlottende middelen: Voorraden Vorderingen Schulden Totaal kasstroom uit bedrijfsoperaties Ontvangen intrest Betaalde intrest Totaal kasstroom uit operationele activiteiten Kasstroom uit investeringsactiviteiten Investeringen in materiele vaste activa Desinvesteringen in financiële vaste activa Totaal kasstroom uit investeringsactiviteiten Kasstroom uit financieringsactiviteiten Aflossing langlopende schulden 0 0 Totaal kasstroom uit financieringsactiviteiten 0 0 Overige balansmutaties 0 0 Mutaties liquide middelen Stand liquide middelen per

68 DE SCHOLEN Windroos Vakcollege Zorg & Welzijn, Vakcollege Economie & Ondernemen Met zo n 250 leerlingen is Windroos een van de kleinere locaties van Stichting CVO-AV. Onze kleinschaligheid biedt - de vaak kwetsbare - leerlingen een veilige leeromgeving en veel persoonlijke aandacht. Met deze combinatie hopen we dat leerlingen tot optimale prestaties komen. Het team van de Windroos bestaat uit zo n 35 enthousiaste collega s, waaronder een professioneel zorgteam. We kennen onze leerlingen en proberen ze optimaal te ondersteunen. We bieden onderwijs aan in de profielen Economie & Ondernemen en Zorg & Welzijn. De Windroos biedt de basisberoepsgerichte en de kaderberoepsgerichte leerweg aan. Excellente leerlingen kunnen vakken op niveau tl afsluiten. De school is gehuisvest in een historisch schoolgebouw op de hoek van de Haarsekade en de Wilhelminalaan. Ondernemende school We willen een voorbeeld zijn in het optimaal kansen creëren voor leerlingen. We zijn daardoor een ondernemende school geworden, die binnen de wettelijke kaders kijkt welke mogelijkheden we leerlingen kunnen bieden. Een aantal voorbeelden: Brugklas pro/vmbo De brugklas pro/vmbo, een samenwerking tussen onder andere de Windroos (vmbo basis) en de Noordhoek (Praktijkschool), bestaat al een aantal jaar. Doel van deze brugklas is om leerlingen, die tussen praktijkonderwijs en vmbo in zitten, de mogelijkheid te geven om via dit traject kennis te laten maken met beide onderwijstypen. Voor deze leerlingen is in samenwerking met de Noordhoek een apart leerprogramma opgesteld. Docenten van beide scholen verzorgen de lessen. Ook dit jaar is aandacht geschonken aan het verder professionaliseren van de brugklas pro/vmbo. Dit heeft geresulteerd in meer aanmeldingen voor het nieuwe cursusjaar. Meer praktijk in de onderbouw We werken volgens het vakcollege principe, waarbij we vanaf klas 1 al met de beroepsgerichte praktijkvakken beginnen. Leerlingen in het vmbo willen naast theorie ook meteen al praktisch aan de slag en niet, zoals in de meer traditionele vmbo scholen, pas in klas 3. Samenwerking met het mbo: het Windroos-model In het verlengde van het vakcollege en vernieuwing vmbo zijn we bezig geweest om de doorlopende lijn met het mbo te borgen. Leerlingen in klas 4 werken bij ons al aan een mbo profiel, zodat ze zeker weten dat ze de goede keus maken. Door het grote succes van deze door ons ontwikkelde doorlopende lijn, die bekend staat als het Windroosmodel, wordt deze inmiddels door vele VO-scholen in de regio Gorinchem en Dordrecht ingezet.

69 JAARVERSLAG STICHTING CVO-AV Media en vormgeving klas We hebben besloten om vier creatieve keuzevakken uit het profiel Media, vormgeving en ICT aan te gaan bieden. Dit profiel wordt nog niet in de regio Gorinchem aangeboden. De vier keuzevakken, die niet los van elkaar gekozen kunnen worden, zetten we in de markt als Media en vormgeving klas. Excelleren: Vakken op tl Excellente leerlingen hebben sinds twee jaar voor de vakken Nederlands, Engels en wiskunde de mogelijkheid om dit vak op een hoger niveau te doen. Docenten voor deze vakken hebben een programma op tl ontwikkeld voor hun vak. In 2016 hebben de eerste leerlingen die een vak op tl volgden examen gedaan. De leerlingen zijn allemaal geslaagd voor hun (kader)diploma met een aantekening voor het vak op tl-niveau. Trots Wij zijn trots op onze school. Als kleinschalige school proberen we het persoonlijke in de leerling te benaderen. Leerlingen en ouders ervaren de school als een veilige (leer)omgeving met korte lijnen en veel aandacht voor de leerlingen. We krijgen veel leerlingen binnen die extra ondersteuning nodig hebben. Ons zorgteam is hier goed op voorbereid. Ouders en leerlingen waarderen dat, wat we ook afgelopen jaar weer terugzagen in de tevredenheidsscores. Voor de toekomst willen we graag de kleinschaligheid van de Windroos waarborgen. We zijn er van overtuigd dat het succes van de Windroos onder andere verklaard wordt doordat onze vaak kwetsbare leerlingenpopulatie zich optimaal kan ontplooien in een kleine school met korte lijnen. In september 2016 is er na een betekenis-driedaagse een Identiteitsbewijs geschreven, waarin de ambities en kernwaarden van de Windroos zijn vastgelegd. Dit is ons kompas voor de komende jaren.

70 70 B. JAARREKENING 4 Toelichtingen behorende tot de jaarrekening 2016 Algemeen De instelling gevestigd te Gorinchem, Oude Hoven 8 (postadres: Postbus 667, 4200 AR Gorinchem), is een stichting die zich bezig houdt met het oprichten en instandhouding van scholen voor christelijk voortgezet onderwijs voor Gorinchem, Leerdam en omstreken. Verslagleggingsperiode Deze jaarrekening is opgesteld uitgaande van een verslagleggingsperiode van een kalenderjaar. Toegepaste standaarden Het jaarverslag is opgesteld volgens de specifieke richtlijnen van externe jaarverslaglegging voor onderwijsinstellingen zoals vastgelegd in Regeling jaarverslaggeving onderwijsinstellingen (Rjo). Voor invulling van de normen die in het maatschappelijk verkeer als aanvaardbaar worden beschouwd zijn de richtlijnen van de Raad voor Jaarverslaglegging toegepast, met in het bijzonder RJ660 Onderwijsinstellingen. Continuïteit Deze jaarrekening is opgesteld uitgaande van de continuïteitsveronderstelling. Grondslagen voor de waardering van activa en passiva en de resultaatbepaling Voor zover niet anders is vermeld, worden activa en passiva opgenomen tegen nominale waarde. Een actief wordt in de balans opgenomen wanneer het waarschijnlijk is dat de toekomstige economische voordelen naar de organisatie zullen toevloeien en de waarde daarvan betrouwbaar kan worden vastgesteld. Een verplichting wordt in de balans opgenomen wanneer het waarschijnlijk is dat de afwikkeling daarvan gepaard zal gaan met een uitstroom van middelen en de omvang van het bedrag daarvan betrouwbaar kan worden vastgesteld. De opbrengsten en kosten worden toegerekend aan de periode waarop zij betrekking hebben. De jaarrekening wordt gepresenteerd in euro s, de functionele valuta van de organisatie. Gebruik van schattingen De opstelling van de jaarrekening vereist dat het management oordelen vormt en schattingen en veronderstellingen maakt die van invloed zijn op de toepassing van grondslagen en de gerapporteerde waarde van activa en verplichtingen en van baten en lasten. De daadwerkelijke uitkomsten kunnen afwijken van deze schattingen. De schattingen en onderliggende veronderstellingen worden voortdurend beoordeeld. Herzieningen van schattingen worden opgenomen in de periode waarin de schatting wordt herzien en in toekomstige perioden waarvoor de herziening gevolgen heeft. De volgende waarderingsgrondslagen zijn naar mening van het management het meest kritisch voor het weergeven van de financieel positie en vereisen schatting en veronderstellingen: De onderhoudsvoorziening.

71 JAARVERSLAG STICHTING CVO-AV Materiele vaste activa: Gebouwen, inventaris en apparatuur, boeken en software; verkrijgings- of vervaardigingsprijs onder aftrek van lineaire afschrijvingen, rekening houdend met eventuele restwaarde. De jaarlijkse afschrijvingspercentages bedragen voor: Inventaris en apparatuur...5,00%-10.00% Machines en installaties...5,00%-10.00% Computers... 25,00% Schoolmeubilair...5,00%-10.00% Kantoormeubilair...5,00%-10.00% Boeken... 25,00% Software... 33,33% Verbouwingen...2,50%-5,00% Gewaardeerd zijn alle activa met een aanschaffingsprijs van euro en hoger. Ook computerconfiguraties waarvan de aanschaffingsprijs net onder de euro ligt, worden geactiveerd. Investeringssubsidies worden in mindering gebracht op de kostprijs van de activa waarop de subsidies betrekking hebben. verschil tussen de boekwaarde en de actuele waarde van het actief ten laste van het resultaat geboekt. Voor verkoop beschikbare activa worden gewaardeerd tegen boekwaarde of lagere actuele waarden, onder aftrek van verkoopkosten. Financiële instrumenten Financiële instrumenten omvatten investeringen in vorderingen, geldmiddelen en overige financieringsverplichtingen, schulden en overige te betalen posten en worden bij de eerste opname verwerkt tegen reële waarde. Na de eerste opname worden wijzigingen in de reële waarde van de financiële instrumenten verantwoord in de staat van baten en lasten. Het beleid van de stichting is om geen gebruik te maken van afgeleide financiële instrumenten om eventuele risico s af te dekken Verstrekte leningen en overige vorderingen Verstrekte leningen en overige vorderingen worden na eerste opname gewaardeerd tegen geamortiseerde kostprijs op basis van de effectieve rentemethode, verminderd met bijzondere waarderingsverminderingsverliezen. Bijzondere waardeverminderingen of vervreemding van vaste activa Vaste activa met een lange levensduur dienen te worden beoordeeld op bijzondere waardeverminderingen wanneer wijzigingen of omstandigheden zich voordoen die doen vermoeden dat de boekwaarde van een actief niet terugverdiend zal worden. De terugverdienmogelijkheid van activa die in gebruik zijn, wordt bepaald door de boekwaarde van een actief te vergelijken met de toekomstige netto kasstromen die het actief naar verwachting zal genereren. Wanneer de boekwaarde van een actief hoger is dan de geschatte toekomstige kasstroom, wordt het Langlopende en kortlopende schulden en overige financiële verplichtingen Langlopende en kortlopende schulden en overige financiële verplichtingen worden na eerste opname gewaardeerd tegen geamortiseerde kostprijs op basis van de effectieve rentemethode. De aflossingsverplichting voor het komend jaar van de langlopende schulden worden opgenomen onder kortlopende schulden. Overige activa en passiva Voor zover in bovenstaande niet anders is aangegeven, zijn activa en passiva gewaardeerd op nominale waarde. Hierbij wordt op vorderingen, indien noodzakelijk een voorziening in mindering gebracht.

72 72 B. JAARREKENING Voorraden Voorraden worden gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs of lagere opbrengstwaarde. De verkrijgingsprijs omvat de inkoopprijs en bijkomende kosten, zoals invoerrechten, transportkosten en andere kosten die direct kunnen worden toegerekend aan de verwerving van voorraden. Bij waardering van de voorraden wordt rekening gehouden met de eventueel op balansdatum opgetreden waardeverminderingen. Een voorziening in verband met verplichtingen als bedoeld in artikel 2:374 lid 1, eerste volzin BW wordt uitsluitend opgenomen indien op balansdatum aan de volgende voorwaarden wordt voldaan: De rechtspersoon heeft een verplichting (in rechte afdwingbaar of feitelijk) Het is waarschijnlijk dat voor de afwikkeling van die verplichting een uitstroom van middelen noodzakelijk is; Vorderingen De grondslagen voor de waardering van vorderingen en effecten zijn beschreven onder het hoofd financiële instrumenten. Eigen vermogen Onder het eigen vermogen worden de algemene reserves en de bestemmingsreserves gepresenteerd. De algemene reserve bestaat uit de reserves die ter vrije beschikking staan van het College van Bestuur. Indien een beperktere bestedingsmogelijkheid door de organisatie is aangebracht, dan is het aldus afgezonderde deel van het eigen vermogen aangeduid als bestemmingsreserve. De bestemmingsreserve is geen verplichting en het bestuur kan deze beperking opheffen. Het totale eigen vermogen wordt beschouwd als publiek geld. Voorzieningen Onder de voorzieningen worden de personele voorzieningen en de overige voorzieningen gepresenteerd. Tenzij anders aangegeven worden de voorzieningen opgenomen tegen de nominale waarde. Toevoegingen aan voorzieningen vinden plaats ten laste van de staat van baten en lasten. Uitgaven vinden rechtstreeks plaats ten laste van de voorzieningen. Er kan een betrouwbare schatting worden gemaakt van de omvang van de verplichting. Jubileumvoorziening De jubileumvoorziening betreft een voorziening voor toekomstige jubileumuitkeringen. De voorziening betreft de contante waarde van de in de toekomst uit te keren jubileumuitkeringen. De berekening is gebaseerd op gedane toezeggingen, blijfkans en leeftijd. Voorziening groot onderhoud Voor verwachte kosten inzake periodiek onderhoud van panden, installaties e.d. wordt een voorziening gevormd. De toevoegingen aan de voorziening worden bepaald op basis van het geschatte bedrag van groot onderhoud en de periode die telkens verloopt tussen de werkzaamheden van groot onderhoud, een en ander zoals blijkend uit het meerjaren-onderhoudsplan. De kosten van groot onderhoud worden verwerkt ten laste van de voorziening, voor zover deze is gevormd voor de beoogde kosten. Opbrengstverantwoording Rijksbijdragen, overige overheidsbijdragen en -subsidies uit hoofde van de basisbekostigingen worden in het jaar waarop de toekenning betrekking heeft, volledig verwerkt als baten in de staat van baten en lasten. Indien deze opbrengsten betrekking hebben op

73 JAARVERSLAG STICHTING CVO-AV een specifiek doel, dan worden deze naar rato van de verrichte werkzaamheden als baten verantwoord. toekomstige aanpassingen in de jaarlijkse bijdragen aan het pensioenfonds Personeelsbeloningen/pensioenen Voor de medewerkers van de organisatie is een pensioenregeling getroffen. Deze pensioen-regeling is ondergebracht bij een bedrijfstakpensioenfonds (ABP). De in de verslagperiode te verwerken pensioenlast is gelijk aan de over die periode aan het pensioenfonds verschuldigde pensioenpremies. Voor zover de verschuldigde premies op balansdatum nog niet zijn voldaan, wordt hiervoor een verplichting opgenomen. Als de balansdatum reeds betaalde premies de verschuldigde premies overtreffen, wordt een overlopende actiefpost opgenomen voor zover sprake zal zijn van terugbetaling door het fonds of van verrekening met in de toekomst verschuldigde premies. De risico s van loonontwikkeling, prijsindexatie en beleggingsrendement op het fondsvermogen zullen mogelijk leiden tot Operationele leases Als de onderneming optreedt als lessee in een operationele lease, wordt het leaseobject niet geactiveerd. Leasebetalingen inzake de operationele lease worden lineair over de leaseperiode ten laste van de winst-en-verliesrekening gebracht. Kasstroomoverzicht Het kasstroomoverzicht is opgesteld op basis van de indirecte methode. Bepaling reële waarde De reële waarde van een financieel instrument is het bedrag waarvoor een activa kan worden verhandeld of een passief kan worden afgewikkeld tussen ter zake goed geïnformeerde partijen, die tot een transactie bereid en van elkaar onafhankelijk zijn.

74 74 B. JAARREKENING 5 Toelichting op de balans Materiele vaste activa Het verloop van de MVA gedurende het boekjaar is als volgt: 1.2 Materiele vaste activa Aanschaf Afschrijving Boekwaarde Investeringen Des-Investeringen Afschrijvingen Aanschaf Afschrijving Boekwaarde prijs cumulatief prijs cumulatief Gebouwen en terreinen Inventaris en apparatuur Andere vaste bedrijfsmiddelen Totaal materiele vaste activa Boekwaarde gebouwen WOZ-waarde gebouwen en terreinen De boekwaarde van de gebouwen is als volgt: Stichting CVO-AV Nieuwe Walsteeg CS DE Hoven Uilenhof Lyceum Oudehoven Calvijn Schans Windroos 0 Gilde HLC Eksterlaan Joost de Jongestraat WOZ-waarde gebouwen en terreinen Stichting Nieuwe Walsteeg 9 CVO-AV CS DE Hoven Uilenhof Lyceum Oudehoven Calvijn Schans Windroos Gilde HLC Eksterlaan Joost de Jongestraat Totaal boekwaarde gebouwen Totaal WOZ-waarde gebouwen en terreinen

75 JAARVERSLAG STICHTING CVO-AV Verzekerde waarde gebouwen en inventaris Gebouwen Inventaris Totaal Stichting CVO-AV Nieuwe Walsteeg CS DE Hoven Uilenhof Lyceum Oudehoven Calvijn Schans Windroos Gilde Heerenlanden College Eksterlaan Joost de Jongestraat Totaal verzekerde waarde gebouwen en inventaris Sedert 1 januari 1997 ligt het economisch claimrecht van de gebouwen bij de betreffende gemeente op welk grondgebied de verschillende schoolgebouwen zich bevinden. Daardoor loopt de stichting over het overgrote deel van deze activa geen risico. Deze onroerende goederen zijn niet gewaardeerd en zijn niet als zodanig op de balans opgenomen. De in de jaarrekening opgenomen boekwaarden voor de gebouwen heeft betrekking op de voor eigen rekening uitgevoerde investeringen, de eigenbijdrage aan de nieuwbouw voor de locatie te Hardinxveld-Giessendam welke in 2003 in gebruik is genomen en de semipermanent lokalen naast het Lyceum Oudehoven. Voorraden 1.4 Voorraden Gebruiksgoederen techniek ICT middelen Totaal voorraden Vorderingen 1.5 Vorderingen Debiteuren Overige vorderingen Overlopende activa (Vooruitbet. bedragen) Af: Voorziening wegens oninbaarheid Totaal vorderingen

76 76 B. JAARREKENING Debiteuren Medio maart 2017 stond er nog een bedrag open van Overige vorderingen Overige vorderingen Glasvezel i.z. mogelijke toekomstige aansluiting OVO Rivor Rivor Rivor Nog te verrekenen salarissen Logos i.z. Tiener College Rentebaten R.C. Samenwerkingsverband 0 0 Laptop project Lyceum Oudehoven Overig Totaal De vorderingen hebben een (resterende) looptijd korter dan een jaar. M.u.v. Rivor Overlopende activa De overlopende activa (vooruitbetaalde bedragen ad ) hebben, net als overige vorderingen en debiteuren, een looptijd van korter dan 1 jaar. De belangrijkste posten zijn Simac (onderhoud WIFI) en SLB diensten (licencies Microsoft) Liquide middelen 1.7 Liquide middelen Kasmiddelen Tegoeden op bank- en girorekeningen Totaal liquide middelen De liquide middelen zijn gedaald met Alle liquide middelen zijn vrij opneembaar.

77 JAARVERSLAG STICHTING CVO-AV Eigen vermogen 2.1 Eigen vermogen Stand Resultaat Overige Stand mutaties Algemene reserve Bestemmingsreserve (publiek) Totaal eigen vermogen Uitsplitsing Bestemmingsreserve (publiek): Reserve BAPO Reserve functiemix/frictiefonds Reserve locaties Reserve afschrijving Totaal Uitsplitsing Eigen vermogen naar organisatorische eenheid per Stichting CVO-AV CS De Hoven HLC Totaal Algemene reserve Bestemmingsreserves Reserve BAPO Reserve functiemix/frictiefonds Reserve locaties Reserve afschrijving Totaal bestemmingsreserves Totaal eigen vermogen Algemene reserve Ultimo 2016 bedraagt de algemene reserve Dit bedrag is bijna volledig vastgelegd in materiele vaste activa De algemene reserve is toegenomen met De belangrijkste oorzaken: Resultaat Stichting CVO-AV Resultaat CS De Hoven (bovenschools) Resultaat HLC (bovenschools) Mutaties van bestemmingsreserve Totaal

78 78 B. JAARREKENING Bestemmingsreserve Reserve Bapo Deze bestemmingsreserve wordt aangewend om gespaarde BAPO verplichtingen die een negatief effect hebben op het exploitatieresultaat van de komende jaren op te vangen. Reserve functiemix/frictiefonds In 2016 is het saldo van deze bestemmingsreserve toegevoegd aan de algemene reserve. De noodzaak om voor de functiemix/frictiefonds een onderbouwde reserve te houden is niet meer aanwezig. Reserve locaties Het saldo per bestaat uit budgetresultaten van de locaties minus de aanschaf van de vaste activa welke ten laste zijn gegaan van de locaties. Voornamelijk bestaat het saldo uit budgetresultaten personeel. De verwachting is dat de komende jaren, door het ontbreken van een adequate bekostiging, deze reserve substantieel aangewend zal worden. Reserve afschrijving Verschillende locaties hebben uit locatiemiddelen vaste activa aangeschaft. De aanschafwaarde is opgenomen onder de reserve afschrijving en is ten laste gegaan van de reserve van de locaties. Elk jaar zal de reserve afschrijving verminderd worden met de afschrijvingslast horende bij de genoemde aanschaf en ten gunste gebracht worden van de algemene reserve. Bestemming exploitatiesaldo Saldo Bestemming Overige Saldo Resultaat Mutaties Eigen vermogen St. CVO-AV Algemene reserve Totaal eigen vermogen St. CVO-AV Eigen vermogen CS DE Hoven Algemene reserve Reserve BAPO Reserve functiemix/frictiefonds Reserve locaties Reserve afschrijving Totaal eigen vermogen CS De Hoven Eigen vermogen HLC Algemene reserve Reserve BAPO Reserve functiemix/frictiefonds Reserve locaties Reserve afschrijving Totaal eigen vermogen HLC Totaal eigen vermogen

79 JAARVERSLAG STICHTING CVO-AV Voorzieningen 2.2 Voorzieningen Stand per Personeelsvoorzieningen Dotatie 2016 Onttrekking 2016 Vrijval 2016 Stand per Jubilea Voorziening LBP Langdurig zieken Overige voorzieningen Voorziening groot onderhoud Totaal voorzieningen Jubilea De richtlijnen voor de jaarverslaglegging 660 schrijft o.a. voor dat er een personeelsvoorziening getroffen moet worden voor mogelijke toekomstige aanspraken van werknemers. In dit kader dient er een voorziening voor jubileumgratificaties te zijn. Bij de berekening hiervoor hebben wij gebruikgemaakt van het model van VOS/ABB (Vereniging van openbare en algemeen toegankelijke scholen) en de daarin opgenomen uitgangspunten. Hierbij komen we op een totaal bedrag van of te wel 810 per FTE. Deze voorziening is dit jaar niet aangepast. LBP De voorziening Leeftijds Bewust Personeelsbeleid was vorig jaar opgenomen onder de kortlopende schulden. Gezien de aard van de post heeft deze in de praktijk de kenmerken van een voorziening. Derhalve is er voor gekozen om de past in 2016 als voorziening te verantwoorden. Het saldo per bedroeg Voorziening groot onderhoud Stand van zaken onderhoudsvoorziening: CVO AV CS De Hoven Heerenlanden College Totaal De voorziening groot onderhoud is conform het meerjarenonderhoudsplan (MOP). Het MOP geeft inzicht in de nog uit te voeren onderhoudswerkzaamheden voor de komende 20 jaar als ook inzicht in de onderhoudswerkzaamheden die zijn uitgesteld.

80 80 B. JAARREKENING Kortlopende schulden 2.4 Kortlopende schulden Crediteuren OCW Belasting en premies soc. verz Schulden ter zake van pensioenen Overlopende passiva Totaal kortlopende schulden Uitsplitsing OCW Brinnr. Omschrijving Terug te betalen Nog te besteden 00YH LGB YH LGB YH Visueel gehand YH Nieuwkomers YH Prestatiebox YH VSV YH Lerarenbeurs XU Prestatiebox XU VSV XU Lerarenbeurs Totaal Subtotaal Afronding 2 2 Totaal

81 JAARVERSLAG STICHTING CVO-AV Uitsplitsing Overlopende passiva Vakantiegeld en -dagen Accountants- en adm. Kosten Spaarverlof Nog te besteden 1e inrichting Gem. Hardinxveld i.z. Calvijn Vooruit ontvangen ouderbijdragen Gem. Leerdam inzake sporthal Nog te betalen kosten Samenwerkingsverband i.z. passend onderwijs Samenwerkingsverband i.z. passend onderwijs Samenwerkingsverband Kennen en gekend worden Auris Auris Pasvorm ROL Gem. Leerdam i.z. sport functionarissen Nog te betalen i.z. prestatiebox Da Vinci TOT Borg kluisjes Tienercollege Overig Totaal overlopende passiva Nog te betalen kosten: Over te dragen bekostiging ll Foleta Betekenisfabriek Huur Bolderik Willem de Zwijgercollege inz. Calvijn Da Vinci, inz. Huur Gilde Reiskosten Contributie BOA Avelingen groep Stedin/Essent/Quint Arbo Unie Overig Totaal nog te betalen kosten

82 DE SCHOLEN Schans Vmbo BB/KB/GL/TL, Economie & Ondernemen, Zorg & Welzijn, Dienstverlening & Producten Iedereen is basisspeler! Dat is de slogan voor de Schans geworden na het doorlopen van ons identiteitstraject. Wij zijn ervan overtuigd dat ieder mens wil leren en ontwikkelen en kan uitgroeien tot een waardevol lid van de maatschappij. Toch zien we dat in de maatschappij leerlingen in het vmbo snel worden weggezet naar de zijlijn, laag opgeleid en kansarm Als het aan ons ligt verdwijnt die schijnbare tweedeling uit de maatschappij. We gunnen iedereen een volwaardige plek in de samenleving. Wij willen als basisspeler een voorbeeld voor leerlingen zijn. Dat komt onder andere tot uiting in de vieringen en de dagopeningen die we doen. Aan de vieringen wordt vaak een goed doel gekoppeld. Dit jaar hebben we geld ingezameld voor kinderen die door ziekte noodgedwongen aan de zijlijn staan. Om hen een onbezorgde vakantie te gunnen is geld gedoneerd aan stichting Pardoes. Een andere actie was voor stichting Gehandicaptenfonds. Al jaren organiseren wij een sportdag rondom dit thema. Deze mensen worden door hun handicap beperkt in hun deelname aan de maatschappij. Door leerlingen te laten ervaren wat dit voor hen betekent leren zij wat zij als basisspeler kunnen doen om hen juist bij de maatschappij te betrekken. Om iemand tot basisspeler te maken en als basisspeler beter te maken is coaching nodig. Wij gunnen iedereen een basisplaats en kunnen de leerling daar bij helpen, maar je moet die plaats ook willen innemen Sommige leerlingen (en mensen) denken op de bank: ik zit hier wel goed. Dan dagen we je uit om van de bank af te komen om te onderzoeken welke waarde je kunt hebben voor je team op het veld. Anderen denken: ik durf niet van de bank af. We willen je dan het vertrouwen laten voelen dat wij in je hebben en gaan samen de uitdaging aan om in het veld te gaan staan.

83 JAARVERSLAG STICHTING CVO-AV digheden worden daardoor meer onderdeel van het onderwijs. Een leven lang leren is ook voor docenten een realiteit. Zo blijven zij basisspeler in de school en een voorbeeld voor leerlingen. Je kunt ook denken: ik weet niet hoe ik van de bank moet komen. Dan coachen we je zodat je ontdekt wat de beste manier voor jou is. Het mentoraat en het onderwijs op de Schans zijn zo ingericht, dat de mentor zijn coachende rol zo goed mogelijk kan waarmaken. Er worden veel gesprekken gevoerd met de leerlingen om te komen tot inzicht in wie ze zijn en wat ze willen. Om dit proces te versterken en breder te maken zijn we in 2016 gestart met ouder- kind- mentor gesprekken. De ontwikkeling van de leerling, zowel op kennisgebied als de persoonlijke ontwikkeling staan in deze gesprekken centraal. Ook in de studielessen zijn de leerlingen bezig met hun brede ontwikkeling. In dedecaan.net leggen zij een portfolio aan om die ontwikkelingen zichtbaar te maken. Goed onderwijs kent ook randvoorwaarden zoals huisvesting. Het nieuwe vmbo biedt kansen voor leerlingen in differentiatie en keuzemogelijkheden. De benodigde vaklokalen moeten worden ingericht en opgeknapt. In 2017 is huisvesting een belangrijk thema. De eerste aanzetten daartoe, in samenwerking met de gemeente Werkendam, zijn gedaan en hoopgevend. Zoals het er nu naar uitziet starten de leerlingen in schooljaar in goed toegeruste lokalen. A. Hoekstra Directeur Schans De maatschappij en het onderwijs zijn voortdurend aan het veranderen. Op nieuwe ontwikkelingen moet je inspelen. De digitalisering in de maatschappij zie je terug in de school. Na de aanleg van de wifi omgeving in 2014 neemt het gebruik van computers en telefoons voor het realiseren van leerdoelen steeds meer toe. Afgelopen jaar zijn er 64 laptops bijgekomen om in de groeiende behoefte te voorzien. De 21e eeuwse vaar-

84 84 B. JAARREKENING Niet in de balans opgenomen verplichtingen Er zijn diverse overeenkomsten met leveranciers aangegaan. Leverancier Inzake Einddatum Looptijd Looptijd Kosten per jaar Canon kopieermachines < 1 jaar circa Van Dijk Educatie schoolboeken < 1 jaar circa Workflows Personeel/financieel < 1 jaar circa Vitrumnet Inz. glasverbinding < 1 jaar circa ProActive Digitale faktuur- en kasverwerking jaar circa WIS Online schoolkostensysteem jaar circa Megens Onderhoud technische installaties lyc jaar circa Huisman Onderhoud elektrotechnische installaties, alarm en noodverlichting lyc jaar circa Totaal

85 JAARVERSLAG STICHTING CVO-AV Langlopende vordering ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap Met ingang van de jaarrekening 2009 is de langlopende vordering van de scholen voor voortgezet onderwijs op het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap niet meer gewaardeerd. De vordering op het ministerie bedroeg per saldo Deze vordering is tot stand gekomen ten tijde van de wijziging van bekostigings-methodiek. Deze vordering is eeuwig. Bij opheffing van een school wordt dit bedrag gevorderd bij het ministerie van OCW. Model E: Verbonden partijen Van transacties met verbonden partijen is sprake wanneer een relatie bestaat tussen de stichting en een natuurlijk persoon of entiteit die verbonden is met de stichting. Dit betreffen onder meer de relaties tussen de stichting en haar deelnemingen, de bestuurders en de functionarissen op sleutelposities. Onder transacties wordt verstaan een overdracht van middelen, diensten of verplichtingen, ongeacht of er een bedrag in rekening is gebracht. Er hebben zich geen transacties met verbonden partijen voorgedaan op niet-zakelijke grondslag. Model G: Verantwoording subsidies G1 Verantwoording van subsidies zonder verrekeningsclausule Toewijzing kenmerk Toewijzing datum Bedrag toewijzing Ontvangen t.m. verslagjaar De prestatie is ultimo verslagjaar conform de subsidiebeschikking geheel uitgevoerd en afgerond nog niet geheel afgerond Aanvraag zijinstromers Ja Lerarenbeurs 2015/2/ Ja Lerarenbeurs 2015/2/ Ja Lerarenbeurs 2015/2/ Ja Lerarenbeurs Ja Lerarenbeurs Ja G2A Subsidie met verrekeningsclausule, aflopend NVT G2B Subsidie met verrekeningsclausule, doorlopend NVT

86 86 B. JAARREKENING 8. Toelichting Staat van baten en lasten Rijksbijdrage 3.1 Rijksbijdragen 2016 Begroot Rijksbijdragen OCW Overige subsidies OCW Ontvangen doorbetaling Rijksb. SWV Af: inkomensoverdrachten Totaal Rijksbijdragen Uitsplitsing Normatieve rijksbijdragen OCW 2016 Begroot L.S. Personeel Korting uitk. kstn voortgezet onderwijs L.S. Materieel L.S. Lesmateriaal Uitsplitsing Overige subsidies OCW 2016 Begroot Leerplus arrangement Maatschappelijke stage Leerling gebonden budget Visueel gehandicapten Nieuwkomers Voortijdig School Verlater Lerarenbeurs Subsidie functiemix Prestatiebox Correctie Loft Lenteschool Aanvullende bekostiging

87 JAARVERSLAG STICHTING CVO-AV Overige overheidsbijdragen en -subsidies 3.2 Overige overheidsbijdragen en -subsidies 2016 Begroot Gemeentelijke subsidie Leerdam i.z. sporthal/1e inrichting Lyceum Oudehoven Overige baten 3.5 Overige baten 2016 Begroot Verhuur Detacheringen Ouderbijdragen (incl. kluishuur) Overig Totaal overige baten Uitsplitsing detachering 2016 Begroot Samenwerkingsverband LGB Tiener College Da Vinci TOT TTO Combifunctionarissen Internationaliseren taalassistent AOB Goak Cito/Cevo Rivor BOA Dokwerk Prestatiebox Overig Totaal De negatieve omzet inzake Da Vinci TOT betreft de bekostiging van leerlingen die ingeschreven staan op de locatie Uilenhof en deels lessen volgen op het Da Vinci College

88 88 B. JAARREKENING Personeelslasten 4.1 Personeelslasten 2016 Begroot Lonen en salarissen Overige personele lasten Af: Uitkeringen Totaal personeelslasten Uitsplitsing Personeelslasten 2016 Begroot Brutolonen en salarissen Sociale lasten Pensioenpremies lonen en salarissen Dotaties personele voorzieningen Personeel niet in loondienst Overig overige personele lasten Uitsplitsing Overige van de overige pers. Lasten 2016 Begroot Spaarverlof Balance Score Card Beloningsdifferentiatie Secundaire arbeidsvoorwaarden Wervingskosten Deskundigheidsbevordering Medezeggenschap Personeelszorg

89 JAARVERSLAG STICHTING CVO-AV Inzet personeel in Fte s begroting realisatie mei-16 realisatie okt-16 LB 130,56 128,38 127,89 LC 99,62 102,25 94,93 LD/LE 66,01 66,78 60,44 Subtotaal 296,19 297,41 283,26 Directie 27,23 23,79 26,39 Duaal traject 6,70 4,67 2,30 Onderwijsondersteunend personeel 92,64 93,56 91,70 LIO s/lido s eigen uren 4,89 6,57 7,15 Schoonmaak 21,16 20,87 20,70 Subtotaal 448,81 446,87 431,50 Vervanging/verlof 10,07 13,39 12,30 Tiener College 2,13 2,73 2,80 Overig 2,11 0,68 1,68 Totaal 463,12 463,67 448,28 In bovenstaand overzicht zien we een duidelijke daling van het aantal Fte s in oktober 2016 (schooljaar ). Dit wordt vooral veroorzaakt door het beëindigen van het project investeren in innoveren, de leerlingdaling die is ingezet en de nieuwe afspraken t.a.v. de betaling aan duale studenten. Het aantal Fte s in oktober ligt in de lijn van de begroting Deze begroting sluit met een tekort van De bezuinigingen die daardoor moeten plaatsvinden, ingaande schooljaar , laat het aantal Fte s verder dalen. Bij een verdere leerlingdaling komt het aantal Fte s nog verder onder druk te staan (zie continuïteitsparagraaf).

90 90 B. JAARREKENING Bezoldiging bestuurder en toezichthouders Gegevens 2016 Bestuur Toezichthouders Drs. A. Smits Mw. Mr. Drs. G. Bikker-Trouwborst Dhr. Mr. E. Hoogendam Dhr. W. de Ruiter Dhr. M. van der Vlies Dhr. J. Ph. M. van Dijen Dhr. H. de Jong* Functie CvB Voorzitter Voorzitter Plv. Voorzitter Lid Lid Lid Voorzittersclausule van toepassing. Ja Ingangsdatum dienstverband 1/8/2003 1/1/2015 4/2/2009 8/3/2016 8/3/2016 8/3/2016 nvt Einde dienstverband 31/12/2016 Omvang dienstverband 1 fte Beloning Belastbare vaste en variabele onkosten vergoedingen Voorzieningen beloning op termijn Uitkering beëindiging dienstverband Totaal Maximale vergoeding WNT nvt * Betreft bezoldiging 2015 van ex lid Er zijn in 2016 (en 2015) geen belastbare vaste en variabele onkosten vergoedingen en uitkeringen beëindiging dienstverband uitgekeerd. De totale vergoeding voor de Bestuurder is hoger dan de bovengrens, deze overschrijding valt onder de overgangsregeling

91 JAARVERSLAG STICHTING CVO-AV Gegevens 2015 Bestuur Toezichthouders Drs. A. Smits Drs. G.C. van de Merwe Dhr. Dr. Ing. A. Romeyn Dhr. Mr. E. Hoogendam Mw. J.J.T. van de Hull Omta Mw. Mr. Drs. G. Bikker-Trouwborst Dhr. H. de Jong Functie CvB Voorzitter CvB Lid Voorzitter Plv. Voorzitter Lid Lid Lid Voorzittersclausule van toepassing. Ja Ingangsdatum dienstverband 1/8/2003 1/3/ /11/2006 4/2/2009 1/1/2013 1/1/2015 1/1/2015 Einde dienstverband 30/4/ /12/ /10/ /11/2015 Omvang dienstverband 1 fte 1 fte Beloning Belastbare vaste en variabele onkosten vergoedingen Voorzieningen beloning op termijn Uitkering beëindiging dienstverband Totaal Maximale vergoeding WNT Complexiteitspunten A. Complexiteitspunten gem. totale baten 6 B. Complexiteitspunten gem aantal leerlingen 3 C. Complexiteitspunten gewogen aantal onderwijssoorten of sectoren 3 12 Bezoldigingsklasse D Bezoldigingsmaximum Afwijkende bezoldigingsklasse NVT Afwijkend bezoldigingsmaximum NVT

92 92 B. JAARREKENING Afschrijvingen 4.2 Afschrijvingen 2016 Begroot Afschrijving materiele vaste activa Gebouwen Inventaris en apparatuur Leermiddelen Totaal afschrijving m.v.a Uitsplitsing inventaris en apparatuur Schoolmeubilair Kantoormeubilair Vaklokalen Audio/-visueel ICT infrastructuur (en servers) ICT hardware ICT software algemeen 0 0 ICT software onderwijsonderwijs Automaten Schoonmaak app Overige inventaris Totaal

93 JAARVERSLAG STICHTING CVO-AV Huisvestingslasten 4.3 Huisvestingslasten 2016 Begroot Huur Onderhoud Energie en water Schoonmaakkosten Heffingen Dotatie onderhoudsvoorziening Overig Totaal huisvestingslasten Belangrijkste afwijkingen t.o.v. begroting: Onderhoud: Energie en water Dotatie onderh.voorz. Overig De verbouwingskosten Uilenhof (mediatheek), Lyceum Oudehoven (aula schilderwerk) en Windroos (telefooncentrale) Deze kosten zijn wederom gedaald. In 2016 is er voor het eerst gedoteerd voor de locatie Nieuwe Walsteeg. Wordt voornamelijk veroorzaakt door aanpassingen in de toegankelijkheid van het Lyceum Oudehoven. Overige lasten 4.4 Overige lasten 2016 Begroot Adm. en beheerslasten Inventaris, apparatuur en leermiddelen Boekenfonds Ouderbijdragen Overig Totaal overige lasten

94 94 B. JAARREKENING Financiele baten en lasten Financiële baten en lasten 2016 Begroot Rentebaten Rente lasten Totaal financiële baten en lasten Honoraria van de accountant De volgende honoraria van KPMG accountants N.V. zijn ten laste gebracht aan de stichting een en ander zoals bedoeld in artikel 2:382a lid 1 en 2 BW. KPMG accountants N.V overig KPMG-Netwerk 2016 totaal KPMG 2016 Onderzoek van de jaarrekening Andere controleopdrachten Adviesdiensten op fiscaal terrein Andere niet-controlediensten Onderzoek van de jaarrekening Andere controleopdrachten Adviesdiensten op fiscaal terrein Andere niet-controlediensten

95 JAARVERSLAG STICHTING CVO-AV Financiële instrumenten Algemeen De stichting maakt in de normale bedrijfsuitvoering gebruik van uiteenlopende financiële instrumenten die de stichting blootstelt aan markt-, rente-, kasstroom-, krediet- en liquiditeitsrisico. Om deze risico s te beheersen heeft de stichting een beleid inclusief een stelsel van limieten en procedures opgesteld om risico s van onvoorspelbare ongunstige ontwikkelingen op de financiële markten en daarmee de financiële prestaties van de stichting te beperken. Kredietrisico De stichting loopt kredietrisico over vorderingen en liquide middelen. Het maximale kredietrisico dat de stichting loopt is zeer beperkt (met name oninbare ouderbijdragen), hiervoor is een voorziening dubieuze debiteuren opgenomen. Renterisico De stichting heeft als beleid om geen afgeleide financiële instrumenten te gebruiken om (tussentijdse) rentefluctuaties te beheersen. Liquiditeitsrisico De stichting bewaakt de liquiditeitspositie door middel van opvolgende liquiditeitsbegrotingen. Het management ziet erop toe dat voor de stichting steeds voldoende liquiditeiten beschikbaar zijn om aan de verplichtingen te kunnen voldoen. Reële waarde De reële waarde van in de balans opgenomen financiële instrumenten verantwoord onder liquide middelen, kortlopende vorderingen en kortlopende schulden benadert de boekwaarde daarvan. Gebeurtenissen na balansdatum Er hebben zich geen significante gebeurtenissen voorgedaan na balansdatum

96 DE SCHOLEN Lyceum Oudehoven havo, atheneum, tweetalig atheneum, gymnasium en tweetalig gymnasium 1. De organisatiestructuur Gedurende het schooljaar is door een werkgroep verder gewerkt aan een nieuwe samenwerkings- en begeleidingsstructuur van Lyceum Oudenhoven. In dit proces is als belangrijk uitgangspunt geformuleerd dat de nieuwe structuur er voor moet zorgen dat een team docenten daadwerkelijk verantwoordelijkheid kan nemen voor een groep leerlingen. Dit betekent een kleine teamomvang en een dusdanige indeling dat de teamleden veel lesgeven aan de leerlingen die onder het team vallen. Na het maken van een indeling in 10 teams heeft een aantal werkgroepen dit concept verder uitgewerkt en onder andere: een teamindeling gemaakt, de verschillende rollen in het team uitgewerkt, nieuwe werkwijzen geformuleerd en de begeleiding van de nieuwe leerlingen opnieuw opgezet. In het nieuwe schooljaar wordt gestart in de nieuwe structuur waarbij de teams elke week een vast moment hebben om over de leerlingen te spreken. Gedurende het jaar wordt de nieuwe structuur geëvalueerd en zo nodig nader ingevuld of bijgesteld worden. 2. Laptops in klas 4 Blended learning, een combinatie van digitaal lesmateriaal en materiaal op papier, is de toekomst. Op dit moment maakt de vierde klas van Lyceum Oudehoven gebruik van een laptop in de les. Ook volgend jaar maken deze leerlingen in het vijfde leerjaar en de leerlingen in het vierde leerjaar gebruik van een laptop. Afgelopen jaren is deze ontwikkeling voorbereid met als basis het visiestuk Een device per leerling. De belangrijkste speerpunten van dit visiestuk zijn: het gebruikmaken van de mogelijkheden van ICT (o.a. digitaal toetsen, vele bronnen, simulaties) wat verrijking en verhoging van de motivatie oplevert, het aanleren van digitale vaardigheden (o.a. Microsoft Office, brongebruik, zoeken) en het effectief omgaan met ICT (wanneer wel en wanneer niet).

97 JAARVERSLAG STICHTING CVO-AV Hiermee willen we leerlingen leren om doelgericht gebruik te maken van alle mogelijkheden (waar ze vaak al grotendeels mee in aanraking komen) in een leeromgeving en ze voorbereiden op een vervolgopleiding en maatschappij waarin ICT een grote rol speelt. Blended learning betekent ook dat een volledige overstap naar digitaal geen doel is. Ook is de laptop of het gebruik van de laptop geen doel op zich, maar een middel bij het bereiken van de leerdoelen, waaronder ook een groot aantal vaardigheden die niet in een eindexamen getoetst worden. Het aanleren van een kritische houding is onderdeel van de ICT-leerlijn. Deze leerlijn is nog niet uitgekristalliseerd; er zijn nog genoeg vragen over het inzetten van ICT. Maar het is wel helder dat de vraag óf we ICT inzetten niet meer van deze tijd is. Het draait om de vraag hoe we ICT gaan inzetten en hoe we onze leerlingen leren omgaan met de vele mogelijkheden, zowel in de leeromgeving op school als in de thuissituatie.

98 C Overige gegevens

99 JAARVERSLAG STICHTING CVO-AV Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Aan: het Bestuur van Stichting Christelijk Voortgezet Onderwijs voor de regio Alblasserwaard-Vijfheerenlanden Verklaring over de in het jaarverslag opgenomen jaarrekening Ons oordeel Wij hebben de jaarrekening 2016 van Stichting Christelijk Voortgezet Onderwijs voor de regio Alblasserwaard-Vijfheerenlanden (hierna de stichting ) te Gorinchem (hierna de jaarrekening ) gecontroleerd. Naar ons oordeel: geeft de in dit jaarverslag opgenomen jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en samenstelling van het vermogen van Stichting Christelijk Voortgezet Onderwijs voor de regio Alblasserwaard- Vijfheerenlanden per 31 december 2016 en van het resultaat over 2016 in overeenstemming met de Regeling jaarverslaggeving onderwijs; zijn de in de jaarrekening verantwoorde baten en lasten alsmede balansmutaties over 2016 in alle van materieel belang zijnde aspecten rechtmatig tot stand gekomen in overeenstemming met de in de relevante wet- en regelgeving opgenomen bepalingen, zoals vermeld in paragraaf Referentiekader van het Onderwijsaccountantsprotocol OCW/EZ De jaarrekening bestaat uit: 1 de balans per 31 december 2016; 2 de staat van baten en lasten over 2016; en 3 de toelichting met een overzicht van de gehanteerde grondslagen voor financiële verslaggeving en andere toelichtingen. De basis voor ons oordeel Wij hebben onze controle uitgevoerd volgens het Nederlands recht, waaronder ook de Nederlandse controlestandaarden en het Onderwijsaccountantsprotocol OCW/EZ 2016 vallen. Onze verantwoordelijkheden op grond hiervan zijn beschreven in de sectie Onze verantwoordelijkheden voor de controle van de jaarrekening. Wij zijn onafhankelijk van Stichting Christelijk Voortgezet Onderwijs voor de regio Alblasserwaard- Vijfheerenlanden zoals vereist in de Verordening inzake de onafhankelijkheid van accountants bij assurance-opdrachten (ViO) en andere voor de opdracht relevante onafhankelijkheidsregels in Nederland. Verder hebben wij voldaan aan de Verordening gedrags- en beroepsregels accountants (VGBA). Wij vinden dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel. Verklaring over de in het jaarverslag opgenomen andere informatie Naast de jaarrekening en onze controleverklaring daarbij, omvat het jaarverslag andere informatie, die bestaat uit: het bestuursverslag de overige gegevens;

100 100 C. OVERIGE GEGEVENS Op grond van onderstaande werkzaamheden zijn wij van mening dat de andere informatie: met de jaarrekening verenigbaar is en geen materiële afwijkingen bevat; alle informatie bevat die op grond van de Regeling jaarverslaggeving onderwijs en paragraaf Bestuursverslag van het onderwijsaccountantsprotocol OCW/EZ 2016 is vereist. Beschrijving van verantwoordelijkheden met betrekking tot de jaarrekening Verantwoordelijkheden van het bestuur en de Raad van Toezicht voor de jaarrekening Het bestuur is verantwoordelijk voor het opmaken en het getrouw weergeven van de jaarrekening in overeenstemming met de Regeling jaarverslaggeving onderwijs. Wij hebben de andere informatie gelezen en hebben op basis van onze kennis en ons begrip, verkregen vanuit de controle van de jaarrekening of anderszins, overwogen of de andere informatie materiële afwijkingen bevat. Het bestuur is ook verantwoordelijk voor het rechtmatig tot stand komen van de in de jaarrekening verantwoorde baten en lasten alsmede balansmutaties, in overeenstemming met de in de relevante wet- en regelgeving opgenomen bepalingen. Met onze werkzaamheden hebben wij voldaan aan de vereisten in de Regeling jaarverslaggeving onderwijs paragraaf Bestuursverslag van het Onderwijsaccountantsprotocol OCW/EZ 2016 en de Nederlandse Standaard 720. Deze werkzaamheden hebben niet dezelfde diepgang als onze controlewerkzaamheden bij de jaarrekening. Het bestuur is verantwoordelijk voor het opstellen van de andere informatie, waaronder het bestuursverslag en de overige gegevens in overeenstemming met de Regeling jaarverslaggeving onderwijs en de overige OCW wet- en regelgeving. In dit kader is het bestuur tevens verantwoordelijk voor een zodanige interne beheersing als het bestuur noodzakelijk acht om het opmaken van de jaarrekening en de naleving van die relevante wet- en regelgeving mogelijk te maken zonder afwijkingen van materieel belang als gevolg van fouten of fraude. Bij het opmaken van de jaarrekening moet het bestuur afwegen of de onderwijsinstelling in staat is om haar werkzaamheden in continuïteit voort te zetten. Op grond van genoemd verslaggevingsstelsel moet het bestuur de jaarrekening opmaken op basis van de continuïteitsveronderstelling, tenzij het bestuur het

101 JAARVERSLAG STICHTING CVO-AV voornemen heeft om de stichting te liquideren of de activiteiten te beëindigen of als beëindiging het enige realistische alternatief is. Het bestuur moet gebeurtenissen en omstandigheden waardoor gerede twijfel zou kunnen bestaan of de onderwijsinstelling haar activiteiten in continuïteit kan voortzetten, toelichten in de jaarrekening. De Raad van Toezicht is verantwoordelijk voor het uitoefenen van toezicht op het proces van financiële verslaggeving van de stichting. Onze verantwoordelijkheden voor de controle van de jaarrekening Onze verantwoordelijkheid is het zodanig plannen en uitvoeren van een controleopdracht dat wij daarmee voldoende en geschikte controle-informatie verkrijgen voor het door ons af te geven oordeel. Onze controle is uitgevoerd met een hoge mate maar geen absolute mate van zekerheid, waardoor het mogelijk is dat wij tijdens onze controle niet alle materiële fouten en fraude ontdekken. Afwijkingen kunnen ontstaan als gevolg van fraude of fouten en zijn materieel indien redelijkerwijs kan worden verwacht dat deze, afzonderlijk of gezamenlijk, van invloed kunnen zijn op de economische beslissingen die gebruikers op basis van de jaarrekening nemen. De materialiteit beïnvloedt de aard, timing en omvang van onze controlewerkzaamheden en de evaluatie van het effect van onderkende afwijkingen op ons oordeel. Een meer gedetailleerde beschrijving van onze verantwoordelijkheden is opgenomen in de bijlage bij onze controleverklaring. Den Haag, 29 juni 2017 KPMG Accountants N.V. H. Visser RA

102 102 C. OVERIGE GEGEVENS Bijlage bij de controleverklaring: Wij hebben deze accountantscontrole professioneel-kritisch uitgevoerd en hebben waar relevant professionele oordeelsvorming toegepast in overeenstemming met de Nederlandse controlestandaarden, het Onderwijsaccountantsprotocol OCW/EZ 2016, ethische voorschriften en de onafhankelijkheidseisen. Onze controle bestond onder andere uit: het identificeren en inschatten van de risico s dat de jaarrekening afwijkingen van materieel belang bevat als gevolg van fouten of fraude, dan wel het niet rechtmatig tot stand komen van baten en lasten alsmede de balansmutaties, het in reactie op deze risico s bepalen en uitvoeren van controlewerkzaamheden en het verkrijgen van controle-informatie die voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel. Bij fraude is het risico dat een afwijking van materieel belang niet ontdekt wordt groter dan bij fouten. Bij fraude kan sprake zijn van samenspanning, valsheid in geschrifte, het opzettelijk nalaten transacties vast te leggen, het opzettelijk verkeerd voorstellen van zaken of het doorbreken van de interne beheersing; het verkrijgen van inzicht in de interne beheersing die relevant is voor de controle met als doel controlewerkzaamheden te selecteren die passend zijn in de omstandigheden. Deze werkzaamheden hebben niet als doel om een oordeel uit te spreken over de effectiviteit van de interne beheersing van de stichting; het evalueren van de geschiktheid van de gebruikte grondslagen voor financiële verslaggeving, de gebruikte financiële rechtmatigheidscriteria en het evalueren van de redelijkheid van schattingen door het bestuur en de toelichtingen die daarover in de jaarrekening staan; het vaststellen dat de door het bestuur gehanteerde continuïteitsveronderstelling aanvaardbaar is. Tevens het op basis van de verkregen controle-informatie vaststellen of er gebeurtenissen en omstandigheden zijn waardoor gerede twijfel zou kunnen bestaan of de instelling haar activiteiten in continuïteit kan voortzetten. Als wij concluderen dat er een onzekerheid van materieel belang bestaat, zijn wij verplicht om in onze controleverklaring de aandacht te vestigen op de relevante gerelateerde toelichtingen in de jaarrekening. Als de toelichtingen inadequaat zijn, moeten wij onze verklaring aanpassen. Onze conclusies zijn gebaseerd op de controle-informatie die verkregen is tot de datum van onze controleverklaring. Toekomstige gebeurtenissen of omstandigheden kunnen er echter toe leiden dat een instelling haar continuïteit niet langer kan handhaven; het evalueren van de presentatie, structuur en inhoud van de jaarrekening en de daarin opgenomen toelichtingen; en het evalueren of de jaarrekening een getrouw beeld geeft van de onderliggende transacties en gebeurtenissen en of de in deze jaarrekening verantwoorde baten en lasten alsmede balansmutaties in alle van materieel belang zijnde aspecten rechtmatig tot stand zijn gekomen. Wij communiceren met de Raad van Toezicht onder andere over de geplande reikwijdte en timing van de controle en over de significante bevindingen die uit onze controle naar voren zijn gekomen, waaronder eventuele significante tekortkomingen in de interne beheersing.

103 Gegevens rechtspersoon Bestuursnummer: Naam instelling: Stichting Christelijk Voortgezet Onderwijs voor de regio Alblasserwaard-Vijfheerenlanden Brinnr: 00YHY CS de Hoven 17XU Heerenlanden College Sector: VO Adres: Nieuwe Walsteeg 9 Postadres: Postbus 667 Postcode/plaats 4200AR Gorinchem Telefoon: Fax: info@cvo-av.nl Internet-site: Contactpersoon: P.L. Witte Telefoon: Fax: p.l.witte@cvo-av.nl