AVH klaar voor de toekomst Sociale partners sluiten pensioenakkoord Toekomst tekent zich af Jaarverslag vooroordelen over pensioen

Transcriptie

1 jaargang 8 nummer Een uitgave van Stichting Bedrijfspensioenfonds voor de Agrarische en Voedselvoorzieningshandel AVH klaar voor de toekomst Sociale partners sluiten pensioenakkoord Toekomst tekent zich af Jaarverslag vooroordelen over pensioen

2 Voorwoord Colofon AVH Magazine is een uitgave van Stichting Bedrijfspensioenfonds voor de Agrarische en Voedselvoorzieningshandel Bpf AVH Laan van Zuid Hoorn DD Rijswijk Postbus GC Rijswijk Tel.: Fax: AVH Magazine verschijnt twee maal per jaar in een oplage van circa exemplaren. AVH Magazine wordt gratis verzonden aan de deelnemers, werkgevers en gepensioneerden van Bpf AVH. Redactie: Bpf AVH Concept / Realisatie / Druk: Drecht Graphics, Dordrecht Informatie: Voor vragen of informatie over de artikelen kunt u terecht bij Bpf AVH, tel Op werkdagen bereikbaar van tot uur. Of raadpleeg Rechten: Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen, vermenigvuldigd of gereproduceerd zonder schriftelijke toestemming van de uitgever en / of andere auteursrechthebbenden. Bpf AVH kan geen aansprakelijkheid aanvaarden voor de volstrekte juistheid en volledigheid van alle in deze uitgave opgenomen teksten en beelden. Alle genoemde gegevens zijn onder voorbehoud. Aan de inhoud van dit magazine kunnen geen rechten worden ontleend. Waar in de tekst het woord hij in algemene zin voorkomt, kan uiteraard ook zij worden gelezen. Nadenken over de toekomst Wie niet nadenkt over de toekomst zal er nooit een hebben zei de Britse schrijver John Galsworthy ooit. Een treffende uitspraak, die nu meer op lijkt te gaan dan ooit. Want nadenken over de toekomst moeten we en doen we ook. Zeker op pensioengebied. Door de economische crisis zijn de sterke kanten van het Nederlandse pensioenstelsel duidelijk geworden, maar zijn ook de zwakke kanten uitvergroot. Dat is aanleiding geweest tot vele discussies en onderzoeken. In de achterliggende periode hebben talloze deskundigen zich over ons pensioenstelsel gebogen, zelfs in door de minister ingestelde adviescommissies. Sterke en zwakke kanten zijn uitgebreid gewogen en bediscussieerd. Op sommige punten is ons pensioenstelsel te licht bevonden en zal er veranderd moeten worden. Veel zal afhangen van de politiek. Tijdens de verkiezingen was de AOW-leeftijd een belangrijk punt van discussie. Voor sommigen was het zelfs een breekpunt. De meeste partijen kiezen voor een verhoging van de AOW-leeftijd naar 67 jaar. Maar hoe? Daarover verschillen de meningen. Werkgevers en werknemers zijn er samen al uit getuige het gesloten pensioenakkoord, dat ook door de politiek instemmend is begroet. Het nieuwe kabinet zal dit akkoord niet zomaar naast zich neer kunnen leggen. Wat de toekomst ons gaat brengen blijft voorlopig dus nog even de grote vraag. Terwijl ik dit schrijf zijn de formatiebesprekingen nog in volle gang. Wordt het een rechts kabinet of toch Paars-plus? En wat wil het nieuwe kabinet met de oudedagsvoorziening? Welke keuzes maken zij? We weten het nog niet. Dat maakt het voor ons als bestuur lastig plannen te maken. Voorlopig zijn we eigenlijk genoodzaakt af te wachten tot de hoofdlijnen van de beoogde toekomst duidelijk worden. Pas dan kunnen we ons gaan voorbereiden op de veranderingen. Want dat er iets gaat veranderen, dát is al wel duidelijk. Als pensioenfondsen zullen we moeten inspelen op die veranderingen. Dat is geen gemakkelijke taak. Zeker niet nu ook de economische omstandigheden niet florissant zijn, de rente daalt en we waarschijnlijk met andere aannames zullen moeten gaan rekenen. Dat alles beperkt onze speelruimte als bestuur. We staan dus voor een uitdaging! Ook voor onze deelnemers is de toekomst van belang, hun eigen financiële toekomst welteverstaan. Uit onderzoeken blijkt keer op keer dat de meeste Nederlanders geen flauw idee hebben hoe hoog hun pensioen zal zijn. Opgebouwde pensioenen zijn vergeten, UPO s worden niet gelezen en wat resteert is een grote verrassing als de 65-jarige leeftijd nadert. Een vervelende verrassing soms. En dan is het te laat om daar nog wat aan te doen. De pensioensector doet er al het mogelijke aan om mensen pensioenbewust te maken en allerhande hulpmiddelen aan te reiken. Na het UPO en het indexatielabel is er vanaf 1 januari 2011 het Nationaal Pensioenregister. Maak gebruik van deze hulpmiddelen! We begrijpen maar al te goed dat pensioen een moeilijk onderwerp is en zeker niet sexy. Maar het is wel belangrijk. Dus doe uzelf een plezier en check uw pensioen. Daarmee hoeft u niet te wachten tot 1 januari. Onlangs heeft u uw UPO ontvangen. Daarin vindt u alles over uw pensioen bij Bpf AVH. Vanaf 1 januari kunt u via het Pensioenregister ook uw pensioenopbouw bij andere pensioenfondsen en verzekeraars opvragen. Zo heeft u uw financiële toekomst goed in beeld. Ik wens u een prettige zomer! 2 AVH Magazine Leo Welschen, voorzitter Bpf AVH

3 avh magazine nummer Inhoud 4 Sociale partners sluiten pensioenakkoord vooroordelen over pensioen Pensioenlabel ingevoerd 5 Werknemers later met pensioen 15 Meer inzicht met het Pensioenregister 10 Onbekend maakt onbemind 6 Wijziging normportefeuille 16 Toekomst tekent zich af 11 Uitbesteding een feit 18 Jaarverslag Column 12 Herstel wijkt af van koers AVH Magazine 3

4 pensioen Een tijdje geleden kwamen ze er niet uit, maar nu is het dan toch gelukt: werkgevers- en werknemerspartijen hebben op 4 juni jl. een principe akkoord gesloten over AOW en (flexibel) pensioen. Wat is er afgesproken? Sociale partners sluiten pensioenakkoord

5 pensioen Steeds meer werknemers willen doorwerken tot 65 AOW De AOW gaat in 2020 naar 66 jaar en wordt flexibel. Dat betekent dat iedereen die eerder wil stoppen met werken er voor kan kiezen de AOW op 65 jaar te laten ingaan. De uitkering is dan 6,5 procent lager. Langer doorwerken kan ook. Dan wordt de uitkering 6,5 procent hoger. Of verdere stijging van de AOWleeftijd nodig is zal in 2015 bekeken worden aan de hand van de levensverwachting. Verwacht wordt dat de AOW-leeftijd in 2025 zal uitkomen op 67 jaar. De jaarlijkse verhoging van de AOW wordt gekoppeld aan de stijging van de verdiende lonen en niet meer aan de cao-lonen. Door die koppeling wordt de AOW naar verhouding meer waard. Mensen met aanvullend pensioen, die vroeg begonnen zijn en een lager inkomen hebben, kunnen de hogere AOW gebruiken om desgewenst met 65 jaar te stoppen. Pensioen Ook de aanvullende pensioenen zullen worden gekoppeld aan de levensverwachting. Dat maakt het systeem toekomstbestendiger. De premies dienen daarbij gelijk te blijven om deelnemers en werkgevers niet met extra kosten te confronteren. Er zal dus óf wat langer doorgewerkt moeten worden óf de uitkeringen zullen wat lager worden. Verder is afgesproken dat wanneer pensioenfondsen onvoldoende op sterkte zijn, de rekening solidair betaald wordt door de werkenden en de niet-werkenden, door jong en oud. Zware beroepen Wat zijn zware beroepen? Er is een verwoede discussie over gevoerd, zonder resultaat. Daarom is besloten geen aparte zware beroepenregeling te maken. Door de flexibilisering van de AOW en de koppeling aan de verdiende lonen kunnen ook werk nemers met een zwaar beroep eerder uittreden. Een lijst met zware beroepen is dus niet meer nodig. Werkgevers- en werknemersorganisaties kunnen binnen bedrijven en sectoren ook aparte afspraken maken over mensen met een lang arbeidsverleden. Het akkoord zal nog door de vakbonden worden voorgelegd aan hun leden. Daarna is de politiek aan zet. Uit een onlangs door TNO en het Centraal Bureau voor de Statistiek gehouden onderzoek blijkt dat steeds meer mensen door willen werken tot hun 65e. Wilde in 2005 nog maar 21% doorwerken tot de AOWleeftijd, in 2009 was dit gestegen tot 42%. Dat gold voor zowel jongere als oudere werknemers. De bereidheid om tot 65 jaar door te werken verschilt per opleidingsniveau en sector: hoogopgeleiden en werknemers in de sectoren landbouw, visserij, onderwijs en zakelijke dienstverlening zijn vaker bereid tot 65 door te werken. Na je 65e doorwerken is beduidend minder populair: slechts 13% wil ook na hun 65e werkzaam blijven. Dit zijn voornamelijk jongeren, hoger opgeleiden en mannen. Werknemers later met pensioen Het overheidsbeleid is er al enige tijd op gericht mensen langer door te laten werken. Uit CBS-onderzoek blijkt dat dit beleid nu vruchten begint af te werpen: werknemers gaan later met pensioen. De gemiddelde pensioenleeftijd is in 2007 gestegen naar 62 jaar. Er is hierin nauwelijks verschil tussen lager en hoger opgeleiden. Wel zijn er verschillen tussen bedrijfstakken. In de zorg was de gemiddelde pensioenleeftijd met nog geen 61 jaar het laagst. In de landbouw en visserij is de pensioenleeftijd met ruim 64 jaar juist het hoogst. Het aantal werknemers dat voor hun 60e jaar met pensioen ging, is sterk gedaald, van in 2006 naar in De oorzaak hiervan is de inperking van vervroegde pensioenregelingen in De daling van het aantal pensioengangers onder de 60 jaar is het grootst bij de overheid.

6 beleggingen Wijziging normportefeuille Helaas is de laatste tijd gebleken dat de financiële situatie van een aantal Europese landen erg zorgelijk is. Dit noodzaakt Bpf AVH tot een aanpassing van het beleggingsbeleid. Door de verminderde kredietwaardigheid van sommige Europese landen is Bpf AVH genoodzaakt haar beleggingsbeleid aan te passen: er wordt op het gebied van staatsobligaties enkel nog belegd in staatsobligaties van landen met de hoogste kredietwaardigheid; staatsobligaties van landen met een lagere kredietwaardigheid worden verkocht; per 1 juli wordt er een andere benchmark voor staatsobligaties gehanteerd. Bpf AVH heeft een defensief beleggingsbeleid. Dat wil zeggen dat we relatief weinig risico nemen met onze beleggingen. Een groot deel van het belegd vermogen wordt belegd in vastrentende waarden (zoals staats- en bedrijfsobligaties) met een laag risicoprofiel. Van het totaal belegd vermogen wordt ongeveer 40% belegd in staatsobligaties van Eurolanden. Dit werd gezien als een zeer veilige belegging. De kredietwaardigheid van landen wordt gemeten. Bpf AVH belegt in staatsobligaties van landen met een beoordeling van AAA tot en met BBB. Een AAA-beoordeling is de hoogste kredietbeoordeling die een land kan krijgen; er bestaat dan vrijwel geen twijfel over de mate waarin het desbetreffende land in staat is om aan de betalingsverplichting te voldoen. Bij een lagere kredietbeoordeling neemt de kans dat een land niet aan de betalingsverplichting kan voldoen geleidelijk toe. In normale tijden wordt een kredietbeoordeling tot en met BBB als relatief veilig gezien. Inmiddels is de kredietbeoordeling van Griekenland door de grote staatsschuld onder het BBB-niveau gekomen. Ook landen zoals Portugal, Ierland, Italië en Spanje hebben te maken met een forse staatsschuld en een groot begrotingstekort en hebben een beoordeling onder AAA. Het bestuur van Bpf AVH is van mening dat staatsobligaties een veilige belegging in de beleggingsportefeuille moeten zijn. Daarom wordt alleen nog belegd in staatsobligaties van Eurolanden met een AAA-kredietbeoordeling en zullen staatsobligaties van Eurolanden met een lagere kredietbeoordeling dan AAA verkocht worden. Het pensioenfonds vergelijkt de beleggingen met een benchmark (vergelijkingsmaatstaf). Voor staatsobligaties gebruikte Bpf AVH de Citigroup Government Bond Index. Maar in die benchmark zitten ook landen zoals Spanje en Italië. Daarom heeft Bpf AVH besloten om per 1 juli 2010 de benchmark voor staatsobligaties te wijzigen in de Merill Lynch EMU Direct Government Bond Index AAA. 6 AVH Magazine

7 COLUMN De deelnemersraad adviseert het bestuur van Bpf AVH gevraagd en ongevraagd over allerlei pensioenonderwerpen en komt op die manier op voor de rechten en belangen van alle deelnemers en gepensioneerden van Bpf AVH. Jan Janssen, voorzitter van de deelnemersraad, doet dit samen met de overige leden van de deelnemersraad. Hij vertelt u waar de raad zich sterk voor wil maken. Als deelnemersraad volgen wij de ontwikkelingen op het gebied van medezeggenschap natuurlijk op de voet. Een onderwerp dat daarbij steeds weer de kop op steekt is de benoeming van gepensioneerden in de besturen van pensioenfondsen. Zoals u wellicht weet ben ik daar zelf een warm voorstander van. Een mening die overigens niet door al mijn collega s binnen de deelnemersraad wordt gedeeld, maar waar wij gelukkig wel in een goede sfeer over kunnen discussiëren. Ik was persoonlijk dan ook blij met het wetsvoorstel van kamerleden Koser Kaya en Blok waarin zij gepensioneerden bestuurszetels toebedeelden. Maar helaas. Het voorstel lijkt een zachte dood gestorven en het is maar de vraag of het ooit weer tot leven gewekt wordt. Dat zal afhangen van ons nieuwe kabinet en Tweede Kamer. Voorlopig lijkt uitbreiding van de medezeggenschap van gepensioneerden nog toekomstmuziek. We gaan dus nog even op de oude voet verder als het op medezeggenschap aankomt. Het belang van die medezeggenschap wil ik graag nogmaals onder uw aandacht brengen. Als we naar de uitdagingen kijken die ons wachten lijkt de inspraak van deelnemers en gepensioneerden meer dan ooit van grote waarde. De door de minister ingestelde commissies doen behoorlijk vergaande voorstellen. Over de ambitie van de pensioenregelingen, de zekerheid van het pensioen en het beleggingsbeleid. Dit kan leiden tot fundamentele aanpassingen van de pensioenregeling. Voor dergelijke aanpassingen is voldoende draagvlak nodig, ook onder deelnemers en gepensioneerden. Daar komt de deelnemersraad in beeld. Deelnemers en gepensioneerden hebben nu reeds de mogelijkheid om via de deelnemersraad hun stem te laten horen. Om die mogelijkheid goed te kunnen benutten hebben we een goed bemensde, deskundige deelnemersraad nodig. En die hebben we ook. Wel heeft één van onze leden onlangs helaas zijn functie neergelegd. We hebben dus een vacature. Is het wellicht iets voor u? Elders in dit magazine kunt u er meer over lezen. Dan nog een kleine terugblik op de afgelopen periode. Juni is altijd een spannende maand voor pensioenfondsen. Dan wordt het jaarverslag vastgesteld. Ook wij als deelnemersraad mogen daar een oordeel over vellen. Dat doen we door het jaarverslag eerst als deelnemersraad gezamenlijk met de uitvoerder te bespreken. Daar worden de eerste vragen beantwoord. Vervolgens vergaderen we samen met het bestuur, de accountant en de actuarissen. Het jaarverslag wordt dan door de adviseurs uitgebreid toegelicht, waarna wij als deelnemersraad al dan niet instemmen. Tenslotte velt het verantwoordingsorgaan aan de hand van het jaarverslag ook nog een oordeel over het gevoerde beleid van het afgelopen jaar. Het is ieder jaar weer een heel vergadercircus, maar dan heeft wel iedereen zijn zegje kunnen doen. Zo ontstaat een goed onderbouwd jaarverslag. Gelukkig lag er ook dit jaar weer een solide jaarverslag, waar wij als deelnemersraad van harte mee konden instemmen. Het blijven moeilijke tijden voor de pensioenfondsen en dat wordt ook weerspiegeld in de jaarcijfers en dekkingsgraad van Bpf AVH. Toch staan wij er nog relatief goed voor. Uiteraard volgt de deelnemersraad de ontwikkelingen op de voet en denken wij met het bestuur mee. Wij werken met vereende krachten aan de toekomst van het fonds en aan uw pensioen! Jan Janssen, voorzitter deelnemersraad AVH Magazine 7

8 pensioen vooroordelen over pensioen Pensioen. Iedereen heeft er een mening over, lijkt het wel. In kranten en op internet buitelen mensen over elkaar heen om hun misnoegen over pensioen te uiten. Daarbij komen nog wel eens wat misvattingen naar voren. Wij zetten de vijf grootste voor u op een rij: 1. Het pensioenfond gebruikt mijn pensioengeld om te gokken op de beurs Om u te zijner tijd een goed pensioen te kunnen geven beleggen pensioenfondsen de pensioenpremies. Dat doen ze niet zomaar. Om de risico s zoveel mogelijk te spreiden beleggen ze in verschillende producten (zoals aandelen en obligaties) en verschillende landen. Zo houden ze het risico zo laag mogelijk. Tegelijkertijd moeten ze wel risico s nemen om rendement te kunnen maken. Met veilige beleggingen als obligaties maken ze te weinig rendement om de uitkeringen op peil te kunnen houden. Daarom hebben ze ook risicovollere beleggingen, zoals aandelen, die meer opbrengen. Hoeveel risico je kunt nemen is afhankelijk van de gemiddelde leeftijd van de deelnemers. Hoe jonger, hoe meer risico er genomen kan worden. Jongeren hebben immers meer tijd om eventuele beleggingsverliezen op te vangen voor zij met pensioen gaan. Waar mogelijk proberen pensioenfondsen risico s af te dekken door beleggingsconstructies, maar dat brengt wel kosten met zich mee. Er wordt dus wel degelijk verantwoord omgegaan met de beleggingen. Pensioenfondsen beleggen niet zomaar ergens in en gaan ook niet blindelings voor het hoogste rendement. Op de lange termijn levert dat goede beleggingsopbrengsten op. Op korte termijn kan het wel eens wat minder zijn, zoals nu het geval is. 8 AVH Magazine

9 pensioen 2. Pensioenfondsbestuurders worden dik betaald, ze graaien In tegenstelling tot wat veel mensen denken ontvangen bestuurders van pensioenfondsen geen salaris en al helemaal geen bonussen. Zij krijgen enkel een vergoeding voor de tijd die zij besteden aan vergaderingen en overige werkzaamheden. Een vetbetaalde functie is bestuurslid van een pensioenfonds zeker niet. Bestuurders ontvangen een vast bedrag per jaar of een vergoeding per vergadering. Een vast bedrag bedraagt meestal tussen de en per jaar. Vergoedingen per vergadering zijn in de regel 365 tot 770. Bestuurders van Bpf AVH ontvangen op dit moment 365 per vergadering. Erg hoog zijn de vergoedingen niet als je het afzet tegen de verantwoordelijkheid die een bestuur draagt en de tijd die men eraan besteedt. Een bestuur is verantwoordelijk voor een vermogen van vele honderden miljoenen en de uitkeringen van duizenden deelnemers en gepensioneerden. Dat is een zware verantwoordelijkheid. Soortgelijke functies worden binnen het bedrijfsleven vele malen beter betaald. Voor het geld hoeft een pensioenfondsbestuurder het dan ook niet te doen. Overigens komt die vergoeding vaak niet eens ten goede aan het bestuurslid zelf. Bestuursleden die in dienst zijn van de organisatie die hen afvaardigt leveren de vergoeding in bij hun werkgever. Zij verdienen dus helemaal niets aan hun bestuurslidmaatschap; voor hen is het gewoon werk. 3. Pensioenfondsbestuurders weten niet waar ze mee bezig zijn Het besturen van een pensioenfonds vereist behoorlijk wat deskundigheid. De pensioensector heeft zelf, in overleg met De Nederlandsche Bank (DNB), een aantal deskundigheidsgebieden bepaald waarop de bestuurders beoordeeld worden. Zo moeten ze verstand hebben van wet- en regelgeving, beleggingen en communicatie. Die deskundigheid wordt bijgehouden in het deskundigheidsplan, dat ook aan DNB wordt gestuurd. Is een bestuurder op één of meer deskundigheidsgebieden niet deskundig genoeg, dan wordt hij bijgeschoold. Om helemaal up-to-date te blijven hebben besturen jaarlijks een studiedag en bezoeken zij bijeenkomsten waar op actuele zaken wordt ingegaan. Maar bestuurders doen het niet alleen. Een bestuur wordt ondersteund door allerhande adviseurs. De actuaris verricht alle berekeningen die nodig zijn om bijvoorbeeld de hoogte van de premie te bepalen. Ook verricht hij risico-analyses en bekijkt hij welke beleggingsmix optimaal is. De accountant controleert aan de hand van de jaarrekening of het fonds zich aan alle (boekhoud)regels houdt en adviseert op het gebied van financiën en regelgeving. Op beleggingsgebied zijn er de verschillende vermogensbeheerders, ieder met hun eigen deskundigheid. Tenslotte is er de pensioenuitvoerder, die adviseert over de wet- en regelgeving en de administratieve uitvoering. Verantwoordingsorgaan en visitatiecommissie toetsen of het bestuur goed gebruik maakt van alle adviezen bij de beleids- en besluitvorming. Uiteindelijk is het natuurlijk wel het bestuur dat een besluit neemt. Daarin wordt het advies van de adviseurs wel meegewogen. Het is daarom belangrijk dat bestuurders genoeg deskundigheid hebben om de adviezen te kunnen beoordelen. Dat controleert DNB aan de hand van het deskundigheidsplan. Pensioenfondsbestuurders weten dus heel goed waar ze mee bezig zijn. 4. Ik heb geen invloed op mijn pensioen Als je deelneemt in een verplichtgesteld bedrijfstakpensioenfonds lijkt het inderdaad op het eerste gezicht of je geen invloed hebt op je pensioenregeling. Die invloed is er namelijk wel. Bedrijfstakpensioenfondsen worden bestuurd door werkgevers en werknemers. Dat gebeurt via werkgeversorganisaties en vakbonden. Door lid te worden van een vakbond kunt u invloed uitoefenen. Maar ook als u geen lid bent behartigen de vakbonden uw belangen. Zij zitten er namelijk voor alle werknemers en gepensioneerden. Alleen kunt u als niet-lid geen invloed uitoefenen op hun beslissingen en als lid wel. Meer directe invloed heeft u als lid van een deelnemersraad of verantwoordingsorgaan van het pensioenfonds. Hiervoor zijn regelmatig vacatures. Deelnemersraad en verantwoordingsorgaan adviseren en controleren het bestuur van een pensioenfonds en spelen daarmee een belangrijke rol. 5. Als ik zelf mijn pensioen bij elkaar spaar ben ik beter af Door alle recente ontwikkelingen willen mensen steeds minder risico lopen met hun pensioengeld. Als je de pensioenpremies op een spaarrekening zet loop je inderdaad minder risico. Daar staat tegenover dat je op de langere termijn ook minder rendement maakt. Hadden pensioenfondsen niet belegd, dan hadden de pensioenpremies in de afgelopen 25 jaar ruim 65% minder opgebracht. De pensioenen waren dan een stuk lager geweest. Zekerheid heeft dus een prijs. Uit onderzoek is gebleken dat veel mensen niet weten dat risicoloos beleggen leidt tot een fors lagere pensioenuitkering. Zodra dit werd uitgelegd werd risicoloos beleggen voor veel mensen ineens minder aantrekkelijk. Misschien nog wel belangrijker is dat samen met anderen voor je pensioen sparen je ook de mogelijkheid geeft om risico s te delen. Bijvoorbeeld het risico op arbeidsongeschiktheid. Kun je door ziekte niet meer werken, dan betalen de andere deelnemers jouw pensioenopbouw. Daardoor kun je toch een volledig pensioen opbouwen. Spaar je zelf en kom je te overlijden, dan moeten je nabestaanden volstaan met wat je gespaard hebt. Als dat nog niet zoveel is betekent dat een forse inkomensachteruitgang. In een collectieve regeling wordt bij overlijden als actief deelnemer een levenslang nabestaandenpensioen uitgekeerd alsof er tot de 65-jarige leeftijd was opgebouwd. Je nabestaanden zijn dan beter af. Kortom, zelf sparen is dus zeker niet altijd beter. AVH Magazine 9

10 diversen Onbekend maakt onbemind De populariteit van pensioenfondsen is fors afgenomen. Dat komt voor een groot deel doordat mensen de voordelen van een collectieve pensioenregeling niet kennen. Om hier wat aan te doen zij de Nederlandse bedrijfstakpensioenfondsen een campagne begonnen: Jouw pensioenfonds. Samen sta jij sterk. Deelnemen aan een collectieve pensioenregeling bij een pensioenfonds heeft veel voordelen. Zo zijn de administratiekosten lager dan bij verzekeraars en kun je risico s delen met anderen. Daardoor kun je meer pensioen opbouwen. Het is dan ook be- langrijk dat pensioenfondsen blijven bestaan. Dat gaat alleen als daarvoor voldoende draagvlak is. Daarom worden die voordelen in de campagne onder de aandacht gebracht in bijvoorbeeld advertenties. Ook is er een website Daar kunt u alle voordelen op uw gemak nalezen en meer ontdekken. Hoger pensioen belangrijker dan zekerheid Veel mensen weten het zeker: zij willen geen risico nemen met hun pensioengeld. Beleggen willen ze daarom niet. Tegelijkertijd willen ze wel eerder stoppen met werken. Wie ziet wat de effecten van die keuzes zijn blijkt vaak toch van gedachten te veranderen. Onderzoeksbureau Motivaction heeft in opdracht van de Vereniging van Bedrijfstakpensioenfondsen ruim 500 werknemers die pensioen opbouwen ondervraagd. Hen werd gevraagd welk belang ze hechten aan de hoogte van de premie, de hoogte van de uitkering, de pensioenleeftijd en de mate van beleggingsrisico. Zekerheid bleek daarbij in eerste instantie belangrijker dan de kosten of de hoogte van het pensioen. Vervolgens kregen de ondervraagden inzicht in de gevolgen van hun keuzes. Ze konden aan drie knoppen draaien: premiehoogte, mate van beleggingsrisico en pensioenleeftijd. In een grafiek werd direct getoond wat de gemaakte keuzes betekenen voor de hoogte van het pensioen. Nu de effecten zichtbaar werden, veranderde de uitkomst opmerkelijk. Nu duidelijk werd dat risicoloos beleggen tot een lager pensioen leidt koos de meerderheid toch maar voor meer risico. Ook langer doorwerken werd ineens aantrekkelijker nu dit bleek te leiden tot een hoger pensioen. Wilt u zelf eens aan de knoppen draaien? Kijk dan op en klik op Zelf aan de knoppen. 10 AVH Magazine

11 diversen Uitbesteding een feit In het magazine van januari 2010 vertelden we het al: AVH gaat zijn pensioenbeheer per 1 januari 2010 onderbrengen bij Stichting Servicekantoor AGH (Servicekantoor AGH.). Het bestuur koos voor Stichting Servicekantoor AGH omdat het een stichting is dus geen winstoogmerk. Bpf AVH heeft goede service afspraken gemaakt. Bovendien benoemt AVH leden voor zowel het bestuur als de Raad van Toezicht van Servicekantoor AGH. Op deze manier houdt AVH indirect invloed op de bedrijfsvoering. En dat is wel zo prettig. Wat verandert er voor u? In de praktijk heeft u er niet zo heel veel van gemerkt. De huisstijl van AVH is niet veranderd, uw pensioenregeling en pensioenregeling zijn hetzelfde en de dienstverlening is net als voorheen. Alleen in telefoon- en verkeer ziet u de naam van de uitvoerder terug. Bent u werkgever? Dan is het belangrijk te weten dat er niets veranderd is op het gebied van gegevensaanlevering of facturering. De eerste ervaringen Hoewel de verandering pas een halfjaar geleden heeft plaatsgevonden zijn de ervaringen tot nu toe positief. Wij zijn tevreden. U ook? Heeft u vragen of opmerkingen over de uitvoering van uw pensioenregeling, dan kunt u contact opnemen met: Stichting Servicekantoor AGH Postbus CA Rijswijk Telefoon: (070) info@ssagh.nl Pensioenopbouw bij werkloosheid aangepast Bent u voor 1 januari 2011 werkloos geworden en ouder dan 40 jaar? Dan kunt u nog een beroep doen op de FVP-regeling. De Stichting Financiering Voortzetting Pensioenverzekering betaalt dan uw pensioenpremie. Zo kunt u uw pensioenopbouw tijdens uw werkloosheid gewoon voortzetten. Door de grote toename van het aantal werklozen is men echter genoodzaakt de regeling wat aan te passen, zodat deze betaalbaar blijft. Wat gaat er gebeuren? Waarschijnlijk zal de FVP-bijdrage verlaagd worden voor werknemers die in 2010 werkloos zijn geworden. Deze groep zal dan nog wel pensioen opbouwen, maar minder dan voorheen. Een definitief besluit hierover zal begin 2013 genomen worden. Wanneer u werkloos wordt en ouder dan 40 bent ontvangt u automatisch een aanvraagformulier. Meer informatie vindt u op AVH Magazine 11

12 herstel Net als veel andere pensioenfondsen merkt Bpf AVH de gevolgen van de economische crisis. In voorgaande magazines heeft u daar al het nodige over kunnen lezen. Hoe staat het er nu voor? Herstel wijkt af van koers 12 AVH Magazine

13 herstel Het herstelplan Omdat de dekkingsgraad van Bpf AVH eind 2008 net onder de vereiste 105% lag moest een herstelplan worden ingediend bij De Nederlandsche Bank. Gelukkig hoefden er geen al te ingrijpende maatregelen getroffen te worden. Een premiestijging is voorlopig niet aan de orde. U hoeft dus niet meer premie te gaan betalen voor uw pensioen. Wel kunnen de opgebouwde en ingegane pensioenen de komende jaren niet helemaal aangepast worden aan de stijgende lonen en prijzen. Indexatie 2010 Bpf AVH probeert jaarlijks de opgebouwde pensioenen aan te passen aan de stijgende lonen. Ingegane pensioenen en de pensioenen van gewezen deelnemers worden zo mogelijk aangepast aan de stijgende prijzen. Deze verhogingen worden echter alleen toegekend als de financiële toestand van het fonds dit toelaat. Voor 2010 heeft het bestuur besloten de opgebouwde pensioenen voor 80% aan te passen aan de loonstijging. Dit houdt in dat deze pensioenaanspraken met 1,95% worden verhoogd. In 2009 stegen de prijzen slechts zeer beperkt. Dit leidde ertoe dat de pensioenen van gepensioneerden en gewezen deelnemers per 1 januari 2010 met slechts 0,06% verhoogd zouden worden. Omdat een dergelijke indexatie nauwelijks tot een hogere uitkering leidt heeft het bestuur besloten nu niet te indexeren, maar bij een volgende indexatie 0,06% extra toe te kennen. Huidige stand van zaken Eind 2009 bedroeg de dekkingsgraad 110,2%. Daarmee stonden we er beter voor dan verwacht op grond van het herstelplan. In deze 110,2% was zelfs al rekening gehouden met de correctie voor de toegenomen levensverwachting. Het Centraal Bureau voor de Statistiek heeft namelijk bekend gemaakt dat de levensverwachting blijft stijgen. Daardoor zullen pensioenfondsen in de toekomst meer uit moeten keren en wordt de dekkingsgraad lager. Daar is de dekkingsgraad reeds op aangepast. Het nieuwe jaar 2010 bracht helaas minder goed nieuws. Door turbulentie op de aandelenmarkten en vooral de dalende rente daalde de dekkingsgraad in mei naar 98,3%. Het herstel loopt daarmee een achterstand op ten opzichte van het herstelplan. Omdat de dekkingsgraad eind 2009 meer dan verwacht was heeft het bestuur besloten de pensioenen van actieve deelnemers te indexeren. En de toekomst? Het ziet er naar uit dat de rust op de financiële markten voorlopig niet terug zal keren. Daardoor blijvende rendementen wat achter, ook al wordt er nog steeds een positief rendement behaald. Ingrijpender is dat ook de rente naar verwachting laag blijft. Op langere termijn verwachten we echter wel dat de rente zal gaan stijgen. Dat zal zich weer vertalen in een hogere dekkingsgraad. Uiteraard zet het bestuur alle zeilen bij om de crisis zo goed mogelijk door te komen. We houden u in ieder geval op de hoogte! AVH Magazine 13

14 diversen Onbekend maakt onbemind Pensioenlabel ingevoerd Sinds 1 april is Nederland een nieuw label rijker: het indexatielabel. Daarmee kunt u in één oogopslag het indexatiebeleid van verschillende uitvoerders vergelijken. Wat is het? Het indexatielabel is een plaatje waarin wordt aangegeven in hoeverre uw pensioen meegroeit met de stijging van de prijzen. In het onderstaande voorbeeld gebeurt dat met drie stapels muntjes. In het zwarte gedeelte wordt de verwachte prijsstijging voor de komende 15 jaar weergegeven in de vorm van een stapeltje van vier muntjes. De middelste stapel muntjes geeft aan of uw pensioen onder normale economische omstandigheden meer, minder of evenveel stijgt als de prijzen. In dit voorbeeld houden het pensioen en de prijzen dan gelijke tred. De laatste stapel muntjes heeft betrekking op de groei van uw pensioen als het slecht gaat met de economie. Dan stijgt het pensioen in dit voorbeeld maar half zoveel als de prijzen. Wat kunt u ermee? Als u een nieuwe baan aanneemt in een andere sector verandert u van pensioenregeling. U kunt dan besluiten uw opgebouwde pensioen over te dragen naar de nieuwe pensioenuitvoerder. Of dat voordelig is hangt onder andere af van het indexatiebeleid. Niet alle pensioenregelingen kennen namelijk dezelfde indexatiesystematiek. Sommigen indexe- ren helemaal niet. Anderen passen de pensioenen aan met de loonstijging of de prijsstijging. Daardoor kunnen behoorlijke verschillen ontstaan. Met het nieuwe label kunt u het indexatiebeleid van uw oude en nieuwe pensioenuitvoerder in één oogopslag vergelijken. Zo kunt u zien waar uw opgebouwde pensioen in de toekomst het meest zal toenemen. U vindt het indexatielabel van Bpf AVH op alle, aan u persoonlijk gerichte, communicatie waarin over indexatie wordt gesproken. 14 AVH Magazine

15 diversen Meer inzicht met het Pensioenregister Nationaal Pensioenregister Pensioenfondsen Verzekeraars Als u bij meerdere pensioenfondsen pensioen hebt opgebouwd is het lastig uw totale pensioen in beeld te krijgen. Vanaf 1 januari 2011 kunt u via de website van het Nationaal Pensioenregister opvragen bij welke pensioenfondsen en verzekeraars u pensioen heeft staan én hoeveel. Ook de AOW wordt daarbij vermeld. Hoe werkt het? Via internet logt u in op de website van het Nationaal Pensioenregister. U gaat naar de internetsite en logt daar in met uw DigiD. Het Nationaal Pensioenregister vraagt vervolgens bij alle pensioenfondsen en verzekeraars na of u daar pensioen heeft opgebouwd. Als dat zo is geven die fondsen of verzekeraars de hoogte van het pensioen door. Hetzelfde gebeurt bij de Sociale Verzekeringsbank. Zij geven de hoogte van uw AOW door. Zo krijgt u alles netjes op een rijtje en ziet u direct het bedrag onder de streep. Op die manier kan iedereen vanaf 1 januari 2011 dus met één druk op de knop zien hoeveel pensioen er is opgebouwd. Wilt u meepraten? Deelnemers en gepensioneerden hebben behoorlijk wat inspraak bij Bpf AVH. Niet meer dan normaal, vinden wij; het gaat tenslotte om uw pensioen. Daarom heeft Bpf AVH twee medezeggenschapsorganen ingesteld: de deelnemersraad en het verantwoordingsorgaan. Voor onze deelnemersraad zoeken wij: Één werknemerslid De deelnemersraad bestaat uit vier werknemers en één gepensioneerde. Zij adviseren het bestuur over een groot aantal zaken, zoals wijzigingen in de pensioenregeling. Bent u: deelnemer aan de pensioenregeling; geïnteresseerd in pensioenen; niet bang om uw mening te geven; in de gelegenheid om tijd vrij te maken voor de vergaderingen (overdag)? Dan bent u wellicht degene die wij zoeken! Kennis van pensioenen is geen vereiste; er wordt gezorgd voor een opleiding. Uiteraard ontvangt u een vergoeding voor uw werkzaamheden en die tijd die besteed wordt aan vergade ringen. Interesse? Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Sandra Hofland op telefoonnummer (070) AVH Magazine 15

16 pensioen Toekomst tekent zich af De economische crisis en de vergrijzing hebben aanleiding gegeven tot een discussie over de houdbaarheid van het Nederlandse pensioenstelsel. Om te onderzoeken hoe toekomstbestendig ons pensioenstelsel nu eigenlijk is heeft minister Donner een aantal commissies aan het werk gezet. Inmiddels hebben die commissies hun rapport uitgebracht. Wat adviseren zij? 16 AVH Magazine

17 pensioen Commissie Don Pensioenfondsen en verzekeraars maken bij hun berekeningen gebruik van aannames over bijvoorbeeld de inflatie. Die aannames noemen we parameters. Deze commissie - eigenlijk de Commissie Parameters geheten - heeft bekeken of de huidige parameters nog realistisch zijn. Alle commissieleden zijn het erover eens dat de gehanteerde verwachte prijs- en loonstijging realistisch is. Voor de beleggingen ligt dat anders. Daar is er helaas minder eensgezindheid. Dat de rendementen op sommige beleggingen zoals aandelen voorzichtiger ingeschat zouden moeten worden, daar is men het nog wel over eens. Hoe voorzichtig, daarover verschillen de meningen. De commissie heeft op dat punt dan ook een verdeeld advies uitgebracht aan de minister. Voorlopig lijkt het erop dat de minister de gulden middenweg kiest en als toegestaan rendement het gemiddelde van de beide adviezen zal vaststellen. Wat betekent dit voor Bpf AVH? Als we rekening moeten houden met een lager rendement moet het fonds over meer geld beschikken om in de toekomst de uitkeringen uit te kunnen betalen. Dit kan zo nodig opgevangen worden door de premie te verhogen of de indexatie te beperken. Of dit ook echt nodig is zal blijken als de parameters definitief zijn vastgesteld. Wij zullen er in ieder geval alles aan doen om premiestijging of inperking van de indexatie te voorkomen. Commissie Frijns De Commissie Frijns heeft een analyse gemaakt van het beleggingsbeleid en het risicobeheer van de Nederlandse pensioenfondsen. Zij constateren een aantal dingen. Om te beginnen zijn pensioenfondsen kwestbaarder geworden door de vergrijzing. Mensen worden steeds ouder. Daardoor moet er ook steeds langer worden uitgekeerd en het aantal premiebetalende deelnemers neemt af. Beleggingen worden dan ook steeds belangrijker als inkomstenbron. Bij het beleggen moet wel goed gekeken worden naar de risico s. Hoeveel risico er verantwoord gelopen kan worden verschilt van fonds tot fonds. Een fonds moet naar de mening van de commissie deze risico s duidelijk in kaart brengen en toedelen aan de verschillende groepen binnen het fonds. In aanvulling daarop zouden ook de deelnemers moeten kunnen aangeven hoeveel risico zij willen lopen. Beleggingsresultaten zouden afgezet moeten worden tegen de doelstellingen, de risico s en het risicodraagvlak. Een goed beleggingsbeleid vereist deskundigheid. Die deskundigheid zit bij het bestuur, maar ook bij de adviseurs. De commissie constateert dat de deskundigheid van bestuursleden vergroot zou moeten worden om deze adviseurs voldoende tegenwicht te kunnen bieden. Het bestuur moet tenslotte altijd in control zijn. Tenslotte adviseert de commissie pensioenfondsen en overheid zich te richten op de opbouw van geïndexeerde pensioenen. Vrijwel alle pensioenfondsen in Nederland kennen een voorwaardelijke indexatie. Er wordt alleen geïndexeerd als de financiële situatie van het fonds dat toelaat. Fondsen en overheid gaan dan ook uit van niet-geïndexeerde pensioenen. Tegelijkertijd zijn geïndexeerde pensioenen voor de deelnemers van groot belang. Daar moet volgens de commissie meer rekening mee gehouden worden. Wat betekent dit voor Bpf AVH? Bpf AVH neemt nu al weinig risico s op beleggingsgebied. Wel zullen we beter vast moeten gaan leggen welke risico s er zijn en wie de kosten draagt als die risico s zich voordoen. Als we de deelnemers moeten gaan vragen hoeveel risico zij willen lopen zullen we dat uiteraard doen. Het roept echter wel wat vragen op. Wat bijvoorbeeld als de meningen verschillen? Wie krijgt er dan zijn zin? Indexatie vinden we bij Bpf AVH belangrijk. Maar indexatie kost wel geld. We zullen dan moeten bezien hoe we dat op gaan lossen. Commissie Goudswaard De Commissie Goudswaard tenslotte heeft bekeken of het huidige pensioenstelsel wel houdbaar is met het oog op de vergrijzing. Zeker Europees gezien is ons pensioenstelsel redelijk goed daarop voorbereid. Het stelsel van aanvullende pensioenen is echte ook gevoelig voor schokken op de financiële markten. Dat heeft de crisis wel uitgewezen. Er kan door de vergrijzing ook steeds moeilijker voldaan worden aan de huidige verwachtingen ten aanzien van pensioen. Daarvoor ontbreken simpelweg de financiële sturingsmogelijkheden. De commissie vindt dat het Nederlandse pensioenstelsel aangepast moet worden om goed opgewassen te zijn tegen de gevolgen van de vergrijzing, ontgroening en de financiële onzekerheden. Daarom zijn keuzes noodzakelijk. Een eerste mogelijkheid is om de pensioenopbouw wat te verlagen. Pensioen op 65 is dan nog steeds mogelijk, maar de uitkering zal wat lager zijn. Dat is volgens de commissie niet erg, omdat het pensioenniveau in ons land redelijk hoog is. De tweede mogelijkheid is het handhaven van de huidige uitkeringshoogte, maar accepteren dat daar risico s bij horen. Pensioengerechtigden krijgen dan minder garanties omtrent hun pensioen. Dat kan door bijvoorbeeld door de pensioenleeftijd mee te laten stijgen met de levensverwachting. Pensioen wordt dan flexibeler. Wat betekent dit voor Bpf AVH? De inhoud van de pensioenregeling wordt bepaald door sociale partners. Werkgevers en werknemers in de sector zullen dus keuzes moeten maken als het gaat om uitkeringshoogte en -zekerheid. Daarbij zal ook rekening gehouden moeten worden met de voorstellen van de andere commissies op het gebied van de parameters en het beleggingsbeleid. Vanuit Bpf AVH zal hier ook een studiecommissie voor worden ingesteld, die met een voorstel zal moeten komen. Wat het precies gaat worden is dus nog onzeker. De politiek zal de uitkomsten van de commissies in wet- en regelgeving moeten vertalen. Vervolgens zijn werkgevers- en werknemersorganisaties in de sector aan zet. Zij bepalen immers de inhoud van de pensioenregeling. AVH Magazine 17

18 jaarverslag Jaarverslag 2009 Op 17 juni heeft het bestuur het jaarverslag 2009 vastgesteld. Dit jaarverslag, dat u binnenkort kunt vinden op onze website, geeft een beeld van de financiële situatie van het fonds en het gevoerde beleid. In dit artikel lichten wij de belangrijkste zaken eruit. Kerncijfers Het aantal aangesloten werkgevers en deelnemers is belangrijk voor een fonds. Immers, hoe meer werkgevers en deelnemers des te beter het draagvlak van het pensioenfonds. In 2009 is het aantal werkgevers het derde jaar op rij licht gestegen. Een belangrijk gegeven in tijden van economische crisis. Het aantal actieve deelnemers in 2009 stijgt licht mee Aantal werkgevers Aantal verzekerden Actieve deelnemers Arbeidsongeschikten Gewezen deelnemers ( slapers ) Pensioentrekkenden Het aantal uitgekeerde ouderdoms- en nabestaandenpensioenen is gestegen ten opzichte van het voorgaande jaar. Dit is in lijn met de verwachtingen: er komen immers steeds meer ouderen. Tegenover het gestegen aantal uitkeringen staat een daling van het aantal (volledig) arbeidsongeschikten die een beroep doen op premievrije voortzetting van de pensioenopbouw. Voor deze groep draagt het pensioenfonds de kosten, dus minder premievrije voortzettingen betekent lagere kosten ten opzichte van voorgaande jaren. Door de toename van het aantal deelnemers is ook het bedrag aan binnengekomen premies hoger dan in Dit jaar kreeg Bpf AVH ruim 46 miljoen aan premies binnen. Tegelijkertijd is ook het bedrag aan uitkeringen gestegen. In 2009 werd 13,7 miljoen uitgekeerd tegen 12,4 miljoen een jaar eerder. De uitvoeringskosten liggen redelijk in lijn met de lichte toename van werkgevers, deelnemers en uitkeringsgerechtigden en met de kosten in voorgaande jaren. Bedragen x Feitelijke premie Uitvoeringskosten Uitkeringen AVH Magazine

19 j a a r v e r s l a g Bedragen x Beleggingsportefeuille Vastgoedbeleggingen Aandelen Vastrentende waarden Derivaten Overige beleggingen Beleggingsrendement In 2008 werd door Bpf AVH een totaal rendement behaald van 4,59%. Dat is een goed resultaat gezien de economische turbulentie. Het bestuur houdt de economische ontwikkelingen nauw in de gaten om hier goed op in te kunnen spelen. De economische ontwikkelingen zijn nog steeds turbulent en daarom zijn er in 2009 een aantal maatregelen genomen. Zo is de beleggingsportefeuille aangepast en is het rente risico meer afgedekt. Ook wordt bekeken hoe we ons zo goed mogelijk kunnen beschermen tegen eventuele inflatie. Op basis van beleggingsrendementen worden de zogenaamde Z-score en performancetoets berekend. Deze kunt u vinden op de website. Beleggingsrendement % Totale portefeuille 4,59 9,03 1,33 Benchmarkrendement portefeuille 6,85 10,19 2,20 Z-score - 2,15-1,01-0,46 Performancetoets 0,25 1,11 1,86 Dekkingsgraad De dekkingsgraad geeft aan of een pensioenfondsen aan al zijn verplichtingen kan voldoen. Indien een pensioenfonds een dekkingsgraad heeft van 100%, kan het fonds aan al zijn verplichtingen voldoen. De Nederlandsche Bank is van mening dat een fonds sowieso een buffer moet hebben van 5%. De minimale dekkingsgraad van een pensioenfonds is dan ook 105%. Is de dekkingsgraad lager dan heeft het fonds een dekkingstekort. Aan de hand van risicoprofiel van de beleggingen wordt ook een vereiste dekkingsgraad vastgesteld. Dat is de dekkingsgraad waarvan De Nederlandsche Bank vindt dat met dat risicoprofiel de dekkingsgraad tenminste moet zijn (vaak tussen de 115% en 120%). Indien de dekkingsgraad lager is, is er sprake van een reservetekort. Eind 2009 bedroeg de dekkingsgraad van Bpf AVH 110%; Bpf AVH voert een defensief beleggingsbeleid en had het zogenaamde renterisico gedeeltelijk afgedekt, waardoor de daling van de rente en impact van de dalende aandelenmarkten minder van invloed zijn geweest. Ondanks dat er sprake is van een dekkingstekort, is een dekkingsgraad van 110% een serieuze verbetering ten opzichte van 2008, dekkingsgraad van 103%. Bedragen x Aanwezig vermogen Pensioenverplichtingen Dekkingsgraad % Verantwoording en intern toezicht Het verantwoordingsorgaan heeft op grond van het jaarverslag geoordeeld dat het bestuur in 2009 een verantwoord beleid heeft gevoerd. Ook de visitatiecommissie heeft begin 2009 een positief oordeel geveld. Herstelplan Omdat Bpf AVH een dekkingstekort heeft is er in april 2009 een herstelplan ingediend bij De Nederlandsche Bank. Daarin geven we aan hoe we het tekort weg gaan werken. U leest er elders in dit magazine meer over. Het complete jaarverslag is binnenkort te downloaden vanaf onze website AVH Magazine 19

20 Samen met Bpf AVH uw koers bepalen voor de toekomst De Stichting Bedrijfspensioenfonds voor de Agrarische en Voedselvoorzieningshandel (Bpf AVH), verzorgt al meer dan veertig jaar de pensioenvoorziening voor de Agrarische groothandel. Bpf AVH biedt werknemers in deze sector financiële zekerheid voor de toekomst. Bpf AVH staat voor heldere communicatie, duidelijke afspraken en een goed georganiseerde administratie. Als werkgever kunt u rekenen op actuele informatie over pensioenregelingen en daaraan gerelateerde onderwerpen. Bpf AVH heeft oog voor het voorkomen van administratieve lasten. Met haar partner Cato berichtendienst biedt zij de werkgevers een een-voudige wijze van gegevens aanlevering. Ook de werknemers hebben hiervan voordeel. Zij kunnen rekenen op pensioenvoorzieningen en -regelingen die concreet en adequaat aansluiten bij hun behoeften. BPF AVH, een belangrijke investering in uw toekomst en die van uw werknemers. Postbus 3144, 2280 GC Rijswijk Tel , Fax , info@ssagh.nl. Kijk voor meer informatie op Stichting Bedrijfspensioenfonds voor de Agrarische en Voedselvoorzieningshandel