Woord van dank. R. Harris, De valstrik van het geluk, DOI / `, 2009 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Uitgeverij

Transcriptie

1 Woord van dank De dankbaarheid die ik voel jegens Steven Hayes, de initiator van acceptance and commitment therapy (ACT), is niet in woorden uit te drukken. Hij heeft mij, mijn gezin, mijn cliënten en de wereld in het algemeen een groot geschenk gegeven. Ook ben ik dank verschuldigd aan de bredere ACT-gemeenschap, voor alle nuttige adviezen, alle ervaring en informatie die in zo ruime mate door hen wordt gedeeld tijdens workshops, congressen en via het internet. Mijn speciale dank gaat uit naar Kelly Wilson en Hank Robb, uit wier inzichten en interventies ik op deze bladzijden regelmatig heb geput, en eveneens al die collega s uit de ACT-gemeenschap die me feedback en advies hebben gegeven tijdens de verschillende fasen van het schrijven: Jim Marchman, Joe Ciarochi, Joe Parsons, Sonja Batten, Julian McNally en Graham Taylor. Verder wil ik graag mijn broer Genghis noemen, die (als altijd) een onuitputtelijke bron van advies, kracht en aanmoediging voor me was, vooral tijdens die donkere momenten waarop ik het schrijven het liefst wilde opgeven. Ook wil ik alle vrienden en familie bedanken die me hebben geholpen door het boek (of delen ervan) te lezen en me feedback te geven: Johnny Watson, Margaret Denman, Paul Dawson, Fred Wallace en Kath Koning. En natuurlijk mijn moeder en mijn vrouw, die beiden hielpen met het typen van grote stukken van het boek: geen gemakkelijke klus als je moet werken met mijn priegelige handgeschreven krabbels. En ik wil Carmel graag speciaal bedanken, voor alle nuttige inbreng en feedback die zij me tijdens het schrijven heeft gegeven, en voor haar niet aflatende steun (en haar bereidheid het vol te houden terwijl ik uren voor mijn beeldscherm zat, opgeslokt door het schrijven.) Hartelijk dank ook aan de vier redacteuren die in verschillende fasen met me hebben gewerkt: Xavier Waterkeyn, die enorm hielp met de eerste hoofdstukken en ook met de titel van het boek kwam; Michael Carr, die het grootste deel van het taaie werk deed en mij tijdens dit proces veel leerde; Monica Berton die een grote hulp was bij het

2 Woord van dank 239 schrappenvanwatgeschraptkonwordenenhettotstandbrengenvan de eindversie van de Australische editie; en Eden Steinberg, wiens ervaring, inzicht en persoonlijke kennis van het materiaal van onschatbare waarde was toen we het boek bewerkten voor verschijning in de Verenigde Staten. En natuurlijk ben ik al die goede mensen van Shambhala Publications bijzonder dankbaar, die zo hard hebben gewerkt om dit boek tot stand te brengen. Trouwens, ook heel veel dank aan mijn agent Sammie Justesen en ook Gareth en Penny St John Thomas, die dit boek in de capabele handen van de mensen van Shambhala gaven. Last but not least een welgemeend dankjewel aan columnist en auteur Martha Beck. Haar artikel over ACT in O: The Oprah Magazine, vormde een belangrijke inspiratiebron omdat het mij toonde hoe de ingewikkelde concepten van ACT in eenvoudige, alledaagse taal kunnen worden uitgedrukt.

3 Tips voor tijden van crisis Tijdens een crisis kunnen we verstrikt raken in een storm van moeilijke gedachten en gevoelens. Willen we echter effectief handelen, dan kunnen we het ons niet permitteren ons door die storm te laten meesleuren. Het eerste wat we daarom in zo n situatie moeten doen, is het anker uitgooien. Met andere woorden: aarden in het hier en nu. Daarna kunnen we onze opties op een rij zetten. De eerste stap is dat je contact maakt met je omgeving: merk vijf dingen op die je ziet, vijf dingen die je hoort en vijf dingen die je kunt aanraken of tegen je huid voelt. Zet daarna je voeten stevig neer en voel de grond onder je voeten. Voel hoe de grond je steunt en je gewicht draagt. Doe daarna de oefening Ademen om contact te maken uit hoofdstuk 20. Je bent nu geaard in het hier en nu. Blijf aandachtig ademen en gebruik je adem als een anker waaraan je je kunt vasthouden tot de emotionele storm wat is gaan liggen. Neem vervolgens even de tijd om je lichaam langs te gaan en merk op wat je voelt. Zoek het pijnlijkste gevoel op, observeer het, adem ernaartoe, maak er ruimte omheen en sta het toe er te zijn, net als in de expansieoefeningen in hoofdstuk 13. Doe dan een stapje terug en merk alle gedachten op die door je hoofd tollen. Kijk of je het verhaal kunt benoemen, zoals aan het eind van hoofdstuk 4. Als je dit allemaal hebt gedaan, zeg dan tegen jezelf: Oké, hier ben ik op dit moment en dit gebeurt er. De crisis waar ik mee moet omgaan, is (vul in). De gevoelens die ik op dit moment heb, zijn A, B, C. De gedachten die ik nu heb, zijn D, E, F. En de acties die ik kan ondernemen om effectief met de crisis om te gaan, zijn G, H, I. (Een crisisplan dat toont hoe je effectieve actie kunt ondernemen, is gratis te downloaden van de pagina met bronnen op [in het Engels, red.].) Pas deze basisstappen steeds opnieuw toe, net zolang tot de crisis is opgelost. En onthoud: iedere crisis, hoe pijnlijk ook, vormt een kans

4 Tips voor tijden van crisis 241 om te groeien en je psychologische flexibiliteit te vergroten. Vraag je dus als je daar even tijd voor hebt, af: Hoe kan ik hierdoor groeien? Welke vaardigheden, kennis of sterke karaktertrekken kan ik hierdoor ontwikkelen?

5 Bronnen Boeken Frankl, Viktor. Man s search for meaning. Boston: Beacon Press, Nederlandse vertaling: De zin van het bestaan; een inleiding in de logotherapie. Utrecht: Bruna, Hayes, Steven en Smith, Spencer. Get out of your mind and into your life: the new acceptance and commitment therapy. Oakland, CA.: New Harbinger Publications, Nederlandse vertaling: Uit je hoofd, in het leven; een werkboek voor een waardevol leven met acceptatie en commitment therapie. Amsterdam: Nieuwezijds, Kabat-Zinn, Jon. Wherever you go, there you are: mindfulness meditation in everyday life. New York: Hyperion, Nederlandse vertaling: Waar je ook gaat, daar ben je. Utrecht: Kosmos Uitgevers, Andere bronnen De officiële website voor ACT is Op deze site is een link te vinden naar enkele Nederlandstalige pagina s, met onder andere een lijst met ACT-therapeuten in Nederland. Typ bij de zoekfunctie in: ACT in België en Nederland. Dan zul je een link vinden naar de pagina s met ACT-therapeuten. De site is verder bestemd voor hulpverleners. Het is mogelijk om deel te nemen aan een discussiegroep voor geïnteresseerde leken, maar dat kan alleen in het Engels. Klik hiervoor op de link ACT for the public aan de linkerzijde van de home-pagina. Bij dit boek zijn verschillende hulpmiddelen ontwikkeld. (Sommige daarvan gekoppeld aan bepaalde hoofdstukken.) Deze kunnen gratis worden gedownload van Er is een webpagina in het Nederlands, met vertalingen van de hulpmiddelen die bij het boek horen: Nederlandse versie. Verder heb ik een aantal cd s opgenomen voor gebruik bij dit boek als hulpmiddel voor het ontwikkelen van je mindfulnessvaardigheden met als doel het vergroten van je psychologische flexibiliteit. Deze cd s kun je bestellen op com/books and CDs. Deze cd s zijn helaas alleen in de Engelse taal verkrijgbaar. Wanneer je geïnteresseerd bent in Nederlandstalige cd s met mindfulnessoefeningen, kun je op cd s met geleidemeditaties vinden. Ook kun je mindfulnessoefeningen downloaden van: en Deze oefeningen zijn niet afgestemd op het boek, maar kunnen wel een waardevolle ondersteuning zijn.

6 Register aandacht 77 aanwezig zijn in het hier en nu 135 Acceptance and Commitment Therapy 15 acceptatie 47, 71 acceptatiestrategie 69 acceptatietechniek 73 ACT 15 actie 191 actieplan 196, 223 actietendentie 93 activiteiten 43 ademen 114 ademen om contact te maken 153 ademhaling 149 ademhalingsoefening 149 angstaanjagende beelden 83 beelden 51 bereidheid 115, 217 bewust zijn 77, 168 commitment 224 concentratie 77 contact 135 contact maken 47 contactoefeningen 138 controle 24, 26 controlestrategieën 26, 35 definitie van succes 226 defusie 47, 55, 67 defusie-oefenblad 92 defusietechniek 64, 84 demonen 90, 131 denkende zelf 76, 110 denkvermogen 166 doel 177 doelen stellen 192 driften 126 effectief handelen 147 effectieve actie 193, 224 emoties 93 evolutie van de geest 17 excessieve verwachtingen 210 excuses 215 expansie 47, 109, 112 experiëntiële vermijding 40 FEAR 210 feitelijke beschrijvingen 156 feiten 156 fusie 53, 210 gedachten 51 gedrag 94 geest 76 geluk 19 gevoel 96 gezondheid 184 handelen 126 hier en nu 134, 142, 150 ideaalbeeld 18 impuls 93, 126 impulssurfen 128 kernprincipes van ACT 47, 232 levensgebieden 181 levenswaarden 182 lichaamsbewustzijn 111 lichamelijke reacties 93 lichamelijke sensaties 101 lopend commentaar 156

7 244 De valstrik van het geluk mindfulness 146 mindfulnessvaardigheden 48, 146 mythen over geluk 23 negatieve emoties 102 negatieve gedachten 25 negatieve gevoelens 24 observeren 76, 113 observerende zelf 48, 76, 110, 168 oefenen met contact 144 oefenen met mindfulness 146 onderdrukking van gedachten 83 ongewenste sensaties 101 oordelen 105, 156 oordelende beschrijvingen 156 opleiding 184 overbelasting 109 overlevingsmechanisme 158 overtuigingen 61 overvloed 206 persoonlijke groei 184 pijnlijke herinneringen 85 positieve emoties 102 positieve gedachten 25 positieve gevoelens 24 psychologische flexibiliteit 16, 47, 172 puur bewustzijn 168 redengeving 213 relaties 182 richtingloosheid 212 rouw 38 ruimte maken 109, 114 schoon ongemak 100 sensaties 27, 51 sereniteitsuitdaging 72, 235 spanning 109 stelregel voor succes 18 stemming 96 stress 109 toegewijde actie 48 toelaten 114 valstrik van het geluk 15 vecht-of-vluchtrespons 97 vechtstandschakelaar 99 vechtstrategieën 35 verhalen 52 verhalenverteller 56 vermijden van ongemak 211 vervreemding van je waarden 212 vervulling 198 vicieuze cirkel 33, 99 visualisatie 194 visualiseren 124 visuele herinneringen 85 vluchtstrategieën 35 vrije tijd 185 vuil ongemak 100 waarden 48, 175, 181 waardevolle activiteiten 132 wensdenken 106 werk 184 werkbaarheid 147 woorden 50 zelfacceptatie 163 zelfachting 159 zelfbewustzijn 168 zelfspraak 123 zinvol leven 232

8 Over de auteur Dr. Russ Harris is arts en psychotherapeut en gespecialiseerd in het omgaan met stress. Na eerst zelf de principes van ACT te hebben gebruikt bij zijn worsteling met angst, past hij ACT nu toe om zijn cliënten te helpen een verscheidenheid van psychologische problemen te overwinnen en de kwaliteit van hun leven te verbeteren. Ook geeft hij ACT-trainingen aan collega s uit de geestelijke gezondheidszorg. Hij is woonachtig in Melbourne, Australië. Voor meer informatie over de ACT-workshop van Russ in verschillende landen kun je terecht bij Verder geeft Russ verschillende bedrijfstrainingen over psychologische flexibiliteit. Deze programma s zijn zeer effectief in het verminderen van stress op de werkplek, het verhogen van de vitaliteit, het verbeteren van prestaties en het versterken van leiderschap. Mocht je hier meer over willen weten, bezoek dan de website: