Nieuwe Industriebedrijven Waar komen ze vandaan en hoe krijgen we er meer van?
|
|
- Joannes Vermeiren
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Nieuwe Industriebedrijven Waar komen ze vandaan en hoe krijgen we er meer van? Essay van Ben Dankbaar Em. Hoogleraar bedrijfskunde aan de Radboud Universiteit Nijmegen en lid van de Strategische Adviescommissie van SIC Juni 2013 Dit essay verschijnt in een reeks van essays die in 2011, 2012 en 2013 zijn geschreven door leden van de Strategische Adviescommissie van Stichting voor Industriebeleid en Communicatie(SIC). In de essays worden diverse elementen van industriebeleid behandeld waardoor de concurrentiepositie van de Nederlandse Maakindustrie kan verbeteren. Eerder verschenen in deze reeks o.m.: - Ondernemersbestuur en overleg onder een nieuw gesternte door Rienk Goodijk - Voldoende gekwalificeerd technisch personeel voor de industrie in de toekomst door Jaap de Koning. - Slimmer werken in het MKB van de maakindustrie door Gu van Rhijn en Frank Pot Ga voor meer informatie naar de website van SIC 1
2 Nieuwe industriebedrijven Waar komen ze vandaan? Hoe krijgen we er meer van? Ben Dankbaar Inleiding Dat de industrie van belang is voor de Nederlandse economie is tegenwoordig weer vrijwel onomstreden. Het tijdperk van de de-industrialisatie ligt achter ons. Dat betekent niet dat de werkgelegenheid in de industrie nu weer zal stijgen. De kans is eerder dat die werkgelegenheid nog steeds zal dalen onder invloed van stijgende productiviteit door innovaties in producten en processen. Ook zal er sprake zijn van groei van technische diensverleners (ingenieursbureaus, commerciële researchbedrijven, installatiebedrijven). Niet alle industriebedrijven zullen krimpen. Sommige zullen zelfs groeien. En er zullen ook nieuwe bedrijven ontstaan. Juist met het oog op innovatie is het van belang aandacht te geven aan het ontstaan van nieuwe industriebedrijven. Nieuwe bedrijven zijn een belangrijke bron van dynamiek in iedere bedrijfstak. Bestaande bedrijven zijn vaak zo geconcentreerd bezig met het verbeteren van hun bestaande producten voor hun bestaande klanten, dat er weinig tijd, geld en managementaandacht over blijft voor radicale innovatie. Radicaal nieuwe technieken en producten worden vaak door nieuwe bedrijven gelanceerd. Het kan zijn dat die later weer door de gevestigde bedrijven worden overgenomen als ze succesvol zijn, maar het initiatief voor vernieuwing komt vaak van nieuwe bedrijven. Nieuwe bedrijven worden niet zoals bestaande bedrijven geremd door investeringen in producten en in klanten De geschiedenis laat zien dat de samenstelling van de top-50 of -100 van de industriebedrijven in de loop der tijd overal in de wereld sterk verandert. Er zijn dus goede redenen om er van uit te gaan dat bestaande bedrijven niet altijd in staat zullen zijn om voorop te lopen, vooral niet in het benutten en commercialiseren van nieuwe technieken. Tegelijkertijd kan worden vastgesteld, dat slechts weinig nieuwe bedrijven succesvol zijn (zowel in de betekenis van groter worden als in de betekenis van overgenomen worden). Grote bedrijven beschikken daarentegen over de middelen om nieuwe technieken op een schaal te ontwikkelen en te commercialiseren, waar kleine bedrijven niet aan toekomen. Grote, gevestigde bedrijven hebben ook laten zien, dat het niet onmogelijk is dat ze zich geheel vernieuwen en nieuwe technieken implementeren. Philips bijvoorbeeld heeft de consumentenelektronica, waarmee het bedrijf wereldberoemd is geworden, ingeruild voor medische technologie. DSM heeft zich van producent van bulk chemicaliën omgevormd tot een life sciences bedrijf dat opereert in de markten voor voeding, gezondheid en materialen. Veel revolutionaire nieuwe technieken zijn ook in bestaande bedrijven ontwikkeld. Conclusie: het is belangrijk om aandacht te geven aan de dynamiek die uitgaat van nieuwe bedrijven, maar het zou onverstandig zijn om bestaande ondernemingen en hun vermogen tot vernieuwing te te onderschatten. Zonder het innovatievermogen van grote bedrijven zou de impuls van nieuwe bedrijven niet zo ver kunnen reiken; zonder de onrust die nieuwe bedrijven veroorzaken, zouden bestaande bedrijven geneigd zijn om minder aandacht aan innovatie te besteden. Waar komen industriebedrijven vandaan? Het is niet zo eenvoudig een nieuw maakbedrijf op te richten; de noodzakelijke investeringen in machines zijn over het algemeen vele malen hoger dan bij een dienstverlenend bedrijf. Er bestaan 2
3 natuurlijk grote verschillen in investeringsvereisten in samenhang met de onderliggende technologie en de beschikbaarheid van een infrastructuur voor het uitbesteden van verschillende functies (research, development, fabricage, distributie). Hoe meer je, al was het maar in eerste instantie, kunt uitbesteden, des te gemakkelijker is het om te starten. Op grond van hun ontstaansgeschiedenis kunnen de volgende soorten nieuwe industriebedrijven onderscheiden worden: Starters vanuit de wereld van universiteiten en andere kennisinstellingen zoals TNO, die beginnen met een idee dat in deze instellingen is ontwikkeld; Starters die aan de gang gaan met een idee dat binnen een bestaande onderneming tot ontwikkeling is gekomen; Starters die beginnen zonder dat hun nieuwe idee onmiddellijk met een vorige werkgever in verband gebracht kan worden. Zowel bij de university spin-offs als bij de corporate spin-offs kan sprake zijn van actieve ondersteuning door de organisatie van oorsprong of niet (soms is er ook sprake van conflict en beschuldigingen van diefstal, maar die situatie laat ik buiten beschouwing). Soms wordt daarbij een verschil gemaakt tussen spin-offs en spin-outs. Spin-outs zijn bedrijven die door een onderneming opgericht worden met het idee, dat ze over enige tijd weer binnen de onderneming zullen worden opgenomen. Bij de starters zonder voorgeschiedenis (de derde categorie) zal het slechts uiterst zelden gaan om ondernemers die net hun (technische) opleiding hebben afgerond (starters, die net van TU of HBO komen, maar daar niet bij voor de startup relevant onderzoek betrokken waren). In de meeste gevallen zullen deze starters in het verleden als werknemer ervaring in het bedrijfsleven hebben opgedaan, dikwijls ook in managementposities. Dit soort starters begint soms ook niet helemaal bij nul, maar met een bestaand bedrijf. Het gaat dan bijvoorbeeld om bedrijven die in moeilijkheden verkeren of op zoek zijn naar een opvolger van de directeur-eigenaar. Hoewel hier strikt genomen geen sprake is van starters, maakt het bedrijf vaak wel een nieuwe (door)start. De startende ondernemer heeft in dit geval soms bij dit bedrijf gewerkt en is ook in die zin niet helemaal zonder voorgeschiedenis. Er zijn ook starters, die meteen groot beginnen: door de afsplitsing van complete afdelingen of een hele business unit van bestaande bedrijven, die om verschillende redenen verzelfstandigd worden. Het gaat hier niet om individueel ondernemerschap en soms is het ondernemerschap ook niet vrijwillig, maar de al niet gedwongen verzelfstandiging kan bij betrokkenen wel ondernemerschap losmaken. Er is een niet onbelangrijk verschil of deze afsplitsing de vorm aanneemt van een verkoop (zoals in het geval van NXP) of een management buyout. De motieven van starters In de literatuur over startende ondernemers wordt vaak onderscheiden tussen de volgende drie motieven De ondernemer wil onafhankelijk zijn; De ondernemer wil (snel) rijk worden; De ondernemer ziet zich genoodzaakt een eigen bedrijf te beginnen bij gebrek aan alternatieve manieren om in zijn onderhoud te voorzien (bijvoorbeeld door discriminatie; door gebrekkige taalkennis; door het ontbreken van diploma s). Het laatste motief zullen we bij industriebedrijven zelden tegenkomen. Wat wel voorkomt en daarmee enigszins vergelijkbaar is, is dat een uitvinder niemand vindt die zijn idee wil uitvoeren en dan in arren moede maar zelf een bedrijf opricht. 3
4 De motieven van starters zijn niet onbelangrijk. Onderzoek laat zien, dat bedrijven die opgericht worden door ondernemers die rijk willen worden, sneller groeien dan bedrijven die worden opgericht door ondernemers die onafhankelijk willen zijn. Een mogelijke verklaring daarvoor is dat ondernemers die vooral onafhankelijk willen zijn, zich minder snel en minder graag laten adviseren en minder snel sterke managers in huis halen. Onderzoek laat ook zien dat er een negatieve relatie bestaat tussen de sociale zekerheid die een samenleving biedt (bijv. de zekerheid van een vaste baan) en de bereidheid om nieuwe bedrijven te beginnen. Daar staat tegenover dat werkzekerheid de bereidheid vergroot van mensen om te investeren in zichzelf en in het bedrijf waarvoor ze werken. Grote bedrijven in landen met sociale zekerheid zullen daarom innovatiever zijn dan grote bedrijven in landen waar de sociale zekerheid minder sterk is. Nederland wordt gekenmerkt door een relatief hoog niveau van sociale zekerheid en onderzoek laat zien dat het belangrijkste motief van Nederlandse ondernemers de wens naar onafhankelijkheid is. Eigen baas zijn is belangrijker dan rijk worden. De kans dat er in Nederland grote aantallen bedrijven zullen worden opgericht door ondernemers die het vooral om het geld doen, is klein. Daardoor is de kans op snel groeiende starters in Nederland kleiner dan bijvoorbeeld in de Verenigde Staten. Daar staat tegenover dat creativiteit en ondernemerschap binnen onze grote ondernemingen waarschijnlijk meer ruimte krijgen dan in de VS. Ondernemerschap binnen een (grote) onderneming wordt wel intrapreneurship genoemd. Niet iedere starter, die graag wil groeien, zal daadwerkelijk groeien. Dan zouden de grenzen van zowel de afzetmogelijkheden als de beschikbaarheid van arbeidskrachten snel bereikt worden. En een starter die om wat voor reden dan ook snel groeit, zal daar vaak de smaak van te pakken krijgen en niet opzettelijk klein blijven. Motieven kunnen ook in de tijd veranderen. De motieven van starters zijn dus belangrijk, maar de verschillen met landen als de VS moeten niet overdreven worden. De situatie in Nederland maakt het wel extra belangrijk dat aandacht besteed wordt aan de voorwaarden en omstandigheden waaronder bedrijven die dat willen, ook kúnnen groeien. Een dynamische industrie kent veel starters, maar slechts een paar starters die doorgroeien. Belangrijk is, dat er voldoende starters zijn om de dynamiek gaande te houden, grote bedrijven scherp te houden, ondernemerstalenten te ontwikkelen en meer algemeen een cultuur van ondernemerschap in stand te houden. Stimuleren van starters bij kennisinstellingen Er is al veel beleid van de kant van de kennisinstellingen ter bevordering van universitaire spin-offs. Veel meer dan vroeger besteden universiteiten aandacht aan het verwerven van octrooien op basis van universitair onderzoek in de hoop dat bedrijfsmatige benutting van die octrooien de universiteit geld (voor meer onderzoek) zal opleveren. De kansen op succes van universitaire spin-offs zijn echter klein, omdat de gepatenteerde ideeën vaak nog onrijp zijn en nog veel tijd en geld verslindende ontwikkeling behoeven en omdat de onderzoekers die starter worden, vaak zelf te zeer geïnteresseerd zijn in research. De commerciële activiteiten van zo n spin-off krijgen dan vaak de vorm van researchactiviteiten voor derden, waardoor de omvang van het bedrijf meestal bescheiden blijft. Een grote uitdaging voor startende onderzoekers is de noodzaak om juist in commerciële zin beslissingen te nemen en functies en producteigenschappen vast te leggen. Anders is het niet mogelijk om concrete voorstellen aan potentiële klanten te doen. In de meeste gevallen zal het voor kennisinstellingen interessanter zijn om de octrooien te verkopen of in licentie te geven aan bestaande bedrijven. Het probleem is echter, dat het moeilijk is om de waarde van de octrooien te bepalen, zeker als er nog veel ontwikkelingswerk gedaan moet worden. Bovendien is de kennis van de onderzoekers die de geoctrooieerde vinding hebben gedaan, vaak onmisbaar voor de verdere 4
5 ontwikkeling. Als de onderzoekers niet meekomen, is een octrooi vaak veel minder waard. De kans dat universiteiten veel geld gaan verdienen aan octrooien is dan ook niet bijster groot. Ook in de Verenigde Staten, vaak als voorbeeld genoemd, zijn er maar een paar universiteiten die echt geld verdienen met intellectueel eigendom. Tegenover de opbrengsten staan niet alleen de aanzienlijke kosten van het aanvragen van een octrooi, maar ook de kosten van het apparaat dat deze activiteiten ondersteunt, de zg. technology-transfer-offices. Het is niet onwaarschijnlijk dat universitaire spin-offs die radicaal breken met de universiteit uiteindelijk meer succes hebben dan de spin-offs die verbonden blijven met de universiteit, omdat de laatste categorie bewust of onbewust kiest voor research in plaats van commercie. In plaats van spin-offs die getrokken worden door een of twee gepromoveerden, hebben complete onerzoeksafdelingen die verzelfstandigd worden waarschijnlijk meer kans op succes maar de betrokkenen zijn daar meestal niet in geïnteresseerd, omdat het harder werken met hoger risico betekent (maar wel met een kans op een veel hoger inkomen). De financiering van een starter vanuit kennisinstellingen is vaak een probleem, juist omdat er nog zo veel kosten gemaakt moeten worden voordat er een commercieel product ligt. Een grove schatting op basis van ervaring zegt dat een investering van ong. 100 mensjaren of 10 miljoen noodzakelijk is voordat een nieuw hightech maakbedrijf echt startklaar is voor de markt. Venture capital fondsen stellen voor zulke activiteiten meestal geen middelen ter beschikking. Hoewel hun naam misschien anders doet vermoeden, zijn venture capital fondsen pas geïnteresseerd in nieuwe bedrijven, als die al een duidelijke markt voor ogen hebben. Zeker de eerste 1 of 2 miljoen investeringen zullen daarom van zgn. business angels moeten komen, maar die zullen er alleen in stappen als ze mogen meebesturen (wat soms botst met het onafhankelijkheidsstreven van starters). Het verschijnsel business angels s in Nederland nog in ontwikkeling, maar er zijn al verschillende organisaties die zich toeleggen op het bij elkaar brengen van uitvinders en informal investors. Uiteindelijk is het gebrek aan bereidheid om te ondernemen bij degenen die werkzaam zijn aan kennisinstellingen, misschien een nog groter probleem. De cultuur moedigt ondernemerschap niet aan en juist veelbelovende onderzoekers worden aangemoedigd te blijven. Misschien kan de bereidheid om een bedrijf te starten inderdaad alleen maar toenemen, wanneer de zekerheid van een zorgeloos bestaan binnen de kennisinstellingen afneemt zodat de optie van ondernemerschap relatief gezien minder onaantrekkelijk wordt. Stimuleren van starters zonder oorsprong Starters zonder oorsprong en zonder steun van de organisatie waarvoor ze vroeger gewerkt hebben, zijn onderwerp van algemeen beleid ter ondersteuning van starters. Aangenomen dat de meeste van deze starters (management) ervaring hebben, zullen knelpunten vooral liggen in de sfeer van financiering, belastingen en regelgeving. Er zijn niet zo veel startende maakbedrijven van deze soort en het lijkt niet zinvol om het algemene startersbeleid speciaal op deze categorie verder toe te spitsen, maar het is wellicht mogelijk om de markt waarop bestaande bedrijven verkocht en gekocht kunnen worden transparanter te maken, zodat voor stagnerende bedrijven een doorstart mogelijk wordt. De mogelijkheden voor het overleven van low- en medium tech bedrijven, c.q. bedrijven die simpele producten maken, worden vaak onderschat, omdat men a) de voordelen van het produceren in zgn. lage lonen landen overschat en b) de mogelijkheden voor het verlagen van de kosten en verhogen van de productiviteit in Nederland onderschat. Recentelijk is er veel aandacht voor het fenomeen reshoring, d.w.z. het terugbrengen van industrieel werk vanuit lagelonenlanden naar West Europa en Noord Amerika. De werkgelegenheidseffecten van reshoring zullen beperkt zijn, omdat er vaak sprake is van een hoge mate van automatisering en robotisering. Technologische 5
6 ontwikkelingen zoals 3D printen zorgen echter ook voor nieuwe mogelijkheden voor het produceren van kleine series hoogwaardige producten en dat is juist datgene waar veel Nederlandse producenten van complexe apparaten op zitten te wachten. Stimuleren van starters vanuit bedrijven Er is relatief weinig aandacht voor corporate spin-offs, die met instemming en soms met steun van het moederbedrijf van start gaan. Toch is het waarschijnlijk dat van alle soorten startende maakbedrijven deze soort het meeste kans op succes heeft. We hoeven daarbij niet alleen te denken aan grote bedrijven met R&D afdelingen, die nieuwe bedrijven genereren. Zulke starters zijn vergelijkbaar met de spin-offs van kennisinstellingen, maar wel met het belangrijke verschil dat ze in een commerciële omgeving zijn ontstaan en vaak ook binnen de onderneming verder kunnen ontwikkelen tot het punt waarop ook externe investeerders interesse krijgen. Sommige bedrijven hebben een speciale incubator met een eigen budget ingericht, waarbinnen nieuwe activiteiten tot ontwikkeling kunnen worden gebracht. De bestaande business units van zo n bedrijf hebben normaal gesproken de eerste keus. Zij mogen aangeven of ze iets in de nieuwe ontwikkeling zien voor het uitbreiden van hun eigen business. Als dat het geval is zijn er twee mogelijkheden: de nieuwe activiteit blijft gewoon binnen de onderneming of hij wordt toch tijdelijk verzelfstandigd met het idee het bedrijf te zijner tijd weer op te nemen in de bestaande business (een spin-out). Als de bestaande business geen interesse heeft, richt de incubator zich op het genereren van een spin-off. Het moederbedrijf heeft dan eigenlijk nog maar één belang en dat is het geld dat in de activiteit geïnvesteerd is terug te krijgen liefst met winst. Inkomsten kunnen gegenereerd worden door het in licentie geven of verkopen van octrooien; het moederbedrijf kan in ruil voor de ondersteuning ook aandelen nemen in het bedrijf, die te zijner tijd te gelde gemaakt kunnen worden. Het moederbedrijf zal normaal gesproken alleen minderheidsaandeelhouder willen zijn al was het maar om het nieuwe bedrijf ook aantrekkelijk te maken voor andere investeerders. De financiering van de incubator en aansluitende investeringen kan uit eigen middelen plaats vinden, maar het is ook mogelijk dat eventueel samen met anderen investeringsfondsen worden gecreëerd, die op enige afstand van het moederbedrijf staan. Voordeel daarvan is niet alleen dat de financiering uit meerdere bronnen komt, maar ook (vanuit het perspectief van de spin-off) dat het moederbedrijf in slechte tijden niet opeens eenzijdig in de activiteiten kan gaan schrappen (wat verleidelijk is, omdat men er verder immers geen belangstelling voor heeft). Ook kleinere ondernemingen zonder eigen R&D hebben regelmatig te maken met kansen voor nieuwe activiteiten, die men binnen het eigen bedrijf niet of niet onmiddellijk kan ontwikkelen: bijzondere vragen van klanten; toepassingen in een heel andere markt van een techniek waarover men beschikt; revisie en op de markt brengen van oude producten; vormen van dienstverlening aan de klanten, die meer opbrengen wanneer ze gecombineerd kunnen worden met andere diensten, enz. De bottleneck zit niet bij de beschikbaarheid van ideeën, maar bij de beschikbaarheid van mensen die aan de kar willen en kunnen trekken en in de tijd die het management aan dit soort activiteiten kan besteden die niet tot de kern van het bedrijf behoren. Zeker wanneer het nieuwe bedrijf producten of diensten gaat leveren die complementair of potentieel zelfs concurrerend zijn met die van het moederbedrijf, moet er absoluut vertrouwen zijn in de personen die het nieuwe bedrijf gaan leiden. Een interessante optie. Niet alleen, maar wel juist ook voor kleinere bedrijven, is het betrekken van toeleveranciers en/of klanten in de start van een spin-off. Wanneer die mee investeren in een nieuw bedrijf, al dan niet in de vorm van een joint venture, wordt een ecosysteem geschapen, waarbinnen het nieuwe bedrijf samen met klanten en toeleveranciers verder kan groeien. Zo kan in de loop der tijd een familie van bedrijven ontstaan, die elkaar op grond van de familiebanden gemakkelijk weten te vinden en kunnen steunen. Tussenvormen zijn de clusterbedrijven van het 6
7 type VDL Groep, die bestaan uit min of meer verwante bedrijven. Er zijn in Nederland een aantal van dit soort clusterbedrijven, juist in de maakindustrie. De wijze van opereren van deze clusterbedrijven geeft wellicht inzicht in de voorwaarden waaronder kleine maakbedrijven in Nederland levensvatbaar zijn. Het is wellicht aantrekkelijker voor werknemers om te gaan werken (en voor starters om te ondernemen) in een familie van bedrijven dan alleen voor een enkel klein bedrijf als een vorm van werkzekerheid en ook loopbaan binnen het cluster kan worden geboden. Conclusies Er zijn goede redenen om bij het zoeken naar mogelijke bronnen van nieuwe maakbedrijven in Nederland in de eerste plaats te kijken naar de bestaande maakbedrijven. De bestaande maakbedrijven zouden het genereren van nieuwe bedrijven al dan niet in de vorm van dochterondernemingen als belangrijke mogelijkheid in hun strategische besluitvorming moeten meenemen. Wie veel belang hecht aan de komst van nieuwe zelfstandige bedrijven, zou dus moeten aanmoedigen dat bestaande bedrijven een sterke focus houden en snel overgaan tot het afstoten van activiteiten, die niet de kern van het bedrijf horen. Echter: het vermogen tot overleven en innoveren van een bedrijf hangt ook af van de variëteit aan activiteiten die binnen het bedrijf aanwezig is en de aanwezigheid van kennis die voor de kernactiviteiten niet strikt noodzakelijk is. Meer inzicht is nodig in de mogelijke voor- en nadelen en de condities waaronder het genereren van spin-offs voor alle partijen (het moederbedrijf, de spin-off, de samenleving) een interessante zaak is. Corporate spin-offs moeten dan niet alleen voor grote ondernemingen, maar ook voor middelgrote ondernemingen als serieuze optie bekeken worden. Denken in termen van ecosystemen is een manier om meer belanghebbenden te identificeren die nieuwe bedrijven kunnen ondersteunen. Denken in termen van ecosystemen is ook van belang om de mogelijkheden te onderkennen die er zijn voor nieuwe maakbedrijven, die niet hightech zijn, maar niettemin een belangrijke rol blijven spelen in het voortbestaan van de industrie in Nederland. Tenslotte Zonder aanbod van geschoolde medewerkers zullen nieuwe industriebedrijven niet van de grond komen. De grootste zorgen van het moederbedrijf bij het creëren van spin-offs zijn gelegen in het verlies van vakbekwame medewerkers, vaklieden, ontwikkelaars, managers en onderzoekers. Wanneer nieuwe bedrijven op de arbeidsmarkt met bestaande bedrijven om de gunst van schaarse geschoolde werknemers, zullen ze het moeilijk hebben. Onderdeel van een beleid gericht op het ontstaan van nieuwe maakbedrijven moet dan ook zijn dat het aanbod van geschoolde werknemers te vergroten via de opleiding van Nederlanders, maar ook door het aantrekken van geschoolde krachten uit het buitenland. Een belangrijke bron van nieuwe werknemers mag daarbij niet vergeten worden: de mensen die al werken bij bestaande maakbedrijven en zich daar nog verder zouden kunnen ontwikkelen. De human capital agenda binnen bedrijven kan nog scherper gericht worden op het kweken van ondernemende werknemers. 7
DE INDUSTRIE: MOTOR VAN VERNIEUWING. Drie acties voor een nieuw Kabinet. Manifest 2017
DE INDUSTRIE: Drie acties voor een nieuw Kabinet MOTOR VAN Manifest 2017 VERNIEUWING Nederlandse industriële bedrijven behoren tot de top van de wereld. We zijn wereldmarktleider in chipmachines en medische
Nadere informatieSamenvatting Flanders DC studie Internationalisatie van KMO s
Samenvatting Flanders DC studie Internationalisatie van KMO s In een globaliserende economie moeten regio s en ondernemingen internationaal concurreren. Internationalisatie draagt bij tot de economische
Nadere informatieInnovatie support gids
Innovatie support gids Uw gids naar resultaat 1 Uw gids naar resultaat Innovatief duurzaam drukwerk Het drukwerk van deze gids is uitgevoerd in waterloos offset met inkt op plantaardige basis, dit resulteert
Nadere informatieVisie op Valorisatie. van onderzoeken naar ondernemen. InnoTep, Radboud Universiteit Nijmegen, 30 september 2011. Maarten van Gils
Visie op Valorisatie van onderzoeken naar ondernemen InnoTep, Radboud Universiteit Nijmegen, 30 september 2011 Maarten van Gils Agenda Persoonlijke introductie Het onderzoeken bij MICORD De overgang in
Nadere informatieTopsectoren. Hoe & Waarom
Topsectoren Hoe & Waarom 1 Index Waarom de topsectorenaanpak? 3 Wat is het internationale belang? 4 Hoe werken de topsectoren samen? 5 Wat is de rol voor het MKB in de topsectoren? 6 Wat is de rol van
Nadere informatieVAN BELEID NAAR BUSINESS Een methode om écht te gaan ondernemen
VAN BELEID NAAR BUSINESS Een methode om écht te gaan ondernemen AANLEIDING De creatieve industrie is een sector die de economische en culturele waarde van betekenis centraal stelt en exploiteert. Deze
Nadere informatieRisicomanagement in de industrie Ben Dankbaar
Risicomanagement in de industrie Ben Dankbaar BiZ-Dag 29 juni 2017 Overzicht 1. Een paar cijfers 2. Wat is industrie? 3. Personeel 4. Risico s 3 1. Een paar cijfers 29 juni 2017 3 Balans: omzetontwikkeling
Nadere informatieWat is jouw grootste uitdaging als ondernemer?
Wat is jouw grootste uitdaging als ondernemer? De Week van de Ondernemer doet het gehele jaar onderzoek naar de belangrijkste uitdagingen van ondernemers. We presenteren hierbij de belangrijkste uitkomsten.
Nadere informatieNieuwe kansen in de verhouding tussen huurder en verhuurder van laboratoria. Jeff Gielen, 28 oktober 2014. www.biofacilities.nl
Nieuwe kansen in de verhouding tussen huurder en verhuurder van laboratoria Jeff Gielen, 28 oktober 2014 www.biofacilities.nl Inhoud 1. Kadans Biofacilities 2. Expertise en support + services 3. Lessons
Nadere informatieBedrijven die investeren in sociale innovatie hebben minder last van de crisis
Erasmus Concurrentie en Innovatie Monitor 2009 Bedrijven die investeren in sociale innovatie hebben minder last van de crisis Rotterdam, 6 oktober 2009 INSCOPE: Research for Innovation heeft in opdracht
Nadere informatieONDERZOEKSRAPPORT TOPSECTOREN
ONDERZOEKSRAPPORT TOPSECTOREN Sociale innovatie doorslaggevend voor succes topsectoren: Topsectorenbeleid te eenzijdig gericht op technologische innovatie De markt dwingt bedrijven steeds sneller te innoveren
Nadere informatieIdeeën Plannen. Het is tijd voor de NOM! Ambities
I N V E S T E R E N I N O N T W I K K E L I N G Ideeën Plannen Het is tijd voor de NOM! Ambities Missie De NOM is de permanente katalysator van economische ontwikkeling in Noord-Nederland. Dit is niet
Nadere informatieCao Metalektro: die deal doen we samen
Cao Metalektro: die deal doen we samen De drive om iets slimmer, sneller of beter te doen met de inzet van techniek, heeft de maakindustrie in ons land groot gemaakt. En daar zijn we trots op. Met technologische
Nadere informatieScaleUp Dashboard 2015
Rapportage ScaleUp Dashboard 2015 ScaleUp Dashboard 2015 Prof. dr. Justin Jansen Lotte de Vos Rotterdam School of Management Erasmus Centre for Entrepreneurship Conclusies Nederland staat aan de Europese
Nadere informatieAmsterdamse haven en innovatie
Amsterdamse haven en innovatie 26 september 2011, Hoge School van Amsterdam Haven Amsterdam is een bedrijf van de gemeente Amsterdam Oostelijke handelskade (huidige situatie) Oostelijke handelskade (oude
Nadere informatiePersoneelsvoorziening van de toekomst
Personeelsvoorziening van de toekomst een transitienetwerk voor Noordoost-Brabant Food & Feed Noordoost-Brabant Wie doet over tien jaar het werk? Waar staat uw bedrijf over tien jaar? De crisis voorbij,
Nadere informatieBedrijfsfinanciering: Van subsidie naar overheidsinstrumenten anno 2014
Rijksdienst voor Ondernemend Nederland. Ministerie van Economische Zaken Bedrijfsfinanciering: Van subsidie naar overheidsinstrumenten anno 2014 Roland Starmans Manager Product Ontwikkeling Bancair, Investment
Nadere informatie16 december 2010 Drs. Waddy Sowma
16 december 2010 Drs. Waddy Sowma MKB: bedrijven met aantal medewerkers < 50 Wereldwijd zijn economen het eens dat ondernemers door hun creativiteit en innovatievermogen een belangrijk aandeel leveren
Nadere informatieTopsectoren aanpak en de Nederlandse Defensie & Veiligheid gerelateerde industrie. Samen naar de top!
Ministerie van Economische Zaken, Landbouw & Innovatie Topsectoren aanpak en de Nederlandse Defensie & Veiligheid gerelateerde industrie Samen naar de top! Drs. G.M. Landheer Directeur Topsectoren en Industriebeleid
Nadere informatieWelkom. 2014: Innovatiekracht
Welkom 2014: Innovatiekracht 2014: innovatiekracht Doel: Ambitieuze / resultaatgerichte ondernemers Ambitieuze / resultaatgerichte ondernemers Onderwerpen verschillende invalshoeken Interactie / begeleiding
Nadere informatieStarters zien door de wolken toch de zon
M201206 Starters zien door de wolken toch de zon drs. A. Bruins Zoetermeer, mei 2012 Starters zien door de wolken toch de zon Enkele jaren nadat zij met een bedrijf zijn begonnen, en met enkele jaren financieel-economische
Nadere informatieInnoveren = Marktgericht communiceren
Innoveren = Marktgericht communiceren Inleiding Adviseurs bij Syntens constateren bij bedrijven vaak een gebrek aan aandacht voor de markt. Veel ondernemingen hebben een verstoorde marktdynamiek. Door
Nadere informatieThe digital transformation executive study
The digital transformation executive study De noodzaak van transformatie voor kleine en middelgrote producerende bedrijven Technologie verandert de manier waarop kleine en middelgrote bedrijven zakendoen.
Nadere informatiePS2011MME05-1. Ontwerp-besluit pag. 3
PS2011MME05-1 College van Gedeputeerde Staten statenvoorstel Datum : 30-08-2011 Nummer PS: PS2011MME05 Afdeling : ECM Commissie : MME Registratienummer : 8096D8F2 Portefeuillehouder : Van Lunteren Titel
Nadere informatieInnoveren in de topsectoren chemie en energie. InnovatieLink biedt MKB ers praktische oplossingen en ondersteuning
Innoveren in de topsectoren chemie en energie InnovatieLink biedt MKB ers praktische oplossingen en ondersteuning Om innovaties in de topsectoren chemie en energie kansrijker te maken helpt InnovatieLink
Nadere informatieInnovatieplatform Twente S a m e n w e r k e n a a n i n n o v a t i e
Innovatieplatform Twente S a m e n w e r k e n a a n i n n o v a t i e Twente is een innovatieve regio die nationaal en internationaal sterk in opkomst is. Daarom is op initiatief van de provincie Overijssel
Nadere informatieSpin-in / Spin-out. Wij nemen u mee op onze ontdekkingstocht!
Spin-in / Spin-out Wij nemen u mee op onze ontdekkingstocht! Mogen wij ons even aan u voorstellen? Theo Thomassen Paul van Gogh Willian Groenen Xavier van der Velden Jan Rietsema Punten in deze presentatie
Nadere informatieVeerkracht en de regionale arbeidsmarkt
Veerkracht en de regionale arbeidsmarkt Kansen op vernieuwing in Rijnmond Economische Verkenningen Rotterdam, 26 februari 2014 Anet Weterings (PBL) & Frank van Oort (UU) Regionale sectorstructuur en groei
Nadere informatieOpen innovatie in MKB vooral door samenwerking bedrijven
M201217 Open innovatie in MKB vooral door samenwerking bedrijven drs. B. van der Linden drs. P. Gibcus Zoetermeer, 30 oktober 2012 Open innovatie in MKB vooral door samenwerking bedrijven Open innovatie
Nadere informatieOperationeel Programma EFRO Noord-Nederland
Samenvatting Operationeel Programma EFRO Noord-Nederland 2014-2020 Inzet op innovatie en een koolstofarme economie In het Europa van 2020 wil Noord-Nederland zich ontwikkelen en profileren als een regio
Nadere informatieDuurzaam ondernemen met de Rabobank.
Duurzaam ondernemen met de Rabobank. Ron Droste, commercieel directeur. Rabobank Den Haag en omgeving Rabobank en duurzaamheid Coöperatieve organisatievorm Klant- en maatschappelijk belang als uitgangspunt
Nadere informatieWe zijn op ontdekkingsreis, in een gebied waar de huidige systemen leidend zijn maar onvoldoende werken. Bij een ontdekkingsreis hoort ruimte.
Het speelveld De wereld om ons heen verandert razend snel. De richting is duidelijk, de sociale zekerheid wordt geprivatiseerd. Samen bouwen we aan een vernieuwende structuur om de arbeidsmarkt essentieel
Nadere informatieGids voor werknemers. Rexel, Building the future together
Gids voor werknemers Rexel, Building the future together Editorial Beste collega s, De wereld om ons heen verandert snel en biedt ons nieuwe uitdagingen en kansen. Aan ons de taak om effectievere oplossingen
Nadere informatieTechniekpact Twente: wat is dat ook alweer? Waarom een techniekpact in Twente? Programmalijnen
Jaarverslag 2016 Techniekpact Twente: wat is dat ook alweer? Techniekpact Twente klinkt steeds meer mensen bekend in de oren. Maar wat is het ook alweer? Techniekpact Twente is een uitvoeringsprogramma
Nadere informatieProf.dr. Henk W. Volberda Rotterdam School of Management, Erasmus University Wetenschappelijk directeur INSCOPE Bestuurslid NCSI
Prof.dr. Henk W. Volberda Rotterdam School of Management, Erasmus University Wetenschappelijk directeur INSCOPE Bestuurslid NCSI Erasmus Concurrentie & Innovatie Monitor 2008 Bedrijven presteren beter
Nadere informatieINTERNATIONAAL MAATSCHAPPELIJK VERANTWOORD ONDERNEMEN: ONDERZOEK
INTERNATIONAAL MAATSCHAPPELIJK VERANTWOORD ONDERNEMEN: ONDERZOEK INHOUD 1. Uitgangspunten 2. Doelgroep - achtergrondkenmerken 3. IMVO - algemeen 4. IMVO voor het eigen bedrijf/ bedrijf waar het voor werkt
Nadere informatieHet creëren van een innovatieklimaat
Het creëren van een innovatieklimaat Bertholt Leeftink Directeur- Generaal Bedrijfsleven & Innovatie Inhoud 1. Waarom bedrijven- en topsectorenbeleid? 2. Verdienvermogen en oplossingen voor maatschappelijke
Nadere informatieOns kenmerk L110/08.0029483. Datum uw brief
Ingekomen stuk D3 (PA 17 december 2008) Aan de gemeenteraad van Nijmegen Korte Nieuwstraat 6 6511 PP Nijmegen Telefoon (024) 329 90 00 Telefax (024) 329 29 81 E-mail gemeente@nijmegen.nl Postadres Postbus
Nadere informatieInhoud. Inleiding 6. 1 Introductie 7 Ondernemerschap in Nederland 8 Drie manieren om een bedrijf te starten 8 IK als ondernemer 9
Inhoud Inleiding 6 1 Introductie 7 Ondernemerschap in Nederland 8 Drie manieren om een bedrijf te starten 8 IK als ondernemer 9 2 Instanties in Nederland 13 Belangrijke instanties voor ondernemers 14 Kamer
Nadere informatieNotitie StartersCampus Zeeland. 'Creëer je eigen job in Zeeland'
Notitie StartersCampus Zeeland 'Creëer je eigen job in Zeeland' COLOFON Partij: ChristenUnie Zeeland Fractievoorzitter: Jan Henk Verburg Opstellers notitie: Adrie Kodde en Jan Henk Verburg Datum: oktober
Nadere informatieEen eigen bedrijf is leuk!
M200815 Een eigen bedrijf is leuk! Ervaringen van starters uit de jaren 1998-2000 drs. A. Bruins drs. D. Snel Zoetermeer, december 2008 2 Een eigen bedrijf is leuk! Een eigen bedrijf geeft ondernemers
Nadere informatieAMBITIES HOLLAND FINTECH
AMBITIES HOLLAND FINTECH 1 infrastructuur Holland FinTech streeft naar het creëren van transparantere, toegankelijke (digitale) financiële diensten en financiële van het allerbeste niveau door middel van
Nadere informatieIndustrie & innovatie
Industrie & innovatie Boardroomdiscussie Corné Kranenburg sectorspecialist Industrie Marlise van der Plas themamanager Innovatie Welkom! 2 Programma Introductie 12:00 12:15 Ontwikkelingen in de wereld
Nadere informatieHet kennisintensieve MKB in Taiwan
Het kennisintensieve MKB in Taiwan door: Erik Blomjous, Tokio, 23 juli 2004 Samenvatting Het MKB speelt in Taiwan een zeer belangrijke rol in de economische en sociale structuur van het land. Ondanks dat
Nadere informatieOndernemerschap in Nederland
Ondernemerschap in Nederland Je neemt deel aan het profiel Ondernemerschap. Dit betekent dat je erover denkt om in de toekomst als ondernemer te gaan werken. Dat is anders dan werken in loondienst. Dan
Nadere informatieM200705. Werkgelegenheid bij startende bedrijven. drs. A. Bruins
M200705 Werkgelegenheid bij startende bedrijven drs. A. Bruins Zoetermeer, mei 2007 2 Werkgelegenheid bij startende bedrijven Van startende bedrijven wordt verwacht dat zij bijdragen aan nieuwe werkgelegenheid.
Nadere informatieVoor het eerst in zeven jaar stijgt het aantal snelgroeiende bedrijven weer in Nederland
Voor het eerst in zeven jaar stijgt het aantal snelgroeiende bedrijven weer in Nederland Voornamelijk binnen de zakelijke dienstverlening neemt het aandeel snelgroeiende bedrijven snel toe. Binnen de topsectoren
Nadere informatieDe ambtenaar als ambassadeur aan de slag met social business Door: Jochem Koole
De ambtenaar als ambassadeur aan de slag met social business Door: Jochem Koole Sociale media hebben individuen meer macht gegeven. De wereldwijde beschikbaarheid van gratis online netwerken, zoals Facebook,
Nadere informatieVan baan naar eigen baas
M200912 Van baan naar eigen baas drs. A. Bruins Zoetermeer, juli 2009 Van baan naar eigen baas Ruim driekwart van de ondernemers die in de eerste helft van 2008 een bedrijf zijn gestart, werkte voordat
Nadere informatieInhoud Wat is franchise... 3 Franchise is een vorm van samenwerking... 3 Taakverdeling franchisenemer en franchisegever... 3 Gemeenschappelijk doel
` Wat is Franchise Inhoud Wat is franchise... 3 Franchise is een vorm van samenwerking... 3 Taakverdeling franchisenemer en franchisegever... 3 Gemeenschappelijk doel van de franchisenemer en franchisegever...
Nadere informatieOPEN. 21 punten voor Nijkerk in
OPEN 21 punten voor Nijkerk in 2014-2018 We staan open voor vernieuwing en verandering van top-down handelen naar open staan voor verbinden met andere overheden, instellingen en bedrijven van denken in
Nadere informatieCOLLEGEREEKS BLOCKCHAIN & FINTECH
COLLEGEREEKS BLOCKCHAIN & FINTECH WAT KUNNEN DEZE OPKOMENDE TECHNOLOGIEËN VOOR JOUW ORGANISATIE BETEKENEN? NYENRODE. A REWARD FOR LIFE 1 2 INLEIDING Blockchain geldt als dé grote belofte als het gaat om
Nadere informatieInhoud presentatie Cohesiebeleid 2014-2020 Situatie 2007-2013 Uitdaging 2014-2020 EU2020
OP EFRO OOST-NEDERLAND 2014-2020PRESENTATIE KENNISPARK, 23 APRIL 2014 JOLANDA VROLIJK, PROGRAMMAMANAGER EFRO OP EFRO Oost-Nederland 2014-2020 Inhoud presentatie 1. Inleiding Europese Fondsen: cohesie beleid
Nadere informatieAls de lonen dalen, dalen de loonkosten voor de producent. Hetgeen kan betekenen dat de producent niet overgaat tot mechanisatie/automatisering.
Top 100 vragen. De antwoorden! 1 Als de lonen stijgen, stijgen de productiekosten. De producent rekent de hogere productiekosten door in de eindprijs. Daardoor daalt de vraag naar producten. De productie
Nadere informatieDe haperende groeimotor van het Nederlands kleinbedrijf
De haperende groeimotor van het Nederlands kleinbedrijf Januari 2016 Justin Jansen, Erasmus Universiteit Rotterdam Occo Roelofsen, McKinsey & Company Poll: Hoe gaat het met ondernemerschap in Nederland?
Nadere informatieGa in de Businesscase ook in op het bredere economisch/financieel perspectief en denk daarbij aan:
In deze toelichting vindt u een handreiking voor een businesscase specifiek gericht op innovatie (met uitsluiting van fieldlabs) (1) of fieldlabs (2) of koolstofarme economie (3). 1. Voor Innovatie: Het
Nadere informatieVoor wie verstandig handelt! Daling personeel
Daling personeel Trendsamenvatting Naam Definitie Scope Invloed Conclusie Bronnen Daling personeel Het aantal medewerkers dat werkzaam is in de sector / branche zal gemiddeld genomen hoger opgeleid zijn,
Nadere informatieManagementvoorkeuren
Toelichting bij de test Business Fit-ality Lange Dreef 11G 4131 NJ Vianen Tel: +31 (0)347 355 718 E-mail: info@businessfitality.nl www.businessfitality.nl Business Fit-ality Met welk type vraagstuk bent
Nadere informatieInternet of Everything (IoE) Top 10 inzichten uit de Cisco-enquête IoE Value Index (Index voor IoE-waarde) onder besluitvormers uit 12 landen
Internet of Everything (IoE) Top 10 inzichten uit de Cisco-enquête IoE Value Index (Index voor IoE-waarde) onder 7.500 besluitvormers uit 12 landen Joseph Bradley Jeff Loucks Andy Noronha James Macaulay
Nadere informatieWAAROM IS FRANKRIJK AANTREKKELIJK VOOR NEDERLANDSE INVESTEERDERS?
WAAROM IS FRANKRIJK AANTREKKELIJK VOOR NEDERLANDSE INVESTEERDERS? Driekwart van de buitenlandse besluitvormers vindt dat Frankrijk een aantrekkelijke bestemming is voor investeringen (74%, toename van
Nadere informatieSlimmer managen en organiseren kan productiviteit en innovatie in zorg verbeteren
Slimmer managen en organiseren kan productiviteit en innovatie in zorg verbeteren Zorgorganisaties zijn innovatiever dan het bedrijfsleven; Zorgorganisaties investeren gemiddeld 25% meer in sociale innovatie,
Nadere informatieProfiel. Manager Bibliotheken. 20 maart 2015. Opdrachtgever Stichting Bibliotheek Rotterdam
Profiel Manager Bibliotheken 20 maart 2015 Opdrachtgever Stichting Bibliotheek Rotterdam Voor meer informatie over de functie Manon Min, adviseur Leeuwendaal Telefoon (070) 414 27 00 Voor sollicitatie
Nadere informatieLaat uw innovatie optimaal renderen. Strategisch omgaan met Intellectueel Eigendom
Laat uw innovatie optimaal renderen Strategisch omgaan met Intellectueel Eigendom Werken aan hoogwaardige technologie betekent continu innoveren om te voldoen aan de vraag van de markt en om de concurrentie
Nadere informatieSamenvatting Twente Index 2016
Samenvatting Twente Index 2016 Kijk voor regionale en lokale data op www.twenteindex.nl INLEIDING De Twente Index wordt door Kennispunt Twente samengesteld in opdracht van de Twente Board. De Board wil
Nadere informatieUIT de arbeidsmarkt
Verandering van de werkloosheid. Vraag en aanbod op de arbeidsmarkt zijn onderhevig aan continue veranderingen. Als gevolg daarvan verandert de omvang van de werkloosheid in een land ook continue. Werkloosheid
Nadere informatieFarmacijfers 2016 België, een groeiende farmahub
Farmacijfers 2016 België, een groeiende farmahub 2016 in een oogopslag Groeiende en 1 2016 was opnieuw een bijzonder jaar voor de farmaceutische sector in België. Ons land versterkte haar positie als speler
Nadere informatieFarmacijfers 2016 België, een groeiende farmahub
Farmacijfers 2016 België, een groeiende farmahub 2016 in een oogopslag 2016 was opnieuw een bijzonder jaar voor de farmaceutische sector in België. Ons land versterkte haar positie als speler van wereldformaat
Nadere informatieSalarissen en competenties van MBO-BOL gediplomeerden: Feiten en cijfers
Research Centre for Education and the Labour Market ROA Salarissen en competenties van MBO-BOL gediplomeerden: Feiten en cijfers ROA Fact Sheet ROA-F-2014/1 Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt
Nadere informatieM200802. Vrouwen aan de start. Een vergelijking tussen vrouwelijke en mannelijke starters en hun bedrijven. drs. A. Bruins drs. D.
M200802 Vrouwen aan de start Een vergelijking tussen vrouwelijke en mannelijke starters en hun bedrijven drs. A. Bruins drs. D. Snel Zoetermeer, juni 2008 2 Vrouwen aan de start Vrouwen vinden het starten
Nadere informatieCorporate Venturing in het MKB
M200920 Corporate Venturing in het MKB Ruimte voor vernieuwing, durf en kansen C. van Essen MSc Zoetermeer, 10 december 2009 Corporate venturing in het MKB Corporate venturing is onder grote, multinationale
Nadere informatieUIT arbeidsdeling
Arbeidsdeling Het streven van de mens is om zijn welvaart te laten toenemen. Meer welvaart is te bereiken door een hogere productie. Een hogere productie kun je op verschillende manieren bereiken. Een
Nadere informatieMyMicroInvest: een invloedrijk 2016 legt de basis voor 2017.
PERSBERICHT MyMicroInvest: een invloedrijk 2016 legt de basis voor 2017. Brussel, 16 Juni 2017 In 2016 bouwde MyMicroInvest zijn activiteiten verder uit en gaf het als marktleider vorm aan de markt. De
Nadere informatiePLATFORM HERGEBRUIK PRODUCTEN. Een initiatief van Avans Hogeschool, Syntens en de Universiteit van Tilburg
PLATFORM HERGEBRUIK PRODUCTEN Een initiatief van Avans Hogeschool, Syntens en de Universiteit van Tilburg MKB-bedrijven worden geconfronteerd met nieuw beleid met betrekking tot producentenverantwoordelijkheid,
Nadere informatieVeelgestelde vragen. Algemeen. 1. Waarom is de IGNITE Award opgezet?
Veelgestelde vragen Algemeen 1. Waarom is de IGNITE Award opgezet? Nederland kent naar schatting tussen de 3000 en 4000 social enterprises, een relatief kleine maar groeiende sector, met groot potentieel.
Nadere informatieMinder startende ondernemers
Starters ING Economisch Bureau Minder startende ondernemers in 2012 Aantal starters loopt in alle provincies terug Dit jaar zijn er tot en met september circa 95.000 mensen een onderneming gestart, ruim
Nadere informatie18 tips om te werken aan je eigen inzetbaarheid
18 tips om te werken aan je eigen inzetbaarheid Goed, gezond en gemotiveerd aan het werk tot je pensioen? Dat bereik je door kansen te pakken op het werk. Leer aan de hand van onderstaande punten hoe je
Nadere informatieBaanpolarisatie in Nederland
Baanpolarisatie in Nederland Bas ter Weel 27 mei 2016 Achtergrond Vraag naar arbeid verandert in alle OESO-landen (1980-2009) Lonen en werkgelegenheid H stijgen Lonen en werkgelegenheid M dalen Lonen L
Nadere informatieImpact Cloud computing
Impact Cloud computing op de Nederlandse zakelijke markt De impact van Cloud Computing op de Nederlandse zakelijke markt De economische omstandigheden zijn uitdagend. Nederland is en bedrijven informatietechnologie
Nadere informatieRabobank Nederland, Sectormanagement Automotive
Rabobank Nederland, Sectormanagement Automotive Alexander Heijkamp, Sectormanager Automotive Inleiding Schadeherstel Financiert de bank nog wel? Waar kijkt een bank naar bij een financieringsverzoek? Slotakkoord
Nadere informatieSamenwerkingsagenda Hogeschool van Arnhem en Nijmegen en de Provincie Gelderland
en de Provincie Gelderland 22 maart 2016 Overwegende dat: De provincie Gelderland veel waarde hecht aan de aanwezigheid van onderwijs/kennisinstellingen in haar Provincie. Uiteraard in hun functie van
Nadere informatieValorisatie Technosprong. Paul Althuis, 10-10-2011
Valorisatie Technosprong Paul Althuis, 10-10-2011 Visie Op regionaal niveau heeft Technosprong over 2010-2016 bijgedragen aan de realisatie van een optimaal starterklimaat in een regio vol open innovatie
Nadere informatieBraingineers onderzoekt verklaringen
#VACATURE Braingineers doet wat geen andere tool of algoritme kan: het analyseren van de onbewuste emotionele ervaring van websitebezoekers. Met een slimme en unieke combinatie van eye tracking, mouse
Nadere informatieOver de. Bernard van Leer Foundation
Over de Bernard van Leer Foundation Wie wij zijn De Bernard van Leer Foundation gelooft dat het realiseren van een sterke start voor alle jonge kinderen niet alleen goed is om te doen vanuit moreel perspectief,
Nadere informatieROBOTISERING: KANS OF BEDREIGING?
ROBOTISERING: KANS OF BEDREIGING? Wereldwijd verandert de arbeidsmarkt. Door de komst van robots gaat werk zoals we het nu kennen ook veranderen. Volgens onderzoek van de OESO (Organisatie voor Economische
Nadere informatie5776/17 dau/gar/ln 1 DG G 3 C
Raad van de Europese Unie Brussel, 10 februari 2017 (OR. en) 5776/17 IND 18 MI 82 COMPET 58 FISC 27 PI 9 NOTA van: aan: Betreft: het voorzitterschap het Comité van permanente vertegenwoordigers/de Raad
Nadere informatieTE HUUR. Kantoor- en laboratoriumruimten
Kantoor- en laboratoriumruimten TE HUUR Diverse kantoorunits in gevarieerde metrages gelegen op de High Tech Locatie van Nederland met de focus op research & development van lifetech en new energy. OMGEVINGSFACTOREN
Nadere informatieINNOVATIEMANAGEMENT HOOFDSTUK 14 INNOVEREN ORGANISEREN. Eva Strengers & Stéphanie Konings & Jacky van Angelen
INNOVATIEMANAGEMENT HOOFDSTUK 14 INNOVEREN ORGANISEREN Eva Strengers & Stéphanie Konings & Jacky van Angelen 14.1 MANAGEMENT VAN INNOVEREN Twee verantwoordelijkheden van het topmanagement ten aanzien van
Nadere informatieDries Stoel en Marcèle van Kerkvoorde. Uw businessmodel voor de toekomst
Dries Stoel en Marcèle van Kerkvoorde Uw businessmodel voor de toekomst Missie: economische groei door versterken van innovatie in het MKB Concurrentiekracht van Nederland versterken Innovatie in het MKB
Nadere informatieSpecialisten. bedrijfsovernames. Company Brokers, Bedrijfsopvolging, altijd maatwerk. Specialist. Serieus en betrouwbaar. Resultaat georiënteerd
Specialisten bedrijfsovernames Company Brokers, Bedrijfsopvolging, altijd maatwerk Al meer dan 15 jaar ondersteunt Company Brokers ondernemers bij de overdracht of aankoop van de onderneming en richt zich
Nadere informatieArjen van Halem STZ advies & onderzoek Miniconferentie Sociale Innovatie 25 februari 2010
Arjen van Halem STZ advies & onderzoek Miniconferentie Sociale Innovatie 25 februari 2010 Nederland is veel te duur oude industrie heeft geen toekomst meer in Nederland low tech industrie kan beter worden
Nadere informatieRegels topsectoren en innovatie - provincie Gelderland -
Regels topsectoren en innovatie - provincie Gelderland - Het doel van de Regels topsectoren en innovatie (VITGETOPINNO2014) is het stimuleren van projecten binnen de prioritaire Programma's Topsectoren
Nadere informatieNut en noodzaak van (sturen op) duurzame zorg
Nut en noodzaak van (sturen op) duurzame zorg Prof.dr. Robbert Huijsman MBA, Hoogleraar Management & Organisatie Ouderenzorg Senior manager Kwaliteit & Innovatie, Achmea .... Wat bedoelen we met duurzaamheid?
Nadere informatieDe kracht van een sociale organisatie
De kracht van een sociale organisatie De toegevoegde waarde van zakelijke sociale oplossingen Maarten Verstraeten. www.netvlies.nl Prinsenkade 7 T 076 530 25 25 E mverstraeten@netvlies.nl 4811 VB Breda
Nadere informatiecultuur Innovatie Yellow Blue Voorspel Baarheid Kennis verbinden
cultuur Innovatie Yellow Blue Voorspel Baarheid Kennis verbinden In zijn oorspronkelijke vorm bestaat een organisatie uit een groep mensen met een gezamenlijk doel, die elkaar goed kennen en in dezelfde
Nadere informatieSlimmer werken met mensen
Slimmer werken met mensen Paul Breman Mijn Bedrijf 2.0 wordt mede gefinancierd met steun van het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling van de Europese Commissie, de Provincie Utrecht en de Gemeente
Nadere informatieJeroen Geerdink, Stimuland Okkenbroek, 13 januari 2015
Jeroen Geerdink, Stimuland Okkenbroek, 13 januari 2015 Op weg naar een nieuw platteland Minder voorzieningen Dienstverlening/retail verandert Digitalisering communicatie en werkprocessen Sociale levenstructuren
Nadere informatieHoe help je jouw starters om succesvol te zijn? Mylène Hodzelmans - senior adviseur Economie Gemeente Breda
Hoe help je jouw starters om succesvol te zijn? Mylène Hodzelmans - senior adviseur Economie Gemeente Breda Wat gaan we doen? Iets over Breda Waarom startersbeleid en welke ondersteuning Rol van de gemeente
Nadere informatieHet Innovatiekompas Inspiratie sessies Dr. Guy Bauwen
Het Innovatiekompas Inspiratie sessies Dr. Guy Bauwen 1 Innovatiekompas Inspiratie Sessies Contacteer ons voor: Een voordracht om kennis te maken met het kompasmodel. Een workshop om het toepassen van
Nadere informatieSpeech van commissaris van de koningin Max van den Berg, Symposium LifeLines, Groningen (UMCG), 1 oktober 2012
Speech van commissaris van de koningin Max van den Berg, Symposium LifeLines, Groningen (UMCG), 1 oktober 2012 Dames en heren, [Inleiding] Ik vind het wel leuk, maar ook een beetje spannend. Maar moet
Nadere informatieTheo Koot Ivo de Nooijer Raffi Balder
HUBspot is een plek waar innoverende studenten, ondernemers, investeerders, docenten en bedrijven elkaar ontmoeten en inspireren, kennis opdoen en samen ondernemen. Met als doel om Leiden innovatiever
Nadere informatie