Arjen van Halem STZ advies & onderzoek Miniconferentie Sociale Innovatie 25 februari 2010

Transcriptie

1 Arjen van Halem STZ advies & onderzoek Miniconferentie Sociale Innovatie 25 februari 2010

2 Nederland is veel te duur oude industrie heeft geen toekomst meer in Nederland low tech industrie kan beter worden geoffshored 2

3 Werkgelegenheid in de maakindustrie tamelijk stabiel CBS-cijfers aantal banen industrie: (daling 5%) (daling 7%) Effect outsourcing diensten (zoals kantine, schoonmaak, onderhoud en distributie) Verplaatsing blijft beperkt (export/importratio duurzaam net boven 100%) 3

4 Kunststofsector gegroeid van 1998 tot 2008 van tot werknemers Kunststofsector meest innovatieve sector (onderzoek EIM)

5 Innovatiebeleid sterk gericht op high tech EU en OESO (internationaal) Pieken in de delta (nationaal) Brainport Eindhoven (regionaal) Ondersteunen offshoring Industriebrieven EZ/onderzoek Berenschot Kentering vanaf 2008 Industriebrief 2009 MKB-programma s (o.a. van Syntens) 5

6 Policy and Innovation in Low Tech industries Geen directe relatie tussen R&D en innovatie: Veel innovatie in low tech industrie door gebruik van impliciete (tacit) en praktijkkennis R&D leidt niet altijd tot innovatie Low tech industrie van groot belang voor high tech industrie Diffusie van technologie Innovaties

7 OECD gebruikt voor classificatie % R&D in de omzet: low tech < 1% medium tech > 1% en < 4% high tech > 4% Dus geen classificatie op basis van gerealiseerde innovaties

8 Innovatie in low tech maakindustrie vaak stapsgewijs ( incrementeel ) op basis van praktijkkennis ( impliciete kennis of tacit knowledge ) Doing understanding interacting <-> science technology understanding 8

9 Kansen low tech maakindustrie in West- Europa door te innoveren Product Proces Organisatie (<-> sociale innovatie) Vooral: opheffen sterke functiescheidingen ( Taylorisme ) Belang van goed extern netwerk Innovatiebeleid moet dit ondersteunen

10 Sociale innovatie als antwoord op innovatieparadox in Nederland Veel science (met als resultaat patenten) Weinig innovation 10

11 Samenwerkingsverband Werkgevers: AWVN en FME-CWM Vakbonden: FNV en CNV Kennisinstellingen: EUR, AIAS, TNO

12 Veel verschillende invalshoeken Stichting van de Arbeid SER Nederlands Centrum voor Sociale Innovatie EIM AWVN Vaak ook slimmer werken genoemd

13 Onderscheid tussen smal en breed Smal (= slimmer werken) Structuren en inrichting processen (intern en extern) Productgericht werken Zelfstandig sturende teams Nieuwe werktijdregelingen B.v. zelfroosteren Breed: slimmer werken plus Vernieuwing management en overleg Vernieuwing HRM Vernieuwing machines, werkplekken etc.

14 Proces- en organisatorische innovatie, gericht op het verbeteren van de interne werk- en taakverdeling arbeidstijdenmanagement en andere manieren van managen, waarbij de participatieve aanpak tussen werkgevers en werknemers centraal staat Bron: Advies Slimmer Werken

15 Doelstelling Hoe kan sociale innovatie bijdragen aan innovatie en behoud van de low en medium low tech maakindustrie voor Nederland? Opzet Verzamelen van 20 voorbeelden in 4 sectoren in Regio Eindhoven Meubel Textiel Metaalproducten Kunststof Verspreiden en vertalen naar beleid Opdrachtgever FNV Bondgenoten 15

16 Haval Disposables Gemert Alligator Plastics Son GL Plastics Son DPI Geldrop/Helmond Hoogerdijk Technisch Rubber Son/Eindhoven Allemaal B2B, verschillende segmenten 16

17 Hogere toegevoegde waarde via proces- en productinnovatie (vaak maatwerk) Engineering als kerncompetentie Eigen ontwikkelactiviteiten Verschuiving van producent naar dienstverlener Perspectief voor productie in Nederland (mits er wordt geïnvesteerd) Uitbesteding of automatisering van de assemblage 17

18 1. Strategie gericht op hogere toegevoegde waarde en ketenintegratie 2. Verplaatsingsdruk aanwezig, maar perspectief productie in Nederland blijft (gedifferentieerde sourcing ) 3. Klantenwensen trigger van productinnovatie 18

19 4. Procesinnovatie gericht op: Nieuwe processen (bv. Waterinjectie, 2K) Flexibeler produceren Integratie van bewerkingen (metal-sheet, assemblage) Automatisering van de handling (robots) 5. Product- en procesinnovatie sterk met elkaar verweven 6. Ondernemerschap: sterk in strategie en uitvoering (communicatie en motivatie) 19

20 7. Veel aandacht kwaliteit van de organisatie en kwaliteit (competenties) van de medewerkers Noodzakelijk omdat er veel sneller moet worden geschakeld (nieuwe machines, nieuwe producten, kleinere series etc.) 8. Vernieuwing organisatie door o.a.: Verandering managementstructuur Productgericht werken Werken in zelfsturende teams 20

21 9. Opleidingsinfrastructuur en kennisinfrastructuur groot knelpunt MBO-opleiding ontbreekt, wel veel interne en externe trainingen (Mikrocentrum, VAPRO- OVP/SORK) Kennisinstellingen onvoldoende ingesteld op innovatie-trajecten in MKB (met name doorlooptijd) 21

22 Van oudsher veel instroom laag en anders opgeleiden Onderscheid handjes en vakmensen, wordt soms zelfs sterker Traditionele loopbaan onder druk Inpakker/productiemedewerker Machinebediende Machinesteller/omsteller Ploegbaas Proefspuiter Oorzaken Hogere competentie eisen Minder ruimte in top piramide Minder instroom Resultaat: (dreigend) tekort vakmensen 22

23 Meer flexibele arbeidsorganisatie Opheffen strakke functiescheidingen Werken in teams Balans in werktijden Vernieuwen kwalificatiestructuur Ontwikkelen opleidingsinfrastructuur Van cruciaal belang voor toekomst maakindustrie!! Zowel voor low tech als voor high tech. 23