Kengetallen voor Lokaal Sociaal Beleid Noord 2001

Transcriptie

1 Kengetallen voor Lokaal Sociaal Beleid Noord 2001 Groningen, mei 2001 Ontwikkeling en Onderzoek in Zorg en Welzijn

2 Titel: Kengetallen voor Lokaal Sociaal Beleid Noord 2001 Auteurs: Drs. R.A. Jaarsma Drs. J. Kruijer Drs. I.J. Nijkamp Drs. B. Tierolf Vormgeving omslag: Bureau Ensing & De Lange, Dieuwer de Lange ISBN Deze publicatie is schriftelijk of telefonisch te bestellen bij: (POZW) Postbus AE Groningen telefoon: fax: Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van het Provinciaal Instituut Zorg en Welzijn Groningen. Voor zover het maken van kopieën is toegestaan op grond van artikel 16B Auteurswet 1912j het Besluit van 20 juni 1974, Stb. 351, zoals gewijzigd bij Besluit van 23 augustus 1995, Stb. 471 en artikel 17 Auteurswet 1912, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 882, 1180 AW Amstelveen). Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze opgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) dient men zich te wenden tot het

3 INHOUDSOPGAVE VOORWOORD KENGETALLEN LOKAAL SOCIAAL BELEID... 5 INLEIDING... 7 HOOFDSTUK 1 DEMOGRAFISCHE GEGEVENS BEVOLKINGSOMVANG LEEFTIJDSOPBOUW Leeftijden in de totale bevolking Aandeel jongeren Aandeel ouderen MIGRATIE Totale migratie Migratie per leeftijdscategorie GEBOORTE EN STERFTE BURGERLIJKE STAAT EN GEZINSOPBOUW ETNISCHE ACHTERGROND VAN DE BEVOLKING SAMENVATTING...29 HOOFDSTUK 2 ARBEID WERK EN WERKGELEGENHEID INSTROOM IN DE WIW Totale instroom WIW en instroom naar geslacht WERKLOOSHEID Aantal werklozen Werkloosheid naar leeftijd Werkloosheid naar duur en fasering Werkloosheid naar opleidingsniveau Werkloosheid naar herkomst ARBEIDSONGESCHIKHEID Totaal percentage arbeidsongeschikten Soorten arbeidsongeschiktheidsuitkeringen Arbeidsongeschiktheid naar geslacht Arbeidsongeschiktheid naar leeftijd SAMENVATTING...46 HOOFDSTUK 3 VEILIGHEID CRIMINALITEIT Gepleegde delicten Leeftijd Geslacht Etniciteit Soorten delicten VEILIGHEIDSBELEVING BEWONERS SLACHTOFFERPERCENTAGES Diefstal auto en/ of fiets Inbraak en beroving Bedreiging en mishandeling Totaaloverzicht slachtoffers SAMENVATTING...68 Afdeling Onderzoek/beleidsanalyse 3

4 HOOFDSTUK 4 GEZONDHEIDSVOORZIENINGEN EN HULPVERLENING AANTAL HUISARTSEN EN APOTHEKEN AMBULANTE GEESTELIJKE GEZONDHEIDSZORG ALGEMEEN MAATSCHAPPELIJK WERK VERSLAVINGSZORG INSTROOM IN JEUGDVOORZIENINGEN RISICOFACTOREN TEN AANZIEN VAN DE GEÏNDICEERDE JEUGDHULPVERLENING SAMENVATTING...85 HOOFDSTUK 5 INKOMEN INKOMENSSITUATIE MINIMUMINKOMENS UITKERINGEN SAMENVATTING...91 HOOFDSTUK 6 LEEFBAARHEID MATE VAN VERSTEDELIJKING Bevolkingsdichtheid, woningdichtheid en woningvoorraad Omgevingsadressendichtheid BESCHIKBAARHEID OUDERENHUISVESTING OVERIGE VOORZIENINGEN Sportaccommodaties Dorps- buurt- en gemeenschapshuizen en jeugd- en jongerenwerk Banken en postkantoren Supermarkten/kruideniers en winkelcentra VERENIGINGEN SAMENVATTING HOOFDSTUK 7 ONDERWIJS EN VOORSCHOOLSE VOORZIENINGEN AANTAL SCHOLEN VOOR BASISONDERWIJS EN VOORTGEZET ONDERWIJS AANTAL LEERLINGEN OP DE BASISSCHOLEN ONDERWIJS ONDER 16- TOT EN MET 23 JARIGEN CAPACITEIT KINDEROPVANG EN PEUTERSPEELZALEN SAMENVATTING HOOFDSTUK 8 SAMENVATTING PER GEMEENTE APPINGEDAM BEDUM TEN BOER DELFZIJL EEMSMOND LOPPERSUM DE MARNE WINSUM BIJLAGE 1 ETNISCHE ACHTERGROND BIJLAGE 2 VOORSPELLER VAN DE INSTROOM IN DE GEÏNDICEERDE JHV BRONNEN afdeling Onderzoek/beleidsanalyse

5 Voorwoord Kengetallen Lokaal sociaal beleid In het provinciale beleidsplan Welzijn en Zorg getiteld Werken aan sociale duurzaamheid, heeft de provincie Groningen een keuze gemaakt voor gebiedsgerichte beleidsvoering. Deze gebiedsgerichte keuze is ingegeven door het besef dat succesvolle maatschappelijke participatie van de Groningse burgers alleen dan mogelijk is als de sociale infrastructuur van de samenleving goed op orde is. Daartoe dient geïnvesteerd te worden in het in stand houden en, daar waar nodig, het verbeteren van de sociale infrastructuur. De Provincie benoemt dit proces als investeren in sociale duurzaamheid. Een van de instrumenten die bij de uitvoering van dit proces wordt ingezet is onderzoek gericht op het ontwikkelen van sociale structuurschetsen van gemeenten en regio s in de provincie Groningen. Het heeft van de Provincie opdracht gekregen deze onderzoeken uit te voeren. Met vreugde presenteren wij het resultaat van de eerste fase van het nieuwe provinciale beleidsprogramma. We hopen dat deze serie Kengetallen Lokaal Sociaal Beleid een bijdrage moge leveren aan het verbeteren van de sociale infrastructuur in de provincie Groningen. E.H. van Hierden Directeur Mei 2001 Afdeling Onderzoek/beleidsanalyse 5

6 6 afdeling Onderzoek/beleidsanalyse

7 Inleiding Hierbij presenteren wij u het rapport Kengetallen voor Lokaal Sociaal Beleid Noord Dit rapport dat wij in opdracht van de provincie Groningen geschreven hebben, geeft een beeld van de demografische, economische en sociale ontwikkelingen in deze regio. figuur 1 Gemeenten in de regio Noord Met behulp van dit rapport kan een sociale structuurschets gemaakt worden dat het vertrekpunt vormt voor het gestalte geven van lokaal sociaal beleid in de regio. Een sociale structuurschets is een ruwe schets van de huidige stand van zaken en de toekomstige ontwikkelingen en tendensen op sociaal gebied. Daarbij wordt ook gekeken naar de mogelijke consequenties die de zojuist genoemde ontwikkelingen en tendensen hebben voor de sociale infrastructuur van een gemeente, wijk of buurt. Op basis van de sociale structuurschets kunnen dan weer keuzes gemaakt worden en prioriteiten bepaald worden over het te voeren lokaal sociaal beleid (Schoorl, van Andel, 1999). Om tot zo n sociale structuurschets te komen, is het belangrijk om informatie te verzamelen over de aard en de omvang van de eigen lokale problemen en ontwikkelingen. Hiervoor hebben wij gegevens verzameld over de demografische, economische, sociale en culturele ontwikkelingen in de regio en de provincie. Om een indruk te krijgen van deze ontwikkelingen en eventuele Afdeling Onderzoek/beleidsanalyse 7

8 lokale problemen, wordt gebruik gemaakt van zogenaamde kengetallen. In dit verband kan het begrip kengetal als volgt omschreven worden. Een kengetal is in cijfers gevatte kennis om beleid mee te sturen (VOG, 1996). Hiermee geven kengetallen op kernachtige wijze informatie over het sociale beleid op lokaal niveau. Met dit rapport hopen we een feitelijke basis te kunnen verschaffen voor het sociale beleid op lokaal niveau. In het nu volgende wordt kort uiteengezet hoe dit rapport is opgezet en welke thema s in het rapport worden behandeld. Tot slot gaan we in op de manier waarop we te werk zijn gegaan en van welke gegevensbronnen wij gebruik hebben gemaakt. In het rapport worden de volgende onderwerpen behandeld: demografische gegevens, arbeid, veiligheid, gezondheidsvoorzieningen en hulpverlening, inkomen, participatie en leefbaarheid en tot slot onderwijs en voorschoolse voorzieningen. De demografische gegevens in hoofdstuk 1 verschaffen onder meer een overzicht van de bevolkingsontwikkeling en de leeftijdsopbouw van de bevolking. Ook de migratiesaldi (het verschil tussen de aantallen vertrekkende en zich vestigende inwoners), geboorte- en sterfteaantallen en de opbouw van de bevolking voor wat betreft burgerlijke staat en etnische achtergrond komen aan de orde. Het onderwerp arbeid wordt behandeld aan de hand van cijfers over werk en werkgelegenheid, werkloosheid en arbeidsongeschiktheid. Het hoofdstuk over veiligheid gaat in op de criminaliteit (de gepleegde delicten), de subjectieve veiligheid (veiligheidsbeleving van inwoners) en slachtofferschap (in hoeverre is men slachtoffer geweest van diverse vormen van criminaliteit). Hoofdstuk 4 gaat over gezondheidsvoorzieningen en hulpverlening en bevat enerzijds een inventarisatie van aanwezige gezondheidsvoorzieningen en anderzijds een overzicht van het gebruik van diverse hulpverleningsinstellingen zoals het maatschappelijk werk, verslavingszorg, de geestelijke gezondheidszorg en de jeugdhulpverlening. In hoofdstuk 5 dat het onderwerp inkomen behandelt, wordt onder andere een beeld geschetst van de inkomenssituatie van huishoudens en van het aantal mensen dat een uitkering heeft. De mate van verstedelijking en het voorzieningenniveau staan centraal in hoofdstuk 6 waarin het gaat om het thema leefbaarheid. Hoofdstuk 7, dat ingaat op het thema onderwijs en voorschoolse voorzieningen, bespreekt ontwikkelingen in aantallen leerlingen op de basisschool en de onderwijssituatie onder de 16 tot en met 23 jarigen. Daarnaast wordt in dit hoofdstuk een beeld gegeven van de capaciteit van de kinderopvang en het peuterspeelzaalwerk. Elk hoofdstuk sluit af met een paragraaf waarin het hoofdstuk kort wordt samengevat en waarin opvallende zaken worden besproken. In het laatste hoofdstuk van het rapport wordt door middel van een samenvatting per gemeente, van elke gemeente een karakterisering gegeven. Binnen het kader van dit rapport wordt met meerdere geografische niveaus gewerkt. Wanneer het mogelijk is, worden de gegevens op gemeentelijk, regionaal, provinciaal en soms op landelijk niveau gepresenteerd. Op deze manier kunnen gemeenten onderling vergeleken worden en kunnen gemeentelijke cijfers gespiegeld worden aan de regionale of provinciale cijfers. Er ontstaat dan meer diepte in de gegevens en de gemeenten kunnen zo in het beste geval een idee krijgen van sterke en zwakke punten in hun gemeente. Verder worden voor zover mogelijk de beschikbare gegevens uitgesplitst naar relevante groepen, bijvoorbeeld naar ouderen en jongeren of een splitsing tussen mannen en vrouwen. Tot slot kunnen we in dit kader nog melden dat we gebruik maken van absolute en relatieve gegevens. Absolute gegevens geven aantallen weer die niet vergeleken worden 8 afdeling Onderzoek/beleidsanalyse

9 met andere gegevens. Relatieve gegevens geven de verhouding aan tussen twee getallen. Relatieve gegevens worden overigens niet altijd in percentages (het aantal per 100), maar ook in promillages (het aantal per 1.000) weergegeven. Voor het totstandkomen van deze publicatie is van zeer diverse bronnen gebruik gemaakt. Belangrijke bronnen waren de gegevens van het CBS en gegevens uit de gemeentelijke basisadministratie (GBA). Verder is in overleg met de GGD Groningen dankbaar gebruik gemaakt van gegevens uit de door hen periodiek gehouden gezondheidsenquête. Datzelfde geldt voor de gegevens uit de door de regiopolitie gehouden veiligheidsscan. Verder zijn de registratiegegevens van diverse instellingen geanalyseerd, namelijk het maatschappelijk werk, de verslavingszorg, de geestelijke gezondheidszorg en de jeugdhulpverlening. Ook hebben we gebruik gemaakt van de gemeentegidsen en de registratiebestanden van het regionaal bureau arbeidsvoorziening (RBA) en het Openbaar Ministerie. Onze dank gaat uit naar iedereen die zich heeft ingezet om de beschikbare informatie en gegevensbestanden aan ons te leveren. Afdeling Onderzoek/beleidsanalyse 9

10 10 afdeling Onderzoek/beleidsanalyse

11 Hoofdstuk 1 Demografische gegevens In dit hoofdstuk worden de bevolkingsgegevens van de gemeenten in de regio Noord besproken. De gegevens zijn afkomstig van het Centraal Bureau voor de Statistiek en de Gemeentelijke Basis Administratie van de afzonderlijke gemeenten. De eerste paragraaf bespreekt de ontwikkeling van de bevolkingsaantallen van de afgelopen jaren. In de tweede paragraaf gaat het over de leeftijdsopbouw van de bevolking in de diverse gemeenten. Tevens worden van de oudere en de jongere leeftijdsgroepen de ontwikkelingen sinds 1996 weergegeven. De daaropvolgende paragrafen gaan respectievelijk over de migratiesaldi (verschil tussen vertrekkende aantallen inwoners en de zich vestigende aantallen inwoners), de geboorte- en sterfte aantallen, de burgerlijke staat en gezinsopbouw binnen de bevolking en tot slot de etnische achtergrond van de bevolking. 1.1 Bevolkingsomvang Op 1 januari 2000 woonden er in de provincie Groningen mensen. Bijna 20% van deze mensen ( ) woont in de regio Noord. In de twee onderstaande figuren is de bevolkingsontwikkeling voor de regio, de provincie en de gemeenten in de regio weergegeven. In de eerste figuur staat de procentuele toe- of afname van de bevolking in 2000 ten opzichte van In de tweede figuur staat de recente bevolkingsontwikkeling; namelijk de procentuele toe- of afname van de bevolking in 2000 ten opzichte van In de daaropvolgende tabel (tabel 1) staan de absolute bevolkingsaantallen voor elk jaar in de periode 1995 tot en met In de eerste figuur is te zien dat de provincie op 1 januari 2000 bijna 1% meer inwoners heeft dan 5 jaar geleden. In de totale regio is het aantal inwoners enigszins gedaald. Opvallend in de figuur is de sterke daling van 5,6% van het aantal inwoners in sinds De gemeenten,, en hebben te maken gehad met een groei van het aantal inwoners. In de tweede figuur staat de recente bevolkingsontwikkeling (1 januari 2000 ten opzichte van 1 januari 1999). Hierin is te zien dat ook het laatste jaar in het aantal inwoners is gedaald. In is het aantal inwoners het laatste jaar slechts met 0,1% gestegen, terwijl over de periode de groei 4% was. De groei van het inwonertal was in relatief hoog. Afdeling Onderzoek/beleidsanalyse 11

12 Bevolkingsontwikkeling 2000 tov 1995 Bevolkingsontwikkeling 2000 tov ,0% 6,0% 4,0% 2,0% 0,0% -,8 2,9 4,0 1,2 -,6 3,6,8 -,7 4,0% 2,0% 0,0%,6 1,9 0,1 0,4-0,4 0,2 0,4 0,5-0,2-2,0% -0,6-2,0-2,0% -2,0-4,0% -4,0% -6,0% regio Noord provincie -5,6-6,0% regio Noord provincie figuur 2 figuur 3 Van de regio zijn ook nog de gegevens van januari 2001 bekend, deze staan samen met de gegevens van de voorgaande jaren weergegeven in tabel 1. Uit de tabel blijkt dat er in 2001 ten opzichte van 2000 nauwelijks iets is veranderd. De trends uit de voorgaande jaren zetten feitelijk gewoon door. Alleen in en is sprake van een duidelijk grotere toename van het inwonertal. In is de daling misschien iets lager dan verwacht regio Noord provincie tabel Leeftijdsopbouw In deze paragraaf worden de leeftijden en de leeftijdsopbouw van de inwoners in de regio Noord besproken. Eerst wordt gekeken naar de leeftijdsopbouw van de totale bevolking, waarbij de afzonderlijke gemeenten binnen de regio worden vergeleken. Hierna wordt gekeken naar het aandeel jongeren (de 0 tot en met 24 jarigen) op twee meetmomenten, 1996 en Aan het eind van de paragraaf wordt ingegaan op het aandeel ouderen in de bevolking in drie leeftijdsgroepen: de 55-plussers, de 65-plussers en de 75-plussers. Ook hierbij is weer gebruik gemaakt van gegevens van 1996 en afdeling Onderzoek/beleidsanalyse

13 1.2.1 Leeftijden in de totale bevolking. In figuur 4 is de leeftijdsopbouw van de totale bevolking per gemeente, voor de regio Noord en de provincie weergegeven. Er zijn vier leeftijdscategorieën afgebeeld: de 0 tot en met 24 jarigen, de 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Leeftijdsopbouw 1999 regio Noord provincie plussers jarigen jarigen 0-24 jarigen 25 tot en met 54 jarigen, de 55 tot en met 64 jarigen en de 65- plussers. Het aandeel jongeren (0 tot en met 24 jarigen) schommelt tussen de 28% (in ) en de 34% (in ). Zowel in de provincie, de totale regio, als in de gemeenten geldt dat rond de 45% van de bevolking tussen de 25 en de 55 jaar is. In is dit percentage het hoogst, namelijk 47%. De 55 tot en met 64 jarigen figuur 4 vormen overal ongeveer één tiende deel van de totale bevolking. In is 18% van de bevolking ouder dan 65 jaar. Het aandeel 65-plussers is in,, en het laagst, namelijk 12 tot 13%. (CBS, 2000, bewerking POZW). In de volgende tabel staan de absolute aantallen personen in de boven besproken leeftijdscategorieën, per gemeente voor het jaar Achter elk aantal staat tussen haakjes de procentuele toe- of afname van het aantal mensen in de betreffende leeftijdscategorie ten opzichte van Te zien is dat het aantal 0 tot en met 24 jarigen overal is afgenomen in de periode De afname percentages zijn het hoogst in en. Het absolute aantal 65-plussers is enigszins gedaald in, en Afdeling Onderzoek/beleidsanalyse 13

14 0-24 jaar/ percentueel verschil jaar/ percentueel verschil jaar/ percentueel verschil plussers/ percentueel verschil (-3,9%) (+1,4%) 989 (+14,5%) (+5,5%) (-1,8%) (+4,2%) 568 (+2,9%) 849 (+3,5%) (-4,9%) (+0,5%) (-1,5%) (+0,8%) (-5,8%) (+1,3%) (+10,6%) (-0,1%) (-8,3%) (-4,3%) (+2,3%) (+2,7%) (-2,9%) (+1,7%) (+14,9%) (+1,8%) (-7,6%) (+0,3%) (+8,8%) (-1,3%) (-2,8%) (+2,6%) (+7,4%) (-0,8%) regio Noord (-5,3%) (+0,0%) (+6,3%) (+1,4%) provincie (-2,6%) (+1,4%) (+4,7%) (+0,7%) tabel Aandeel jongeren In de onderstaande figuur is het aandeel jongeren per gemeente, voor de regio Noord en voor de gehele provincie weergegeven (CBS, 2000, bewerking POZW). Met jongeren worden hier alle inwoners van 0 tot en met 24 jaar bedoeld. De gegevens zijn afgebeeld voor de jaren 1996 en 1999 en betreffen de aantallen jongeren als percentage van de totale bevolking. In de figuur is te zien dat in 1996 ruim 31% van de inwoners van de provincie Groningen tot de leeftijdscategorie van 0 tot en met 24 Percentage 0-24 jarigen 1996 en ,0% jaar behoorde. In 1999 is dit percentage gedaald tot ruim 30%. 35,0% 30,0% Deze daling van het aandeel jongeren in de 25,0% periode is in de regio Noord en 20,0% in de afzonderlijke 15,0% gemeenten ook te zien. 10,0% 5,0% 0,0% regio Noord provincie figuur 5 14 afdeling Onderzoek/beleidsanalyse

15 1.2.3 Aandeel ouderen In figuur 6 staat het aandeel 55-plussers per gemeente, voor de regio Noord en voor de gehele provincie (CBS, 2000, bewerking POZW). De gegevens zijn afgebeeld voor de jaren 1996 en 1999 en betreffen de aantallen 55-plussers als percentage van de totale bevolking. In de figuur is te zien Aandeel 55 plussers 1996 en 1999 dat in 1996 bijna 24% 30,0% van de inwoners van de provincie Groningen 25,0% tot de leeftijdsca- tegorie van 55 jaar en 20,0% ouder behoorde. In 1999 is dit percentage licht gestegen tot 15,0% 24,2%. Deze lichte stijging van het aandeel 10,0% 55-plussers in de periode is 5,0% in de regio Noord en 0,0% figuur in de afzonderlijke gemeenten ook te zien. In, Ten Boer, en zijn relatief de minste 55-plussers. provincie regio Noord Het aandeel 65-plussers per gemeente, voor de regio Noord en voor de gehele provincie (CBS, 2000, bewerking POZW) staat in figuur 7. De gegevens zijn weer afgebeeld voor de jaren 1996 en 1999 en betreffen de aantallen 65-plussers als percentage van de totale bevolking. Afdeling Onderzoek/beleidsanalyse 15

16 20,0% 15,0% 10,0% 5,0% 0,0% Aandeel 65 plussers 1996 en 1999 provincie regio Noord In de figuur is te zien dat in 1996 ruim 14% van de inwoners van de provincie Groningen tot de leeftijdscategorie van 65 jaar en ouder behoorde. In 1999 is dit percentage nog steeds ruim 14%. In bijna alle gemeenten is een hele lichte stijging van het aandeel 65-plussers in de periode te zien. In was in deze periode echter sprake van een lichte daling van het percentage 65- plussers. Relatief de figuur 7 meeste 65-plussers wonen in de gemeente. In figuur 8 tenslotte, is het aandeel 75-plussers per gemeente, voor de regio Noord en voor de gehele provincie (CBS, 2000, bewerking POZW) weergegeven. Ook hier zijn de gegevens afgebeeld voor de jaren 1996 en 1999 en gaat het om de aantallen 75-plussers als percentage van de totale bevolking. In de figuur is te zien 10,0% 8,0% 6,0% 4,0% 2,0% 0,0% figuur 8 Aandeel 75 plussers 1996 en 1999 provincie regio Noord dat in 1996 ruim 6% van de inwoners van de provincie Groningen tot de leeftijdscategorie van 75 jaar en ouder behoorde. In 1999 is dit percentage enkele tienden van procenten gestegen. In bijna alle gemeenten, met uitzondering van is een lichte stijging te zien van het aandeel 75-plussers in de periode In en zijn relatief de minste 75-plussers. 16 afdeling Onderzoek/beleidsanalyse

17 1.3 Migratie In deze paragraaf worden de migratiesaldi in de regio Noord besproken. Het migratiesaldo is het verschil tussen het aantal vestigers in een gebied en het aantal vertrekkers uit dat gebied. Een positief migratiesaldo wil zeggen dat er meer mensen zich in een gebied gevestigd hebben dan dat er vertrokken zijn. De gegevens zijn afkomstig van het CBS (CBS, 2000; bewerking POZW). Om de migratiesaldi tussen de gemeenten binnen de regio te kunnen vergelijken is het saldo elke keer afgezet als percentage van de totale bevolking. Een percentage van -1% betekent dan dat de afname van de bevolking 1% bedraagt van de totale bevolking. Er zijn in dit geval dus meer mensen vertrokken dan dat er zich gevestigd hebben. Als eerste worden hieronder de totale migratiepercentages voor de acht gemeenten en de regio Noord besproken over de jaren 1995 tot en met Vervolgens worden de migratiepercentages per leeftijdsgroep besproken. Om een duidelijker overzicht te krijgen is ervoor gekozen de acht gemeenten en de regio per onderwerp af te beelden in twee afzonderlijke figuren Totale migratie Uit onderstaande figuur (figuur 10) blijkt dat het migratiepercentage in de regio Noord gedurende de jaren 1995 tot en met 1998 negatief was en een dalende trend vertoont. Dit houdt in dat er steeds meer personen uit de regio vertrekken dan dat er zich vestigen. Ditzelfde geldt in lichte mate voor en in zeer sterke mate voor. Opvallend is de zeer sterke daling in migratiepercentage in de gemeente (van ongeveer 2,0% in 1995 naar -1,0% in 1998). Migratie totale bevolking in regio Noord Migratie totale bevolking in regio Noord 3,0% 3,0% 2,5% 2,5% 2,0% 2,0% 1,5% 1,5% 1,0% 1,0%,5%,5% 0,0% -,5% -1,0% 0,0% -,5% -1,0% -1,5% -1,5% -2,0% -2,5% -3,0% ,0% -2,5% -3,0% regio Noord figuur 9 figuur 10 Afdeling Onderzoek/beleidsanalyse 17

18 1.3.2 Migratie per leeftijdscategorie In onderstaande figuren is de bevolking van de verschillende gemeenten opgedeeld in vier leeftijdscategorieën: 0-19 jaar, jaar, jaar en 65-plussers. Per leeftijdscategorie wordt de migratie besproken. Wederom worden de acht gemeenten en de regio Noord in twee figuren per leeftijdscategorie afgebeeld. Het migratiesaldo onder 0 tot en met 19 jarigen in de regio Noord is over de jaren 1995 tot en met 1998 negatief en daalt in de loop der jaren iets (figuur 11 en figuur 12). De gemeenten en vertonen ook een negatief migratiesaldo over deze tijdsperiode. Opvallend is de sterke daling van het migratiesaldo in en ; in deze twee gemeenten was er in 1995 nog sprake van een positief percentage (rond 0,5%) maar dit percentage daalt tot 1998 (tot ongeveer min 2,0%). In de gemeenten (na 1997), (in 1998) en (na 1996) zijn er in deze leeftijdscategorie meer mensen die zich hebben gevestigd dan dat er zijn vertrokken. Migratie onder 0-19 jarigen in regio Noord Migratie onder 0-19 jarigen in regio Noord 3,0% 3,0% 2,5% 2,5% 2,0% 2,0% 1,5% 1,5% 1,0% 1,0%,5%,5% 0,0% -,5% -1,0% 0,0% -,5% -1,0% -1,5% -1,5% -2,0% -2,5% -3,0% ,0% -2,5% -3,0% regio Noord figuur 11 figuur 12 Was het migratiepercentage in de regio voor 20 tot en met 39 jarigen nog licht positief in 1995, in 1996 is deze reeds gedaald naar ongeveer - 0,75 % en in 1998 verder naar -1,7% (zie figuur 13 en figuur 14). In de gemeente is het percentage jaarlijks het meest negatief; in 1995 vertrokken er meer personen in deze leeftijdscategorie dan dat er zich vestigden (een afname van de bevolking van een half procent door dit vertrekoverschot). In 1998 was de afname van het bevolkingsaantal door het vertrekoverschot bijna 3,5 %. Ook de gemeenten en vertonen elk jaar een negatief migratiesaldo voor deze leeftijdscategorie. Uit de gemeente vertrekken vanaf 1997 meer personen tussen de 20 en 39 jaar dan dat er zich vestigen. is de enige gemeente waar voor het jaar 1998 geldt dat er zich meer personen tussen de 20 en de 39 jaar zich vestigen dan dat er vertrekken. 18 afdeling Onderzoek/beleidsanalyse

19 Migratie onder jarigen in regio Noord Migratie onder jarigen in regio Noord 3,5% 3,5% 3,0% 3,0% 2,5% 2,5% 2,0% 2,0% 1,5% 1,5% 1,0% 1,0%,5%,5% 0,0% -,5% -1,0% 0,0% -,5% -1,0% -1,5% -2,0% -1,5% -2,0% -2,5% -3,0% -3,5% ,5% -3,0% -3,5% regio Noord figuur 13 figuur 14 Uit de volgende twee figuren blijkt dat het migratiesaldo voor de leeftijdscategorie jaar in de gehele regio jaarlijks rond 0,0% ligt. Dit houdt in dat elk jaar ongeveer evenveel personen in deze leeftijdscategorie zich in de regio vestigen als dat er vertrekken. heeft jaarlijks een licht positief migratiesaldo. De gemeente heeft jaarlijks een negatief saldo. Migratie onder jarigen in regio Noord Migratie onder jarigen in regio Noord 3,0% 3,0% 2,5% 2,5% 2,0% 2,0% 1,5% 1,5% 1,0% 1,0%,5%,5% 0,0% -,5% -1,0% 0,0% -,5% -1,0% -1,5% -1,5% -2,0% -2,5% -3,0% ,0% -2,5% -3,0% regio Noord figuur 15 figuur 16 In 1995 was er in 7 van de 8 gemeenten sprake van meer vertrekkende 65-plussers dan zich vestigende 65-plussers. Vanaf 1996 ligt het migratiepercentage in de regio rond 0,0%. is de enige gemeente die elk jaar vanaf 1995 een sterk positief migratiesaldo heeft. De gemeenten, en hebben jaarlijks een licht negatief migratiesaldo onder de 65-plussers (zie figuur 17 en figuur 18). Afdeling Onderzoek/beleidsanalyse 19

20 Migratie onder 65-plussers in regio Noord Migratie onder 65-plussers in regio Noord 5,0% 5,0% 4,0% 4,0% 3,0% 3,0% 2,0% 2,0% 1,0% 1,0% 0,0% -1,0% 0,0% -1,0% -2,0% -2,0% -3,0% -3,0% -4,0% -5,0% -6,0% ,0% -5,0% -6,0% regio Noord figuur 17 figuur Geboorte en sterfte In deze paragraaf gaan we in op het percentage sterfgevallen en het percentage geboorten per gemeente, regio en provincie (CBS, 2000, bewerking POZW). Vervolgens kijken we naar de absolute natuurlijke bevolkingsgroei (het verschil tussen het aantal geboorten en het aantal sterfgevallen) per gemeente, regio en provincie en tenslotte kijken we naar de relatieve natuurlijke bevolkingsgroei. Uit figuur 19 en figuur 20 blijkt dat het sterftepercentage in de regio Noord bijna gelijk is aan het percentage in de provincie Groningen. Uit figuur 20 blijkt dat in relatief de meeste mensen overlijden en in de minste. 1,4% Sterftepercentage ,4% Sterftepercentage ,2% 1,2% 1,0% 1,0%,8%,8%,6%,6%,4%,4%,2% Provincie,2% Provincie 0,0% Noord 0,0% Noord figuur 19 figuur 20 In figuur 21 en figuur 22 staan de geboortepercentages weergegeven. Deze percentages betreffen het aantal levendgeborenen ten opzichte van de gehele bevolking. De levendgeborenen zijn alle geborenen die enig teken van leven hebben getoond ongeacht de zwangerschapsduur. Geborenen worden geteld naar de woongemeente van de moeder (eventu- 20 afdeling Onderzoek/beleidsanalyse

21 eel de vader) en niet naar de gemeente waar de geboorte heeft plaatsgevonden (CBS, 2000). In de onderstaande figuren is het aantal geboorten per gemeente per jaar uitgezet tegen het totaal aantal inwoners in datzelfde jaar in diezelfde gemeente. In de gemeenten en worden jaarlijks relatief de meeste baby s geboren en in de gemeenten en de minste. Het percentage baby s in de provincie is iets lager dan in de regio Noord. Geboortepercentage Geboortepercentage ,6% 1,6% 1,4% 1,4% 1,2% 1,2% 1,0% 1,0%,8%,8%,6%,6%,4%,4%,2% Provincie,2% Provincie 0,0% Noord 0,0% Noord figuur 21 figuur 22 Vervolgens hebben we gekeken naar de natuurlijke groei per gemeente, voor de regio Noord en de provincie. De natuurlijke groei is het verschil tussen het aantal levendgeborenen en het aantal overledenen. In de eerste twee figuren bekijken we de absolute natuurlijke groei per gemeente (figuur 23 en figuur 24). Vervolgens vergelijken we de provincie met de regio Noord (figuur 25). In de volgende figuren zien we dat in de meeste gemeenten jaarlijks de natuurlijke groei positief is. Dit betekent dat er jaarlijks meer kinderen worden geboren dan dat er mensen overlijden (er is dus sprake van een geboorte-overschot). In is er alleen in 1996 sprake van een negatieve natuurlijke groei. In de gemeente sterven er ieder jaar meer mensen dan dat er geboren worden. Afdeling Onderzoek/beleidsanalyse 21

22 120 Absoluut geboorteoverschot per gemeente 120 Absoluut geboorteoverschot per gemeente figuur 23 figuur 24 In figuur 25 wordt de provincie in zijn geheel met de regio Noord vergeleken. Uit deze figuur blijkt dat in de Absoluut geboorteoverschot regio en provincie provincie in alle opeenvolgende jaren sprake is 1200 van een natuurlijke bevolkingsgroei door een geboorte-overschot. Alleen in het jaar 1996 is deze natuurlijke groei wat lager dan in de overige 600 jaren. Ook in de regio Noord is sprake van een positieve natuurlijke bevolkingsgroei, hoewel kleiner dan in de provincie Provincie Noord 1998 figuur 25 Om vervolgens de bovengenoemde absolute getallen per gemeente met elkaar te kunnen vergelijken, hebben we de natuurlijke aanwas afgezet tegenover de bevolkingsaantallen per gemeente voor de betreffende jaren. Dit resulteert in de onderstaande twee figuren. De weergegeven getallen zijn promillages en dat houdt in dat de cijfers zijn weergegeven per 1000 inwoners. Een voorbeeld zal dit verduidelijken: in 1995 bedroeg de natuurlijke groei of het geboorte-overschot in de gemeente 2,9. Dit houdt in dat de bevolkingsomvang door de natuurlijke groei is toegenomen met 0,29%. 22 afdeling Onderzoek/beleidsanalyse

23 In de onderstaande figuren hebben we de acht gemeenten onderling met elkaar vergeleken. Uit de rechterfiguur blijkt dat de gemeenten en een beduidend hoger (relatieve) natuurlijke groei hebben dan de overige gemeenten. De gemeente De Ma r- ne vertoont een negatieve uitschieter in In de gemeente is gedurende de gehele periode sprake van een negatieve natuurlijke groei, oftewel een sterfte-overschot. Met name in 1996 is er een daling in de natuurlijke groei. De overige gemeenten scoren allemaal ongeveer gelijk. Relatief geboorteoverschot per gemeente (per 1000 inwoners) Relatief geboorteoverschot per gemeente (per 1000 inwoners) 10,0 10,0 8,0 8,0 8,7 8,2 6,0 4,0 6,0 4,0 4,9 6,5 4,8 5,6 5,6 6,4 5,9 2,0 0,0-2,0 2,9 3,1 2,2 1,9 1,6 1,3 1,3 1,9-1,8 2,4 3,3 3,1 2,6 1,4 2,0 0,0-2,0-1,7-1,1 1,7 1,8,9-4, , , , , , , , figuur 26 figuur 27 4,0 3,5 3,0 2,5 2,0 1,5 1,0,5 Relatief geboorteoverschot per regio en provincie (per 1000 inwoners) 3,4 2,8 1,9 1,8 1,7 1,5 1,4, In figuur 28 hebben we de provincie met de regio vergeleken. Uit figuur 25 bleek dat het absolute geboorte-overschot in de provincie een stuk hoger lag dan in de regio. Wanneer we echter naar het relatieve geboorteoverschot kijken, blijkt dat er in de regio Noord sprake is van een hogere natuurlijke groei dan in de provincie. 0,0 Provincie Noord 1998 figuur 28 Afdeling Onderzoek/beleidsanalyse 23

24 1.5 Burgerlijke staat en gezinsopbouw In deze paragraaf worden de burgerlijke staat en de gezinsopbouw van de gemeenten in de regio Noord besproken. De gegevens over de burgerlijke staat zijn afkomstig uit de Gemeentelijke Basis Administratie (GBA) van de diverse gemeenten (peildatum 1 december 2000). De gegevens met betrekking tot de gezinsopbouw zijn van het CBS. In de figuur is te zien Burgerlijke staat verweduwd gescheiden ongehuwd gehuwd dat in alle gemeenten rond de 47% van de bevolking gehuwd is. Het aandeel ongehuwden is in de gemeenten, Ten Boer, en het hoogst. In zijn relatief de meeste verweduwden. In paragraaf is ook te zien dat in relatief de meeste ouderen zijn. (N.B. mensen met een geregistreerd partnerschap ofwel een afgebroken geregistreerd partner- figuur 29 schap zijn vanwege de minimale aantallen bij respectievelijk de gehuwden en de gescheidenen gerekend). In onderstaande tabel (tabel 3) is het totaal aantal gezinnen per gemeente en voor de gehele regio Noord weergegeven voor de jaren 1996 tot en met 1999 (CBS, 2000). In de totale regio is het aantal gezinnen afgenomen in de periode In de gemeenten,, en is het aantal gezinnen toegenomen regio Noord tabel 3 24 afdeling Onderzoek/beleidsanalyse

25 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Gezinsopbouw eenoudergezinnen samenwoners echtparen regio Noord provincie In nevenstaande figuur is te zien om wat voor typen gezinnen het gaat in elke gemeente. Het grootste gedeelte van de gezinnen bestaat uit echtparen (regionaal 88%). en hebben relatief de meeste echtparen. In zijn relatief de minste éénoudergezinnen. In alle gemeenten bestaat rond de 3% van de gezinnen uit samenwoners. figuur 30 Van de éénoudergezinnen zijn in de volgende tabel de absolute aantallen per gemeente en voor de gehele regio weergegeven. In de totale regio zijn éénoudergezinnen. Meer dan de helft van deze éénoudergezinnen heeft 1 kind. In, en komen onder de éénoudergezinnen de meeste voor die 2 of meer kinderen hebben. totaal aantal éénoudergezinnen waarvan éénoudergezin met 1 kind waarvan éénoudergezin met 2 of meer kinderen % 37 % % 39 % % 42 % % 44 % % 45 % % 40 % % 41 % % 39 % regio Noord % 42 % tabel 4 Afdeling Onderzoek/beleidsanalyse 25

26 In figuur 31 is de gemiddelde gezinsgrootte per gemeente weergegeven voor de jaren 1996 en Te zien is dat in 1999 de gemiddelde gezinsgrootte overal is afgenomen. Er zijn tussen de gemeenten Gemiddelde gezinsgrootte 1996 en 1999 nog behoor- 3,40 3,30 lijke verschillen. Gemiddeld de grootste gezinnen komen voor 3,20 3,10 in de gemeenten, en (gemiddeld 3,00 2,90 rond de 3,2 per- sonen per gezin). Gemiddeld de kleinste 2,80 2,70 2,60 2, gezinnen wonen in en (gemiddeld rond de 2,9 personen per gezin). provincie regio Noord figuur Etnische achtergrond van de bevolking In deze paragraaf wordt de etnische achtergrond (zie bijlage 1) van de bevolking in de regio Noord besproken. We spreken hierbij van een niet-nederlandse of allochtone achtergrond, als een persoon en één of beide ouders buiten Nederland geboren is/zijn (1 e generatie allochtoon) of als een persoon in Nederland geboren is terwijl één of beide ouders buiten Nederland geboren is/zijn (2 e generatie allochtoon). De gegevens zijn afkomstig uit de Gemeentelijke Basisadministraties (GBA) van de diverse gemeenten. 26 afdeling Onderzoek/beleidsanalyse

27 100,0% 90,0% 80,0% 70,0% 60,0% 50,0% 40,0% 30,0% 20,0% 10,0% 0,0% Percentages allochtone en autochtone achtergrond ,2 92,0 88,2 94,4 85,1 93,7 95,0 94,0 11,8 4,8 8,0 5,6 14,9 6,3 5,0 6,0 autochtoon allochtoon In de figuur hiernaast is weergegeven welke percentages van de bevolking in de diverse gemeenten een allochtone achtergrond hebben. Te zien is dat in de gemeenten en het hoogste aandeel inwoners met een niet-nederlandse achtergrond woont. Om welke etnische achtergrond het hierbij gaat staat in tabel 5. figuur 32 In de volgende tabel staat per gemeente uitgesplitst welke etnische achtergrond de allochtone inwoners hebben. Het betreft hier afgeronde percentages (het percentage 0,0 betekent dit dat het hier om slechts enkele gevallen gaat). De eerstgenoemde 7 groepen in de tabel (Antillianen/Arubanen, Surinamers, Turken, Marokkanen, Noord- en Zuid- Mediterranen en Zuid- en Midden-Amerikanen) worden tot de doelgroepen van minderhedenbeleid gerekend. Te zien is dat in slechts een heel klein gedeelte van de allochtonen tot beleidsdoelgroep behoort. Het grootste gedeelte heeft een westerse achtergrond. In is ongeveer 8% van de bevolking van allochtone herkomst; van deze groep heeft het grootste gedeelte een westerse achtergrond. In, waar bijna 12% van de inwoners een allochtone achtergrond heeft, zijn mensen uit (voormalig) Nederlands Indië/ Indonesië en diverse westerse landen relatief het meest vertegenwoordigd. In de gemeente is de groep uit de overige westerse landen relatief het grootst. In heeft bijna 15% van de bevolking een allochtone achtergrond. Relatief grote groepen binnen deze groep vormen de Turken en de mensen uit (voormalig) Nederlands-Indië of Indonesië en mensen met een westerse achtergrond. In is ruim 7% van de bevolking van allochtone herkomst, het gaat hierbij grotendeels om mensen met een westerse achtergrond. Ook in de gemeenten en is het grootste deel van de mensen met een allochtone achtergrond afkomstig uit westerse la n- den. Afdeling Onderzoek/beleidsanalyse 27

28 Ten Boer Appinge dam De Marne Antillen/Aruba 0,1 % 0,2 % 0,3 % 0,2 % 1,6 % 0,3 % 0,1 % 0,3 % Suriname 0,2 % 0,2 % 0,6 % 0,1 % 1,1 % 0,2 % 0,3 % 0,2 % Turkije 0,0 % 0,0 % 1,7 % 0,1 % 2,4 % 0,0 % 0,1 % 0,1 % Marokko 0,6 % 0,1 % 0,3 % - 0,1 % 0,0 % 0,0 % 0,0 % Nrd-Mediterraan 0,3 % 0,5 % 0,9 % 0,2 % 0,6 % 0,3 % 0,2 % 0,4 % Z-Mediterraan 0,0 % 0,0 % 0,1 % 0,1 % 0,1 % 0,0 % - 0,0 % Z-M Amerika 0,1 % 0,1 % 0,2 % 0,1 % 1,0 % 0,1 % 0,1 % 0,1 % vluchtelingenlanden 0,4 % 1,5 % 0,7 % 0,7 % 0,6 % 0,6 % 0,1 % 0,9 % overig niet westers 0,4 % 1,8 % 0,8 % 0,9 % 1,1 % 1,3 % 0,6 % 1,1 % Ned Indie/Indonesie 1,2 % 1,3 % 3,0 % 1,0 % 2,3 % 1,1 % 0,9 % 0,5 % overig westers 2,2 % 2,3 % 3,1 % 2,2 % 4,1 % 2,3 % 2,5 % 2,4 % onbekend ,0 % - 0,0 % 0,0 % totaal niet- 4,8 % 8,0 % 11,8 % 5,6 % 14,9 % 6,3 % 5,0 % 6,0 % Nederlandse achtergrond tabel 5 In figuur 33 is van de bevolking met een allochtone achtergrond of herkomst, aangegeven of zij tot de eerste (de persoon is zelf geboren in het buitenland) of tweede generatie (persoon is geboren in Nederland en heeft een allochtone ouder) allochtonen behoren. In figuur 34 is weergegeven welk gedeelte van de allochtonen tot de doelgroep van minderhedenbeleid behoort. In de gemeenten, en is het aandeel 1 e generatie allochtonen het grootst. In alle gemeenten in de regio Noord, met uitzondering van en, geldt dat het merendeel van de inwoners met een allochtone achtergrond niet tot de doelgroepen van minderhedenbeleid worden gerekend. In en zijn relatief veel allochtonen afkomstig uit een land op basis waarvan zij tot doelgroep van minderhedenbeleid worden gerekend. 100,0% 90,0% 80,0% 70,0% 60,0% Percentages 1e en 2e generatie allochtonen ,3 45,5 48,9 53,0 46,7 54,5 60,4 51,0 Percentage doelgroep en overige minderheden ,0% 85,4 85,9 86,3 85,3 65,0 54,2 84,2 82,0 90,0% 80,0% 70,0% 60,0% 50,0% 40,0% 30,0% 34,7 54,5 51,1 47,0 53,3 45,5 39,6 49,0 50,0% 40,0% 30,0% 35,0 45,8 20,0% 10,0% 0,0% 2e generatie 20,0% 10,0% 14,6 14,1 13,7 14,7 18,0 15,8 overige minderheden 1e generatie 0,0% doelgroepen figuur 33 figuur afdeling Onderzoek/beleidsanalyse

29 1.7 Samenvatting In de regio Noord is het aantal inwoners op 1 januari 2000 iets gedaald ten opzichte van 1 januari Dit is vooral het gevolg van de daling van het inwoneraantal in de gemeente. Ook in de gemeente daalde het aantal inwoners. In de gemeente was in deze periode een relatief sterke bevolkingsgroei. Het percentage 0 tot en met 24 jarigen in de bevolking schommelt tussen de 28% (in ) en de 34% (in ). Voor alle gemeenten geldt dat het aandeel jongeren in de bevolking de laatste jaren afneemt. Rond de 45% van de bevolking is tussen de 25 en de 55 jaar, zowel in de provincie, de totale regio, als in de afzonderlijke gemeenten. In is dit percentage het hoogst, namelijk 47%. De 55 tot en met 64 jarigen vormen overal ongeveer één tiende deel van de totale bevolking. In is bijna een vijfde deel van de bevolking ouder dan 65 jaar. Het aandeel 65-plussers is in, Ten Boer, en het laagst, namelijk 12 tot 13% (dit is lager dan het provinciale percentage van 14%). Het percentage 65-plussers stijgt de laatste jaren licht in alle gemeenten met uitzondering van waar een lichte daling van het aandeel van deze leeftijdsgroep te zien was. In de periode zijn er meer mensen vertrokken uit de regio Noord dan dat er zich vestigden. Dit is vooral gebeurd in de gemeenten en. Alleen in de gemeenten (na 1997) en (in 1998) en (na 1996) zijn er in de jongste leeftijdscategorie (0 tot en met 19 jarigen) meer zich vestigende personen dan vertrekkende personen. In de leeftijdscategorie 20 tot en met 39 jarigen zijn regionaal meer personen die de regio verlaten dan dat er zich vestigen. Alleen de gemeente kende in 1998 een vestigingsoverschot van personen in deze leeftijdsgroep. Van de 40 tot en met 64 jarigen vestigen zich in de regio jaarlijks ongeveer evenveel als dat er vertrekken. In is er binnen deze leeftijdsgroep echter een klein vestigingsoverschot te zien. is de enige gemeente waar zich vanaf 1995 meer 65-plussers vestigen dan dat er vertrekken, in de overige gemeenten blijft per saldo door migratie deze leeftijdsgroep even groot of neemt iets af. De gemeenten en hebben relatief een beduidend hoger geboorteoverschot dan de overige gemeenten. De gemeente vertoont een negatieve uitschieter in natuurlijke aanwas in het jaar In de gemeente is gedurende de gehele periode sprake van een groter sterftecijfer dan geboortecijfer (met name in 1996 is er een daling in de natuurlijke aanwas). In de gemeenten,, en zijn relatief de meeste ongehuwden. In zijn relatief de meeste verweduwden. Overal is ongeveer een tiende deel van de gezinnen éénoudergezin. In zijn relatief de minste éénoudergezinnen. In de gemeenten en wonen relatief de meeste mensen met een allochtone achtergrond (respectievelijk zo'n 12% en 15%). In de rest van de gemeenten binnen de regio ligt het percentage allochtonen tussen de 5% en de 8%. In zijn van de allochtone bevolking ook de hoogste percentages behorend tot de doelgroepen van minderhedenbeleid. In de gemeenten is tussen de 35% en de 55% van de allochtonen van de eerste generatie. Afdeling Onderzoek/beleidsanalyse 29

30 30 afdeling Onderzoek/beleidsanalyse

31 Hoofdstuk 2 Arbeid Dit hoofdstuk begint met een bespreking van de werkgelegenheid; dat wil zeggen het aantal werkzame personen per bedrijfstak in de diverse gemeenten in de regio Noord. Vervolgens wordt een overzicht gegeven van de instroom in de WIW, de Wet Inschakeling Werkzoekenden. Deze regeling is bedoeld om werkzoekenden werkervaring op te laten doen door het subsidiëren van werkgevers. De derde paragraaf gaat over werkloosheid. Van de aantallen werkzoekenden worden achtergrondfactoren als leeftijd, geslacht, etn i- sche achtergrond, de duur van de werkloosheid en de fasering (bemiddelbaarheid) besproken. De laatste paragraaf behandelt de arbeidsongeschiktheid aan de hand van aantallen mensen die een beroep doen op de arbeidsongeschiktheidsuitkeringen WAO, WAZ en Wajong. 2.1 Werk en werkgelegenheid In onderstaande figuur is de ontwikkeling van de werkgelegenheid in de periode weergegeven (CBS, 2000). De gegevens zijn afgebeeld voor de totale provincie, de gehele regio en de afzonderlijke gemeenten. De percentages in de figuur zijn de relatieve toe- of afname van het aantal werkzame personen in alle bedrijfstakken. In de figuur is te zien dat de werkgelegenheid in de provincie in de periode gestegen is met 2%. In de gehele regio is dit percentage lager. In de gemeenten en is de 6,0% 4,0% 2,0% 0,0% -2,0% -4,0% 1,5 1,6 Werkgelegenheidsontwikkeling ,7 -,7 1,1 4,1-3,3 4,0 provincie regio Noord werkgelegenheid relatief het meest gestegen. In beide gemeenten komt dit vooral door een toename van het aantal banen in de commerciële sector (: van 640 naar 700 banen, : van 360 naar 400 banen). In en in De Marne is de werkgelegenheid gedaald. Voor is hier vooral de nijverheidssector verantwoordelijk; hierin daalde het aantal banen van in figuur naar in In daalde het aantal banen in de commerciële sector van naar 990 en in de nijverheidssector van 400 naar ,0 0,4 Afdeling Onderzoek/beleidsanalyse 31

32 In de volgende figuur staat de verdeling van de typen bedrijfstakken 1 per gemeente weergegeven. Gegevens per bedrijfstak voor de gemeenten en zijn niet voorhanden. Te zien is dat overal het kleinste aandeel van de werkgelegenheid te vinden is in de sector Percentage banen per bedrijfstak 1998 landbouw en visserij. 100,0% en 39,1 44,3 27,9 27,2 30,3 46,4 90,0% vallen op door hun relatieve hoge aandeel 80,0% banen in de nietcommerciële sector. 70,0% 38,9 40,8 47,6 60,0% Ook opvallend in de 32,3 figuur is het lage aandeel in de sector nij- 50,0% 31,1 38,7 40,0% verheid in de gemeenten en niet commercieel 30,0% 32,7 28,5 25,5 commercieel. In De 20,0% 21,3 16,3 Marne is een relatief 10,0% 12,7 nijverheid groot gedeelte van de 0,0% 5,8 landbouw/visserij werkgelegenheid in de commerciële sector. figuur 36 In onderstaande figuren is de ontwikkeling in vier bedrijfstakken in de periode weergegeven per gemeente. De percentages betreffen het aantal werkzame personen in elke sector ten opzichte van de totale werkgelegenheid in de gemeente in elk jaar. Bij landbouw en visserij en de niet-commerciële sector ontbreken de gegevens van en. 1 Onder nijverheid vallen: delfstoffenwinning, industrie, nutsbedrijven, bouwnijverheid. Onder commerciële sector vallen: handel, horeca, vervoer en communicatie, financiële instellingen, zakelijke dienstverlening. De niet-commerciële sector bestaat uit: openbaar bestuur, onderwijs, gezondheidszorg en welzijn, cultuur en overige dienstverlening. 32 afdeling Onderzoek/beleidsanalyse

33 Procent. werkgelegenheid in landbouw/visserij Procent. werkgelegenheid in nijverheid 10,0% 60,0% 8,0% 50,0% 40,0% 6,0% 30,0% 4,0% ,0% ,0% ,0% ,0% ,0% 1998 figuur 37 figuur 38 In de eerste figuur is te zien dat de landbouw in de periode een groter aandeel in de werkgelegenheid heeft gekregen in en. In is het omgekeerde het geval. De sector nijverheid kende in geen van de gemeenten een groei. Vooral in, en is het aandeel van de nijverheid in de totale werkgelegenheid afgenomen. In figuur 39 is te zien dat de commerciële sector relatief vooral gestegen is in. In is vooral een opvallend verschil met 1996 te zien: in 1998 viel 31% van de werkgelegenheid in de commerciële sector, terwijl dit in 1996 zo'n 38% was. In de niet-commerciële sector is in bijna alle gemeenten een lichte groei te zien. In is de aanvankelijke groei na 1997 weer iets afgenomen. Procent. werkgelegenheid in commerc. sector Procent. werkgelegenheid in niet commerc. sector 60,0% 60,0% 50,0% 50,0% 40,0% 40,0% 30,0% 30,0% 20,0% ,0% ,0% ,0% ,0% ,0% 1998 figuur 39 figuur 40 Afdeling Onderzoek/beleidsanalyse 33

34 2.2 Instroom in de WIW De uitvoeringsorganisatie WIW (Wet Inschakeling Werkzoekenden) voor de regio Noord heet stichting Emplooi. Emplooi is een zelfstandige organisatie die werkzoekenden uit de gemeenten,,, en aan het werk helpt. Emplooi doet dit door zelf werkzoekenden in dienst te nemen of door subsidie te geven aan bedrijven of organisaties die een werkzoekende in dienst nemen. De WIW is de opvolger van de JWG en de Banenpool. Het doel van de WIW is gemeenten meer instrumenten en middelen te bieden om een integrale aanpak van de werkloosheid te ontwikkelen. De hieronder besproken gegevens beslaan de periode Helaas waren ten tijde van dit onderzoek alleen de WIW-gegevens beschikbaar voor de personen in de leeftijd van 15 tot en met 23 jaar. Zodoende moet er bij alle figuren die binnen dit kader besproken worden rekening mee gehouden worden dat deze alleen over de jongeren gaan. Tot slot dient gemeld te worden dat alle personen één keer zijn meegeteld, hoewel het gebeurt dat personen vaker voorkomen in de bestanden omdat ze in één jaar meerdere trajecten hebben doorlopen Totale instroom WIW en instroom naar geslacht Als eerste hebben we gekeken naar het absolute aantal WIW-dienstbetrekkingen per gemeente. Deze gegevens staan weergegeven in figuur 41. Het blijkt dat er in de Aantal WIW-deelnemers per gemeente betreffende 5 gemeenten 60 in het jaar 1997 de meeste jongeren stonden geregistreerd bij Emplooi ( jongeren). In de daaropvolgende jaren is dit aantal aanzienlijk minder; er 40 is dus een flinke daling in 30 het aantal geregistreerden waar te nemen. In, de grootste van de 20 5 gemeenten, staan de meeste jongeren geregistreerd als WIW- 10 deelnemer. Met name in is dit aantal erg hoog. figuur afdeling Onderzoek/beleidsanalyse