Strategisch beleggingsplan (versie 31 december 2016) ABN AMRO Pensioenfonds. Strategisch Beleggingsplan

Transcriptie

1 ABN AMRO Pensioenfonds Strategisch Beleggingsplan Versie 31 december

2 Inhoudsopgave 1. Inleiding 2. Doelstelling beleggingsbeleid 3. Organisatie beleggingen 4. Investment beliefs 5. Beleggingsproces 6. Risicomanagement 7. Strategische allocatie 8. Randvoorwaarden strategische beleggingscategorieën 9. Valutabeleid 10. Gebruik derivaten 11. Prudent Person 12. Resultaat meting en rapportage 13. Monitoring 14. Kosten beheer beleggingsportefeuille 15. Securities lending 16. Verantwoord beleggen 2

3 1 Inleiding Het Strategisch beleggingsplan beschrijft de structuur van het beleggingsbeleid, het beleggingsproces en de beleggingsportefeuille van het ABN AMRO Pensioenfonds. Het Strategisch beleggingsplan is een openbaar document dat kan worden gedownload vanaf de website van het ABN AMRO Pensioenfonds. Naast het Strategisch beleggingsplan wordt jaarlijks een Jaarplan beleggingen geschreven, waarin wordt ingegaan op de prioriteiten voor beleggingen in het betreffende jaar. Het Jaarplan beleggingsplan bevat gedetailleerde beleidsinformatie die alleen voor intern gebruik is. 3

4 2 Doelstelling beleggingsbeleid Doelstelling van het beleggingsbeleid is de toevertrouwde middelen zo goed mogelijk te beleggen. Hierbij spelen veiligheid, kwaliteit, risicodiversificatie, duurzaamheid en maatschappelijke acceptatie een belangrijke rol. Uitgangspunten bij het vaststellen van de beleggingsportefeuille zijn de aard en omvang van de verplichtingen, de risicohouding en de eisen die voortvloeien uit de pensioenwetgeving, waaronder de haalbaarheidstoets en de prudent person regel. Voor het pensioenfonds is de primaire doelstelling te zorgen voor een goed en betrouwbaar pensioen voor zijn deelnemers op de lange termijn. Het is onze visie dat verantwoord beleggen bijdraagt aan deze langetermijndoelstelling. Door verantwoord te beleggen draagt het pensioenfonds bij aan een leefbare en duurzame wereld. Als uitvloeisel hiervan worden de voorwaarden geschapen voor de (toekomstige) maatschappelijke acceptatie van het pensioenfonds. 4

5 3 Organisatie beleggingen Het bestuur van het pensioenfonds is verantwoordelijk voor het strategisch beleggingsbeleid. Daaronder wordt onder meer verstaan: de organisatie van het beleggingsproces; het vaststellen van het risicobudget; de strategische allocatie en bijbehorende bandbreedtes; de keuze van de benchmark; de bewaking van het gehele beleggingsbeleid. De UB zijn verantwoordelijk voor de uitvoering van het beleggingsbeleid. Daaronder wordt onder meer verstaan: implementatie en uitvoering van het verantwoord beleggingsbeleid; invulling van de beleggingsmandaten; selectie van vermogensbeheerders; implementatie van beleggingsmandaten; de monitoring van de vermogensbeheerders; de evaluatie van de dagelijkse gang van zaken bij het vermogensbeheer. De niet-uitvoerende bestuursleden (NUB) houden toezicht op de uitvoering van het beleggingsbeleid. 3.1 Interne uitvoeringsorganisatie (uitvoeringsorganisatie) De uitvoeringsorganisatie zorgt voor de beleidsvoorbereiding, coördinatie, het maken van de analyses en de feitelijke uitvoering van de genoemde werkzaamheden. De uitvoeringsorganisatie faciliteert het gehele beleggingsproces. De monitoring en evaluatie van de beleggingsmandaten en gecontracteerde vermogensbeheerders wordt verzorgd door de uitvoeringsorganisatie. De uitvoeringsorganisatie kent hiervoor een afdeling vermogensbeheer waar een groep specialisten op het gebied van beleggingen werkzaam is. De uitvoeringsorganisatie doet periodiek verslag aan de UB over het gevoerde beleggingsbeleid. 3.2 Bestuurscommissie Vermogensbeheer en Balansmanagement De bestuurscommissie Vermogensbeheer en Balansmanagement heeft een voorbereidende en adviserende rol inzake het strategisch beleggingsbeleid ten behoeve van het bestuur. Daarnaast kan zij naar inzicht van de UB worden geraadpleegd op een specifiek uitvoeringsvraagstuk. De bestuurscommissie Vermogensbeheer en Balansmanagement vergadert hiertoe ongeveer viermaal per jaar. 3.3 Vermogensbeheerders Er zijn verschillende vermogensbeheerders gecontracteerd voor de uitvoering van het in de beleggingsmandaten vastgelegde beleid. Elke vermogensbeheerder is vrij om binnen de gestelde richtlijnen te beleggen. Er wordt getoetst of de aangestelde vermogensbeheerders zich houden aan de overeengekomen richtlijnen. Er wordt periodiek beoordeeld of zij voldoen aan alle gestelde eisen. Hiertoe is een uitgebreid monitoringraamwerk opgezet. 3.4 Custodian De custodian is verantwoordelijk voor het bewaren van de stukken en het administreren van de beleggingen. 3.5 Performance en attributie specialist Een onafhankelijke performance & attributie specialist is verantwoordelijk voor de meting en rapportage van de beleggingsresultaten en het gebruik van het risicobudget. Deze specialist 5

6 verzorgt eveneens de informatie inzameling ten behoeve van de attributie analyse en de monitoring van de beleggingen. 3.6 Afdeling Risicomanagement & Compliance (RM&C). Het doel van de afdeling RM&C is om een bijdrage te leveren aan de verbetering van de bedrijfsvoering door het objectief en onafhankelijk onderzoeken en beoordelen van de interne beheersing, (integraal) risicomanagement en compliance binnen de uitvoeringsorganisatie. RM&C zorgt hiermee voor het tijdig identificeren van risico s en het monitoren van de adequate opvolging hiervan. Risicomanagement wordt op twee niveaus uitgevoerd. Enerzijds ten aanzien van de interne bedrijfsvoering van de uitvoeringsorganisatie. Dit is gericht op het waarborgen dat de uitvoeringsorganisatie de belangrijke risico s identificeert en mitigeert. Anderzijds ten aanzien van het bestuur. Hiermee ondersteunt RM&C het bestuur om een gedegen risicoanalyse te maken en deze actueel te houden. 6

7 4 Investment beliefs Investment beliefs zijn de overtuigingen over het beleggingsbeleid waarin het bestuur gelooft en die gebaseerd zijn op bewuste keuzes. De overtuigingen van het pensioenfonds zijn onderverdeeld in vier typen overtuigingen: Overtuigingen over de financiële markten Overtuigingen over het beleggingsproces Overtuigingen ten aanzien van de inrichting van de organisatie Overtuigingen over duurzaamheid Ad. a. Financiële markten Er zijn beleggingscategorieën te vinden waarmee, door het nemen van risico, een risicopremie verdiend kan worden. Voor elke beleggingscategorie wordt de afweging gemaakt of tegenover het risico naar verwachting een adequate vergoeding staat. Het risico van de beleggingsportefeuille kan gereduceerd worden door te diversifiëren over verschillende beleggingscategorieën. De toegevoegde waarde van diversificatie moet afgezet worden tegen de extra kosten en risico s van complexere beleggingen. Markten zijn in beginsel efficiënt en niet te voorspellen. Het verslaan van markten door actief beheer is zeer moeilijk. Er wordt voor elke beleggingscategorie een afweging gemaakt of actief beheer, naar verwachting, additioneel rendement oplevert dan wel dat het om andere redenen niet mogelijk of wenselijk is om passief te beleggen. Ad. b. Het beleggingsproces De keuze van het strategisch beleggingsbeleid is de belangrijkste beslissing in het beleggingsproces. Er wordt slechts bij hoge uitzondering afgeweken van het strategisch beleid. Risicomanagement is geïntegreerd in het beleggingsproces: risico en rendement kunnen niet los van elkaar worden gezien. Risico s waar, naar verwachting, geen beloning tegenover staat, moeten zoveel mogelijk gereduceerd worden. Het rekening houden met directe en indirecte kosten speelt in elke fase van het beleggingsproces een rol. Wetenschappelijke studies en kwantitatieve analyses spelen een belangrijke rol bij de onderbouwing van de keuzes die in het beleggingsproces worden gemaakt. Ad. c. De organisatie Het bestuur is zelf verantwoordelijk voor het beleggingsproces, de beleggingsportefeuille en de organisatie van de beleggingen. Het bestuur heeft een uitvoeringsorganisatie waar een klein team van breed opgeleide beleggingsprofessionals intensief samenwerkt met strategische gespecialiseerde partners. De bestuurscommissie Vermogensbeheer en Balansmanagement adviseert het bestuur over het strategisch beleggingsbeleid. Uitbesteding van delen van het beleggingsproces is noodzakelijk om voor elk onderdeel in het proces de beste kennis en expertise in huis te halen. Het dagelijks beheer van de beleggingen in de portefeuille is uitbesteed. 7

8 Ad. d. Verantwoord Beleggen Het is de visie van het bestuur van het pensioenfonds dat verantwoord beleggen bijdraagt aan de langetermijndoelstellingen van het pensioenfonds. Door verantwoord te beleggen draagt het pensioenfonds bij aan een leefbare en duurzame wereld. Als uitvloeisel hiervan worden de voorwaarden geschapen voor de (toekomstige) maatschappelijke acceptatie van het pensioenfonds. Het pensioenfonds vult het verantwoord-beleggingsbeleid in door sociale, governance- en milieu-aspecten op te nemen in het beleid, zonder dat dit ten koste gaat van het verwachte risico-rendementsprofiel van de beleggingen van het pensioenfonds. Verantwoord beleggen is een integraal onderdeel van het beleggingsbeleid. Indien een verantwoorde belegging bewezen en in sterke mate het profiel van de beleggingsportefeuille verbetert qua sociale, governance- en milieu-aspecten, maar minder goed scoort op één van de overige investment beliefs van het pensioenfonds, dan kan een afweging worden gemaakt tussen het belang van de investment belief inzake verantwoord beleggen en deze andere investment belief. 8

9 5 Beleggingsproces Het bestuur herijkt in beginsel jaarlijks het strategisch beleggingsbeleid op basis van een ALM-studie. Het beleggingsproces binnen het pensioenbureau bestaat uit onderstaande 8 stappen met bijbehorende 3 type werkzaamheden: 1. ALM/ risicobudget 2. Beleggingscategorieën 3. Benchmark 4. Beleggingsmandaten 8. Evalueren en aanpassen 7. Rapporteren en bewaken 6. Implementatie 5. Vermogensbeheerders = Analyse & strategie = Implementatie & uitvoering = Rapporteren, bewaken en evalueren De organisatiestructuur van de afdeling vermogensbeheer sluit aan bij de drie bovengenoemde typen werkzaamheden. De verantwoordelijkheid m.b.t. het uitvoeren van dit beleggingsproces ligt bij de UB. De verantwoordelijkheid ten aanzien van de besluitvorming ligt bij het bestuur. De verantwoordelijkheden m.b.t. de uitvoering zijn als volgt: 9

10 Rapporteren, bewaken en evalueren 7. Rapporteren en bewaken 8. Evalueren en aanpassen Uitvoering: Beleggingsrapportage: Externe specialist Uitvoering: Evalueren: uitvoeringsorganisatie Extern advies Ex post risicomonitoring: uitvoeringsorganisatie Aanpassen: Voorstel uitvoeringsorganisatie Uitvoering volgens beleggingsproces Monitoring asset allocatie: uitvoeringsorganisatie Monitoring beheerders: Uitvoeringsorganisatie Externe specialist 10

11 6 Risicomanagement In alle fasen van het beleggingsproces is er sprake van risico s die beheerst dienen te worden. Daarnaast is er in de beleggingsportefeuille sprake van verschillende soorten risico s. Voor de verschillende stappen van het beleggingsproces zijn risico s geïdentificeerd waarvoor, na inschatting van de waarschijnlijkheid en omvang, bijbehorende beheersmaatregelen zijn vastgesteld. Op basis van monitoring en periodieke verslaglegging wordt gerapporteerd over risicomanagement. De belangrijkste risicocategorieën die zijn gedefinieerd: Marktrisico Het pensioenfonds neemt bewust marktrisico omdat hier, naar verwachting, een risicopremie tegenover staat. Het bestuur herijkt jaarlijks het strategisch beleggingsbeleid, met behulp van een ALM studie en de workshop herijking strategisch beleggingsbeleid. Hierin wordt bepaald in welke mate het bestuur bereid is marktrisico te nemen in de beleggingsportefeuille. Beheersmaatregelen: Nadat een bewuste keuze is gemaakt voor de hoeveelheid marktrisico die wordt gelopen, wordt vastgehouden aan dit beleid tot de volgende herijking. Hierdoor wordt onduidelijke besluitvorming rondom het nemen van marktrisico voorkomen. Renterisico Het pensioenfonds loopt renterisico doordat de waarde van de verplichtingen van het pensioenfonds anders op renteveranderingen reageert dan de waarde van de beleggingen. Dit risico is, als er geen beheersmaatregelen worden genomen, zeer groot. Met behulp van een ALM studie en de workshop herijking strategisch beleggingsbeleid wordt jaarlijks bepaald in welke mate het bestuur bereid is renterisico te nemen. Beheersmaatregelen: Gedeeltelijke afdekking van renterisico door een allocatie naar de matchingportefeuille. De strategische allocatie naar de matchingportefeuille wordt in principe jaarlijks herijkt. Maandelijks wordt gerapporteerd in welke mate de dekkingsgraad verandert bij (grote) renteveranderingen. Kredietrisico Het pensioenfonds neemt bewust kredietrisico door het kopen van obligaties omdat hier, naar verwachting, een risicopremie tegenover staat. Periodiek wordt bij de evaluatie returnportefeuille bepaald in welke mate het bestuur bereid is kredietrisico te nemen in de beleggingsportefeuille. Beheersmaatregelen: Limieten op kredietratings en/of landen en/of sectoren. Valutarisico Het pensioenfonds loopt valutarisico doordat de verplichtingen van het pensioenfonds in euro luiden terwijl de beleggingen gespreid zijn over meerdere valuta. Naar verwachting wordt op lange termijn geen extra rendement behaald door valutarisico van ontwikkelde landen te nemen. Daarom wordt het valutarisico grotendeels afgedekt. Voor opkomende landen is de keuze gemaakt om valutarisico niet af te dekken. Beheersmaatregelen: Gedeeltelijke afdekking van valutarisico. De mate waarin wordt periodiek vastgesteld. 11

12 Uitbestedingsrisico Uitbesteding kan de continuïteit, integriteit en/of kwaliteit van de werkzaamheden schaden. Het risico betreft een situatie dat een uitvoerder/ beheerder niet handelt volgens de belangen van het pensioenfonds of dat de richtlijnen waarbinnen een beheerder mag opereren niet afdoende zijn gedefinieerd. Beheersmaatregelen: Het pensioenfonds hanteert eigen standaard contracten. Contracten zijn vastgesteld met inachtneming van de uitbestedingsrichtlijnen van de Pensioenwet en het pensioenfonds. Er is een monitoringraamwerk opgesteld om de uitbestede werkzaamheden permanent te kunnen beoordelen. De meeste contracten kunnen op korte termijn beëindigd worden. Voor de meeste beleggingsmandaten zijn twee beheerders aangesteld die een vrijwel identieke portefeuille beheren. Hierdoor kan zonodig snel overgestapt worden op de tweede beheerder als de eerste niet meer voldoet. Integriteitrisico Twijfel over de integriteit kan de reputatie van het pensioenfonds schaden. Voorbeelden van integriteitrisico zijn het benadelen van derden, handelen met voorwetenschap en witwassen. Beheersmaatregelen: Naleving van de gedragscode van het pensioenfonds door verbonden personen. Gedragscode van aangestelde vermogensbeheerders dient minimaal zo streng te zijn als die van het pensioenfonds. Additionele maatregelen voor de sector onroerend goed: jaarlijkse specifieke evaluatie met betrekking tot integriteit. Hiervoor is een raamwerk opgesteld. Derivaten Aan het gebruik van derivaten in de portefeuille is een aantal risico s verbonden. Het gaat om: Transacties in derivaten vragen meestal onderpand (zie onderpandrisico en liquiditeitsrisico). Derivaten zijn vaak onderhandse contracten, die specifiek met een tegenpartij zijn overeengekomen. Dit resulteert in tegenpartijrisico (zie tegenpartijrisico). Beheersmaatregelen: Het tegenpartijrisico wordt beheerst door margining en collateral management. Deze beheersmaatregelen leiden weer tot nieuwe risico s. Zie onderpandrisico, liquiditeitsrisico en tegenpartijrisico. Leverage In de beleggingsportefeuille van het pensioenfonds kan sprake zijn van leverage indien de exposure van de beleggingen groter is dan de marktwaarde van de beleggingen. Vanuit de balans van het pensioenfonds gezien, werkt deze leverage risico reducerend, maar de leverage brengt ook risico s met zich mee. Renteswaps of valutaderivaten, hoewel gericht op het reduceren van risico s, vragen wel onderpand. In een extreme situatie kan dit verkoop van (liquide) beleggingen vereisen. De mate van leverage is niet constant. Dit wordt nader toegelicht in het onderdeel Strategisch Beleggingsbeleid. Beheersmaatregelen: Het pensioenfonds heeft richtlijnen opgesteld voor de mate waarin leverage in de totale portefeuille, de returnportefeuille en de matchingportefeuille is toegestaan. Deze richtlijnen zijn erop gericht om het liquiditeitsrisico acceptabel klein te houden. 12

13 In de rapportages wordt leverage in de (deel)portefeuille(s) expliciet gerapporteerd door zowel op basis van marktwaarde als op basis van exposure te rapporteren. Daar waar voorwaarden aan de leverage zijn gesteld in de beleggingsrichtlijnen, wordt naleving van de richtlijnen maandelijks beoordeeld in de monitoring van managers en mandaten. Liquiditeitsrisico Het liquiditeitsrisico gerelateerd aan maandelijkse onttrekkingen voor pensioenbetalingen is voor het pensioenfonds beperkt. De bedragen zijn in omvang goed te managen en benodigde bedragen zijn tijdig bekend. Het gebruik van derivaten voor het afdekken van renterisico en valutarisico veroorzaakt een groter liquiditeitsrisico doordat marktbewegingen tot grote hoeveelheden benodigd onderpand kunnen leiden. Beheersmaatregelen: Liquiditeitsrisico wordt bewaakt met behulp van een wekelijkse stresstest liquiditeiten. Deze stresstest geeft inzicht in de benodigde liquiditeiten bij marktschokken en de beschikbare hoeveelheid liquiditeiten. De frequentie van de stresstest wordt indien nodig verhoogd. Er zijn limieten gesteld voor de mate waarin leverage door middel van derivaten in de portefeuille is toegestaan. Tegenpartij / faillissementsrisico Als er geen mitigerende maatregelen genomen zouden worden, zou het tegenpartijrisico in de beleggingsportefeuille zeer groot zijn. Het betreft het risico dat tegenpartijen waarmee derivatentransacties zijn aangegaan geheel of gedeeltelijk in gebreke blijven. Voor renteswaps, gericht op het reduceren van renterisico, geldt dat bij het wegvallen van de tegenpartij ook de afdekking komt te vervallen. De impact hiervan kan zeer groot zijn. Tegenpartijrisico hangt ook samen met concentratierisico, dat verder niet beschreven wordt. Door te spreiden over tegenpartijen, toe te zien op hun kredietwaardigheid en door collateral management (onderpand beleid) wordt het tegenpartijrisico beheerst. Concentratierisico wordt separaat gemonitord binnen het risicomanagement framework door de exposures per uitgevende instelling die er in de portefeuille bestaan te beoordelen en indien gewenst hierop actie te ondernemen. Beheersmaatregelen: Spreiding binnen de aandelenportefeuille. Spreiding binnen de matchingportefeuille. Richtlijnen ten aanzien van ratingvereisten. Voldoende tegenpartijen waarmee ISDA s/csa s 1 zijn afgesloten zodat een concentratie van exposure bij tegenpartijen wordt voorkomen. Collateral management voor openstaand exposure. Periodieke beoordeling kredietwaardigheid tegenpartijen. Beoordeling concentratierisico binnen het monitoringraamwerk. Waarderingsrisico Waarderingsrisico is het risico dat de waardering van de beleggingen niet juist, niet volledig, niet tijdig of niet onafhankelijk is. 1 De afkortingen ISDA en CSA staan voor International Swaps and Derivatives Association en Credit Support Annex. De laatste is een juridisch document dat ondermeer collateral voor derivaten transacties regelt. 13

14 Beheersmaatregelen: De waardering van de portefeuille gebeurt onafhankelijk van de aangestelde vermogensbeheerders. Er is sprake van onafhankelijke waardering van derivaten. De waardering van de onroerendgoedportefeuille wordt jaarlijks getoetst met behulp van het goedgekeurde jaarverslag van de manager onroerendgoed. De waardering van participaties in beleggingsfondsen wordt jaarlijks getoetst met behulp van het goedgekeurde jaarverslag van het desbetreffende fonds. Hanteren van een eigen standaard ISDA/CSA zodat er sprake is van eenduidigheid en transparantie van voorwaarden die van invloed zijn op de waardering van de swaps. Onderpandrisico Collateral management is erop gericht om het risico op de tegenpartij te reduceren. Maar de effectiviteit daarvan is afhankelijk van de mate van de beheersing van de volgende risico s: Het risico dat het onderpand niet voldoende is ter compensatie van het verlies op een tegenpartij. Het risico dat het rendement op ontvangen collateral minder is dan het rendement dat daarover aan de tegenpartij betaald moet worden. Het risico dat het onderpand onjuist gewaardeerd wordt. Operationele risico s doordat er sprake is van dagelijkse collateral stromen van en naar de beleggingsportefeuille en de collateral rekeningen. Beheersmaatregelen: Eigen ISDA/CSA met eenduidige richtlijnen op het gebied van toegestaan collateral, haircuts, thresholds, minimum transfer amounts etc. Dagelijks beheer van collateral management. Monitoren van collateral management binnen het monitoring raamwerk. Performancemeting en risicometing Er zijn risico s gerelateerd aan de performance berekeningen en risicometing doordat er niet onafhankelijk of verkeerd gemeten wordt. Of dat er verkeerd gepresenteerd wordt of naar de verkeerde maatstaven wordt gekeken. Beheersmaatregelen: Onafhankelijke performance meting. Maandelijkse reconciliatie tussen onafhankelijke performance meting en de berekeningen van de vermogensbeheerders. Onafhankelijke beoordeling van de risicosystemen van de vermogensbeheerders waar dit van extra groot belang is (matchingportefeuille). Uitgebreide rapportage waarin voor verschillende niveaus in de portefeuille over performance en risico wordt gerapporteerd. 14

15 7 Strategische allocatie Het bestuur laat een op Asset Liability Management (ALM) gebaseerde studie uitvoeren ter ondersteuning van het vaststellen van het strategisch beleggingsbeleid. Dit strategische beleggingsbeleid wordt in beginsel jaarlijks herijkt door middel van een workshop herijking strategisch beleggingsbeleid. Tijdens deze workshop kiest het bestuur uit circa tien verschillende strategieën de beleggingsvariant die het beste past bij de langetermijndoelstellingen van het pensioenfonds. Het bestuur concentreert zich uitsluitend op de uitkomsten van verschillende criteria. Het betreft criteria die inzicht geven in de mate waarin de doelstellingen verwezenlijkt kunnen worden en die de belangen van alle stakeholders weergeven. Gekozen beleggingsbeleid Het huidige beleid is een dynamisch beleggingsbeleid waarbij de beleggingsportefeuille is opgedeeld in een matchingportefeuille en een returnportefeuille. Voor elk niveau van de dekkingsgraad ligt vast wat de allocatie naar de returnportefeuille is. De allocatie naar de matchingportefeuille is afhankelijk van het niveau van de rente en het niveau van de dekkingsgraad. Dit beleid is bij de laatste jaarlijkse herijking vastgesteld en ligt gedurende het jaar vast. Doel Het doel van de strategische allocatie in een matchingportefeuille en een returnportefeuille en het daarbij vastgestelde rebalancing-beleid is het behalen van een beleggingsrendement dat voldoende is voor het realiseren van de indexatieambitie tegen een acceptabel risico. Resultaatmeting Het beleggingsresultaat wordt getoetst aan het rendement op de geprognosticeerde uitkeringen van het pensioenfonds. Risicobudget Er is geen verplichte beperking t.a.v. tracking error ten opzichte van de verplichtingen van het pensioenfonds vastgelegd. Het risicobudget wordt namelijk bepaald tijdens de jaarlijkse herijking van het beleggingsbeleid. Doordat er nu sprake is van een dynamisch beleggingsbeleid is de tracking error afhankelijk van het beleid behorende bij de hoogte van de dekkingsgraad. De tracking error volgt uit de in het dynamisch profiel vastgelegde verdeling tussen de matchingportefeuille en de returnportefeuille. Uitvoering rebalancing Op vooraf vastgestelde momenten in het jaar wordt beoordeeld of de actuele beleggingsportefeuille in lijn is met de, beoogde verdeling tussen de matchingportefeuille en de returnportefeuille. Indien de actuele beleggingsportefeuille buiten de weergegeven bandbreedte van 2,5% rondom de vastgestelde waarde valt, vindt er een rebalancing plaats. Leverage De dynamiek van de matching- en de returnportefeuille samen leidt tot de mogelijkheid van leverage. Dit houdt in dat het gezamenlijk exposure van de matching- en returnportefeuille hoger is dan 100%. Leverage wordt enkel ingenomen ten behoeve van het reduceren van het balansrisico van het pensioenfonds of omwille van efficiënt portefeuillebeheer. De mate van leverage is niet constant en is de uitkomst van het dynamische beleid dat wordt gevoerd. Bij de maximale wegingen voor de matchingportefeuille en returnportefeuille is er sprake van positieve leverage. Het exposure van de portefeuilles is dan hoger dan het balanstotaal. Deze leverage wordt gerealiseerd door de inzet van derivaten, swaps in de 15

16 matchingportefeuille en/of aandelenderivaten (futures en/of total return swaps) in de returnportefeuille. Er is sprake van negatieve leverage indien de som van matching- en returnportefeuille lager is dan 100% van het balanstotaal. Dit is mogelijk bij een lage weging van de matchingportefeuille en de returnportefeuille. Negatieve leverage betekent dat er een strategische allocatie naar cash bestaat, naast de strategische allocaties naar de matchingen de returnportefeuille. 16

17 8 Randvoorwaarden strategische beleggingscategorieën De belangrijkste karakteristieken van de portefeuilles zijn als volgt: 8.1 Matchingportefeuille Karakteristiek Type mandaat Beleggingsobjecten Benchmark Rendementsdoelstelling Neutrale positie Valutabeleid Risicobudget Replicatiemethode Beleid t.a.v. cash Derivaten Aantal portefeuilles Matchingportefeuille Discretionair Vastrentende instrumenten en derivaten Rendement op de geprognosticeerde verplichtingen van het pensioenfonds, verdisconteerd op basis van de rentetermijnstructuur (economische verplichtingen). Risicopremie conform jaarlijkse ALM studie Dekkingsgraadafhankelijk Valutarisico grotendeels afgedekt, zie hoofdstuk valutabeleid 2,5% ex ante tracking error Er is geen markt voor de verplichtingen waardoor er per definitie sprake is van actieve replicatie. Risicobudget kan alleen gebruikt worden voor het reduceren van transactiekosten en risico s. Cash-beheer is een belangrijk onderdeel van het beheer van de matchingportefeuille. In de matchingportefeuille wordt, gezien de aard van deze mandaten, in grote mate gebruik gemaakt van derivaten. Dit is toegestaan voor zover dit past binnen het beleggingsbeleid en binnen de gestelde beleggingsrestricties. 3 bij 3 vermogensbeheerders 8.2 Returnportefeuille De returnportefeuille bestaat uit de volgende beleggingscategorieën: Categorie Strategische allocatie binnen de returnportefeuille (%) Aandelen ontwikkelde markten 62,5% Aandelen opkomende markten 10% Onroerend goed 0% Bedrijfsobligaties 12,5% Obligaties opkomende landen 10% Insurance Linked Securities 5% De belangrijkste karakteristieken voor de verschillende beleggingscategorieën: Aandelen ontwikkelde markten Karakteristiek Type mandaat Beleggingsobjecten Benchmark Rendementsdoelstelling Strategische allocatie in de RP Valutabeleid Portefeuille aandelen ontwikkelde markten Discretionair Aandelen ontwikkelde markten 50% MSCI Minimum Variantie + 50% FTSE RAFI Risicopremie conform jaarlijkse ALM studie 62,5% Valutarisico grotendeels afgedekt, zie hoofdstuk 17

18 Risicobudget Replicatiemethode Beleid t.a.v. cash Derivaten Aantal portefeuilles valutabeleid 0,5% ex ante tracking error Passief, kostenefficiënt beheer Volledig belegd Derivaten mogen alleen gebruikt worden om efficiënt beheer van de portefeuille te bevorderen. 4 bij 3 vermogensbeheerders Aandelen opkomende markten Karakteristiek Portefeuille aandelen opkomende markten Type mandaat Discretionair Beleggingsobjecten Aandelen opkomende markten Benchmark 50% MSCI Minimum Variantie Emerging Markets + 50% FTSE RAFI Emerging Markets Rendementsdoelstelling Risicopremie conform jaarlijkse ALM studie Strategische allocatie in 10% de RP Valutabeleid Valutarisico wordt niet afgedekt (uit risicorendementsoverwegingen) Risicobudget 3% ex ante tracking error Replicatiemethode Enhanced passief: gericht op kostenefficiënt beheer en vermijden van beleggingen in operationeel complexe opkomende landen. Beleid t.a.v. cash Volledig belegd Derivaten Derivaten mogen alleen gebruikt worden om efficiënt beheer van de portefeuille te bevorderen. Aantal portefeuilles 2 bij 2 vermogensbeheerders Onroerend goed Karakteristiek Type mandaat Beleggingsobjecten Benchmark Rendementsdoelstelling Strategische allocatie in de RP Valutabeleid Risicobudget Replicatiemethode Beleid t.a.v. cash Derivaten Aantal portefeuilles Portefeuille onroerend goed Beleggingsfonds Participaties in onroerend goed beleggingsfondsen Portefeuille Risicopremie conform jaarlijkse ALM studie 0% N.v.t. (alleen eurobeleggingen) M.b.v. richtlijnen voor spreiding N.v.t. Volledig belegd Niet toegestaan 2 bij 2 vermogensbeheerders Bedrijfsobligaties Karakteristiek Type mandaat Beleggingsobjecten Benchmark Portefeuille bedrijfsobligaties Discretionair Vastrentende instrumenten De benchmark bestaat uit een samenstelling van vier Barclays Capital Aggregate-bedrijfsobligatie-indices. Dit zijn Industrials (gewicht 35%), Financials (20%), Utilities (5%) 18

19 Rendementsdoelstelling Strategische allocatie in de RP Valutabeleid Risicobudget Replicatiemethode Beleid t.a.v. cash Derivaten Aantal portefeuilles en Covered (40%). Risicopremie conform jaarlijkse ALM studie 12,5% N.v.t. (alleen eurobeleggingen) 0,5% ex ante tracking error Enhanced passief: dit betekent dat de beheerders met een relatief klein aantal verschillende obligaties het benchmarkrendement proberen te benaderen. Risicobudget kan alleen gebruikt worden voor het reduceren van transactiekosten. Volledig belegd Derivaten mogen alleen gebruikt worden om efficiënt beheer van de portefeuille te bevorderen. 2 bij 2 vermogensbeheerders Obligaties opkomende landen Karakteristiek Type mandaat Beleggingsobjecten Benchmark Rendementsdoelstelling Strategische allocatie in de RP Valutabeleid Risicobudget Replicatiemethode Beleid t.a.v. cash Derivaten Aantal portefeuilles Portefeuille Obligaties opkomende landen Discretionair Vastrentende instrumenten JP Morgan GBI-EM Global Diversified ex Russia Index Risicopremie conform jaarlijkse ALM studie 10% N.v.t. 0,5% ex ante tracking error Enhanced passief: dit betekent dat de beheerders het benchmarkrendement beogen te behalen. Risicobudget wordt primair gebruikt voor het reduceren van kosten. Volledig belegd Derivaten mogen alleen gebruikt worden om efficiënt beheer van de portefeuille te bevorderen. 2 bij 2 vermogensbeheerders Insurance Linked Securities Karakteristiek Type mandaat Beleggingsobjecten Benchmark Rendementsdoelstelling Strategische allocatie in de RP Valutabeleid Risicobudget Replicatiemethode Beleid t.a.v. cash Derivaten Portefeuille Insurance Linked Securities Discretionair Vastrentende instrumenten Swiss Re Global Unhedged Cat Bond Index (USD) Risicopremie conform jaarlijkse ALM studie 5% Valutarisico wordt afgedekt, zie hoofdstuk valutabeleid Risicobudget op basis van maximale Value at Risk grenzen. Enhanced passief: dit betekent dat de beheerders met een relatief klein aantal verschillende obligaties het benchmarkrendement proberen te benaderen. Risicobudget kan alleen gebruikt worden voor het reduceren van kosten. Volledig belegd Derivaten mogen alleen gebruikt worden om efficiënt 19

20 Aantal portefeuilles beheer van de portefeuille te bevorderen. 2 bij 2 vermogensbeheerders Voor de meeste beleggingsmandaten is het standaardcontract van het pensioenfonds overeengekomen met de vermogensbeheerder. De beleggingsrichtlijnen, waarin alle details over de toegestane beleggingen en bijbehorende limieten zijn vastgesteld, maken deel uit van dit contract. 9 Valuta beleid Het valutabeleid kan als volgt worden samengevat: De valutaexposure in aandelen ontwikkelde markten wordt grotendeels afgedekt Valutarisico in opkomende markten wordt niet afgedekt Valutarisico van vastrentende portefeuilles in ontwikkelde markten wordt volledig afgedekt De belangrijkste karakteristieken van het valutabeleid: Karakteristiek Huidig beleid a. Beleggingsstijl Passief b. Vorm van beheer Discretionair overlay mandaat c. Hedgeratio 65% hedgeratio van de niet-euro valuta exposure van de portefeuille aandelen ontwikkelde markten. 100% hedgeratio van de niet-euro valuta exposure van de portefeuille vastrentende waarden in ontwikkelde markten. +/- 10% voor aandelen ontwikkelde markten d. Bandbreedte (ten opzichte van +/- 2% voor vastrentende waarden de beoogde hedgeratio) Deze bandbreedte wordt alleen benut om de kosten van transacties te reduceren. e. Valuta Alle niet-euro valuta worden gehedged naar euro m.u.v. de valuta van opkomende markten. f. Aantal mandaten 1 valuta overlay manager. g. Beleggingsinstrumenten h. Looptijd instrumenten 1-3 maanden i. Rebalancing frequentie j. Beleid t.a.v. cash Volledig belegd FX-Spots, FX-forwards, FX-swaps (onder ISDA/CSA, dus met collateral) Dagelijkse monitoring. Herbalanceer als de hedge buiten de bandbreedtes komt. k. Storting & onttrekking Bij het aflopen van de valutacontracten worden verliezen en winsten verrekend met de aandelenportefeuilles. l. Verwacht rendement per jaar Geen verwacht rendement 10 Gebruik derivaten 10.1 Kader gebruik derivaten Derivaten vormen, als afgeleide beleggingsinstrumenten, geen aparte beleggingscategorie. De vermogensbeheerder van een beleggingsmandaat mag van derivaten gebruik maken voor zover dit past binnen het beleggingsbeleid en binnen de gestelde beleggingsrestricties. 20

21 In de matchingportefeuille wordt, gezien de aard van deze mandaten, in grote mate gebruik gemaakt van derivaten. Dit is toegestaan voor zover dit past binnen het beleggingsbeleid en binnen de gestelde beleggingsrestricties. Ten behoeve van het rebalancingbeleid wordt eveneens, omwille van efficiëntie en kostenvoordeel, gebruik gemaakt van derivaten. Dit is toegestaan voor zover dit past binnen het beleggingsbeleid en binnen de gestelde beleggingsrestricties. Onderwerp Notional aandelenderivaten Leverage beleggingsportefeuille Richtlijn Maximaal 20% van de waarde van de hele beleggingsportefeuille Maximaal 32,5% van de waarde van de hele beleggingsportefeuille Liquiditeit en collateral Wekelijkse stresstest Normale omstandigheden: verantwoordelijkheid managers, monitoring risico s op maandbasis Hercouponnen Uitzonderlijke omstandigheden: wekelijkse monitoring risico s, mogelijk expliciete instructie de uitvoeringsorganisatie om swaps te hercouponnen bij toenemende risico s Maximale exposure op iedere tegenpartij is een functie van de Tegenpartij risico kwaliteit van de tegenpartij. Hiervoor is een separaat beleidskader opgesteld Collateral management Een kenmerk van het gebruik van over-the-counter derivaten is dat het pensioenfonds kredietrisico loopt op de tegenpartij waarmee het contract is afgesloten. Om dit kredietrisico te reduceren wordt collateral gestort. Als het contract een positieve waarde heeft voor het pensioenfonds, wordt collateral ontvangen van de tegenpartij. Als het contract een negatieve waarde heeft voor het pensioenfonds, dient er collateral gestort te worden. Het pensioenfonds heeft richtlijnen voor het collateral management vastgelegd in een zogenaamde ISDA/CSA. De belangrijkste uitgangspunten van deze richtlijnen zijn: Dagelijkse uitwisseling van collateral Lage minimale transferamount Hoge kwaliteitseisen voor het collateral Lage drempelwaarde De complete set van uitgangspunten is vastgelegd in de standaard ISDA/CSA van het pensioenfonds. Het pensioenfonds heeft een lijst van tegenpartijen waarmee de gecontracteerde vermogensbeheerders derivaten transacties mogen doen. Deze tegenpartijen zijn in overleg met een externe specialist en de gecontracteerde vermogensbeheerders gekozen. De kwaliteit van de tegenpartijen wordt frequent geëvalueerd. 11 Prudent Person Het pensioenfonds voert een beleggingsbeleid dat in overeenstemming is met de prudent person regel. Dat wil zeggen dat zij zich bij het beleggingsbeleid gedraagt als een goed huisvader: het pensioenfonds belegt in het belang van de deelnemers. In de Verklaring inzake beleggingsbeginselen is dit nader uitgewerkt. Het pensioenfonds heeft ten aanzien van de prudent person regel expliciet nagegaan dat zij handelt conform de onderstaande artikelen: Artikel 1a Besluit financieel toetsingskader pensioenfondsen Risicohouding. 21

22 Artikel 13 en 13a Besluit financieel toetsingskader pensioenfondsen - Beleggingsbeleid. Artikel 18 Besluit financieel toetsingskader pensioenfondsen - Beheerste bedrijfsvoering. Artikel 13 Pensioenwet - Overeenkomst tot uitbesteding. Artikel 14 Pensioenwet - Beheersing van de risico s. Artikel 135 Pensioenwet - Eisen ten aanzien van beleggingen. In de onderstaande tabel is voor de artikelen 13 en 13a van het Besluit financieel toetsingskader pensioenfondsen en artikel 135 van de Pensioenwet expliciet gemaakt hoe het pensioenfonds onderbouwt dat zij aan het prudent person beginsel voldoet: Artikel Onderbouwing Artikel 13. Besluit financieel toetsingskader pensioenfondsen. Eisen ten aanzien van beleggingen 1. De waarden worden op zodanige wijze belegd dat de veiligheid, de kwaliteit, de liquiditeit en het rendement van de portefeuille als geheel zijn gewaarborgd. 2. Waarden die ter dekking van de technische voorzieningen worden aangehouden, worden belegd op een wijze die strookt met de aard en de duur van de verwachte toekomstige pensioenuitkeringen. 3. De waarden worden hoofdzakelijk op gereglementeerde markten belegd. In de ALM-studie en bij het bepalen van het beleggingsbeleid worden de beleggingsrisico s van de individuele beleggingscategorieën gemodelleerd. Daarmee is er inzicht in het totale verwacht rendement en marktrisico van de portefeuille. Daarnaast is in onderdeel 5.7 van de ABTN het spectrum van risico s beschreven waarvoor het pensioenfonds beleid heeft ontwikkeld. Zo heeft het pensioenfonds bijvoorbeeld beleid vastgesteld ten aanzien van tegenpartij-, liquiditeits- en concentratierisico. Ter borging van de kwaliteit van de beleggingen heeft het pensioenfonds aanvullende richtlijnen per beleggingscategorie waarbij bijvoorbeeld maximale wegingen per rating-klasse zijn gedefinieerd. Aan de hand van een maandelijkse risicorapportage worden deze risico s gemonitord. Het pensioenfonds besteedt met de jaarlijkse ALM-studie veel aandacht aan het balansrisico dat het bestuur acceptabel acht en de mate waarin en wijze waarop renterisico wordt gelopen. Verder wordt bij de matchingmandaten met de individuele managers afgesproken hoeveel risico genomen mag worden ten opzichte van (het rendement van) de verplichtingen. In de documentatie met de managers is dit expliciet opgenomen. Op totaalniveau wordt 22

23 Artikel Beleggingen in niet tot de handel op een gereglementeerde financiële markt toegelaten waarden worden tot een prudent niveau beperkt. 4. Beleggingen in derivaten zijn toegestaan voor zover deze bijdragen aan een vermindering van het risicoprofiel of een doeltreffend portefeuillebeheer vergemakkelijken. Het fonds vermijdt een bovenmatig risico met betrekking tot een en dezelfde tegenpartij en tot andere derivatenverrichtingen. 5. De waarden worden naar behoren gediversifieerd zodat een bovenmatige afhankelijkheid van of vertrouwen in bepaalde waarden, of een bepaalde emittent van waarden of groep van ondernemingen en risicoaccumulatie in de portefeuille als geheel worden vermeden. 6. Onder waardering op marktwaarde als bedoeld in artikel 135, eerste lid, onder c, van de Pensioenwet en artikel 130, eerste lid, onder b, van de Wet verplichte beroepspensioenregeling wordt verstaan: het bedrag waarvoor een actief kan worden verhandeld of een passief kan worden afgewikkeld tussen terzake goed geïnformeerde partijen, die tot een transactie bereid en onafhankelijk van elkaar zijn. Bij de waardering van een vordering van een fonds op een verzekeraar uit hoofde van een verzekering als bedoeld in artikel 12, vierde lid, kan het kredietrisico op die verzekeraar buiten beschouwing worden gelaten. Onderbouwing voor een substantieel lager percentage dan 5% belegd in niet-gereglementeerde markten. Binnen de matchingportefeuille dienen de derivatenposities ter verlaging van het renterisico dat het fonds op de balans loopt. Ter afdekking van het valutarisico kunnen zowel binnen de matching- als de returnportefeuille derivatenposities worden ingenomen. Ten slotte worden derivaten ingezet om efficiënt posities in te nemen bij herbalanceringen. Ter mitigatie van het tegenpartijrisico vindt een dagelijkse uitwisseling van onderpand plaats met de tegenpartijen van de derivatentransacties. Het pensioenfonds spreidt de portefeuille over beleggingscategorieën, risicobronnen, regio s, sectoren en individuele namen. Hier wordt regulier op getoetst. Daarnaast heeft het pensioenfonds een tegenpartijbeleid en heeft het voor de gehele portefeuille concentratielimieten vastgesteld. Het pensioenfonds heeft per categorie vastgesteld wat de waarderingsgrondslagen zijn. Marktwaardering is hierbij de norm. Er is sprake van een onafhankelijke waardering door de custodian en derivaten worden eveneens onafhankelijk gewaardeerd. Artikel 13a Besluit financieel toetsingskader pensioenfondsen. Beleggingsbeleid 1. Een fonds stelt voor de langere termijn een strategisch beleggingsbeleid vast Het pensioenfonds heeft een gedegen beleggingsproces. Jaarlijks wordt een ALM- 23

24 Artikel dat aansluit op de doelstellingen en beleidsuitgangspunten, waaronder de risicohouding, van het fonds en is gebaseerd op gedegen onderzoek. 2. Het strategisch beleggingsbeleid bevat in ieder geval een beschrijving van de beleggingsdoelstelling, de samenstelling van de beoogde beleggingsportefeuille en de mate waarin van de beoogde beleggingsportefeuille kan worden afgeweken. 3. Het fonds vertaalt het strategisch beleggingsbeleid naar een beleggingsplan. In het beleggingsplan neemt het fonds concrete en gedetailleerde richtniveaus en bandbreedtes per beleggingscategorie op. Het fonds stelt daarbij beleid op voor de beheersing van de relevante risico s. 4. Het fonds onderbouwt dat het strategisch beleggingsbeleid en het beleggingsplan passen binnen de prudent person regel. 5. Een fonds stelt een beleggingscyclus vast op grond waarvan het strategisch beleggingsbeleid, het beleggingsplan en de uitvoering periodiek worden geëvalueerd en herbeoordeeld. Onderbouwing studie uitgevoerd en wordt het strategisch beleggingsbeleid herijkt. Het gekozen beleid sluit aan op de doelstelling van het pensioenfonds in termen van koopkracht. De risicohouding is gekwantificeerd als een minimaal acceptabele gemiddelde koopkracht na 15 jaar van 93% (maximale afwijking van 20%) en een minimaal acceptabel pensioenresultaat na 60 jaar van 99% (maximale afwijking van 25%). Deze onderdelen zijn op hoofdlijnen vastgelegd in hoofdstuk 5.9 van de ABTN. De nadere uitwerking van het strategisch beleggingsbeleid is weergegeven in het beleggingsplan. Het fonds heeft een gedetailleerd beleggingsplan. In het beleggingsplan is het strategisch beleggingsbeleid vastgelegd, met dynamische allocaties naar de return- en matchingportefeuille. Deze dynamische allocaties zijn afhankelijk van het niveau van de dekkingsgraad en het niveau van de rente. Het beleggingsplan bevat ook de details van het beleid omtrent de periodieke herbalanceringen (frequentie, bandbreedtes, etc.). Zie deze paragraaf. Het pensioenfonds hanteert een beleggingscyclus waarbinnen het strategisch beleid op matching/return-niveau jaarlijks wordt geëvalueerd. De evaluatie van de invulling van de matching- en returnportefeuille en de onderliggende portefeuilles vindt ééns in de drie jaar plaats. Voor de evaluatie van de uitvoering van het beleggingsbeleid geldt een jaarlijkse frequentie. Artikel 135 Pensioenwet. Eisen ten aanzien van de beleggingen 24

25 Artikel Onderbouwing 1. Een pensioenfonds voert een beleggingsbeleid dat in overeenstemming is met de prudent-person regel en met name gebaseerd is op de volgende uitgangspunten: a. de waarden worden belegd in het belang van aanspraak- en pensioengerechtigden; en b. beleggingen in de bijdragende onderneming worden beperkt tot ten hoogste 5% van de portefeuille als geheel, en ingeval de bijdragende onderneming tot een groep behoort, worden beleggingen in de ondernemingen die tot dezelfde groep als de bijdragende onderneming behoren, beperkt tot ten hoogste 10% van de portefeuille. Wanneer een groep van ondernemingen aan het pensioenfonds premies betaalt, geschieden beleggingen in deze bijdragende ondernemingen prudent, waarbij rekening wordt gehouden met de noodzaak van een behoorlijke diversificatie; c. de beleggingen worden gewaardeerd op basis van marktwaardering Jaarlijks wordt een workshop gehouden, waarbij het bestuur een afweging maakt tussen indexatieambitie en het risico op korten en niet (volledig) indexeren. Aan de hand van de keuze van het bestuur wordt de optimale verdeling tussen de matching- en de returnportefeuille ingenomen. Daarnaast worden de verschillende beleggingsportefeuilles zo efficiënt mogelijk ingericht in termen van risico en (netto) rendement. De totale allocatie naar de sponsor, ABN AMRO Bank N.V., is op dit moment substantieel lager dan de wettelijk toegestane 5% van onze portefeuille. Wij monitoren onze posities actief. Potentieel zijn beleggingen mogelijk binnen de grotendeels passief beheerde mandaten voor aandelen en bedrijfsobligaties waardoor een kleine allocatie naar de sponsor kan ontstaan., De beleggingen in staatsobligaties, staatsgerelateerde obligaties, aandelen en bedrijfsobligaties worden gewaardeerd op marktwaarde. De derivatencontracten worden onafhankelijk gewaardeerd met behulp van waarderingsmodellen waarbij waargenomen marktparameters (voor de rente) als input dienen. 25

26 12 Resultaatmeting en rapportage De custodian zorgt voor de administratie van de beleggingsportefeuille en alle daarop betrekking hebbende transacties. Hiertoe heeft de uitvoeringsorganisatie voor elke beleggingscategorie en de totale portefeuille permanent online inzage in gegevens als: de portefeuille overzichten in marktwaarden, begin en einde periode op transactiebasis inclusief lopende rente in euro de aan- en verkopen op transactiebasis in euro de waarde vermogenswinst of verlies in euro. Een onafhankelijke specialist berekent maandelijks ten behoeve van de monitoring van de beleggingsportefeuille de behaalde rendementen. Daarnaast rapporteren de vermogensbeheerders op maandbasis de resultaten van de portefeuilles die voor het pensioenfonds worden beheerd. De door de onafhankelijke specialist berekende resultaten zijn bepalend voor het uiteindelijke resultaat van het pensioenfonds. Indien er een afwijking is tussen het door de specialist berekende rendement en het door de vermogensbeheerder gerapporteerde resultaat, vindt reconciliatie plaats tussen genoemde partijen. De maandelijkse onafhankelijke bestuursrapportage van de resultaten bestaat uit de volgende onderdelen: Beleggingen & Verplichtingen Beleggingscategorieën Portefeuillemanagers In elk van de vier bovengenoemde onderdelen van de rapportage wordt maandelijks weergegeven: De stand per einde maand weergegeven in euro en in procenten De rendementsontwikkeling over de afgelopen periode(n) De risico s m.b.t. het specifieke onderdeel De rapportage wordt maandelijks beoordeeld door de uitvoeringsorganisatie. Daarnaast wordt in elke vergadering van de commissie Vermogensbeheer en Balansmanagement en in elke bestuursvergadering de financiële positie besproken aan de hand van de bestuursrapportage. 26

27 13 Selectie en monitoring 13.1 Selectie van vermogensbeheerders Er is een beschrijving gemaakt van de wijze waarop vermogensbeheerders worden geselecteerd. Dit proces bestaat uit het opstellen van de lijst met eisen en wensen op basis waarvan het universum wordt gescreend. Uit de screening van het universum volgt een long list van mogelijke vermogensbeheerders. Volgende stappen in het selectieproces zijn onder andere het uitsturen en vervolgens beoordelen van zeer uitgebreide vragenlijsten (Requests for Proposal) en het vaststellen van een shortlist. Vervolgens wordt met behulp van realistische live case studies en site-visits een voorstel voor een aan te stellen vermogensbeheerder gemaakt. Het volledige selectieproces staat beschreven in het handboek selectie vermogensbeheerders Monitoring van mandaten en beheerders Er is een raamwerk opgezet t.b.v. de monitoring van beleggingsmandaten en vermogensbeheerders. Met behulp van dit monitoring raamwerk wordt maandelijks de beleggingsportefeuille geëvalueerd. De volgende dimensies worden hierbij voor elk beleggingsmandaat gemonitord: Organisatie & Team Richtlijnen, beperkingen & compliance Resultaten Peergroup Beleggingsproces & systemen Risicomanagement Beleggingsstijl en portefeuillesamenstelling Rapportage Operationeel Kosten Voor elk van de dimensies is vastgesteld welke aspecten er beoordeeld worden. De monitoring wordt vastgelegd in een maandelijkse monitoringrapportage. Deze rapportage wordt in een maandelijks overleg met de monitoring specialisten besproken. De acties die uit dit monitoringoverleg volgen worden, afhankelijk van het type actie, opgepakt door de afdeling vermogensbeheer van het pensioenbureau. Ieder kwartaal vindt een overleg met de externe monitoring specialist plaats over de kwaliteit van de vermogensbeheerders. Naast de maandelijkse monitoring wordt elk jaar elke vermogensbeheerder en elk beleggingsmandaat geëvalueerd door het bestuur. Hiervoor maakt het pensioenbureau een evaluatierapport dat wordt besproken in de vergadering van uitvoerende bestuursleden. Het pensioenbureau monitort ook de overige partijen waaraan werkzaamheden zijn uitbesteed. Dit gebeurt door middel van een periodieke evaluatie aan de hand van de overeengekomen service level agreement. Het gaat om het monitoren van de custodian, de performance- en monitoring specialist, de specialist die de waardering van derivaten verzorgt en de ALM adviseur. Het gehele monitoringproces staat beschreven in het handboek monitoring vermogensbeheerders. 27