Bijlage 1 Evaluatieverslag pilots gebiedsteams jeugd en gezin Tiel en Neerijnen

Transcriptie

1 Bijlage 1 Evaluatieverslag pilots gebiedsteams jeugd en gezin Tiel en Neerijnen Inleiding In november 2011 is er ingestemd in het door de CJG kernpartners (BJZ, GGD, STMR, MEE, Mozaiek) ontwikkelde projectplan: Samen doen! Multidisciplinair gebiedsteam Jeugd en Gezin. In het projectplan zijn twee doelen geformuleerd voor de gebiedsteams Jeugd en Gezin gebaseerd op de opdrachten van het CJG: 1. Een versterking van de pedagogische civil society (een sterke en positieve basis in de samenleving door een gedeelde verantwoordelijkheid voor het opvoeden en opgroeien van kinderen door ouders, familie/vrienden, leraren, sportcoaches, buurtbewoners, vrijwilligers). 2. Een samenhangende zorgstructuur met als uitgangspunten het mobiliseren van de eigen kracht van het gezin en het inzetten van het informele netwerk. De pilots zijn in mei 2012 van start gegaan: één gebiedsteam in gemeente Neerijnen en twee gebiedsteams in gemeente Tiel. Dit om een vergelijk te kunnen maken tussen een plattelandsgemeente en een stadsgemeente. De programmaraad Zelfredzaam heeft verzocht om een gezamenlijke evaluatie van de betrokken organisaties en gemeenten. Opdracht daarbij is om vanuit de evaluatie gezamenlijke aanbevelingen en beslispunten te formuleren. Aandachtspunten daarbij zijn: In het regionale transitiearrangement staat dat per 1 september 2014 in elke gemeente in Rivierenland gebiedsteams van start moeten zijn gegaan. In de groeinota Jeugdzorg staat dat de gebiedsteams lokaal zullen worden ingericht en vormgegeven naar aanleiding van een gebiedsanalyse en lokale beleidskeuzes (dit kan lokale verschillen geven). Naast de pilots gebiedsteams jeugd en gezin in Tïel en Neerijnen zijn er andere pilots gebiedsteams in de regio van start gegaan (Buurtzorg Jong in Zaltbommel en Maasdriel). Het is nog te vroeg om deze te evalueren, maar als gewerkt wordt met dezelfde resultaten en indicatoren kunnen deze pilots op termijn met elkaar vergeleken worden. 1. Het proces In het projectplan van de CJG-kernpartners is bij de start gekozen voor een organische ontwikkeling met ruimte voor de professionals. Er zijn geen resultaten en indicatoren benoemd in het projectplan en daardoor is de evaluatie in een aantal stappen verlopen: 1. door de pilotgemeenten zijn in februari 2013 thema s geformuleerd voor de evaluatie, te weten: de werkwijze, burgers, samenwerking, organisatie & proces en de uitrol; 2. de CJG-kernpartners hebben in april 2013 een evaluatieverslag naar de Programmaraad Zelfredzaam gestuurd; 3. de programmaraad Zelfredzaam heeft vervolgens verzocht om een gezamenlijke evaluatie van de betrokken organisaties en gemeenten. Als opdracht is meegegeven om vanuit de evaluatie gezamenlijke aanbevelingen en beslispunten te formuleren. 4. Er zijn gesprekken gevoerd op bestuurlijk niveau door vier van de vijf CJG-kernpartners. De GGD heeft zich vanwege haar fusieproces tijdelijk teruggetrokken; 5. Er zijn twee evaluatiebijeenkomsten georganiseerd: - in september 2013 een bijeenkomst met de managers van de CJG kernpartners, coaches van de gebiedsteams en gemeenteambtenaren (CJG coördinatoren) - in oktober 2013 een bijeenkomst met de professionals van de drie gebiedsteams - op de evaluatiebijeenkomsten hebben managers, teamcoaches, professionals en gemeenten 11 ontwikkelprioriteiten uitgekozen (zie bijlage 1) 6. De ontwikkelprioriteiten zijn in november 2013 besproken met de bestuurders van de CJG kernpartners en enkele bestuurders van gemeenten. Met elkaar zijn afspraken geformuleerd. Evaluatieverslag pilots gebiedsteams jeugd en gezin Tiel en Neerijnen november

2 2. Resultaten Er lag geen blauwdruk en er is volop gepionierd. Hierdoor hebben de pilots gebiedsteams in Tiel en Neerijnen veel resultaten opgeleverd, zowel in wat werkt als wat niet werkt. Verschil tussen Neerijnen en Tiel Het tempo van de ontwikkeling van de drie gebiedsteams verschilt. De praktijk wijst uit dat het gebiedsteam in Neerijnen meer slagkracht heeft dan de gebiedsteams in Tiel. In Neerijnen is de situatie overzichtelijker, er zijn minder aanmeldingen en er is een kleiner team van professionals betrokken dat al meer zelfsturend en ontwikkelingsgericht aan de slag is gegaan. In Tiel verloopt het moeizamer doordat de twee gebiedsteams te groot zijn en daardoor slagkracht missen. Er blijken tussen de organisaties grote verschillen te zijn in cultuur, kwaliteit, werkwijze, mandatering en attitude. Bovendien is een stedelijke gemeente complexer en onoverzichtelijker. Er zijn meer complexe problematieken en risicogroepen, een grotere sociale kaart, meer activiteiten, projecten, overleggen en netwerken, etc. Een andere manier van werken: versterken van eigen kracht en het netwerk Het is de bedoeling, dat alle medewerkers in het gebiedsteam de eigen kracht en regie van het gezin stimuleren. Om de nieuwe manier van werken en een andere houding en gedrag te stimuleren zijn er op intitiatief van gemeente Tiel voor alle professionals in de gebiedsteams Tiel trainingen Sociale Netwerk Strategieën (SNS) van start gegaan en nog lopend. Professionals leren daardoor op een andere manier vragen te stellen waardoor het netwerk van gezinnen nadrukkelijk in beeld komt en een bijdrage kan leveren aan het oplossen van de problemen. Deze methodiek is vergelijkbaar met de eigen-krachtconferenties (EKC), maar het voordeel hiervan is dat het breder en makkelijker toepasbaar is. De GGD is alleen bij de aftrapbijeenkomst SNS aanwezig geweest en heeft naar aanleiding van hun nieuwe koers besloten om niet verder deel te nemen aan het vervolg van de SNStrainingen. Een andere manier van werken: de generalist Inhoudelijk is er door de CJG Kernpartners ingestoken op een organische ontwikkeling en vooral een samenwerking op casuïstiek niveau. Doel is om één vaste professional aan een gezin met meerdere vragen te koppelen, die op alle levensdomeinen kijkt (generalistische werkwijze), een integrale vraagintake doet en werkt volgens 1gezin-1plan-1begeleider/casemanager. Er zijn verschillen tussen de professionals in de gebiedsteams in de opvattingen over het wel of niet zich ontwikkelen tot generalist. Een aantal stelt zich ondernemend op, wil leren en gaat over de grenzen van de huidige taken heen, andere professionals zijn nog vooral op zoek naar houvast en weer anderen willen blijven doen wat ze nu doen. Samenwerking De professionals in de gebiedsteams hebben elkaar (beter) leren kennen, de lijnen zijn korter geworden en er wordt meer samengewerkt. Ook ervaren sommige professionals al meer ruimte om over de grenzen van hun huidige takenpakket heen te gaan. De gebiedsteams hebben de belangrijkste sleutelfiguren in de wijken in beeld, zoals de huisartsen en verloskundigen, de wijkagent, peuterspeelzalen, kinderopvang en scholen. Er zijn verkennende gesprekken gevoerd en samenwerkingsafspraken gemaakt met een aantal tweedelijns organisaties (Iriszorg, Pro Persona en Entrea) onder meer om vaste contactpersonen aan de gebiedsteams te koppelen. Aansturing, mandaat en financiering De pilots leveren als belangrijke constatering op dat er slagkracht en besluitvorming nodig is m.b.t. de aansturing, mandatering en financiering van de gebiedsteams. De samenwerking vanuit 5 organisaties blijkt complex te zijn, mede vanwege organisatiebelangen en het nog te veel vasthouden aan oude werkwijze. Er zijn te veel kapiteins op één schip en er is duidelijkheid nodig over het mandaat en de aansturing van de professionals. De professionals geven aan behoefte te hebben aan een duidelijke opdracht en financiële kaders vanuit de gemeente en willen vervolgens het gebiedsteam zelf vorm geven. Risico s bij de doorontwikkeling Naast het risico dat organisatiebelangen een rol blijven spelen zijn er nog een aantal risico s voor de doorontwikkeling en uitrol van de gebiedsteams: Evaluatieverslag pilots gebiedsteams jeugd en gezin Tiel en Neerijnen november

3 - Door het bekend worden, de betere samenwerking met de huisartsen en andere organisaties, de lopende experimenten met jeugdzorg zonder indicatie en nazorg na jeugdzorg krijgen de gebiedsteams steeds meer gezinnen/jongeren met vragen naar zich toe (risico op te grote caseload voor de transities) - Het is de vraag of de huidige partnerorganisaties op korte termijn de gewenste generalisten kunnen leveren. De kwaliteit en competenties van de generalisten in de gebiedsteams zijn een belangrijke voorwaarde voor het succes van de gebiedsteams. - Het vormen van teams, het werken aan bekendheid in het gebied en de andere werkwijze (het mobiliseren van informele hulp van zowel vrijwilligers als actieve burgers) kost tijd en vraagt om een voorinvestering. De kosten gaan dus voor de baten uit. - De gebiedsteams ontwikkelen zich nog vanuit de huidige financieringsschotten en beschikbare middelen, dit werkt belemmerend en vertraagt de ontwikkeling. Ook 2015 is nog een overgangsjaar (regionaal transitiearrangement Jeugdzorg). 3. Conclusies en aanbevelingen: experimenten en een groeimodel Conclusie is dat de pilots gebiedsteams van de CJG-kernpartners tot nu toe onvoldoende hebben opgeleverd en er nog een groot aantal verbeterpunten zijn. Het ontwikkelen en implementeren van gebiedsteams met generalisten zal een groeimodel zijn, waarbinnen er de komende jaren nog de mogelijkheid is om te experimenteren tot De regionale Groeinota Jeugdzorg is recent vastgesteld (Raad ). Hierin wordt een andere inrichting van het jeugdstelsel met als essentieel nieuw onderdeel de gebiedsteams beschreven. Het is een lokale keuze hoe dit verder vorm te geven in relatie tot de wens voor sociale wijkteams, maar de gebiedsteams bieden een goede opstap daarvoor. Er wordt al aangesloten op de gebiedsindeling van de wonen-zorg-welzijn servicegebieden, de Veiliger Wijkteams en de teams Participatie van de gemeente. Op initiatief van gemeenten is in 2013 het project regionale methodiek van start gegaan. Dit project voorziet in een competentieprofiel jeugd- en gezinswerker (generalist), een selectie- en wervingsprocedure en een scholingstraject. De generalisten in gebiedsteams dienen bij voorkeur pioniers met passie, enthousiasme, creativiteit, flexibiliteit, doorzettingsvermogen en een kritische blik te zijn. Zij zijn experts van het gewone leven, stellen de burger centraal en hebben ruimte nodig om zelf de interventies in te zetten die ècht bij de wijk, het gebied, cliënt of burger aansluiten. Aanbevelingen zijn: Onderzoek naar de beste organisatievorm voor gebiedsteams: benut de komende 2 (overgangs)jaren om te experimenteren met een gebiedsteam vanuit een netwerk van samenwerkingspartners (CJG-kernpartners) en een gebiedsteam vanuit één uitvoeringsorganisatie (Buurtzorg Nederland). Aanbevolen wordt om naast de pilot met de CJG-kernpartners een pilot met Buurtzorg Jong te starten. De verwachting is dat de ontwikkeling sneller gaat en er doelmatiger en efficiënter gewerkt kan worden met een zelfsturend team los van verschillende organisatiebelangen. Er lopen al pilots Buurtzorg Jong in Zaltbommel en Maasdriel en in meerdere gemeenten in het land (Amersfoort, Amsterdam, Putten) wordt ook geëxperimenteerd met beide organisatievormen om te onderzoeken welk model uiteindelijk het beste werkt. Om de beide pilots goed met elkaar te kunnen vergelijken is er een set van indicatoren opgesteld. Kleinere teams: om voldoende slagkracht, kwaliteit en continuïteit te kunnen bieden dienen gebiedsteams niet te klein en niet te groot te zijn (advies is 3 tot 8 generalisten); Een gebiedsanalyse: het gebiedsteam dient samengesteld te worden op basis van een analyse van de vragen in het gebied en lokale beleidskeuzes voor de opdrachtformulering. Dit bepaalt de doelgroep en de benodigde kwantiteit, kwaliteit en expertise in de teams; Keuze van de generalisten in het gebiedsteam: het project regionale methodiek is voor alle gemeenten in regio Rivierenland van start gegaan. Dit project voorziet in een competentieprofiel voor de generalist, een werving- en selectieprocedure voor de generalisten in de gebiedsteams en een scholingstraject gericht op de nieuwe werkwijze; Evaluatieverslag pilots gebiedsteams jeugd en gezin Tiel en Neerijnen november

4 Ontwikkeling naar zelfsturende teams: geef de professionals meer ruimte en verantwoordelijkheid voor het resultaat binnen het beschikbare budget. Zorg tijdens de pilotfase voor coaching richting de gewenste nieuwe werkwijze en implementatie van de sociale netwerkstrategie. De gebiedsteams worden functioneel aangestuurd door een teamcoach, die hiertoe gemandateerd wordt door de samenwerkende organisaties; Portaalfunctie: regel de toegang direct en laagdrempelig in het gebied. Dit voorkomt dat er weer een extra schakel tussen zit. De generalisten dienen direct bereikbaar te zijn met hun 06-nummers en . Onderzoek de mogelijkheden voor een locatie in de wijk. De toegang naar de specialistische zorg wordt ontwikkeld via het experiment jeugdzorg dichtbij (jeugdzorg zonder indicatie) in alle gebiedsteams; Samenwerking: - het gebiedsteam biedt ondersteuning, consultatie en advies aan de basisvoorzieningen (scholen, kinderopvang, vrijwilligers(organisaties), mantelzorgers) en er worden samenwerkingsafspraken gemaakt in relatie tot het Passend Onderwijs - nadere samenwerkingsafspraken met huisartsen, gezinsvoogden en kinderrechters die ook een portaalfunctie hebben in de Jeugdzorg zijn nog nodig - samenwerking van de gebiedsteams met de nog te ontwikkelen subregionale expertteams, de tweedelijns organisaties, het Veiligheidshuis, het AMHK (Advies en Meldpunt Huiselijk geweld en Kindermishandeling), het MBZ (Meldpunt Bijzondere Zorg) etc. behoeft allemaal nog nadere uitwerking (werkagenda Groeinota Jeugdzorg);. Samenwerking partnerorganisaties: de betrokken partnerorganisaties die gezamenlijk verantwoordelijk zijn voor de gebiedsteams leggen samenwerkingsafspraken vast in een convenant. Voor medewerkers van BJZ en MEE die als generalist in de gebiedsteams gaan werken dienen er tijdelijke afspraken gemaakt te worden in de fase tot aan de transitie Jeugdzorg (vooralsnog 1 januari 2015); Een integrale opdrachtformulering en financiering: - gemeenten dienen een integrale opdracht te schrijven voor de gebiedsteams met doelen, resultaten, indicatoren en procescriteria. In de integrale opdracht voor gebiedsteams komt een concrete opdracht voor het versterken van de pedagogische civil society (Een band opbouwen met wijkbewoners is essentieel door aanwezig te zijn op vindplekken in het gebied, door aan te haken en te verbinden met verenigingen, vrijwilligers en scholen, etc.) - overgang naar een andere wijze van financiering: er wordt niet meer op producten of activiteiten gefinancierd, maar op resultaten van de opdracht en ingezette uren/fte en onderzocht wordt hoe in de toekomst gebiedsteams/sociale wijkteams te financieren (populatiebekostiging); Een project Sociale Wijkteams: start lokaal een project Sociale Wijkteams en breng dit onder bij het projectenbureau. Evaluatieverslag pilots gebiedsteams jeugd en gezin Tiel en Neerijnen november

5 Bijlage Samenvatting van de ontwikkelprioriteiten gebiedsteams jeugd en gezin Op de evaluatiebijeenkomsten hebben managers, teamcoaches, professionals en gemeenten 11 ontwikkelprioriteiten uitgekozen waarvan de eerste drie als de drie belangrijkste worden gezien. De ontwikkelprioriteiten zijn: 1. Duidelijke kaders nodig: wie ontwikkelt zich tot generalist, en wie niet? 2. Samenwerking vanuit 5 organisaties complex (mede vanwege organisatiebelangen) 3. Het gebiedsteam bestaat uit een kernteam van professionals (niet te groot) 4. Er zijn andere financieringsafspraken nodig 5. Het gezin brengt zelf de grootste verandering tot stand 6. Heeft een wijkteam een locatie nodig of niet? 7. Gebiedsteams maken afspraken met de tweede lijn 8. Mandatering moet helder zijn 9. Verhouding gebiedsteams versus sociale wijkteams 10. Versterken pedagogische civil society 11. Professionals geven in beginsel het gebiedsteam zelf vorm De gekozen 11 prioriteiten zijn ingedeeld in drie clusters: 1: Aansturing, mandaat en financiering 2: Houding en gedrag; wie heeft het in zich om te ontwikkelen tot generalist? 3: Concrete werkafspraken tussen gemeenten en uitvoerders, of uitvoerders onderling. In de clusters staat een samenvatting van de punten die genoemd zijn tijdens de evaluatiebijeenkomsten. Cluster 1: Aansturing, mandaat en financiering Samenwerking vanuit 5 organisaties complex (mede vanwege organisatiebelangen) In de huidige opstelling blijven organisatiebelangen een rol spelen. Er moet een besluit genomen worden hoe te organiseren en aan te sturen In transitiearrangement en groeinota Jeugdzorg op de werkagenda: vanaf september 2014 moeten in alle gemeenten gebiedsteams operationeel zijn). Mandatering moet helder zijn Nu: te veel kapiteins op één schip: duidelijkheid is nodig over de aansturing van de medewerkers: wie heeft het voor het zeggen: de teamcoach van het gebiedsteam of de managers van de organisaties? Detachering van professionals in de gebiedsteams. Het commitment van de professionals zelf moet komen te liggen bij het gebiedsteam. Professionals hebben ruimte nodig om nieuwe dingen te proberen. Zelfsturing mogelijk maken, de business moet in het team komen. Professionals moeten eigenaar worden van het gezamenlijke resultaat. Pak door op bestuurlijk commitment en regel de mandatering. Professionals geven in beginsel het gebiedsteam zelf vorm Dit komt op de professionals zelf aan (kwaliteit/competenties). Meer ruimte maar ook meer verantwoordelijkheid bij de professionals neerleggen. De Poortwachterfunctie (toegang/portaal) omschrijven en in de gebiedsteams beleggen (starten met experiment jeugdzorg dichtbij / jeugdzorg zonder indicatie). Meer inbrengen van casuïstiek in de gebiedsteams. Voorwaarden zijn: - facilitering, in hetzelfde systeem kunnen werken, 1 gezin 1 plan, direct bereikbaar zijn, ontmoetingsruimte - eenzelfde werkwijze en werkproces - een duidelijke opdracht vanuit de gemeenten en een heldere verwachting - financieren op resultaten, niet op producten en activiteiten, etc. Evaluatieverslag pilots gebiedsteams jeugd en gezin Tiel en Neerijnen november

6 Er zijn andere financieringsafspraken nodig Meer financieren op outcome en resultaten, niet op producten en activiteiten Gemeenten onderzoeken waar ruimte zit om te schuiven en stellen een ontwikkelplan op voor de komende jaren (transitie Jeugdzorg). Gemeenten stemmen af met de organisaties over het verschuiven van middelen afhankelijk van de selectie van de generalisten en keuze voor de aansturing van de gebiedsteams. Cluster 2: Houding en gedrag; wie heeft het in zich om te ontwikkelen tot generalist? Duidelijke kaders nodig: wie ontwikkelt zich tot generalist, en wie niet? Integrale opdracht en kaders vanuit de gemeenten Indicatoren NJI (evaluaties en monitoring resultaten) Project regionale methodiek: - competentieprofiel generalist - werving en selectieprocedure - scholingstraject nieuwe werkwijze en houding en gedrag Het gezin brengt zelf de grootste verandering tot stand Nieuwe werkwijze: - eigen kracht en netwerkversterkend werken (SNS) - regie bij het gezin - 1gezin 1plan 1hulpverlener(casemanager) - het gezin centraal en erbij halen wat nodig is - de professional is expert van het gewone leven (competentieprofiel) Versterken pedagogische civil society Een gebiedsanalyse, samenwerken, verbinden, faciliteren en ondersteunen van actieve burgers, vrijwilligers, verenigingen, voorzieningen, scholen,etc Opdracht gemeenten: starten met de opdracht die er ligt (handreiking VNG) Cluster 3: Concrete werkafspraken tussen gemeenten en organisaties of organisaties onderling Bestaande kaders geven voldoende ruimte om afspraken aan te passen of de aanpassingen zijn op zo n concreet niveau dat hier geen bestuurlijk besluit voor nodig is. Dit geldt voor onderstaande prioriteiten in de tabel. Het gebiedsteam bestaat uit een kernteam van professionals (niet te groot) De basissamenstelling bepalen afhankelijk van: a. Gebiedsindeling per gemeente (lokaal bepalen) b. gebiedsanalyse (vragen/behoeften, doelgroepen, netwerken, basisvoorzieningen, etc) c. benodigde expertise en aantal professionals/aantal fte (lokaal bepalen) d. huidige financiering e. criteria: kwaliteit, continuïteit en slagkracht (3-8 generalisten) Gebiedsteams maken afspraken met de tweede lijn Aansluiten bij de pilot jeugdzorg nabij en project nazorg na jeugdzorg Bepaal wat het gebiedsteam zelf meer kan afhandelen en hoe dit te ontwikkelen Bepaal welke onderdelen van de tweede lijn, werk met vaste contactpersonen en korte lijnen De tweede lijn komt alleen op afroep en voor consultatie Verhouding gebiedsteams jeugd en gezin tot sociale wijkteams Gebiedsteams werken integraal op alle leefdomeinen volgens 1 gezin 1 plan 1 Evaluatieverslag pilots gebiedsteams jeugd en gezin Tiel en Neerijnen november

7 hulpverlener/casemanager. Gebiedsteams zijn lokaal maatwerk op basis van vragen en behoeften in de wijken/dorpen. Afhankelijk van beleidskeuzes van gemeenten (lokale keuzes) Er komen in ieder geval gebiedsgerichte teams met generalisten. Doorgaan met ontwikkelen. In een later stadium verbinden kan altijd. Heeft een wijkteam een locatie nodig of niet? Niet zitten op een locatie, maar er op af! In de wijk. Wel ontmoetingsplekken of gezamenlijke werkplekken. Vaste inloopspreekuren en inlooppunten waar weinig ouders op af komen opheffen Evaluatieverslag pilots gebiedsteams jeugd en gezin Tiel en Neerijnen november