Recht in een virtuele wereld: Juridische aspecten van Massive Multiplayer Online Role Playing Games (MMORPG)

Transcriptie

1 Recht in een virtuele wereld: Juridische aspecten van Massive Multiplayer Online Role Playing Games (MMORPG) Studiecommissie Virtual Law van de Nederlandse Vereniging voor Informatietechnologie en Recht (NVvIR) Arno R. Lodder (red.) Met bijdragen van: Juliette V. van Baien Stephanie H. Bol Martine Boonk Menno Briet Agnes Franken Douwe Groenevelt Marga M. Groothuis Willem-Hein Hogerzeil Bart J.V. Keupink Arend Lagemaat Arno R. Lodder Laurens Mommers Corianne Netze-Ritsema Olivier D. Oosterbaan Marjolein Viersma Thomas JM. de Weerd Menno Weif Nederlandse Vereniging voor Informatietechnologie en Recht (NVvIR)

2 Inhoud Voorwoord Recht en de virtuele wereld, in het bijzonder online gaming 13 AJi. Lodder De virtualiserende samenleving Second life, Project Entropia, Habbo Hotel en andere MMORPG's The Virtual Mall Opbouw van het boek Vermogensrechtelijke aspecten 21 A.C. Lagemaat, M.L. Boonk, M. Briet 2.1 Inleiding Virtuele goederen als object van eigendom Virtuele goederen als object van een ander Vermögensrecht Virtuele goederen als object van een Vermögensrecht sui generis Verbintenisrechtelijke aspecten van virtuele werelden De verhouding tussen speler en beheerder Gedragsregels Verbod'vals'te speien Overdracht van items buken het spei om Regulering van eigen bijdragen van spelers aan het spei Eenzijdige aanpassing algemene voorwaarden Aansprakelijkheid Aansprakelijkheid tussen spelers onderling binnen The Virtual Mall Aansprakelijkheid tussen spelers onderling voor gedragingen buiten The Virtual Mall Aansprakelijkheid tussen speler en beheerder 39

3 Recht in een virtuele wereld 3 Virtuele criminaliteit: all in the game 41 M. Viersma, BJ.V. Keupink 3.1 Inleiding Ter introductie en plaatsbepaling Uitgangspunten, terminologie en verantwoording Afbakening en plan van behandeling Materieel strafrecht in een virtuele omgeving Strafbare feiten: mogelijke virtuele delicten (Rand) voorwaarden voor strafbaarheid Juridische uitgangspunten Parallel met sport Virtueel daderschap? Bestanddelen virtuele oplichting (artikel 326 Sr) Toestemming als rechtvaardigingsgrond Relevantie strafrechtelijke toepasselijkheid voor betrokkenen Strafrechtelijke handhaving in de praktijk Handhaving door medespelers en aanbieders Strafrechtelijke handhaving in het buitenland Strafrechtelijke handhaving in Nederland Randvoorwaardenstrafrechtstoepassing Conclusie 59 4 Bescherming van mensenrechten in een virtuele spelomgeving Een verkenning van nationaal- en internationaalrechtelijke aspecten 61 J.V. van Baien, M.M. Groothuis, OD. Oosterbaan 4.1 Inleiding Mensenrechten in het virtuele spei: uitgangspunten Kenmerken van virtuele speien Toepassing van mensenrechten in virtuele spellen Vier mensenrechten nader belicht Recht op persoonlijke levenssfeer In-game privacy: een voorbeeld Normatiefkader Mogelijke acties 68

4 Inhoud Tussenconclusie Vrijheid van meningsuiting In-game uitingen: enkele voorbeelden Normatief kader Mogelijke acties Recht om niet gediscrimineerd te worden In-game discriminatie: enkele voorbeelden Begripsafbakening Mogelijke acties Vrijheid van vereniging In-game verenigingen: een voorbeeld Mogelijke acties Conclusie 78 5 Internationaal privaatrechtelijke aspecten van Virtuele Werelden 81 ML. Boonk, D. Groenevelt 5.1 Inleiding Afbakening van de analyse; EEX-Verordening en de onrechtmatige daad Forum defrcri - jurisprudentie Het forum delicti en de virtuele onrechtmatige uitlating Handlungsort: plaats van de Server? Erfolgsort; plaats waar de publicatie'toegankelijk'is? Het forum delicti en de virtuele inbreuk op een (vermogens)recht Conclusie; voldoet de forum delicti-rcgel in een virtuele context? Onrechtmatige uitlating Inbreuk op Vermögensrecht Aanpassing van het huidige regime - enkele suggesties Toepasselijk recht Inleiding Rechtsverhouding tussen speler en beheerder Parallel met fysieke wereld Verhouding tussen spelers onderling 95

5 Recht in een virtuele wereld 6 Intellectuele eigendom 97 S.H. Bol, ML. Boonk, W.-H. Hogerzeil, CL.H. Netze-Ritsema, M. Weij 6.1 Inleiding Merkenrecht in een virtuele omgeving Het (niet) bestaan van merkenrechten in de virtuele omgeving Optreden van merkhouders tegen merkgebruik in de virtuele omgeving Het verval van merkrechten in de virtuele omgeving Auteursrechten in een virtuele omgeving Het (niet) bestaan van auteursrechten in de virtuele wereld Overdracht van auteursrechten in MMORPG's Persoonlijkheidsrechten Het gebruik van een werk in MMORPG's Handelsnaamrecht in een virtuele omgeving Conclusie HO Virtual Law en kansspelen 113 J.V. van Baien, TJM. de Weerd Inleiding Wettelijk kader Wet op de Kansspelen Kansspelvergunning Civiele Handhaving van WoK-overtredingen Barsten in het beleid Soorten kansspelen Klassieke kansspelen Promotionele kansspelen Minderjarigen Managementspeien Kansspelen in een virtuele omgeving Virtuele games: kansspel, managementspei of promotioneel kansspel? Kansspel of managementspei? Promotioneel kansspel? Virtuele games voor minderjarigen

6 11 Inhoud 8 Handhaving, conflictpreventie en Online Dispute Resolution 129 L. Mommers 8.1 Geschiloplossing en geschilpreventie Civielrechtelijke geschillen in de virtuele wereld Beginselen van een virtuele rechtsorde Realisatie van beginselen Geschilpreventie Niveaus van geschilpreventie Sociale controle en geschilpreventie Virtuele werelden en zelfregulering Conclusies Virtual currency 141 A. Franken 9.1 Inleiding Is virtuele valuta 'Elektronisch geld'? Verbod kredietinstelling Overtreding verbod Slot 144