56e Vakantiecursus in Drinkwatervoorziening & 23e Vakantiecursus in Riolering en Afvalwaterbehandeling Berkhuizen uiteen hoe de VEWIN dit probleem sam

Transcriptie

1 Algemene inleiding Algemene inleiding 1 Terugblik op de 55 e Vakantiecursus Netwerken Ook de 55 e Vakantiecursus was weer een groot succes. Het werd uiteraard ook hoog tijd dat het weer eens over distributie ging, zoals dagvoorzitter ir. Jan Vreeburg in zijn inleiding verzuchtte. Bij zijn maiden speech in zijn nieuwe functie als docent en onderzoeker drinkwaterdistributie bij de TUD (een functie die hij combineert met zijn werkzaamheden bij Kiwa) constateerde Vreeburg dat een kwalitatief hoogwaardige distributie, samen met bescherming van de bron en een optimale behandeling, de basis vormt voor een betrouwbare drinkwatervoorziening. In een historisch overzicht van de vakantiecursussen bleek echter dat slechts in 6 van de afgelopen 54 cursussen distributie het hoofdthema was. De prestaties van het Nederlandse leidingnet zijn, zeker internationaal gezien, zeer goed. Het lekverlies is nagenoeg verwaarloosbaar en probleemmaterialen zijn in de minderheid. Daarnaast is er een richtlijn voor leveringszekerheid en werpen ook de nieuwe ontwerprichtlijnen vruchten af in de vorm van lagere kosten en betere waterkwaliteit. prof. ir. J.C. van Dijk TU Delft/Kiwa dr. Th. van den Hoven Kiwa Afbeelding 1 - Eindelijk weer eens distributie. Wanneer is ons drinkwater veilig genoeg? Met een spectaculaire introductie voerde drs. Hans Berkhuizen van de VEWIN de toehoorders mee naar de toekomst. Een aanslag heeft plaatsgevonden in een Europees land en wat heeft Nederland gedaan om dit te voorkomen c.q. te beteugelen? Helder zette 1

2 56e Vakantiecursus in Drinkwatervoorziening & 23e Vakantiecursus in Riolering en Afvalwaterbehandeling Berkhuizen uiteen hoe de VEWIN dit probleem samen met de bedrijfstak in kaart heeft gebracht. In nauwe samenwerking met de overheid worden oplossingen gevonden in het project Benewater. Overheid en watersector hebben een gezamenlijk belang bij het goed bepalen van het maatschappelijk aanvaardbaar basisniveau en het goede huisvaderschap om dat te waarborgen. Een bijzondere klant: de brandweer De brandweer is een trouwe klant van het waterleidingbedrijf, stelt dr. Peter Verhallen van het NIBRA. In de loop van de tijd zijn echter de belangen van de beide bedrijfstakken uit elkaar gegroeid en naar een nieuw evenwicht wordt constructief gezocht. Water is het bij uitstek toegepaste blusmiddel en koele cijfers laten zien dat het van cruciaal belang is. Ook overigens om poezen op een moderne wijze uit de boom te halen. Voor katten is dit niet noodzakelijk De belangen van de brandweer en de drinkwaterleiding lijken echter soms tegenstrijdig te worden bij het ontwerpen van nieuwe leidingnetten. het bedrijfstakonderzoek is om concrete instrumenten te ontwikkelen om de vier factoren te kunnen meten en vooral te kunnen regelen. De instrumenten vormen tezamen een samenhangend Asset Management systeem, waarmee het leidingnet beheerd kan worden. Grote leidingprojecten: Zand erover? 74 kilometer transportleiding leggen in 5 jaar tijd vormt een onderwerp waar veel over te vertellen valt, betoogde ir. Harry Römgens van Waterleiding Maatschappij Limburg. Samenhangend beleid van de WML ten aanzien van natuurwaarde ontwikkeling en optimale drinkwatervoorziening heeft het mogelijk gemaakt het mijnenveld van de korenwolf zonder kleerscheuren te doorlopen. Alhoewel techniek nog steeds een grote uitdaging vormt, zijn het voortraject en de organisatorische aspecten de laatste jaren veel belangrijker geworden. Dit stelt andere eisen aan de medewerkers van waterleidingbedrijven, waarbij uitwisseling van ervaringen met andere bedrijven van groot belang is. Drinkwater en afvalwater: een zoektocht naar samenwerking. Ir. Roelof Kruize en mw. Carolien van de Wiel, respectievelijk algemeen directeur van de Dienst Waterbeheer en Riolering (DWR) en het Waterleidingbedrijf van de gemeente Amsterdam (WLB), namen het publiek mee in de zoektocht naar samenwerking van de beide bedrijven. Het streven is om te komen tot een samenwerking in de waterketen, waarbij kosten worden bespaard en Afbeelding 2 - De brandweercommandant. Hoe houden we het leidingnet in conditie? Wie wil ontwikkelen, moet durven dromen. Ir. Martine van den Boomen (Kiwa, inmiddels ook voorzien van de MBA titel) illustreert deze stelling met de droom van vandaag voor het leidingnet van morgen. De droom bevat vier elementen: waterkwantiteit,waterkwaliteit, het aantal onderbrekingen van de levering en de kosten. Het evenwicht tussen deze elementen bepaalt in hoeverre een waterbedrijf sucesvol is. Het doel van Afbeelding 3 - De Amsterdamse waterketen. 2

3 Algemene inleiding de doelmatigheid en klantgerichtheid worden verbeterd. De zoektocht heeft reeds een aantal veelbelovende pilots opgeleverd, zoals de samenwerking bij de storingsdienst, het gezamenlijk uitvoeren van werken en bij inkoop en logistiek. Ook kennisuitwisseling op gebied van procestechnologie en ICT blijkt vruchtbaar te zijn. 2 Ontwikkelingen bij de TU Delft Er is de afgelopen tijd weer veel noemenswaardigs gebeurd op de Faculteit Civiele Techniek. Zo is de MSc-BSc structuur ingevoerd in het onderwijs. Dit houdt in dat de studie als het ware is opgeknipt in een 3- jarige Nederlandstalige basisstudie (de Bachelor) die wordt afgesloten met het Bachelor of Science diploma en een 2 jarige Engelstalige kopstudie (de Master) die wordt afgesloten met het Master of Science diploma (equivalent aan het oude ir. diploma). Deze opzet is Europees gestandaardiseerd en door de Ministers van Onderwijs vastgelegd in de declaratie van Bologna. Het grote voordeel is uiteraard dat studenten de mogelijkheid krijgen om bijvoorbeeld een Bachelor in Aken te doen en vervolgens over te stappen naar een Master in Delft (een verstandige keuze in dit geval ). Ook voor HBO studenten wordt het eenvoudiger om in te stappen in de Master opleidingen, hoewel hier nog wel een bijspijkerprogramma vereist is dat via een schakelklas wordt aangeboden. We hebben deze gelegenheid aangegrepen om de collegestof over drinkwater in de Bachelor te bundelen in een Nederlandstalig state-of-the-art handboek over de drinkwatervoorziening met als titel: Drinkwater, principes en praktijk (afbeelding 4). Naar verwachting zal de inhoud niet alleen nuttig Afbeelding 4 - Een nieuw state-of-the-art handboek. zijn voor studenten, maar ook voor medewerkers van waterbedrijven en andere geïnteresseerden. Het boek wordt uitgegeven door de Sdu en het eerste exemplaar zal in maart worden aangeboden aan een bekende vaderlandse watermanager De eerste ervaringen met de MSc-BSc structuur zijn positief. Door de instroom van buitenlanders en HBO-ers worden de colleges in de Master fase duidelijk interactiever en dynamischer omdat ingespeeld kan worden op de achtergrond en praktijkervaring van deze studenten, waar ook de gewone studenten weer van profiteren. 3

4 56e Vakantiecursus in Drinkwatervoorziening & 23e Vakantiecursus in Riolering en Afvalwaterbehandeling De nieuwe opzet zal hopelijk ook een positief effect hebben op de totale instroom aan studenten. Alle beta opleidingen kampen al jarenlang met dalende studentenaantallen, hetgeen op termijn tot problemen kan leiden van vergrijzing in de beroepspraktijk. Dit probleem is in de drinkwaterwereld al gesignaleerd. Wellicht is het zaak om de krachten te bundelen en de nieuwe Master opleiding nog aantrekkelijker te maken voor studenten via doelgerichte voorlichting, werving en aantrekkelijke opties als de garantie van stages, afstudeerprojecten en werk in de sector. Een van de voordelen van die MSc-BSc structuur is overigens dat we nu eigenlijk 2 opleidingen hebben en dus ook 2 keer de gelegenheid voor een feestje bij het afstuderen! Die kans hebben we niet voorbij laten gaan en zo kreeg Floris de Bruin als eerste de nieuwe (door Kiwa en WL gesponsorde) prijs voor het beste Bachelor eindwerk. Afbeelding 5 - Floris de Bruin krijgt de prijs uit handen van prof. van Dijk. Daarnaast werken Kiwa en TU Delft samen in het Delfts Cluster, een samenwerkingsverband met ook WL, TNO, GeoDelft en IHE. Voor het (drink)wateronderzoek van DC komen ruime aanvullende budgetten beschikbaar via de zogenaamde BSIK subsidie van de Rijksoverheid. Inhoudelijk zal dit onderzoek zich richten op de research visie van de bedrijfstak. Belangrijke elementen hierin zijn de zekerstelling van een uitmuntende kwaliteit van de drinkwatervoorziening (HQ water), een actieve rol bij het beheer van natuur en milieu en het behoud van het consumentenvertrouwen. Onderzoeksprojecten gaan zich richten op de mogelijke rol van membraanfiltratie en UV bij de zuivering, het voorkomen van kwaliteitsverlies in de distributie, de inzet van brak grondwater en de flexibele inzet van bronnen t.b.v. de drinkwatervoorziening (flex water). Dit onderzoek zal tevens worden vormgegeven in samenwerking met internationale instituten en universiteiten in Duitsland, Engeland, Amerika, Australië en Zuid-Afrika. De voordelen van samenwerking zijn overigens ook dichter bij huis te vinden, want ir. A.J. van der Veer van WBE gaat per 1 januari starten met een promotie-onderzoek bij de TU Delft. Bram heeft bij WBE reeds vele jaren onderzoek verricht aan de zuivering van de Berenplaat, hetgeen een schat aan gegevens heeft opgeleverd over de te bereiken waterkwaliteit bij verschillende zuiveringsprocessen en in het distributienet. Aan de TU Delft gaat hij nu zijn gegevens in een wetenschappelijk kader nader analyseren, toetsen en uitwerken. Ook op andere fronten zijn er wel wat nieuwtjes te melden. Zo is dr. ir. Bas Heijman sinds 1 september voor 2 dagen per week in dienst van de TU Delft als docent en onderzoeker. Net als Jan Vreeburg combineert hij zijn werkzaamheden bij de TU Delft en Kiwa. In beide gevallen is dat ook goed te doen omdat Kiwa en de TU Delft intensief samenwerken bij het onderzoek. De doelstelling is om het BedrijfsTakOnderzoek te versterken met wetenschappelijk onderzoek door promovendi aan de TU Delft. Dit sluit ook volledig aan bij de visie van de TU Delft waar inmiddels een Speerpunt Water is opgericht dat extra aandacht en budget voor het wateronderzoek vanuit de TU Delft waarborgt. Afbeelding 6 - Het nieuwe laboratorium Gezondheidstechniek. 4

5 Algemene inleiding Een deel van al het water onderzoek zal worden uitgevoerd in het nieuwe laboratorium van Gezondheidstechniek dat afgelopen zomer na 30 jaar is verhuisd en geïntegreerd met het laboratorium van Vloeistofmechanica, gelegen direct achter de collegezalen. Het grote voordeel van deze verhuizing is dat de contacten met de collega s van vloeistofmechanica veel intensiever geworden zijn, hetgeen al heeft geresulteerd in een gezamenlijk promotie onderzoek naar het transport van sediment in leidingen en een gezamenlijk promotie onderzoek naar de modellering m.b.v. CFD (Computational Flow Dynamics) van de ozondoseer en contactkelders van het Waterleidingbedrijf van de gemeente Amsterdam. Afbeelding 7 - LaboratoriumGezondheidstechniek en Vloeistofmechanica. 3Water zonder Grenzen Het thema van deze Vakantiecursus kan op drie manieren worden ingevuld: 1. wat kunnen we leren van de ervaringen in andere landen? 2. wat komt er vanuit de EU op ons af? 3. wat kunnen we zelf doen in internationale projecten? De eerste vraag staat centraal in de diverse voordrachten over de ontwikkelingen in België, Duitsland, Frankrijk, Engeland, Zuid-Afrika en Australië. De sprekers zullen daarbij aandacht besteden aan een breed scala aan onderwerpen waaronder beleid, techniek, research en spectaculaire infrastructurele projecten. We zijn ervan overtuigd dat U veel nuttige informatie en lessen zult ontlenen aan de ervaringen van onze internationale sprekers. De tweede vraag zal aan de orde komen in de voordrachten van Helmut Blöch, namens de EU (Directoraat Generaal Milieubeheer) en Piet Jonker, namens Eureau. Het is duidelijk dat Brussel steeds meer zijn invloed doet gelden op de (drink)watersector. Dit uit zich niet alleen in de regelgeving, zoals de Kaderrichtlijn, Grondwaterrichtlijn en Drinkwaterrichtlijn, maar ook in het actief beïnvloeden van onderzoek en ontwikkelingen in de lidstaten. Het laat zich raden dat we steeds meer te maken zullen krijgen met de consequenties van het beleid dat in Brussel wordt gevoerd. De vraag zou dan ook gesteld kunnen worden of de sector meer kan en moet doen om het waterbeleid van de EU te beïnvloeden. Een meer actieve lobby en voorlichting, vanuit Nederland vormgegeven door VEWIN, kan mogelijk ongewenste ontwikkelingen voorkomen. Piet Jonker zal daarnaast ingaan op de vraag of Eureau een voldoende krachtige rol kan spelen. Op de derde vraag zal ik in dit stukje ingaan door wat voorbeelden te geven van internationale samenwerking op het gebied van de research. De voordelen hiervan zijn duidelijk, namelijk: - het bundelen van krachten en fondsen (hefboomwerking); - het vermijden van dubbel werk; - het bereiken van grensverleggenderesultaten door voldoende focus en diepgang. Deze voordelen worden wereldwijd erkend, zowel door onderzoeksinstituten als door onderzoeksfinanciers. Er is de laatste jaren dan ook sprake van een ware hausse aan samenwerkingsverbanden en projecten. Een Nederlands voorbeeld is het Delfts Cluster dat hierboven reeds aan de orde kwam. Twee internationale voorbeelden zijn Weknow en de GWRC. 5

6 56e Vakantiecursus in Drinkwatervoorziening & 23e Vakantiecursus in Riolering en Afvalwaterbehandeling Weknow is een door de EU gefinancierd netwerk voor drinkwateronderzoek met als doelstellingen: - afstemmen van drinkwateronderzoek in Europa; - wetenschappelijk onderbouwen van de herziening van de EU Drinkwaterrichtlijn; - identificeren van onderzoeksthema s voor het 6 e Kaderprogramma. De EU hoopt hiermee te bereiken dat de Europese onderzoeksinspanningen worden gebundeld zodat de concurrentiepositie t.o.v. de VS en Japan wordt versterkt. Kiwa is coördinator van Weknow waarin verder instituten uit 30 verschillende landen participeren. De eerste resultaten van het project zijn: - bij het Weknow congres in Kuopia zijn de onderzoeksprogramma s in Europa geïnventariseerd en is gediscussieerd over oördinatie en afstemming van de inspanningen in de di verse landen; - bij een Europese consultatie in Brussel over de Drinkwaterrichtlijn is geconstateerd dat voorlopig geen herziening nodig is; de richtlijn is nog relatief nieuw en toetredingslanden hebben hem nog niet in hun nationale wetgeving kunnen opnemen; - er zijn voostellen geformuleerd voor prioritaire thema s voor deonderzoeksagenda op Europees niveau en de EU heeft in de komende ronde voor het 6 e Kaderprogramma veel meer prioriteit aan drinkwateronderwerpen gegeven. Afbeelding 8 - Weknow netwerk. De Global Water Research Coalition (GWRC) is een initiatief van de 12 grote onderzoeksinstituten op watergebied uit de VS, Frankrijk, Engeland, Duitsland, Nederland, Australië en Zuid-Afrika. Vanuit Nederland participeren Kiwa en Stowa. De GWRC partners willen hun eigen onderzoek op elkaar afstemmen en door samenwerking meerwaarde bereiken (in geld en kwaliteit) voor de eigen achterban (de drinkwater- en afvalwatersector). Daarnaast worden de activiteiten van de GWRC afgestemd op die van grote internationale instanties als de IWA, de Wereldbank en de EPA. Twee maal per jaar ontmoeten de directeuren van de instituten elkaar om hun programma s door te spreken en samenwerkingsprojecten te starten. Vooral op het gebied van nieuwe bedreigingen voor de waterkwaliteit blijken de instituten met dezelfde vraagstukken geconfronteerd te worden waardoor samenwerking al snel loont. Concrete voorbeelden van gezamenlijk acties betreffen de problematiek van de geneesmiddelen en hormoonverstorende stoffen, maar ook recent nog weer de interpretatie van nieuw onderzoek naar de gezondheidseffecten van koper via drinkwater. 4 Gijs Oskam prijs 2004 Voor de 3 e keer zal dit jaar tijdens de Vakantiecursus de Gijs Oskam prijs worden uitgereikt. Zoals bekend wordt deze prijs om de 2 jaar uitgereikt aan een veelbelovende jonge onderzoeker in de watervoorziening. De prijs is ingesteld door de NV Waterwinningbedrijf Brabantse Biesbosch in overleg met de Commissie van Voorbereiding van de Vakantiecursus. Voor de prijs en de daaraan gekoppelde aanmoedigingspremie van 1000 Euro (ter beschikking gesteld door de Raad van Commissarissen van de WBB) komen jonge afstudeerders in aanmerking. Criteria voor het verlenen van de prijs zijn de originaliteit en de kwaliteit van het onderzoek dat betrekking moet hebben op 1 van de volgende thema s: - het gebruik van oppervlaktewater voor de productie van drinkwater en ander water (in de breedste zin); 6

7 Algemene inleiding Afbeelding 9 - Organisaties betrokken bij GWRC. - de ontwikkeling van de waterkwaliteit van oppervlaktewateren die als bron voor de drinkwatervoorziening gelden; - het gebruik en/of beheer van spaarbekkens. Uit de aanmeldingen selecteert de Commissie van Voorbereiding drie genomineerde kandidaten, wiens werk wordt opgenomen in de bundel van de Vakantiecursus en tevens op een poster zal worden gepresenteerd. Dit jaar zijn de genomineerden: - S. Raktoe: Fouling and cleaning of ultrafiltration membranes; - G. Heijnen: Water voor het Westland; - F. Smits: Koppeling Duflow-MicroFem. Een samenvatting van de genomineerde afstudeerprojecten vindt U als bijlage in deze bundel. Tijdens de Vakantiecursus zal de winnaar bekend gemaakt worden en de prijs worden uitgereikt door Gijs Oskam zelf. 7

8 8 56e Vakantiecursus in Drinkwatervoorziening & 23e Vakantiecursus in Riolering en Afvalwaterbehandeling