Algemene inleiding. door water verbonden. prof.ir. J.C. van Dijk. 1. Terugblik op de 56e Vakantiecursus: Water zonder grenzen. Algemene inleiding

Transcriptie

1 prof.ir. J.C. van Dijk 1. Terugblik op de 56e Vakantiecursus: Water zonder grenzen Was die Holländer vom Wasser nicht wissen, weiß keiner was ooit een gevleugelde uitspraak van prof. Huisman. Dat we desalniettemin nog heel wat kunnen leren van ervaringen in andere landen, bleek op vrijdag 9 januari 2004 tijdens de 56 e Vakantiecursus. Het thema Water zonder grenzen werd ingevuld door een keur aan internationale sprekers, die een overzicht gaven van spraakmakende ontwikkelingen in de mondiale waterwereld onder het motto een reis rond de wereld zonder jetlag. Wederom was een recordaantal deelnemers (420) naar de TU Delft gekomen voor de traditionele jaaropening van de watersector. Prof.ir. J.C. van Dijk TUDelft / Kiwa In mijn jaaroverzicht constateerde ik dat de Vakantiecursus inmiddels zo n must voor de directeuren van de waterleidingbedrijven is geworden dat één van hen in december bezorgd informeerde waarom hij nog geen factuur ontvangen had en of de aanmelding nu wel in orde was Tevens memoreerde ik dat de lezing over de waterketen Roelof Kruize kennelijk de titel Overheidsmanager van het jaar 2003 had opgeleverd, zodat verwacht mag worden dat zijn co-auteur Carolien van de Wiel die titel in 2004 in de wacht zal slepen Voorts stond ik stil bij het einde van het zelfstandig bestaan van de WRK en de WBB, de fusie van Vitens en de geplande fusie tussen WBE en Delta. Je vraagt je bijna af wie er nog over bleven na al deze fusies, maar het aantal deelnemers aan de Vakantiecursus bleek er niet onder geleden te hebben. Er bleek zelfs een groeimarkt te zijn, namelijk die van de gepensioneerden 2003 was natuurlijk ook het jaar waarin definitief een streep gezet werd door het fenomeen huishoudwater. De sector mag Chris Bruggink dankbaar moet zijn dat hij als kop van Jut heeft willen fungeren, waardoor nu ook in de praktijk gebleken is dat de risico s van huishoudwater niet verwaarloosbaar zijn door water verbonden De affaire zero-water leerde ons dat de rechter in Nederland kennelijk de vrijheid van meningsuiting zo belangrijk vindt dat deze zelfs misbruikt mag worden voor ongefundeerde verdachtmakingen over gezondheidsrisico s 1

2 57e Vakantiecursus in Drinkwatervoorziening & 24e Vakantiecursus in Riolering en Afvalwaterbehandeling Zoals altijd weer een volle zaal van drinkwater. De reclame voor zero-water en flessenwater speelt immers in op onwetendheid en angst onder burgers. De Gijs Oskam prijs werd voor de 3e keer uitgereikt, dit keer aan Sawan Raktoe voor zijn onderzoek naar een nieuw vervuilingsmechanisme bij ultrafiltratie Wat komt er vanuit Brussel op ons af? In Nederland laten wij ons de EU maar aanleunen en dat is onterecht. Dit concludeerde drs. Piet Jonker, directeur van DZH. Hij vroeg hoeveel mensen in de zaal zouden stemmen voor de Europese Grondwet. Hierna vroeg hij de voor-stemmers of drs. Piet Jonker (DZH) zij wel wisten wat er in die Grondwet staat. Dit bleek maar voor weinigen het geval te zijn. Voor de Nederlandse drinkwatervoorziening kan een dergelijke houding funest zijn. In de EU wordt er flink gelobbyd voor privatisering van de drinkwatervoorziening. Om dit te voorkomen ligt er een taak voor Eureau. Dit is niet eenvoudig. Aan de ene kant is Eureau opgebouwd uit bedrijven met verschillende belangen. Aan de andere kant zal de technische expertise van Eureau niet meer volstaan om de EU te overtuigen. Eureau zal zich pro-actief moeten gaan opstellen, zelf ook moeten gaan lobby-en en als serieuze partner in de politieke arena moeten optreden. De oproep van Piet Jonker was duidelijk: blijf op de hoogte, lees de EU dossiers en ga ermee aan de slag. Dr. Helmut Blöch, bij de EU verantwoordelijk voor het Europese waterbeleid, kent deze dossiers en gaf een samenvatting aan de deelnemers. De hoofddoelstellingen van het beleid zijn het bevorderen van de concurrentiepositie van Europa, de bescherming van alle wateren, een coherent management van stroomgebieden in Europa, het betrekken van de bevolking bij het waterbeheer en het inzetten van economische instrumenten. Vooral de kwaliteit van de Europese rivieren zal in de toekomst niet achteruit mogen gaan. Voor de drinkwatervoorziening betekent het beleid dat Europese landen niet meer het drinkwater 2

3 dr. Helmut Blöch (EU) Zuidelijk Afrika Van een hele andere orde was de voordracht van ir. Luuk Rietveld, universitair docent aan de TU Delft. Hij belichtte een drietal drinkwaterprojecten in Zuidelijk Afrika. Deze projecten spreken technisch aan: enorme dammen en tunnels in Lesotho om de watervoorziening van Johannesburg veilig te stellen; een uitgebreide zuivering om afvalwater tot drinkwater om te toveren in Windhoek (Nadr. Stan Beernaert (VMW) mogen subsidiëren en dat een liberalisering van de watermarkt in studie is. Duitsland Prof. Wolfgang Kühn, dé drinkwaterautoriteit van Duitsland, liet zien dat in Duitsland de laatste jaren de kwaliteit van de rivieren aanzienlijk was verbeterd en dat oeverfiltratie vele voordelen biedt. Niet alleen bij het verwijderen van pathogenen, maar ook voor geneesmiddelen en bij piekbelastingen. Voor de directe behandeling van rivierwater legde hij de nadruk op het sturen op de verwijdering van deeltjes. Indien dit op een goede manier gebeurt kunnen aanzienlijke reducties gehaald worden. Hij stelde zelfs dat een goed bedreven conventionele zuivering even efficient kan zijn als membraanfiltratie. Om zijn brede belangstelling te illustreren betrad prof. Kühn ook het pad van de organisatie van de waterleidingsector. In Duitsland zijn zowel private bedrijven als overheidsbedrijven actief. Vanuit zijn ervaring kon hij geen voorkeur uitspreken voor één van de organisatievormen. Er zijn positieve en negatieve voorbeelden van beide vormen. Wel sprak hij zijn zorg uit voor de verminderde interesse van het management van waterbedrijven voor techniek en waterkwaliteit. Economische optimalisatie is uiteraard belangrijk, maar de core-business van een waterbedrijf is toch het leveren van een produkt van onberispelijke kwaliteit. België Dat de organisatie van de waterleidingsector de gemoederen bezighoudt illustreerde dr. Stan Beernaerts, sinds 1988 directeur van de VMW. Dr. Beernaerts is verder bekend door zijn opmerkelijke inititatief om de winst van de mogelijke verkoop van aandelen van de VMW te investeren in de riolering. Sinds de Staatshervorming van 1980 is Vlaanderen autonoom bevoegd de EU-richtlijnen om te zetten naar lokaal beleid. In Vlaanderen is men de uitdaging aangegaan de verschillende aspecten van de waterketen bij elkaar te brengen. Zo zullen de Vlaamse drinkwaterbedrijven zich omvormen tot een integraal waterbedrijf. Daarbij wordt gedacht aan kwaliteitsuitbreiding van zowel drinkwater (hardheid en Legionella) als afvalwater. Verder zullen de bedrijven zich moeten voorbereiden op een verhoging van de efficiëntie, zullen schaalvergrotingen bestudeerd worden en zal ingespeeld moeten worden op eventuele liberaliseringswensen vanuit de EU. 3

4 57e Vakantiecursus in Drinkwatervoorziening & 24e Vakantiecursus in Riolering en Afvalwaterbehandeling mibië) en het managen van het verbruik om de drinkwatervoorziening voor Hermanus (zuiden van Zuid-Afrika) ook in de toekomst veilig te stellen. Opvallend waren vooral de sociale en maatschappelijke aspecten die bij deze projecten een grote rol spelen. In Nederland is goed en voldoende drinkwater een vanzelfsprekendheid geworden en zijn we deze aspecten min of meer vergeten. Water in Australië Uitsmijter van de dag was een doorkijk van prof. Don Bursill naar de toekomst van de watervoorziening in Australië. De Nederlandse deelnemers aan het IWA-congres in Melbourne kenden hem reeds van zijn onnavolgbare humoristische schets van Australië tijdens het Kiwa-diner vorig jaar. Ook tijdens de Vakantiecursus boeide hij het publiek met een unieke combinatie van cabaret en inhoud. Don Bursill, dé drinkwaterautoriteit van Australië, schetste hoe in de jaren 90 de watervoorziening in Australië werd geprivatiseerd onder druk van de politiek. Vervolgens brak er paniek uit toen in 1998 in Sydney een besmetting van het drinkwater met Cryptosporidium werd geconstateerd. Mede vanweg de komende Olympische Spelen werd dit een zaak waarmee de premier van Australië zich persoonlijk bemoeide. Hierbij bleek dat het waterbedrijf geen kennis meer in huis had en volledig afhankelijk was geworden van externe consultants. Dit leidde tot een ommekeer in het denken over privatisering (die weer teruggedraaid is) en het belang van waterkwaliteit. In de afgelopen jaren heeft prof. Bursill met genoegen waargenomen dat het management van de bedrijven zich weer is gaan interesseren voor de kwaliteit van hun produkt. Onderzoek voor verdere verbeteringen op de lange termijn is hierbij onmisbaar. Het CRC, het Australische Kiwa, werkt dan ook volop samen met andere research-organisaties uit de watersector in de GWRC (Global Water Research Coalition). Door deze internationale samenwerking worden meer en betere resultaten bereikt en dubbelingen voorkomen. 2. Gastcollege Prins Willem-Alexander Op 2 maart 2004 was het een bijzondere dag voor de 3e jaars studenten van het vak ct3420 Civiele Gezondheidstechniek. In plaats van de reguliere hoogleraren stond die dag kroonprins Willem- Alexander voor de klas. De kroonprins wil op deze wijze zijn kennis en ervaringen met watermanagement overdragen aan de studenten en daarmee tevens aandacht vragen voor de wereldwijde problemen op het gebied van water. Op verzoek van de Prins was gekozen voor een informeel en interactief programma. De kroonprins heeft een gastcollege verzorgd over de internationale ontwikkelingen op het gebied van waterbeheer en watervoorziening. Aansluitend zijn er een aantal cases behandeld over waterprojecten in Indonesië, Oost Europa en Zuid-Afrika. Deze cases zijn door de studenten uitgewerkt als eindwerk voor de 1e fase van de studie Civiele techniek (het BSc-eindwerk). prof. Don Bursill (CRC) Het dagprogramma zag er op 2 maart als volgt uit: uur Ontvangst van de kroonprins door de decaan prof. ir. L. de Quelerij en de dagvoorzitter prof. ir. J. C. van Dijk Gastcollege prins Willem-Alexander Waterbeheer Indonesië (prof. ir. E. van Beek) 4

5 Discussie onder leiding van de dagvoorzitter Koffiepauze Kaderrichtlijn Oost Europa (drs. J. Fiselier) Drinkwatervoorziening Zuid-Afrika (ir. L. Rietveld) Discussie onder leiding van de dagvoorzitter Napraten bij een broodje, vertrek kroonprins De Prins zou dus om kwart voor elf met het college beginnen. Zijn komst was zo lang mogelijk geheim gehouden om te voorkomen dat de zaal vol zat met bobo s en buitenstaanders. Toch stonden om half tien de eerste studenten al te dringen voor de deur van collegezaal D. Om half elf werd de Prins in de collegezaal ontvangen met een kopje koffie en werd hij voorbereid op de 250 Delftse studenten die buiten de zaal stonden te trappelen. De Prins vroeg zich af of de studenten net als water naar beneden zouden stromen of dat iedereen bovenin in de collegezaal zou blijven hangen. Gelukkig gedroegen de studenten zich dit keer wel als water, bij de normale colleges blijven ze soms bovenin de krant lezen. Een Leidenaar in Delft de zeespiegelstijging aan de Prins had voorgesteld om het water te ontzouten en dan naar de Sahara te laten stromen. Die jongen had goed nagedacht over het watermanagement, constateerde de Prins. De Prins begon zijn college met de opmerking dat hij als Leidenaar wel een beetje opzag tegen een confrontatie met Delftse techneuten Vervolgens noemde hij een anekdote van een brief van een jongen van de basisschool die als oplossing voor De studenten staan te trappelen voor de deur van collegezaal D Het gastcollege ging vervolgens in vogelvlucht langs de lange weg van de internationale waterconferenties. Eenduidige oplossingen voor de grote problemen zijn er niet, maar aan de hand van korte sheets en enkele plaatjes gaf de Prins inzicht in de complexe materie en de keuzes die er gemaakt moeten worden. Zo benadrukte hij het belang van duurzame ontwikkeling, dat bij diverse internationale conferenties (Dublin, Johannesburg, Kyoto) is onderschreven. De waterproblematiek staat daarmee stevig op de politieke agenda. De uitdaging is om 5

6 57e Vakantiecursus in Drinkwatervoorziening & 24e Vakantiecursus in Riolering en Afvalwaterbehandeling dit vast te houden. Wat kan door afspraken om te zetten in concrete resultaten. Werkelijkheid of Utopie? De Prins maakte duidelijk dat niet alle doelstellingen haalbaar zullen blijken. Tot 2015 zullen dagelijks mensen toegang moeten krijgen tot schoon drinkwater. Momenteel ligt het tempo veel lager. Met grote projecten kunnen steden wel snel van water worden voorzien, maar is het aanvaardbaar om andere delen van de wereld op te geven? Prins Willem-Alexander riep de studenten op om over deze vragen na te denken. Tot slot formuleerde de Prins een aantal conclusies: Het heeft lang geduurd om water op de politieke agenda te krijgen De wereldbevolking groeit, met name in derde wereld landen De landbouwinfrastructuur behoeft dringend verbetering De watervoorziening voor de landbouw behoeft verbetering De bouw van dammen kan helpen om te voorzien in de waterbehoefte Het klimaat is aan het veranderen en natuurrampen lijken toe te nemen De bouw van ontziltingsinstallaties kan een goede bijdrage leveren aan de drinkwatervoorziening in stedelijke agglomeraties Na het eerste deel en aan het eind van het college was er ruimte voor discussie, waar door de studenten volop gebruik van werd gemaakt. In de pauze kregen de studenten voor deze ene keer koffie in de collegezaal aangeboden. De Prins kon zijn kopje koffie nauwelijks opdrinken. De studenten bestormden hem met vele vragen die de Prins deskundig en ontspannen beantwoordde. Ook na afloop van het gastcollege werd er onder het genot van een broodje nog lang nagepraat en doorgediscussieerd. Prof. ir. Hans van Dijk voelde zich wat bezwaard dat de kroonprins Maxima alleen had moeten laten om op Amalia te passen en bood daarom als goedmakertje een speelgoedbeertje met TUD- shirtje Een beertje voor Amalia aan. Ellen Tromp bedankte de prins namens de studenten en gaf de prins een paraplu (i.v.m. de klimaatverandering) en een zakje schoolkrijtjes (om ook bij andere gelegenheden college te kunnen geven). Het bleef zo interessant en gezellig dat de Prins pas ruim na het afgesproken tijdstip om half twee de Faculteit verliet. Op de Faculteit bleef het die dag nog lang onrustig en werd er druk getelefoneerd naar ouders en bekenden over het gastcollege. De algemene conclusie was dat de studenten veel opgestoken hadden van het gastcollege en dat er nog enorme uitdagingen liggen in het waterbeheer om de internationale doelstellingen te realiseren. 3. Werknemers in de collegebanken of het nut van de borreltafel Vorig jaar is bij de TU Delft de MSc-BSc structuur ingevoerd in het onderwijs. Dit houdt in dat de studie als het ware is opgeknipt in een 3-jarige Nederlandstalige basisstudie (de Bachelor) die wordt afgesloten met het Bachelor of Science diploma en een 2 jarige Engelstalige kopstudie (de Master) die wordt afgesloten met het Master of Science 6

7 diploma (equivalent aan het oude ir. diploma). Deze opzet is Europees gestandaardiseerd en door de Ministers van Onderwijs vastgelegd in de declaratie van Bologna. Het grote voordeel is dat studenten de mogelijkheid krijgen om bijvoorbeeld een Bachelor in Aken te doen en vervolgens over te stappen naar een Master in Delft (een verstandige keuze in dit geval ). Ook voor HBO studenten wordt het eenvoudiger om in te stappen in de Master opleidingen, hoewel hier nog wel een bijspijkerprogramma vereist is dat via een schakelklas wordt aangeboden. De eerste ervaringen met de MSc-BSc structuur zijn positief. Door de instroom van buitenlanders en HBOers worden de colleges in de Master fase duidelijk interactiever en dynamischer omdat ingespeeld kan worden op de achtergrond en praktijkervaring van deze studenten, waar ook de gewone studenten weer van profiteren. Tijdens de Vakantiecursus van 2003 bedacht 1 van de directeuren bij de Nieuwjaarsborrel dat het toch zonde was om het onderwijs van de TU Delft alleen te gebruiken voor de reguliere studenten. Was het niet mogelijk om ook werknemers van waterbedrijven de gelegenheid te geven om in deeltijd college te lopen en daarmee hun kennis te verbreden en te verdiepen? Met name voor werknemers met een HBO-achtergrond zou dit interessant kunnen zijn, zeker als ze op deze wijze het Master of Science-diploma bij elkaar konden sprokkelen. Twee jaar verder zijn we nu zover dat dit borreltafel-idee gerealiseerd gaat worden. Na vele voorbereidende werkzaamheden en afstemming met Stichting Wateropleidingen, hebben de decaan en het MT van de Faculteit Civiele Techniek en Geowetenschappen een voorstel goedgekeurd waardoor vanaf september 2004 jaarlijks 10 werknemers uit de watersector in deeltijd bij ons het reguliere MSc-programma kunnen volgen. De basisopzet van het programma wordt als volgt: Instroomeisen Relevant HBO-diploma Minimaal 5 jaar ervaring in de beroepspraktijk Tenminste 50 dagen per jaar beschikbaar voor de studie Curriculum Dit bestaat uit het reguliere studieprogramma van de MSc-Watermanagement. De schakelklas voor HBOers is enigszins verlicht om recht te doen aan de voorkennis van deze groep. Tevens krijgt men vrijstelling voor het onderdeel stage en kan men het afstudeerproject en een deelontwerp in het eigen bedrijf uitvoeren. De colleges worden aangeboden op vaste dagen en volgens een intensief programma. Het studieprogramma voorziet erin dat gemotiveerde studenten het MSC-diploma in deeltijd in 4 jaar kunnen behalen (de voltijdse studieduur bedraagt 2 jaar). Kosten Juridisch en financieel is er geen verschil tussen de deeltijders en de gewone studenten. Dat betekent dat de deeltijders gewoon collegegeld moeten betalen, ten bedrage van 1950 euro per jaar (voor personen die ouder dan 30 jaar zijn). In tegenstelling tot sommige MBA-opleidingen zal er geen sprake zijn van een commercieel tarief. Inmiddels blijkt er inderdaad een grote belangstelling te zijn voor deze deeltijdmaster. Alleen al op basis van mond-op-mond reclame hebben zich zo n 30 werknemers van waterbedrijven, waterschappen en ingenieursbureaus bij Stichting Wateropleidingen en ons aangemeld als belangstellende. Omdat we een numerus fixus van 10 studenten per jaar hebben, zullen we alleen de beste kandidaten accepteren. De procedure hiervoor wordt dat alle geïnteresseerden in januari hun diploma s en CV moeten inzenden, waarna in februari intake-gesprekken zullen plaatsvinden op basis waarvan de definitieve selectie zal plaatsvinden (en het persoonlijke studieprogramma zal worden vastgesteld). Stichting Wateropleidingen is nauw betrokken bij de opzet van de deeltijdmaster en zal waar nodig voor aanvullende begeleiding en ondersteuning zorgen. Voor de gewone studenten betekent de invoering van deze deeltijdmaster dat ze vanaf september 7

8 57e Vakantiecursus in Drinkwatervoorziening & 24e Vakantiecursus in Riolering en Afvalwaterbehandeling 10 oudere jongeren in de collegezalen zullen aantreffen, die al wel veel weten van het vak, maar nog meer willen leren. De deeltijders zullen zich wellicht wat minder mengen in het studentenleven, maar uiteraard wel mee willen borrelen met studenten en staf. Het lijkt ons dat ook een goede gelegenheid om af en toe eens een extra borrel te organiseren in het kader van de teambuilding en de verbroedering. Wie weet wat voor goede ideeën er bij die borrels weer geboren worden is aangeboden aan VEWIN-directeur drs. Theo Schmitz, als representant van de drinkwatersector. Het boek is samengesteld door Peter de Moel, Jasper Verberk en Hans van Dijk, verbonden aan de faculteit Civiele Techniek en Geowetenschappen van de Technische Universiteit Delft. Het wordt uitgegeven door Sdu-Uitgevers, in samenwerking met de TU Delft en met Kiwa Water Research, waarbij de laatste zich financieel garant heeft gesteld voor de eerste oplage. De opmaak van het binnenwerk werd verzorgd door Eefje Ooms. Drinkwater: principes en praktijk is in eerste instantie gericht op de bachelors studenten Civiele Techniek aan de Technische Universiteit Delft, maar kan ook in de master of science variant Watermanagement van de TU Delft en bij andere opleidingen voor de drinkwatersector goede diensten bewijzen. Het is echter niet alleen een must voor studenten, maar ook voor waterprofessionals en voor iedereen die geïnteresseerd is in het wonder uit de kraan. Geïnteresseerden kunnen de website van de Afdeling Watermanagement raadplegen ( en verdere informatie inwinnen bij: - TU Delft, prof.ir. Hans van Dijk, j.c.vandijk@citg.tudelft.nl - SWO, ir. Agnes Maenhout, info@wateropleidingen.nl 4. Drinkwater - principes en praktijk De openbare drinkwatervoorziening in Nederland behoort, zowel voor wat betreft de organisatie als de technologische verworvenheden, tot de beste ter wereld. Wat de basis vormt van deze voorziening valt te lezen in het zojuist verschenen boek Drinkwater: principes en praktijk, waarvan het eerste exemplaar op woensdag 25 augustus 8

9 Uitgangspunten Uitgangspunt voor de inhoud van Drinkwater - principes en praktijk is de gedachte, dat de drinkwatervoorziening van bron tot tap onberispelijk moet zijn. Daarom wordt in het boek regelmatig stilgestaan bij een aantal afgeleiden van dat uitgangspunt: betrouwbaarheid, hoge kwaliteit, gezondheid, duurzaamheid en doelmatigheid. Daarnaast houden de auteurs voor ogen, dat al meer dan een eeuw de technische en organisatorische verworvenheden van de vaderlandse openbare drinkwatervoorziening internationaal gezien toonaangevend zijn, en dat ook in de toekomst moeten blijven. Dat stelt hoge eisen aan de opleiding van drinkwatertechnici. Voor hun toekomstige werk kunnen ze laten leiden door een aantal nog altijd actuele motto s in hun vak: Voorkomen is beter dan genezen; Zorgen voor morgen; Meteen goed; Geen woorden maar daden en Samen sterk. Inhoud Drinkwater - principes en praktijk is modulair van opbouw en behandelt in ruim 360 bladzijden achtereenvolgens het begrip Gezondheidstechniek in relatie tot drinkwater, waarbij de nadruk ligt op de geschiedenis van drinkwatervoorziening en sanitatie, maar ook internationale aspecten aan bod komen. In het hoofdstuk Drinkwaterbedrijven wordt de technische en organisatorische opzet van de openbare drinkwatervoorziening besproken. Dit wordt gevolgd door de hoofdstukken Planning en ontwerp en Financiën. Deze inleidende hoofdstukken worden gevolgd door een vijftal hoofdstukken gewijd aan technische facetten van het drinkwater (Watergebruik, Waterkwaliteit, Grondwater, Oppervlaktewater en Distributie), die samen het grootste deel van de inhoud uitmaken. Gegevens boek Titel: Drinkwater - principes en praktijk : Auteurs: P.J. de Moel, J.Q.J.C. Verberk en J.C. van Dijk Uitgave: Sdu Uitgevers (in samenwerking met TU Delft en Kiwa Water Research), Den Haag, 2004 ISBN-nr: Bestellen Bestellen - bij voorkeur per - kan bij Jonie Keessen van Kiwa Water Research: Jonie. Keessen@kiwa.nl, tel De prijs van het boek bedraagt 45,- inclusief BTW. De 1 e druk is overigens inmiddels uitverkocht. Een 2 e druk en een Engelse versie zijn in voorbereiding. 5. Onderzoek bij de TU Delft Op 22 februari 2005 zal Luuk Rietveld in de aula van de TU Delft zijn proefschrift Improving operation of drinking water treatment through modelling verdedigen. Zoals bekend, heeft Luuk tijdens zijn promotieonderzoek het Stimela-platform ontwikkeld ( waarmee drinkwaterzuiveringsinstallaties kunnen worden doorgerekend. De modellen worden inmiddels door velen gebruikt ter optimalisatie van de bedrijfsvoering. Voorbeelden van verbeteringen zijn het sturen van de bypass van de ontharding als functie van waterkwaliteit en debiet en het sturen van de dosering van ozon eveneens als functie van waterkwaliteit en debiet. In beide gevallen worden duidelijke verbeteringen bereikt, met betrekking tot zowel de waterkwaliteit als de kosten en het milieu. In mei 2005 zal Jasper Verberk in dezelfde aula zijn proefschrift Air-water flow in membrane filtration verdedigen. Het onderzoek van Jasper was gericht op de verbetering van membraanfiltratie door een slimme toepassing van lucht. Hij vond dat de stofoverdracht bij een 2 fasenstroming van lucht en water duidelijk beter was dan bij een stroming van water alleen. Hij onderzocht toepassingen van dit principe bij het reinigen van ultrafiltratie membranen (bekend geworden onder de naam AirFlush), maar ook het verhogen van de flux en retentie bij capillaire nanofiltratie. In beide gevallen bleek een aanmerkelijke verbetering van de prestaties mogelijk, wat eveneens kan leiden tot een betere waterkwaliteit, lagere kosten en een lagere milieubelasting. Vermeldenswaard is verder dat een Franse (gast)student, Lorenz Schrober, die door Jasper begeleid is bij zijn afstudeerwerk naar 2-fasen stroming bij membraan- 9

10 57e Vakantiecursus in Drinkwatervoorziening & 24e Vakantiecursus in Riolering en Afvalwaterbehandeling filtratie, de Veolia Trophee 2004 heeft gewonnen. Uit meer dan 100 inzendingen werd zijn werk gekozen. De prijs bedraagt een reis naar China, een cheque van 2000 euro, een rondleiding langs allerlei Veolia-projecten en een baan bij deze Franse multinational. Nieuwe promovendi zijn er ook te melden. Het afgelopen jaar is ir. Bram van der Veer (Evides) begonnen aan zijn promotieonderzoek naar de rechtstreekse zuivering van oppervlaktewater en in het bijzonder de mogelijkheden van UV daarbij. Hij zal daarbij in ruime mate putten uit zijn uitgebreide experimentele resultaten in het kader van de procesontwikkeling van de zuivering voor de Berenplaat. Net als de meeste promovendi zal zijn proefschrift in belangrijke mate vormgegeven worden via publicaties in de internationale wetenschappelijke literatuur. Een tweede nieuwe promovendus is ir. Arne Verliefde die begonnen is met zijn promotieonderzoek gericht op het afleiden van QSAR s (quantitative structure activity relationships) voor emerging substances. In dit project zullen nieuwe aandachtsstoffen als hormoonverstoorders, geneesmiddelen en NDMA centraal staan. Het doel is om de verwijdering van deze stoffen bij de drinkwaterzuivering beter in kaart te brengen en te kunnen voorspellen op basis van de eigenschappen van de betreffende verbinding. Dit onderzoek sluit aan op het BedrijfsTakOnderzoek dat Kiwa uitvoert. Zoals bekend werken Kiwa en de TU Delft intensief samen bij het onderzoek. De doelstelling is om het BTO te versterken met wetenschappelijk onderzoek door promovendi aan de TU Delft. Dit sluit ook volledig aan bij de visie van de TUD waar inmiddels een Speerpunt Water is opgericht dat extra aandacht en budget voor het wateronderzoek vanuit de TU Delft waarborgt. Daarnaast werken Kiwa en TU Delft samen in het Delfts Cluster, een samenwerkingsverband met ook WL, TNO, GeoDelft en IHE. Voor het (drink)wateronderzoek van DC komen ruime aanvullende budgetten beschikbaar via de zogenaamde BSIK subsidie van de Rijksoverheid. Inhoudelijk zal dit onderzoek zicht richten op de research visie van de bedrijfstak. Dit onderzoek zal tevens worden vormgegeven in samenwerking met internationale instituten en universiteiten in Duitsland, Engeland, Amerika, Australië en Zuid-Afrika. In dit kader komt professor Johannes Haarhof van de Rand Afrikaanse University uit Zuid-Afrika van januari tot augustus 2005 naar de TU Delft als visiting professor. Professor Haarhof zal in deze periode bijdragen leveren aan het onderwijs en onderzoek van de TU Delft. Daarnaast zal het Nederlandse en het Zuid-Afrikaanse onderzoek op elkaar afgestemd worden en zullen er workshops georganiseerd worden die ook voor de bedrijfstak toegankelijk zullen zijn. Tenslotte kunnen we met voldoening de benoeming van 2 nieuwe hoogleraren vermelden, te weten prof.dr.ir. Theo Olsthoorn en prof.dr.ir. Walter van der Meer. Theo Olsthoorn is bij onze afdeling Watermanagement benoemd tot hoogleraar Grondwaterwinning. Hij gaat zijn werk als geohydroloog bij Waterleidingbedrijf Amsterdam combineren met deze nieuwe uitdaging. Ongetwijfeld zal hij in zijn nieuwe positie nieuwe impulsen kunnen geven aan het vakgebied van de geohydrologie en de toepassingen bij Amsterdam en in de bedrijfstak. Walter van der Meer is benoemd tot hoogleraar Membraanfiltratie bij de Universiteit Twente. We zijn trots op deze benoeming van 1 van onze promovendi en wensen Walter veel succes in zijn nieuwe positie, die hij zal combineren met zijn werk als hoofd Procestechnologie en Laboratorium bij Vitens. De samenwerking tussen de TU Delft en UT zal ongetwijfeld een stimulans krijgen door deze benoeming! 10

11 6. Door water verbonden of van medicijnen wordt het water niet beter Haalt de afvalwaterzuivering wel alle schadelijke stoffen uit ons afvalwater? Hoe staat het met de kwaliteit van ons oppervlaktewater? Ons afval lozen we gelukkig niet meer direct in de gracht, maar we plassen bijvoorbeeld wel de overmaat aan geslikte medicijnen weer uit. Als ze niet verwijderd worden, komen ze dan via de waterkringloop in ons drinkwater terecht? Dit is één van de voorbeelden waaruit blijkt dat de verschillende disciplines binnen de Gezondheidstechniek hecht met elkaar verbonden zijn. Het thema van de 57e Vakantiecursus is daarom door water verbonden : wat voor eisen moeten/ willen we stellen aan het watersysteem? Vanuit drinkwater willen we schone bronnen, vanuit riolering en afvalwaterbehandeling moeten we ervoor zorgen dat de kwaliteit van het oppervlaktewater en grondwater goed is. Beide sectoren hebben dus belang bij een goed beheer van het watersysteem. Hoewel er de laatste jaren veel gesproken is over samenwerking in de waterketen, lijkt het zeker zo belangrijk om samen te zorgen voor een goede kwaliteit van het watersysteem. Nieuwe aandachtsstoffen als geneesmiddelen, hormoonverstorende stoffen en andere microverontreinigingen vragen de aandacht van beide sectoren. In het programma van de Vakantiecursus zal op de problemen in de verschillende onderdelen van de waterketen ingegaan worden. Rest nog de vraag of de klant van het drinkwaterbedrijf of het waterschap wel zit te wachten op een integrale aanpak. Het gaat toch goed? En: wat gaat dit de klant kosten? In de gezamenlijke slotsessie zal naar een antwoord op deze vragen worden gezocht. 11