ALGEMENE INLEIDING. 1. Terugblik op de 51e Vakantiecursus

Transcriptie

1 ALGEMENE INLEIDING 1. Terugblik op de 51e Vakantiecursus De 51e Vakantiecursus in Drinkwatervoorziening kende wederom een zeer goede opkomst, met 270 deelnemers werd het record van 285 deelnemers van de 50e Vakantiecursus benaderd. Voor een buitenstaander moge dat verrassend zijn, de echte watermensen weten hoe trouw het publiek van de Vakantiecursus is. Om dit eens nader te onderbouwen, hebben wij de statistieken van de deelname aan de laatste 6 Vakantiecursussen eens op een rij gezet (afb. 1 t/m 3). De conclusie is duidelijk en voor ons als Commissie van Voorbereiding zeer geruststellend: kennelijk doet het programma er niet zoveel toe, jaar in jaar uit komt u gewoon! Zou de Nieuwjaarsborrel dan toch het belangrijkste onderdeel van het programma zijn of slagen wij als Commissie van Voorbereiding er ieder jaar weer in om een programma samen te stellen dat u in hoge mate interesseert? Wij hopen het laatste, maar handhaven voor alle zekerheid de Nieuwjaarsborrel wel op het programma! Het thema van de 51e Vakantiecursus (Strategische ontwikkelingen) bleek goed getroffen. De waterwereld is immers in een stroomversnelling terechtgekomen. Al of niet beïnvloed door de dreigende marktwerking, wordt er volop gediversificeerd, gefuseerd of samengewerkt. Kortom, het gaat tegenwoordig om de markt. Dat is even wennen natuurlijk, maar aan de andere kant hebben we allemaal de principes van het kapitalisme al in onze jeugd ontdekt bij het spel Monopoly (afb. 4). Ik herinner me hiervan persoonlijk nog 3 lessen: (TUD) Afb. 1 - Statistiek aantal deelnemers 1. Je moet zoveel mogelijk kopen, dan win je het spel; 2. Als je teveel tegelijk koopt, kun je niet betalen en ben je de klos; 3. De waterleiding is niet veel waard, maar - en dat weten NUON en Delta natuurlijk allang - als je ook het elektriciteitsbedrijf hebt, levert het veel meer op! De ontwikkelingen in de waterwereld - minder techniek, meer markt - zijn ooit door VEWIN-directeur Gidi Cals heel kernachtig weergegeven met de metafoor "Van Delft naar Nijenrode". U begrijpt dat wij in Delft nogal geschrokken zijn van die uitspraak. Als monopolist op het gebied van onderwijs voor de waterwereld moeten wij kennelijk ineens rekening gaan houden met concurrentie van anderen! Wij hebben ons dan ook ijlings op de hei teruggetrokken en gebrainstormd over onze strategie. En we hebben daar het volgende op gevonden. We gaan om te beginnen een Diensten en Producten BV oprichten met een aparte Account Manager voor de waterwereld. Vervolgens gaan we opleidingen op maat aanbieden met differentiatie in prijs en kwaliteit. Tevens gaan we onze schaal vergroten door overname van Nijenrode, LOI en Teleac. Wat de consequenties van dit nieuwe beleid zullen zijn voor het inschrijfgeld voor de Vakantiecursus kunnen we nog niet overzien, maar een daling ligt niet in de lijn der verwachtingen! Afb. 2 - Aantal deelnemers per bedrijf (I) Afb. 3 - Aantal deelnemers per bedrijf (II) 5

2 Enkele impressies van de 51e Vakantiecursus zijn weergegeven op de afbeeldingen 5 t/m 8. Overigens kunt u deze en nog veel meer foto's op uw gemak bekijken op de tentoonstelling op de 1e verdieping van het gebouw voor Civiele Techniek. De bijdragen van alle sprekers waren wederom van zeer hoog niveau, waarbij de rode draad in het programma en de discussies toch duidelijk was dat de traditionele schotten tussen drinkwatervoorziening, riolering en afvalwaterzuivering in de toekomst zullen gaan verdwijnen. In dit verband paste ook de suggestie van de decaan van Civiele Techniek om de Vakantiecursus in Drinkwatervoorziening en de Vakantiecursus in Riolering en Afvalwaterbehandeling te gaan integreren. Vooruitlopend op de toekomstige integratie zullen beide cursussen in 2000 voor het eerst op dezelfde dag en met een afgestemd programma georganiseerd worden. Afb. 4 - Jong geleerd... Afb. 5 - VWN-voorzitter drs. Van Nuland opent de WOWW internetsite Afb. 7 - Ook de inwendige mens werd goed verzorgd Afb. 6 - Ir. Bruggink legt de voordelen uit van het huishoudwaterproject Leidsche Rijn Afb. 8 - Discussies in de wandelgangen 6

3 2. Onderwijs en onderzoek aan de TU Delft De Sectie Gezondheidstechniek van de TU Delft geeft onderwijs en verricht onderzoek op de 3 vakgebieden die de basis vormen voor het waterketenbedrijf, te weten: drinkwatervoorziening riolering afvalwaterzuivering In de 60-er en 70-er jaren werd de Sectie geleid door Prof. Huisman (drinkwatervoorziening) en Prof. Koot (riolering & afvalwaterzuivering). Het was het tijdperk van grote projecten; geheel Nederland werd voorzien van goede infrastructurele voorzieningen. Onderwijs en onderzoek richtte zich in dit tijdperk uiteraard primair op de grootschalige toepassingen van op zich bekende technieken als zandfiltratie en aerobe afvalwaterzuivering. In de 80-er jaren werd de Sectie door Prof. Kop met bekwame hand geloodsd door een overgangstijdperk waarin het denken sterk bepaald werd door de effecten van waterprojecten op het milieu en de grenzen die uit dat oogpunt moesten worden gesteld aan nieuwbouw en bedrijfsvoering. Dit weerspiegelde zich ook in onderwijs en onderzoek dat zich sterk interdisciplinair ontwikkelde. In de 90-er jaren tenslotte hebben we de overgang gezien naar een tijdperk van kostenreductie en kwaliteitsverbetering. Het waterverbruik stijgt niet meer, nieuwbouwprojecten zijn alleen nog vereist ter vervanging en verbetering van bestaande voorzieningen. Kostenreductie van de bestaande infrastructuur (o.m. door automatisering van de besturing) en kwaliteitsverbeteringen (o.m. door toepassing van membraanfiltratie) staan nu centraal, ook in het onderwijs en onderzoek van de Sectie Gezondheidstechniek. De huidige structuur van de Sectie Gezondheidstechniek is als volgt: Hoofd Sectie Leerstoel Drinkwatervoorziening Leerstoel Riolering Leerstoel Afvalwaterzuivering Vacature (wordt geworven) Prof.ir. J. van der Graaf Het onderwijs aan de Subfaculteit der Civiele Techniek bestaat momenteel uit de volgende onderdelen/vakken: 3e jaar gz3420 Inleiding gezondheidstechniek 4e jaar gz4470 Drinkwater I gz4480 Riolering I gz4490 Afvalwater I 5e jaar gz5420 Algemene hygiëne en epidemiologie gz5450 Practicum drink- en afvalwater gz5520 Drinkwater II gz5530 Riolering II gz5540 Afvalwater II gz5550 Pompen, leidingen Afstudeerproject (26 weken) De Sectie Gezondheidstechniek zal haar onderzoek de komende jaren de volgende focus geven: 1. Optimalisatie Aandachtspunten hierbij zijn kostenreductie en kwalteitsverbetering door onder meer modellering en gebruik automatiseringsmogelijkheden bij ontwerp en beheer infrastructuur. Het onderzoek van de Sectie Gezondheidstechniek kent momenteel de volgende opzet: Partners ir. L. Rietveld Modellering/optimalisatie drinkwaterzuivering RIVM ir. W. van der Meer (NUON) Hydraulische optimalisatie membraanfiltratie NUON, RWTH ir. J. Verberk Luchtspoeling membraanfiltratie NUON, Stork, Kiwa ir. R. van der Aa (GWA) Biologische aktief koolfiltratie GWA, WNN, Norit ir. R. Veldkamp Reductie emissie riolering Rioned, VROM ir. H. Korving Meten/modellering riolering Rioned, RIZA ir. J. Langeveld Interactie riolering-afvalwaterzuivering Rioned, Stowa ir. A. Nieuwenhuijzen Fysisch-chemische voorzuivering rwzi Stowa ir. J. Roorda Membraanfiltratie effluent rwzi Wibo/USF ir. J. Verkerk Ammoniumverwijdering m.b.v. ionenwisselaars Stowa M.Sc. J. Tang Deeltjestellers bij effluentbehandeling Stowa 7

4 2. Specialisatie Hierbij gaat het om nieuwe (zuiverings)technieken als membraanfiltratie waarbij significante nieuwe toepassingen en verbeteringen mogelijk worden door geconcentreerde research. 3. Integratie Een integrale aanpak van de gehele kleine waterkringloop is noodzakelijk om deeloptimalisaties te vermijden. Hierbij spelen niet alleen technische, maar zeker ook beleidsmatige aspecten een grote rol zodat dit onderzoek in samenwerking met derden (Technische Bestuurskunde TUD, EUR) zal worden opgezet. 3. Gijs Oskamprijs Op deze eerste Vakantiecursus van het nieuwe millennium doet een nieuw fenomeen zijn intrede, de Gijs Oskamprijs, die voortaan om de 2 jaar zal worden uitgereikt. De Gijs Oskamprijs is ingesteld door de WBB in overleg met de Commissie van Voorbereiding van de Vakantiecursus in Drinkwatervoorziening en is bedoeld om een extra stimulans te geven aan (jonge) onderzoekers in de watervoorziening. Voor de Gijs Oskamprijs en het ontvangen van de daaraan gekoppelde aanmoedigingspremie van 1000 Euro (ter beschikking gesteld door de Raad van Commissarissen van N.V. Waterwinningbedrijf Brabantse Biesbosch) komen jonge of aankomende academici en HBO'ers in aanmerking. Criteria voor het verlenen van de prijs zijn de originaliteit en de kwaliteit van het onderzoek dat betrekking moet hebben op één van de volgende thema's: het gebruik van oppervlaktewater voor de productie van drinkwater en ander water; de ontwikkeling van de waterkwaliteit van oppervlaktewateren die als bron voor de drinkwatervoorziening gelden; het gebruik en/of beheer van spaarbekkens. Waterwinningbedrijf Brabantse Biesbosch e Afstudeerder Drinkwater Op 23 april 1999 studeerde de 50e student Drinkwater af onder mijn begeleiding. Ter gelegenheid van dit jubileum is er een enquête gehouden onder de 49 eerdere afstudeerders, waarvan enkele resultaten wellicht ook interessant zijn voor directeuren van waterleidingbedrijven (ook al hebben die zelf tegenwoordig dikwijls iets anders gestudeerd). Afbeelding 9 toont dat het aantal studenten de laatste jaren een verontrustende dalende tendens vertoont. De reden hiervoor is een recente herziening van het studieprogramma, waarbij drinkwater een keuzevak is geworden. Overigens heeft de Visitatiecommissie inmiddels geconcludeerd dat deze fout hersteld moet worden, zodat over enige tijd weer een stijging verwacht mag worden. Afb. 9 - Aantal afstudeerders per jaar Afbeelding 10 geeft weer dat de gemiddelde duur van het afstuderen de nominale 6 maanden ruim overschrijdt. De belangrijkste redenen hiervoor zijn het feit dat de meeste studenten in de praktijk afstuderen (hetgeen als zeer positief wordt ervaren) en de hoge eisen die aan het niveau worden gesteld (het afstudeerproject behoort immers het 'visitekaartje' van de student te zijn). Uit de aanmeldingen selecteert de Commissie van Voorbereiding drie genomineerde kandidaten, wiens werk wordt opgenomen in de bundel van de Vakantiecursus en tevens op een poster zal worden gepresenteerd. Dit jaar zijn de genomineerden: A.J. Martijn - Hybride ultrafiltratie van Biesboschwater Ir. J. Krijgsman - Industriewaterproject Roermond Ir. L.T.J. van der Aa - Nitrificatie in snelfilters vóór de waterleidingplas: praktijkonderzoek en modellering Tijdens de Vakantiecursus zal de prijswinnaar bekend worden gemaakt door de directeur van de NV Afb Duur van het afstuderen Dat dit laatste ook succesvol is blijkt uit afbeelding 11 die laat zien dat vrijwel alle afstudeerders direct een baan hebben gevonden, dikwijls bij het bedrijf waar ze zijn afgestudeerd. De 3 studenten die na 3 maanden nog geen baan hadden, bleken vrijwillig te hebben gekozen voor lange (wereld)reizen. Wat de studenten van het afstuderen en de studie vonden, wordt weergegeven in afbeeldingen 12 en 13. Opvallend is dat de studenten 8

5 Afb Hoelang gesolliciteerd? zich kennelijk al goed bewust zijn van de ontwikkelingen in de (water)wereld, getuige hun wens tot meer bestuurlijke, bedrijfskundige en economische vorming. Afbeelding 14 tenslotte geeft de motieven weer van studenten om drinkwater te kiezen als afstudeerrichting. De student die drinkwater het 'minst erg van alles' vond, is inmiddels projectleider bij een gerenommeerd ingenieursbureau. Afb Wat was goed en wat kan beter? (studie CT) De Commissie van Voorbereiding heeft dan ook overwogen om de 52e Vakantiecursus het thema Strategische ontwikkelingen II mee te geven, omdat de actualiteit het afgelopen jaar alleen maar is toegenomen. De uiteindelijk gekozen titel Kosten of kwaliteit? wil uiteraard benadrukken dat financiële aspecten, hoewel belangrijk, bij een zo primaire basisvoorziening als drinkwater nooit allesbepalend kunnen zijn. In dit licht zal als eerste spreker na de dagvoorzitter dr. P. Bol in zijn voordracht Voorkomen is beter dan genezen benadrukken dat de huidige kwaliteit van de drinkwatervoorziening een zeer belangrijke preventieve factor is in de gezondheidszorg. Ir. W. van der Meer zal vervolgens aantonen dat lage kosten en hoge kwaliteit heel goed kunnen samengaan door de veelbelovende technologische ontwikkelingen op het gebied van membraanfiltratie. Drs. P. Hoogendoorn heeft zich als econoom al geruime tijd afgevraagd waarom waterbedrijven vermindering van hun afzet propageren. Op basis van de economische theorie zal hij ons laten zien dat waterbesparing tot welvaartsverlies kan leiden en dat we een onbekommerd waterverbruik mogelijk moeten maken om de maatschappelijke welvaart te maximaliseren. Dr. V. van Dijk zal de ervaringen van de WMO presenteren waarbij kosten en kwaliteit op evenwichtige wijze worden gewogen in het management en de aansturing van het bedrijfsbeleid op basis van het model van de European Foundation for Quality Management (EFQM). Dr.ir. M. Jellema zal toelichten dat een snelle schaalvergroting in de watersector noodzakelijk is om een zelfstandige Nederlandse watersector te behouden die als medespeler op het Europese veld kan optreden. Prof.dr. P. Winsemius tenslotte zal ons verhalen op een kijkje achter de schermen van de politiek. Wat beweegt politici en welke factoren bepalen het machtsevenwicht? Zal drinkwater een uitzonderingspositie behouden en gevrijwaard blijven van marktvoering en privatisering? Kortom, zowel de onderwerpen als de achtergrond en kwaliteit van de sprekers staan ook dit jaar weer borg voor pittige discussies in de wandelgangen en tijdens de afsluitende KIWA/VEWIN Nieuwjaarsborrel.! Afb Wat was goed en wat kan beter? (afstuderen DW) 5. Programma 52e Vakantiecursus Het thema Strategische ontwikkelingen van vorig jaar was kennelijk zo goed gekozen dat het gehele jaar 1999 in het teken heeft gestaan van fusies, allianties, benchmarking en marktvoering. De ontwikkelingen in de watersector zijn zelfs op de politieke agenda terechtgekomen en zowel lokale, provinciale als landelijke politici discussiëren over de voor en tegens van overheidseigendom, regulering en privatisering. Afb Waarom drinkwater? 9