Deze doelenwijzer is het product van de samenwerking tussen de werkgroep Relationele en Seksuele Vorming van het Verbond voor Katholiek Buitengewoon

Transcriptie

1 DOELENWIJZER

2 Deze doelenwijzer is het product van de samenwerking tussen de werkgroep Relationele en Seksuele Vorming van het Verbond voor Katholiek Buitengewoon Onderwijs (VVKBuO) en het Actieterrein Jongeren van Sensoa. Omwille van de wisselende samenstelling van de werkgroep is het niet mogelijk alle individuele leden van de werkgroep apart te vernoemen. Maar van harte dank aan alle leden van de werkgroep RSV die mee hebben nagedacht en gewerkt. Samenstelling: Karen De Wilde en Martine Van Dun

3 Doelenwijzer Deze doelenwijzer is een instrument voor de handelingsplanning op het vlak van relationele en seksuele vorming. Het instrument bestaat uit een opsomming van doelen en mogelijke inhouden. Die kunnen gebruikt worden om een leerproject samen te stellen. Het thema relationele en seksuele vorming is opgesplitst in 4 grote thema s. Elk thema wordt aangeduid met een kleur. Binnen elk thema vind je een selectie uit de relevante ontwikkelingsdoelen voor dat thema, opgesplitst naar Opleidingsvorm 1 en 2 en Opleidingsvorm 3. Vervolgens is er per thema een indeling gemaakt in een aantal subthema s. Voor elk subthema is een overzicht gemaakt van mogelijke operationele doelstellingen en lesinhouden. Lichaam - Sekse - Seksueel functioneren - Puberteit - Hygiëne Seksualiteit - Introductie - Masturbatie - Seksuele relaties - Voortplanting - Seksuele oriëntatie Relaties - Vriendschap - Verliefdheid - Liefdesrelaties - Samenlevingsvormen - Ouderschap Weerbaarheid - Zelfbeeld - Grenzen - Seksueel grensoverschrijdend gedrag - Nieuwe media De indeling is voor een stuk arbitrair. Seksuele opwinding bijvoorbeeld kan besproken worden binnen het thema lichaam maar ook binnen het thema seksualiteit. Bij de operationele doelen wordt daarom telkens de link gelegd naar de relevante thema s. Dat gebeurt door de aanwezigheid van een bolletje met de kleur van de relevante thema s. In de teksten vind je soms verwijzingen naar andere thema s of subthema s: die zijn ook aangeduid met de kleur van de betreffende thema s. 3

4 Bij elk subthema is er een overzicht van een aantal operationele doelen, als voorbeeld van mogelijke operationalisering. Aan elk doel is een summiere omschrijving van mogelijke inhouden toegevoegd. Bij die omschrijving en bij de doelen is geen onderscheid gemaakt naar opleidingsvormen. Leerkrachten kunnen op basis van de beginsituatie van hun groep zelf een selectie maken uit de relevante doelen. Met dit instrument kunnen leerprojectfiches opgemaakt worden: - Bepaal de relevante ontwikkelingsdoelen voor je klasgroep of je leerling - Maak een selectie uit de bruikbare operationele doelen - Stel een inhoud samen op basis van de gekozen doelstellingen. - Kies aangepaste werkvormen en materialen. 4

5 Thema: lichaam Relevante ontwikkelingsdoelen Opleidingsvorm 1 en opleidingsvorm 2 Opleidingsvorm 3 5. De jongere verzorgt zich hygiënisch. 13. De jongere ontwikkelt lichaamsbesef. 14. De jongere ontwikkelt een seksuele identiteit. 38. De jongere gebruikt sociaal aanvaardbare taal in verband met seksualiteit Gezondheidseducatie 2. De leerling verzorgt en gedraagt zich hygiënisch zowel wat betreft de algemene als de intieme hygiëne. 43. De leerling kent de lichamelijke aspecten van relaties en seksualiteit zoals lichaamsveranderingen, lichaamsverschillen, het functioneren van het eigen lichaam en dat van iemand van het andere geslacht. Toelichting Het bovenstaande is een selectie uit de relevante ontwikkelingsdoelen met betrekking tot het thema lichaam. Dit thema wordt verder geconcretiseerd in de subthema s: sekse; seksueel functioneren; puberteit en hygiëne. Algemene inleiding Dit thema gaat over jongens en meisjes, het verschil tussen beide seksen en de ontwikkeling van een kind tot volwassene. Ook het thema hygiëne komt aan bod. Sommige onderwerpen komen bij de verschillende subthema s aan bod. De indeling is altijd een beetje arbitrair. Lichamelijke kenmerken van mannen en vrouwen bijvoorbeeld kunnen besproken worden bij het subthema sekse of seksueel functioneren maar ook bij puberteit. Je kan kiezen welke werkdoelen je waar wil behandelen. 5

6 I. Subthema SEKSE Relevante ontwikkelingsdoelen Opleidingsvorm 1 en opleidingsvorm 2 Opleidingsvorm De jongere ontwikkelt een seksuele identiteit. Gezondheidseducatie 43. De leerling kent de lichamelijke aspecten van relaties en seksualiteit zoals lichaamsveranderingen, lichaamsverschillen, het functioneren van het eigen lichaam en dat van iemand van het andere geslacht. Operationele doelen SEKSE De jongere weet dat kinderen geboren worden als jongen of als meisje kent het eigen geslacht ontwikkelt een seksuele identiteit kan het verschil tussen jongens en meisjes benoemen kent de uiterlijke kenmerken van jongens en meisjes weet dat geslacht een blijvend gegeven is weet dat een meisje uitgroeit tot een vrouw en een jongen tot een man kent de ontwikkeling van baby tot ouderling 6

7 Doelstelling De jongere weet dat kinderen geboren worden als jongen of als meisje Suggesties inhoud Wat willen mensen weten als er een baby geboren wordt? Bij de geboorte van een baby informeren mensen altijd naar het geslacht. Is het kindje een jongen of een meisje? Hoe kom je te weten van welk geslacht de baby is? Als je het niet rechtstreeks kan vragen kan je het waarschijnlijk afleiden uit de naam van het kindje. Er zijn typische meisjesnamen en typische jongensnamen. Sommige namen zijn voor allebei bruikbaar. Soms geven mensen erg originele of vreemde namen aan hun kind en dan is het niet altijd duidelijk. Ook bij namen uit andere culturen is het niet altijd af te leiden om welk geslacht het gaat. De jongere kent het eigen geslacht De jongere ontwikkelt een seksuele identiteit De jongere kan het verschil tussen jongens en meisjes benoemen De jongere kent de uiterlijke kenmerken van jongens en meisjes Ben je zelf een jongen of een meisje? Het is van belang te weten van welk geslacht je zelf bent. Met je geslacht hangt ook je seksuele identiteit samen: weten dat je een jongen/man of meisje/vrouw bent. Jongens ontwikkelen zich tot mannen en meisjes groeien uit tot vrouwen. Met het geslacht hangen ook een aantal rollen vast. Als ze kinderen krijgen worden mannen vader en vrouwen moeder. Mannen en vrouwen zijn niet hetzelfde maar wel gelijkwaardig. Sommige taken worden door sommige mensen alleen aan mannen of vrouwen toegeschreven. Wat vind je daarvan? Hoe kan je zeker weten of een kind een jongen of een meisje is? Bij heel jonge kinderen is het verschil soms moeilijk te zien. Jongens en meisjes verschillen enkel tussen hun benen. Daar bevindt zich hun geslachtsorgaan. Jongens hebben een penis en meisjes hebben een vagina. Voor de rest zijn ze ongeveer gelijk. Als kinderen groter worden, worden de verschillen duidelijker. Hoe ziet een jongen/een meisje er uit? Kan je nog andere kenmerken opnoemen? Het essentiële verschil tussen jongens en meisjes bestaat uit hun geslachtsorganen. Maar als jongens en meisjes aangekleed zijn, kan je toch ook het verschil zien. Er bestaat typisch mannelijke en typisch vrouwelijke kleding. Meisjes kunnen rokjes en jurkjes dragen. Maar niet alle meisjes dragen dergelijke kledij en zeker niet elke dag. Aan hun haartooi kan je het ook soms zien. Maar het is niet altijd even duidelijk. Jongens kunnen lang haar hebben en meisjes heel kort. Meisjes kunnen net als jongens een broek dragen. 7

8 De jongere weet dat geslacht een blijvend gegeven is Kan een jongen ook strikjes in zijn haar dragen? Of een jurkje aandoen? Het is in onze cultuur niet de gewoonte dat jongens of mannen strikjes of jurken dragen. Als een jongen dat toch wil doen, kan het gebeuren dat andere kinderen daar commentaar op geven of hem er om uitlachen. Als een jongen meisjeskleding wil dragen, blijft hij toch een jongen. Een meisje kan zich als jongen kleden. Maar die kledij wijzigt hun geslacht niet. Het echte verschil bestaat uit de geslachtsorganen. Een meisje heeft een vagina en een jongen een penis. De jongere weet dat een meisje uitgroeit tot een vrouw en een jongen tot een man De jongere kent de ontwikkeling van baby tot ouderling Hoe groeien kinderen tot volwassenen uit? De ontwikkeling gaat in fasen. Een mens wordt geboren als baby en maakt dan een ontwikkeling door via de fasen van peuter, kleuter, lagere schoolkind, puber en volwassene tot ouderling. Elke levensfase heeft zijn specifieke kenmerken. Tijdens het leven groeit en ontwikkelt het hele lichaam. Bij kleine kinderen is het lichaam ongeveer hetzelfde bij beide geslachten. Vanaf de puberteit verandert dat. Dan groeit een jongen uit tot een man en een meisje tot een vrouw (zie subthema puberteit). Tijdens het verdere leven groeit en ontwikkelt het lichaam verder. In de latere volwassenheid of middelbare leeftijd begint het lichaam langzaam te verouderen. Mensen krijgen grijze haren en een gerimpelde huid. Bij vrouwen stopt de menstruatie, dat noemen we de menopauze. 8

9 II. Subthema SEKSUEEL FUNCTIONEREN Relevante ontwikkelingsdoelen Opleidingsvorm 1 en opleidingsvorm 2 Opleidingsvorm De jongere ontwikkelt lichaamsbesef. Gezondheidseducatie 43. De leerling kent de lichamelijke aspecten van relaties en seksualiteit zoals lichaamsveranderingen, lichaamsverschillen, het functioneren van het eigen lichaam en dat van iemand van het andere geslacht. Operationele doelen SEKSUEEL FUNCTIONEREN De jongere kent het mannelijk lichaam en kan de mannelijke lichaamsdelen benoemen kent het vrouwelijk lichaam en kan de vrouwelijke lichaamsdelen benoemen kan inhoud geven aan het begrip erectie kan inhoud geven aan het begrip zaadlozing kan inhoud geven aan het begrip menstruatiecyclus kent het seksueel functioneren van mannen kent het seksueel functioneren van vrouwen 9

10 Doelstelling De jongere kent het mannelijk lichaam en kan de mannelijke lichaamsdelen benoemen Suggesties inhoud Wat is typisch aan het lichaam van een man? Het meest typische lichaamsdeel voor een man is zijn geslachtsorgaan of penis. Die bestaat uit de balzak, voorhuid, eikel en penis. Soms is de voorhuid bij jongens wat te smal en moet er een ingreep gebeuren om de voorhuid weg te nemen. Dat noemen we besnijdenis. Sommige godsdiensten vinden het belangrijk dat mannen besneden zijn. De meest gekende religies waar dat het geval is zijn de islam en het jodendom. Vanaf de puberteit krijgt een jongen ook schaamhaar, okselhaar en lichaamsbeharing. Sommige mannen hebben veel borsthaar, andere bijna geen. Mannen hebben ook haargroei in hun gezicht. Er zijn mannen die zich dagelijks scheren. Anderen laten dat haar groeien voor een snor of een baard. Heeft een man ook inwendig specifieke mannelijke organen? Binnen in de balzak zijn er twee teelballen. Die zijn er vanaf de geboorte. In de puberteit groeien ze en maken zaadcellen aan. Die blijven in de teelballen bewaard. Als een jongen zaadcellen aanmaakt, kan hij een zaadlozing krijgen. De jongere kent het vrouwelijk lichaam en kan de vrouwelijke lichaamsdelen benoemen Wat is typisch aan het lichaam van een vrouw? Een vrouw heeft borsten en een vagina. De borsten van vrouwen verschillen onderling: sommige vrouwen hebben platte of bijna geen borsten, andere hebben heel grote borsten. Ook de tepels kunnen variëren in grootte en kleur. De meeste vrouwen dragen een bh om hun borsten te ondersteunen. Bij een vrouw die bevallen is, maken de borsten moedermelk aan. Als ze dat wil, kan ze haar baby borstvoeding geven. De vagina van een vrouw bestaat uit verschillende onderdelen. Een vrouw heeft (binnenste en buitenste) schaamlippen en waar die samenkomen aan de voorkant zit de clitoris. De clitoris is het gevoeligste plekje. Tussen de schaamlippen zitten twee openingen: het plasgaatje en de vagina. Vrouwen hebben ook schaamhaar en okselhaar. Heeft een vrouw ook speciaal vrouwelijke inwendige organen? Een vrouw heeft in haar buik een baarmoeder, eierstokken en eileiders. Vanaf de baarmoeder begint de vagina die uitmondt tussen de schaamlippen. Binnen in de buik van een vrouw in haar vruchtbare jaren (vanaf puberteit tot menopauze) groeit elke maand een eitje. Als het eitje rijp is springt het los, dat moment noemen we de eisprong. Dan gaat het eitje op weg naar de baarmoeder en kan het bevrucht worden (zie thema seksualiteit; subthema voortplanting). Vrouwen worden maar enkele keren in hun leven zwanger. Sommige vrouwen zijn nooit zwanger. Als er geen bevruchting optreedt, zal het eitje afsterven en krijgt de vrouw een bloeding. 10

11 De jongere kan inhoud geven aan het begrip erectie Is de penis van een man altijd in dezelfde toestand? De penis van een jongen of man kan slap zijn of stijf zijn. Een stijve penis noemen we een erectie. Kleine jongens kunnen vanaf de geboorte een stijve penis hebben. Wijst een erectie altijd op seksuele opwinding? Meestal wijst een erectie op opwinding. En jongens of mannen zullen zich vaak wel opgewonden beginnen voelen als ze een stijve penis krijgen. Ze verbinden het hebben van een erectie met opwinding. Maar toch is dat niet altijd de reden. Een penis kan ook stijf worden door aanraking, bijvoorbeeld bij verzorging. De meeste mannen hebben bij het wakker worden s morgens een stijve penis. Dat heet een ochtenderectie. De jongere kan inhoud geven aan het begrip zaadlozing Wat gebeurt er bij een zaadlozing? Als een man een stijve penis heeft en opgewonden is, kan hij ofwel met een partner vrijen of zichzelf stimuleren (masturbatie). Als de stijve penis gestimuleerd wordt, kan de man een zaadlozing krijgen. Bij een zaadlozing of ejaculatie komen de zaadcellen naar buiten, in een dikke vloeistof. Die zaadvloeistof noemen we sperma. Een zaadlozing geeft een prettig gevoel. Het gevoel dat je krijgt bij een zaadlozing, heet een orgasme of klaarkomen (zie thema seksualiteit, subthema masturbatie). De jongere kan inhoud geven aan het begrip menstruatiecyclus Wat is menstruatie? Waarom bloeden meisjes en vrouwen elke maand? In de eierstokken van een vrouw wordt vanaf de puberleeftijd elke maand een eitje rijp. Dat blijft zo doorgaan tot een vrouw in haar menopauze komt. Dan stopt de rijping van eitjes en krijgt de vrouw geen maandstonden meer. Bij de meeste vrouwen gebeurt dat als ze over de vijftig jaar oud zijn. Als het eitje rijp is, springt het los en heeft de vrouw haar eisprong. Het eitje gaat op weg naar de baarmoeder en leeft 24 uur. In de baarmoeder wordt extra slijmvlies aangemaakt om een innesteling van het bevrucht eitje mogelijk te maken. Als de vrouw in die vruchtbare periode seksueel contact heeft met een man, komen er zaadcellen terecht in de baarmoeder en eileiders en kan het eitje bevrucht worden (zie thema seksualiteit, subthema voortplanting). Maar als het eitje niet bevrucht wordt, sterft het af. De extra slijmlaag in de baarmoeder wordt afgebroken en de vrouw krijgt een bloeding. Die bloeding duurt enkele dagen. Vrouwen en meisjes gebruiken dan maandverband of tampons om het bloed op te vangen (zie subthema hygiëne). Na de menstruatie of maandstonden, begint opnieuw een eitje te rijpen. Omdat dit elke maand opnieuw gebeurt, spreken we van een cyclus. 11

12 De jongere kent het seksueel functioneren van mannen Wat gebeurt er allemaal in het lichaam van de man als hij seksueel opgewonden is? Bij jongens en mannen is seksuele opwinding duidelijk voelbaar en zichtbaar omdat ze een erectie krijgen. Bij seksuele opwinding vult de penis zich met extra bloed en wordt hij stijf. Er zijn ook andere tekenen van opwinding zoals stijve tepels, versnelde hartslag en ademhaling maar de erectie is het duidelijkste teken. Als de stijve penis gestimuleerd wordt (door seksueel contact met een partner of door masturbatie), wordt de man steeds meer opgewonden en uiteindelijk krijgt hij een zaadlozing. Na dat orgasme wordt de penis snel terug slap. De jongere kent het seksueel functioneren van vrouwen Wat gebeurt er allemaal in het lichaam van de vrouw als zij seksueel opgewonden is? Bij de vrouw is de seksuele opwinding minder zichtbaar. Zij krijgt net als de man stijve tepels, versnelde hartslag en ademhaling maar ook in haar vagina zijn er veranderingen. Als de vrouw opwinding voelt, maken de wanden van de vagina vocht aan en wordt de vagina nat. Als de vagina verder gestimuleerd wordt door een partner of door de vrouw zelf, kan ook de vrouw een orgasme krijgen. Het gevoeligste deel van de vagina is de clitoris (zie boven). Als de clitoris te sterk of te ruw gestimuleerd wordt, kan dat pijn doen. Het inwendige deel van de vagina is minder gevoelig. Vrouwen kunnen leren welke soort streling of stimulatie ze fijn vinden of nodig hebben om klaar te komen. Dat kunnen ze dan met hun partner bespreken. Als een vrouw klaarkomt trekken de baarmoeder en vagina samen en dat geeft een prettig gevoel. Ook dat prettige gevoel noemen we een orgasme. 12

13 III. Subthema PUBERTEIT Relevante ontwikkelingsdoelen Opleidingsvorm 1 en opleidingsvorm 2 Opleidingsvorm De jongere ontwikkelt lichaamsbesef. 38. De jongere gebruikt sociaal aanvaardbare taal in verband met seksualiteit. Gezondheidseducatie 43. De leerling kent de lichamelijke aspecten van relaties en seksualiteit zoals lichaamsveranderingen, lichaamsverschillen, het functioneren van het eigen lichaam en dat van iemand van het andere geslacht. Operationele doelen PUBERTEIT De jongere kent het lichaam van een vrouw met de secundaire geslachtskenmerken kent het lichaam van een man met de secundaire geslachtskenmerken kan de lichamelijke ontwikkeling van meisje tot vrouw beschrijven kan de lichamelijke ontwikkeling van jongen tot man beschrijven kent de kenmerken van puberteit en kan die bij zichzelf herkennen gebruikt sociaal aanvaardbare taal in verband met het lichaam 13

14 Doelstelling De jongere kent het lichaam van een vrouw met de secundaire geslachtskenmerken De jongere kent het lichaam van een man met de secundaire geslachtskenmerken De jongere kan de lichamelijke ontwikkeling van meisje tot vrouw beschrijven Suggesties inhoud Wat is typisch aan het lichaam van een vrouw? Het lichaam van een vrouw heeft een aantal typische onderdelen. Die noemen we de geslachtskenmerken. Sommige van die kenmerk. Al vanaf haar geboorte heeft een meisje een vagina en vanbinnen in haar buik heeft ze een baarmoeder, eierstokken en eileiders. Na de puberteit heeft ze ook borsten, schaamhaar en een vrouwelijk figuur met brede heupen en een smal middel. Hoe ziet het lichaam van een man er uit? Een jongen wordt geboren met mannelijke geslachtsorganen: een penis en balzak. In de puberteit (tussen 11 en 17 jaar) krijgt een jongen de typisch mannelijke secundaire geslachtskenmerken. Zijn penis groeit, hij krijgt schaamhaar en een mannelijk figuur met smalle heupen en brede schouders. Zijn stem wordt dieper en hij krijgt baardgroei. Wat verandert er allemaal in het lichaam van een meisje tijdens de puberteit? Als een meisje uitgroeit tot een vrouw verandert haar lichaam. In de puberteit krijgt ze de secundaire vrouwelijke geslachtskenmerken. Haar borsten groeien, haar heupen worden breder en ze krijgt schaamhaar en okselhaar. Ook vanbinnen in haar buik verandert er van alles. Vanaf de puberteit wordt elke maand een eitje rijp in de eierstokken. Als het eitje rijp is, komt het los (de eisprong) en verplaatst zich door de eileider naar de baarmoeder. Als het eitje onderweg niet bevrucht wordt (zie thema seksualiteit, subthema voortplanting), sterft het af en krijgt het meisje een bloeding. Die maandelijkse bloeding noemen we de menstruatie. Als een meisje eitjes produceert wordt ze vruchtbaar. Vanaf dan kan ze zwanger worden. De jongere kan de lichamelijke ontwikkeling van jongen tot man beschrijven Wat verandert er allemaal in het lichaam van een jongen tijdens de puberteit? Het lichaam van een jongen verandert tijdens de puberteit. Hij ontwikkelt de mannelijke geslachtskenmerken. Zijn penis groeit en hij krijgt schaamhaar en okselhaar. Zijn stem verandert en wordt zwaarder. Zijn schouders worden breed en in zijn balzak beginnen de teelballen zaadcellen te produceren. Als de jongen zaadcellen aanmaakt, kan hij een zaadlozing krijgen. Bij een zaadlozing komen de zaadcellen naar buiten in een dikke vloeistof die we sperma noemen. Dat geeft een prettig gevoel, en dat heet klaarkomen of orgasme. Een jongen kan een zaadlozing of ejaculatie krijgen in zijn slaap. Meestal gebeurt dat als hij droomt over opwindende dingen en als gevolg daarvan een orgasme krijgt. Dat is dan een spontane of nachtelijke zaadlozing en dat heet een natte droom. Als hij wakker wordt zijn de lakens en zijn kleding nat door het sperma. 14

15 Omdat een zaadlozing een fijn gevoel is, kan de jongen ook een zaadlozing uitlokken. Als hij zelf zijn penis stimuleert kan hij een zaadlozing krijgen. Dat noemen we masturbatie (zie thema seksualiteit, subthema masturbatie). Als een jongen sperma aanmaakt, wordt hij vruchtbaar en kan hij via seksueel contact een meisje zwanger maken. De jongere kent de kenmerken van puberteit en kan die bij zichzelf herkennen Wat verandert er nog meer tijdens de puberteit behalve het lichaam? De lichamelijke veranderingen zijn het meest zichtbare element van de puberteit. Maar deze periode heeft nog andere typische kenmerken. Het is de periode waarin de relatie en omgang met je ouders verandert omdat je groter wordt. Je wil meer zelf gaan beslissen. Je bent het lang niet altijd eens met je ouders. Vaak is er veel ruzie. Je voelt je niet altijd goed in je vel en je kan vlug uit je evenwicht geraken. Dat is het gevolg van alle lichamelijke veranderingen en het feit dat je een ander lichaam krijgt. Je bent vaak heel onzeker. Vrienden worden heel belangrijk in deze levensfase. Je wil bij hen horen en de groep heeft heel veel invloed op je gedrag en je gevoel. Deze levensfase is ook bij uitstek de periode waarin je wil experimenteren met relaties. Je wil een lief vinden en uittesten hoever je kan en wil gaan. Je wordt meer en meer seksueel actief: via masturbatie of met een partner. Je droomt van de toekomst. Herken je bij jezelf deze kenmerken? Het is goed om te weten dat die stormen uit de puberteit tijdelijk zijn en zullen verdwijnen. Je kan met de groep praten over de zorgen en vragen die bij deze fase horen. De jongere gebruikt sociaal aanvaardbare taal in verband met het lichaam Welke benaming gebruik jij thuis of onder vrienden voor de geslachtsorganen? Welke woorden kan je gebruiken op school of bij contacten met dokters? Net als bij het thema seksualiteit in het algemeen is taalgebruik belangrijk bij dit thema. Er moeten afspraken gemaakt worden over welke woorden je waar kan gebruiken. Woorden over het lichaam kunnen opgedeeld worden in medische terminologie, standaardtaal en volkse, dialectische of schunnige uitdrukkingen. Op school en in contacten met artsen of hulpverleners gebruik je best standaardtaal. Voor de geslachtsorganen zijn de termen penis en vagina de standaardtermen (zie ook thema seksualiteit; introductie). 15

16 IV. Subthema HYGIENE Relevante ontwikkelingsdoelen Opleidingsvorm 1 en opleidingsvorm 2 Opleidingsvorm 3 5. De jongere verzorgt zich hygiënisch. Gezondheidseducatie 2. De leerling verzorgt en gedraagt zich hygiënisch zowel wat betreft de algemene als de intieme hygiëne. Operationele doelen HYGIENE De jongere kent de principes van algemene lichaamshygiëne en kan die toepassen kan instaan voor de persoonlijke intieme hygiëne kent maandverband en tampons en kan omschrijven waar die voor dienen kan maandverband of tampons gebruiken Doelstelling De jongere kent de principes van algemene lichaamshygiëne en kan die toepassen Suggesties inhoud Waarom is hygiëne belangrijk? Wanneer en hoe kan je jezelf goed wassen? Een goede persoonlijke hygiëne is belangrijk. Zeker in de puberteit als je lichaam begint te veranderen. Bij pubers wordt de huid en mogelijk het hoofdhaar vetter. Regelmatig wassen met aangepaste producten is nodig. De nodige vaardigheden kunnen in stapjes aangeleerd worden. 16

17 Hygiëne is ook belangrijk omdat een verzorgd iemand aantrekkelijker is dan een ongewassen persoon. Jezelf wassen en verzorgen geeft een goed gevoel. Welke producten zijn er allemaal? Er zijn heel veel verschillende producten. Je kan kiezen wat jij het beste vindt. De jongere kan instaan voor de persoonlijke intieme hygiëne Is het nodig je geslachtsdelen te wassen? De geslachtsorganen moeten net als andere delen van het lichaam regelmatig verzorgd en gewassen worden. Onder de douche mag je dat zeker niet vergeten. Maar er zijn wel enkele aandachtspunten: de vagina was je beter niet met zeep. Dat kan aanleiding geven tot jeuk en ongemakken. Ook speciale producten zijn niet nodig, water volstaat. Bij het wassen van de penis moet de voorhuid naar achter geschoven worden. Wanneer moet je de geslachtsorganen wassen? In principe was je je lichaam en je geslachtsorganen elke dag. Zeker tijdens de menstruatie is een goede intieme hygiëne belangrijk (maar geen zeep!). Ook na seksueel contact of masturbatie is wassen van je penis of vagina aangewezen. De jongere kent maandverband en tampons en kan omschrijven waar die voor dienen De jongere kan maandverband en tampons gebruiken Wat gebruiken vrouwen en meisjes tijdens de maandstonden om het bloed op te vangen? Tijdens de menstruatie vloeit er bloed uit de vagina. Om dat bloed op te vangen gebruiken vrouwen en meisjes ofwel maandverband ofwel tampons. Menstruatiebloed is bloed en heeft dus een rode kleur (en niet blauw zoals in reclame gesuggereerd wordt!) Maandverband wordt in het slipje gedragen. Er zijn verschillende maten en modellen. Het verband moet regelmatig ververst worden. Gebruikte verbanden worden in de vuilnisemmer gegooid. Als een meisje maandverband draagt, kan ze niet zwemmen tijdens haar maandstonden. Sommige meisjes en vrouwen gebruiken daarom tampons. Dat zijn inwendige verbandjes. De tampon moet ingebracht worden in de vagina en ook regelmatig ververst worden. Gebruikte tampons horen in de vuilnisemmer. 17

18 Thema: Relaties Relevante ontwikkelingsdoelen Opleidingsvorm 1 en opleidingsvorm 2 Opleidingsvorm De jongere bouwt persoonlijke relaties op. 30. De jongere onderhoudt persoonlijke relaties. Burgerzin 9. De leerling heeft begrip voor verschillende gezinsvormen en gezinsculturen. Gezondheidseducatie 48. De leerling vormt een eigen opinie over seksuele geaardheid, relaties en seksualiteit en oefent zich in het reflecteren op eigen gedrag. 49. De leerling stelt grenzen en aanvaardt grenzen in relaties. 50. De leerling gaat om met macht en onmacht in relaties. Sociale vaardigheden en competentie 47. De leerling kiest bewust relatievormen, rekening houdend met contextelementen zoals de situatie en de partners. 48. De leerling kan op gepaste wijze met iemand contact leggen. 56. De leerling herkent het belang van afspraken, regels, gelijkwaardigheid en het maken van keuzes binnen een relatie. 61. De leerling weegt het belang af van een relatie tegenover andere relaties en bepaalt zijn prioriteiten. 62. De leerling gaat adequaat om met vormen van afscheid nemen. Toelichting Het bovenstaande is een selectie uit de relevante ontwikkelingsdoelen met betrekking tot het thema relaties. Dit thema wordt verder geconcretiseerd in de subthema s: vriendschap; verliefdheid; relaties; samenlevingsvormen en ouderschap. Algemene inleiding Dit thema gaat over relaties van allerlei aard: vriendschap, verliefdheid en liefdesrelaties. Ook samenlevingsvormen en ouderschap komen aan bod. Je kan kiezen welke werkdoelen je waar wil behandelen. 18

19 I. Subthema VRIENDSCHAP Relevante ontwikkelingsdoelen Opleidingsvorm 1 en opleidingsvorm 2 Opleidingsvorm De jongere bouwt persoonlijke relaties op. 30. De jongere onderhoudt persoonlijke relaties. Gezondheidseducatie 49. De leerling stelt grenzen en aanvaardt grenzen in relaties. 50. De leerling gaat om met macht en onmacht in relaties. Sociale vaardigheden en competentie 48. De leerling kan op gepaste wijze met iemand contact leggen. 61. De leerling weegt het belang af van een relatie tegenover andere relaties en bepaalt zijn prioriteiten. 62. De leerling gaat adequaat om met vormen van afscheid nemen. Operationele doelen VRIENDSCHAP De jongere kent het begrip vriendschap en kan het begrip inhoud geven kan een vriendschap opbouwen weet dat vrienden zeer verschillend kunnen zijn weet dat het onderhouden van vriendschap inzet vraagt kan zijn grenzen aangeven in vriendschap kan het contact met vrienden onderhouden kan het verschil aangeven tussen vriendschap en verliefdheid weet dat vriendschap kan mislukken of voorbijgaan 19

20 Doelstelling De jongere kent het begrip vriendschap en kan het begrip inhoud geven Suggesties inhoud Heb je vrienden? Wie zijn jouw vrienden? Mensen kunnen verschillende vrienden hebben. Je vrienden zijn niet altijd van hetzelfde geslacht als jij. Je kan bevriend zijn met jongens en met meisjes. Met je vrienden kan je leuke dingen samen doen, met je vrienden maak je soms ruzie. Mensen hebben vrienden nodig. Als het goed gaat zijn vrienden eerlijk tegenover elkaar. Vrienden kunnen veel dingen van elkaar verdragen, vrienden doen moeite voor elkaar. Bij een vriend voel je je goed. De jongere kan een vriendschap opbouwen Wie zijn mogelijke vrienden? Waar kan je vrienden vinden? Hoe ben je vriend geworden met je vrienden? Je kan vrienden leren kennen als je dezelfde hobby s hebt of samen in de klas zit. Of als je in dezelfde straat woont. Of wanneer je samen op kamp bent gegaan. Op welke manieren kan je nog vrienden leren kennen? Hoe leg je contact met iemand die je nog niet kent? Ook via internet kan je in contact komen met mensen. Zeker met contact via internet moet je goed uitkijken. Mensen kunnen op het internet een andere identiteit aannemen dan hun reële identiteit (zie thema weerbaarheid, subthema nieuwe media). De jongere weet dat vrienden zeer verschillend kunnen zijn De jongere weet dat het onderhouden van vriendschap inzet vraagt. De jongere kan het contact met vrienden onderhouden De jongere kan zijn grenzen aangeven in vriendschap De jongere kan het verschil aangeven tussen vriendschap en verliefdheid Zijn je vrienden allemaal zoals jij? Wat is het verschil tussen jou en je vrienden? Je vrienden delen niet per definitie dezelfde interesses als jij. Ze hebben ook niet altijd dezelfde mening. Je kunt bevriend zijn met mensen van hetzelfde of van het andere geslacht. Wat doe je om vriendschap in stand te houden? Wat kunnen vrienden samen doen? Begrijpen jullie elkaar altijd? Vrienden kunnen tijd delen en samen dingen doen. Aan vriendschap moet gewerkt worden, vriendschap kent ook moeilijke momenten. Vriendschap vraagt om regelmatig contact: samen dingen doen, met elkaar praten, bellen of schrijven. Soms moet je tijd maken voor een vriend of vriendin. Ook als je daar misschien op dat moment niet veel zin in hebt. Maar je mag ook neen zeggen tegen vrienden. In vriendschap kan het nodig zijn om je grenzen aan te geven en je niet te laten gebruiken (zie thema weerbaarheid, subthema grenzen). Heb je vrienden van verschillend geslacht? Ben je al verliefd geweest op een vriend of vriendin? Voel je voor je vrienden hetzelfde als voor je lief? En doe je dezelfde dingen met je vrienden als met je lief? Wat kan je met allebei doen? En welke activiteiten doe je alleen met vrienden? 20

21 Je kan vrienden en vriendinnen hebben en je kan ook verliefd worden op iemand uit je vriendenkring. Dan wordt die vriend of vriendin je lief. Er zijn een aantal dingen die je zowel met vrienden als met je lief kan doen. Welke? En zijn er ook zaken die je wel met je vrienden doet maar niet met je lief? De jongere weet dat vriendschap kan mislukken of voorbijgaan Zijn er situaties waarin een vriendschap niet blijft bestaan? Wat kan aanleiding zijn tot het verbreken van een vriendschap? En mis je de vrienden die je kwijtraakt? Er zijn allerlei mogelijkheden waarom een vriendschap kan eindigen: een verandering van school, verhuizen, veranderen van hobby, maar ook omdat er ruzie is of omdat er jaloersheid meespeelt. Afscheid nemen van een vriend kan pijnlijk zijn, zeker als de vriendschap eindigt omwille van factoren buiten jezelf om. II. Subthema VERLIEFDHEID Relevante ontwikkelingsdoelen Opleidingsvorm 1 en opleidingsvorm 2 Opleidingsvorm De jongere bouwt persoonlijke relaties op. 30. De jongere onderhoudt persoonlijke relaties. Sociale vaardigheden en competentie 47. De leerling kiest bewust relatievormen, rekening houdend met contextelementen zoals de situatie en de partners. 48. De leerling kan op gepaste wijze met iemand contact leggen. 62. De leerling gaat adequaat om met vormen van afscheid nemen. 21

22 Operationele doelen VERLIEFDHEID De jongere kent het begrip verliefdheid en kan het inhoud geven kent het verschil tussen verliefd zijn en bewondering hebben voor iemand kent de gevoelens van verliefdheid en kan ze omschrijven kent het begrip verkering en kan er inhoud aan geven kan een verkering beginnen weet dat verliefdheid niet altijd beantwoord wordt kent het verschil tussen verliefd zijn en een lief hebben weet dat verliefdheid overgaat kan op een gepaste manier een relatie verbreken weet dat verliefdheid kan evolueren naar liefde Doelstelling De jongere kent het begrip verliefdheid en kan het inhoud geven Suggesties inhoud Wat is verliefdheid? Ben je al verliefd geweest? Verliefdheid is iets wat je overkomt. Als je verliefd bent, idealiseer je de persoon waar je verliefd op bent: hij of zij is de ideale voor jou. Verliefdheid komt en gaat. Je kan verliefd worden op iemand van hetzelfde en van het andere geslacht (zie thema seksualiteit, subthema seksuele oriëntatie). 22

23 De jongere kent het verschil tussen verliefd zijn en bewondering hebben voor iemand De jongere kent de gevoelens van verliefdheid en kan ze omschrijven De jongere kent het begrip verkering en kan er inhoud aan geven De jongere kan een verkering beginnen Op wie kan je verliefd worden? Je kunt verliefd worden op om het even wie. Meestal gaat het om iemand die je leert kennen en waar je wat voor voelt. Maar je kan ook verliefd worden op iemand die jou niet kent (bv. een idool). Dan gaat het meer om bewondering en idealiseren van die persoon. Welke gevoelens heb je als je verliefd bent op iemand? De kenmerken van verliefdheid verschillen per persoon: je kan vlinders in de buik voelen, slappe knieën hebben, blozen, verlegen zijn, stoer doen, de nabijheid van die persoon opzoeken enz. Wat is verkering hebben? Hoe krijg je verkering? Verkering hebben is een andere benaming voor een lief hebben. Er zijn vele manieren om contact te leggen. Wat zijn goede manieren om iemand aan te spreken? Wat zijn tips die je kan geven in verband met versieren van iemand of verknallen van je kansen. Met wie zou je verkering willen? Wat verwacht je van een lief? Je kan op verschillende plaatsen een lief vinden. Waar kan je een lief vinden? Je kan op heel verschillende plaatsen een lief vinden: op school, in de jeugdbeweging, op kamp, op café.. Met een lief kan je meer en andere dingen doen dan met een vriend(in). Wat kan je doen met je lief? Je kan met je lief heel uiteenlopende dingen doen. Het kan prettig zijn om gewoon samen te zitten. Of je gaat ergens naartoe. Welke activiteiten ken je die je met je lief kan doen? De jongere weet dat verliefdheid niet altijd beantwoord wordt De jongere kent het verschil tussen verliefd zijn en een lief hebben Is verliefdheid altijd wederzijds? Heb je al meegemaakt dat je verliefdheid niet beantwoord wordt? Verliefdheid leidt niet altijd tot een relatie. Soms wordt verliefdheid niet beantwoord. Dan heb je liefdesverdriet. Of iemand wordt verliefd op jou terwijl jij niets voelt voor die persoon. Als de gevoelens wel van twee kanten komen, kan er een relatie tot stand komen. En dan heb je een lief. Maar verliefd zijn is niet hetzelfde als een lief hebben. 23

24 De jongere weet dat verliefdheid overgaat. De jongere kan op een gepaste manier een relatie verbreken. De jongere weet dat verliefdheid kan evolueren naar liefde. Blijft verliefdheid duren? Verliefdheid gaat altijd over. Na een tijd zie je hoe de persoon echt is, met goede en minder goede eigenschappen. De fase van de verliefdheid is dan voorbij. Op dat moment kan je ervoor kiezen om je verkering te verbreken. Hoe kan je op een gepaste manier een relatie stopzetten? Je moet het in elk geval zelf aan de persoon meedelen. Maar als de verliefdheid over is, kan je toch ook samen blijven. Want soms gaat verliefdheid over in liefde. En dan heb je een vaste relatie. 24

25 III. Subthema LIEFDESRELATIES Relevante ontwikkelingsdoelen Opleidingsvorm 1 en opleidingsvorm 2 Opleidingsvorm De jongere bouwt persoonlijke relaties op. 30. De jongere onderhoudt persoonlijke relaties. Gezondheidseducatie 49. De leerling stelt grenzen en aanvaardt grenzen in relaties. 50. De leerling gaat om met macht en onmacht in relaties. Sociale vaardigheden en competentie 47. de leerling kiest bewust relatievormen, rekening houdend met contextelementen zoals de situatie en de partners. 56. de leerling herkent het belang van afspraken, regels, gelijkwaardigheid en het maken van keuzes binnen een relatie. Operationele doelen LIEFDESRELATIES De jongere kent verschillende soorten relaties (vriendschap/familie/liefdesrelatie/werkrelaties..) en kan die begrippen inhoud geven kan inhoud geven aan begrippen die te maken hebben met liefdesrelaties: samenwonen, huwelijk, latrelaties, relatiebreuk en scheiding kent het begrip liefdesrelatie en kan er inhoud aan geven kan activiteiten aangeven die je met een partner samen doet en dingen die je apart kan doen kent het begrip jaloersheid en kan er inhoud aan geven kan gevoelens van jaloersheid hanteren begrijpt dat ruzie maken deel uitmaakt van een relatie 25

26 Doelstelling De jongere kent verschillende soorten relaties (vriendschap/familie/liefdesrelatie/werkrelaties..) en kan die begrippen inhoud geven De jongere kan inhoud geven aan begrippen die te maken hebben met liefdesrelaties: samenwonen, huwelijk, latrelaties, relatiebreuk en scheiding Suggesties inhoud Met wie sta je allemaal in relatie? In welke verhouding staan mensen tegenover jou? Wie ken je goed en wie ken je maar van ver? Welke activiteiten horen bij welk type relatie? Mensen hebben allerlei soorten relaties: familie, vrienden, buren en kennissen. Je kent ook mensen die betaald worden om dingen voor je te doen, zoals de tandarts of je leerkracht. Elke soort relatie vraagt om andere omgangsvormen. Met een buur ga je anders om dan met een oom. Je kan dit oefenen aan de hand van de cirkels Wonen mensen die een relatie hebben altijd samen? Met wie kan je allemaal samenwonen? Met wie woon jij samen? Mensen die van elkaar houden (elkaars lief zijn) zijn niet altijd getrouwd of wonen niet altijd samen. En mensen die samen wonen zijn niet altijd elkaars lief. Je kunt ook samenwonen met je familie of met vrienden. Of samen met anderen in een voorziening wonen, of in beschermd wonen. Relaties kunnen eindigen en dan gaan mensen uit elkaar. En blijven ze niet samen wonen. En soms hebben mensen wel een relatie maar kiezen ze ervoor om apart te blijven wonen. Dat heet een LAT-relatie. De jongere kent het begrip liefdesrelatie en kan er inhoud aan geven Heb je zelf een relatie of al een relatie gehad? Ken je mensen die een relatie hebben? Wat doen mensen die een relatie hebben samen? Mensen die een relatie hebben noemen we partners. Zij doen vaak dingen samen. Je kan met een partner een heel aantal dingen doen die je ook met vrienden doet (uitgaan, uit eten gaan, sporten..). Wat is specifiek aan een partner? Een liefdespartner is iemand op wie je moet kunnen rekenen. Het is fijn als je veel interesses kan delen. Met je liefdespartner heb je ook een seksuele relatie. Vrijen is iets wat de meeste mensen enkel met hun partner doen. Zie thema seksualiteit, subthema seksuele relaties De jongere kan activiteiten aangeven die je met een partner samen doet en dingen die je apart kan doen Wat kan je doen zonder je lief erbij? In een relatie zijn mensen niet de hele tijd samen. Soms doe je dingen met je lief en soms doe je dingen zonder je lief. Het is leuk om ook apart zaken te doen. Misschien vind je het niet leuk als je lief dingen doet zonder jou erbij. Dan voel je jaloersheid en wil je samen zijn met je lief. 26

27 De jongere kent het begrip jaloersheid en kan er inhoud aan geven De jongere kan gevoelens van jaloersheid hanteren Vind je het leuk als je lief dingen doet zonder jou erbij? Voel je je dan jaloers? Wat is jaloersheid? Is dit een prettig gevoel? Wat doen mensen als ze jaloers zijn? Waarom is er jaloersheid? Op wie kan je allemaal jaloers zijn? Vele mensen kennen het gevoel jaloers te zijn. Ze zijn bang om hun partner te verliezen aan iemand die liever of knapper of jonger is.. het is niet prettig om jaloers te zijn en het geeft aanleiding tot veel onrust, verdriet en ruzie. Maar je kan ook jaloers zijn op je zus of je vriend of iemand uit je klas. Als iemand iets heeft wat jij ook wil hebben, kan je jaloers worden. Je kan jaloerse gevoelens moeilijk tegenhouden maar je laat je beter niet door die gevoelens leiden. Maar als je dingen echt niet leuk vindt, kan je wel je grenzen aangeven in je relatie. Zie thema weerbaarheid, subthema grenzen De jongere begrijpt dat ruzie maken deel uitmaakt van een relatie Heb je vaak ruzie? Met wie maak je vaak ruzie? Heb je al ruzie gehad met je lief of een goede vriend? Ruzie komt binnen alle relaties voor. Je kan ruzie maken met je ouders of je broer of zus. Ook met je beste vriend of je lief. Hoe ga je hier mee om? Hoe kan je ruzie uitpraten, wat kan je doen om het weer goed te maken?... 27

28 IV. Subthema SAMENLEVINGSVORMEN Relevante ontwikkelingsdoelen Opleidingsvorm 1 en opleidingsvorm 2 Opleidingsvorm De jongere onderhoudt persoonlijke relaties. Burgerzin 9. De leerling heeft begrip voor verschillende gezinsvormen en gezinsculturen. Gezondheidseducatie 48. De leerling vormt een eigen opinie over seksuele geaardheid, relaties en seksualiteit en oefent zich in het reflecteren op eigen gedrag. Operationele doelen SAMENLEVINGSVORMEN De jongere kent de verschillende vormen van wonen en samen wonen kan aangeven in welke samenlevingsvorm hij woont beschouwt de verschillende samenlevingsvormen als gelijkwaardig kent de verschillende woon/werkvormen voor zijn toekomst kan zich voorbereiden op zijn toekomstige woonvorm 28

29 Doelstelling De jongere kent de verschillende vormen van wonen en samen wonen Suggesties inhoud Wie kan er allemaal in één huis wonen? Mensen kunnen op allerlei manieren zelfstandig wonen of samen leven. Veel mensen leven in gezinsverband: een kerngezin, een éénoudergezin, een nieuw samengesteld gezin of een uitgebreid gezin met grootouders erbij. Niet elk gezin heeft kinderen. Het kan ook gaan om een koppel dat getrouwd is of samenwoont of om mensen bij wie de kinderen al zelfstandig wonen. De meeste koppels bestaan uit een man en een vrouw. Maar koppels kunnen ook samengesteld zijn met twee mannen of twee vrouwen. Sommige kinderen leven in een gezin met twee mama s of twee papa s. Zie thema seksualiteit, subthema seksuele oriëntatie Wonen mensen altijd samen met anderen? Er zijn heel wat mensen die alleen wonen. Dat kan zijn voor ze gaan samen wonen of na een scheiding maar het kan ook een bewuste keuze zijn. Niet iedereen die alleen woont, is zonder partner. Mensen kiezen er soms voor om wel een relatie te hebben maar niet samen te wonen, dat noemen we een Living Apart Together of LATrelatie. Ken je nog andere manieren van samen wonen? Een aantal mensen leven in een of andere vorm van een instelling: in beschermd wonen, begeleid wonen, in een tehuis voor werkenden, een home, een dagverblijf. Soms kunnen kinderen niet bij hun ouders verblijven en groeien ze op in een leefgroep of in een pleeggezin. De jongere kan aangeven in welke samenlevingsvorm hij woont Met wie woon jij samen? Leef jij in een kerngezin (met mama en papa) of een andere gezinsvorm? Wie woont in een instelling? Niet alle kinderen wonen met hun ouders in een traditioneel kerngezin. Meer en meer kinderen en jongeren leven in andere samenlevingsvormen. Als je ouders uit elkaar zijn en een nieuwe relatie beginnen, krijg je stiefouders. En misschien ook stiefbroers of stiefzussen. Dat kan leuk zijn maar het kan ook moeilijk verlopen. Het vraagt zeker aanpassing van iedereen die erbij betrokken is. Sommige kinderen kunnen niet bij hun ouders wonen. Sommige kinderen groeien op bij hun grootouders of andere familie. Nog andere kinderen kunnen terecht in een pleegezin of in een voorziening. Dan kunnen ze op bezoek of op weekend gaan bij hun ouders. 29

30 De jongere beschouwt de verschillende samenlevingsvormen als gelijkwaardig Wat denk je van al die gezinsvormen? Hoe zou je zelf het liefst willen wonen? Als kind of als jongere kan je niet zelf kiezen in welke samenlevingsvorm je woont. Het kan zijn dat je het niet leuk vindt in jouw situatie. Of misschien vind je het juist wel fijn als je niet in een doorsnee gezin opgroeit. In onze samenleving kennen we heel verschillende samenlevingsvormen. Die zijn allemaal gelijkwaardig. Ook al geven mensen soms en graag commentaar over die gezinsvormen die ze afwijkend vinden, zoals een gezin met twee moeders. Mensen hebben het recht om een partner te kiezen die zij wensen. Als je volwassen bent, heb je wel meer inspraak over hoe je wil wonen. De jongere kent de verschillende woon/werkvormen voor zijn toekomst Waar kan je terecht als je niet meer naar school gaat? Ga je werken of ga je in een voorziening wonen? Als je niet meer naar school gaat, veranderen er een aantal zaken in je situatie. Misschien ga je op zoek naar werk. Of ga je naar een dagcentrum. Misschien is het nodig dat je verhuist, naar een voorziening bijvoorbeeld. Het is belangrijk dat je inzicht krijgt in de verschillende woon- en werkvormen en wat jouw mogelijkheden zijn. Welke vorm van dagbesteding is gepast voor jou? Kan je zelfstandig wonen of stap je in een vorm van begeleid wonen? Of verblijf je thuis en ga je naar een dagcentrum? De jongere kan zich voorbereiden op zijn toekomstige woonvorm Blijf je wonen waar je nu verblijft of ga je verhuizen naar een nieuwe woonvorm? Niet alle jongeren verblijven thuis. Een aantal jongeren wonen in een voorziening. Als je niet meer naar school gaat, kan je niet meer verblijven in de voorziening waar schoolgaande jongeren wonen. Dan is er een verhuis nodig. Een verhuis is een hele onderneming. Die moet goed gepland worden. Er komt een hele voorbereiding bij kijken. Je kan dat doen aan de hand van het verhuisboek. 30

31 V. Subthema OUDERSCHAP Relevante ontwikkelingsdoelen Opleidingsvorm 1 en opleidingsvorm 2 Opleidingsvorm De jongere bouwt persoonlijke relaties op. 30. De jongere onderhoudt persoonlijke relaties. Sociale vaardigheden en competentie 47. De leerling kiest bewust relatievormen, rekening houdend met contextelementen zoals de situatie en de partners. 62. De leerling gaat adequaat om met vormen van afscheid nemen. Operationele doelen OUDERSCHAP De jongere beseft of er een kinderwens is en kan zijn kinderwens onder woorden brengen heeft inzicht in het werk en de verantwoordelijkheden die ouderschap met zich meebrengen heeft inzicht in de eigen mogelijkheden en moeilijkheden met betrekking tot de zorg voor een kind kent mogelijke hulpbronnen bij de opvoeding van en de zorg voor een kind is op de hoogte van alternatieven bij een onvervulde kinderwens maakt kennis met gespecialiseerde diensten o.a. thuisbegeleiding 31

32 Doelstelling De jongere beseft of er een kinderwens is en kan zijn kinderwens onder woorden brengen Suggesties inhoud Ken je mensen met kleine kinderen? Zou je zelf ook kinderen willen later? De meeste mensen willen kinderen. Maar niet iedereen krijgt ook echt kinderen. Soms lukt het niet of vinden mensen geen partner met wie ze een kind willen. Kinderen krijgen is een verantwoordelijkheid voor de rest van je leven. Kleine kinderen zijn meestal wel schattig. Maar kinderen blijven niet klein en als ze groter worden, moeten ze opgevoed worden. Het opvoeden van kinderen is een serieuze taak. Maar niet iedereen wil kinderen. Sommige mensen willen of kunnen niet voor kinderen zorgen en kiezen er voor om geen kinderen te hebben. Ken je mensen die geen kinderen hebben? Niet iedereen heeft een partner. Soms lukt het niet om zwanger te worden of soms kiezen mensen er voor om geen kinderen te hebben. Als mensen graag kinderen willen maar het lukt niet, is dat verdrietig. Ze kunnen dan eventueel ook een kind adopteren. Ook als je niet goed voor je kind kan zorgen, is het misschien beter om geen kinderen te hebben. Het is verdrietig als je kinderen wil maar beter geen kinderen kan hebben. Het vraagt tijd om dat te verwerken en je zal moeten zoeken naar manieren om met dat verlies om te gaan. De jongere heeft inzicht in het werk en de verantwoordelijkheden die ouderschap met zich meebrengen Wat is allemaal nodig om voor een klein kind te zorgen? Wie kan daar bij helpen? Een kind vraagt heel veel en lang volgehouden zorg, in het begin zelfs dag en nacht. Een kind krijgen betekent ook een levenslange verantwoordelijkheid. Ook als je kind opgroeit en volwassen is, blijf je nog steeds de moeder of de vader. Veel mensen krijgen steun van hun ouders of familie. Soms worden ook speciale diensten ingeschakeld om mensen te helpen bij het ouderschap. De jongere heeft inzicht in de eigen mogelijkheden moeilijkheden met betrekking tot de zorg voor een kind Kan je je voorstellen wat het inhoudt om voor een kind te zorgen? Op wie zou je kunnen rekenen voor hulp? Niet iedereen is in staat om de zorg voor een kind te organiseren en vol te houden. Daardoor loopt het soms mis. Dan kunnen sommige kinderen niet bij hun ouders blijven wonen en komen ze terecht in een pleeggezin of een instelling. Dat kan een tijdelijke oplossing zijn of een permanente. De jongere kent mogelijke hulpbronnen bij de opvoeding van en de zorg voor een kind Als je het niet zelf aankan, kun je een beroep doen op hulp. Andere mensen kunnen de zorg gedeeltelijk of volledig overnemen. De keuze om kinderen te krijgen moet goed doordacht gebeuren. 32

33 De jongere is op de hoogte van alternatieven bij een onvervulde kinderwens Als je geen kinderen hebt omdat je geen partner hebt of niet goed genoeg voor je kind zou kunnen zorgen, zijn er alternatieven mogelijk: welke? Ook als je zelf geen kinderen kan hebben, kan je toch een speciale band hebben met kinderen. Je kan tante of oom worden; je kan misschien peter of meter zijn van een kind. Een andere mogelijkheid is dat je kan meewerken in een kinderdagverblijf of.. Als je van kinderen houdt, is het ook fijn om af en toe voor de kinderen van iemand anders te mogen zorgen. Dan heb je minder verantwoordelijkheid en doe je vooral leuke dingen met de kinderen. De jongere maakt kennis met gespecialiseerde diensten o.a. thuisbegeleiding Er kan een bezoek gebracht worden aan diensten die de zorg voor kinderen opnemen: thuisbegeleiding, Kind en gezin, crèches, een instelling. 33