Haalbaarheidsonderzoek De Sypel

Transcriptie

1 Haalbaarheidsonderzoek De Sypel Opdrachtgever Gemeente Harderwijk Referentienummer / EO01 Samenstelling Onno Damen Rop Krist Lisa Maat Status Stand van zaken/tussenrapport Zwolle, 22 mei 2017

2 Inhoud 1 Inleiding en vraagstelling Leeswijzer De spiegel De horizon Beleidsreflectie Inzicht in landelijke trends en ontwikkelingen Beeld zwembaden omliggende gemeenten Consultatieronde zwembaden Uitkomst enquête Vervolg Bijlage: bezettingsrooster binnenbaden De Sypel De inhoud van deze uitgave is eigendom van ICS Adviseurs B.V. te Zwolle. Enkel de opdrachtgever waarmee ICS Adviseurs B.V. een overeenkomst is aangegaan, heeft een gebruiksrecht voor deze uitgave. De inhoud en omvang van dat gebruiksrecht zijn vastgelegd in de algemene voorwaarden van ICS Adviseurs B.V., d.d. december 2008, dan wel in de overeenkomst zoals hiervoor bedoeld. Elk ander gebruik van deze uitgave, door opdrachtgever en of derden is uitgesloten, inhoudende dat niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, via internet, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van ICS Adviseurs B.V.

3 1 Inleiding en vraagstelling De gemeente Harderwijk wil een onderzoek uitvoeren naar het toekomstperspectief van het zwembad De Sypel. De reden is dat het zwembad ongeveer 40 jaar oud is en toe aan ingrijpend onderhoud. Het college heeft reeds eerder besloten voorlopig alleen het hoogstnoodzakelijke groot onderhoud toe te passen op het zwembad. De geraamde onderhoudskosten voor instandhouding van het huidige zwembad bedragen ruim 10 miljoen voor de komende 20 jaar. Voordat er grote investeringen in het zwembad worden gedaan, is eerst een toekomstperspectief nodig met daarin een ambitiebepaling. De hoofdvraag is in hoeverre het huidige zwembad in stand moet worden gehouden en ingrijpende renovatie of (gedeeltelijke) nieuwbouw wenselijk/noodzakelijk is. Hierbij zijn de volgende deelvragen aan de orde: Wat is de behoefte aan zwemwater (bassins) op basis van het gemeentelijk sectoraal (sport)beleid en de behoefte van de inwoners van Harderwijk? Hoe vertaalt deze behoefte zich in een huisvestingssituatie die op financieel verantwoorde wijze te realiseren is? 1.1 Leeswijzer Hoofdstuk 2 beschrijft de spiegel. Dit is de huidige situatie van het zwembad feitelijk beschreven. Hoofdstuk 3 beschrijft de horizon. Dit is de context waarbinnen een afweging moet worden gemaakt voor het toekomstige zwembad. Deze context wordt gevormd door een verdiepingsonderzoek op verschillende onderdelen. Hoofdstuk 4 beschrijft de vervolgstappen. Hier wordt een doorkijk gegeven van de stappen die in de periode van mei tot en met september 2017 gezet worden om te komen tot het haalbaarheidsonderzoek op basis waarvan de besluitvorming kan plaatsvinden. 22 mei / EO01 3/19

4 2 De spiegel Ten behoeve van het maken van een foto van de bestaande situatie van zwembad De Sypel is ICSadviseurs in gesprek gegaan met onder andere het management van De Sypel over het huidige functioneren. Daarnaast zijn de aangeleverde cijfers omtrent de bezetting en exploitatie geanalyseerd. Puntsgewijs komt het resultaat van deze analyse in dit hoofdstuk aan de orde. Bouwkundige en functionele staat De technische en functionele staat van het zwembad is in een conditie die niet voldoet aan de actuele eisen en wensen. Zowel technische als functionele aanpassingen zijn nodig om ervoor te zorgen dat het zwembad geschikt is voor verzorgd gebruik. De gemeente Harderwijk heeft in maart 2016 een meerjarenonderhoudsplan opgesteld. Uit deze rapportage blijkt dat in de periode 2016 tot 2025 onderhoud is voorzien met een omvang van 5,3 miljoen inclusief btw. Dit is exclusief de functionele aanpassingen. Over een periode van 20 jaar gaat het om een bedrag van ruim 10 miljoen. Gebruik Parameters inzicht bezetting Van De Sypel is een bezettingsrooster ontvangen. Dit rooster is geanalyseerd met de volgende parameters: Er wordt onderscheid gemaakt tussen de drie baden: wedstrijdbad, instructiebad en recreatiebad. Er wordt onderscheid gemaakt in vier soorten functies qua gebruik: recreatie, banenzwemmen, verhuur en les. Het zwembad is zeven dagen per week geopend. De openingstijden verschillen per dag. Echter, in het bepalen van de bezetting in dit rapport wordt uitgegaan van de langst mogelijke openingstijden zoals in het aangeleverde bezettingsrooster aangegeven, van 7.00 uur tot uur, voor iedere dag van de week. Immers, de exploitatie draait ook ervan uitgaande dat het zwembad 24/7 onderhouden moet worden. Hiervan uitgaande is er 15 uur per dag per zwembad zwemwater beschikbaar. Gezien er drie zwembaden zijn, maakt dat 45 uren zwemwater per dag in totaal beschikbaar is. Met een opening van zeven dagen in de week resulteert dat in 315 uren beschikbaar zwemwater per week. In onderstaande tabel is de bezetting van zwembad De Sypel weergegeven per dag. Bezetting zwembad De Sypel dag bezetting in uren bezettingspercentage maandag 33 73% dinsdag 31 69% woensdag 40 88% donderdag 38 84% vrijdag 37 81% zaterdag 30 66% zondag 18 40% Gemiddelde bezetting % Tabel 1: bezetting zwembad De Sypel NB: bezet betekent niet dat het zwembad ook effectief benut wordt. Er kunnen 2 of 200 mensen aanwezig zijn. 22 mei / EO01 4/19

5 Uit de tabel blijkt dat zwembad De Sypel een gemiddelde bezetting kent van 72% van de beschikbare zwemwateruren. Wat opvalt is het verschil in bezetting tussen de doordeweekse dagen en het weekend. In het weekend is de bezetting lager. De zaterdag kent een betere bezetting dan de zondag, doordat er dan nog zwemles wordt gegeven, wat op zondag niet gebeurt. De relatief lage bezetting op dinsdag, in vergelijking met andere doordeweekse dagen, is te verklaren door het ontbreken van verhuur op deze dag (zie bezettingsrooster in de bijlage). In onderstaande figuur is de relatieve bezetting naar functie weergegeven. Relatieve bezetting banenzwemmen 9% les 49% recreatie 31% verhuur 11% banenzwemmen recreatie verhuur les Figuur 1: relatieve bezetting naar functie Van de uren dat de baden bezet zijn, is dat het meeste door les. Deze hoge bezetting door les wordt mede verklaard door het feit dat het schoolzwemmen binnen de gemeente Harderwijk in De Sypel plaatsvindt. Bezetting door recreatie, verhuur en banenzwemmen volgen. In onderstaande figuur is de bezetting per bad weergegeven afgezet tegen het aantal beschikbare uren per bad per week. 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% wedstrijdbad; 79% Bezetting per bad instructiebad; 68% recreatiebad; 68% wedstrijdbad instructiebad recreatiebad Figuur 2: bezetting per bad 22 mei / EO01 5/19

6 Eerder is genoemd dat het zwembad niet volledig bezet is. In bovenstaande figuur staat uitgesplist hoeveel ruimte er nog is in het gebruik van de verschillende baden. Verschil is op te maken tussen enerzijds het wedstrijdbad en anderzijds het instructiebad en het recreatiebad. Laatstgenoemden zijn minder goed bezet dan eerstgenoemde. De goede bezetting van het wedstrijdbad kan verklaard worden door het school- en instructiezwemmen in De Sypel (zie bezettingsrooster in de bijlage). Afsluitend een beeld van de bezetting van het buitenbad. Hier is wederom gerekend met de langst mogelijke openingstijden van 7.00 uur tot uur. Een bezetting per bad en per functie is niet beschikbaar. Overigens geldt bij deze bezetting wederom dat bezetting niet automatisch de effectieve benutting betekent. Bezetting buitenbad De Sypel Dag Bezetting in uren Bezettingspercentage Maandag 6 46% Dinsdag 6 46% Woensdag 8,5 65% Donderdag 6 46% Vrijdag 6,5 50% Zaterdag 4 31% Zondag 6 46% Gemiddelde bezetting 43 47% Tabel 2: bezetting buitenbad De Sypel De bezetting van het buitenbad (het bad kent beperkte openingsmaanden, van mei tot en met september) is lager dan het binnenbad. Dat het buitenbad het slechter doet dan het binnenbad zal verderop ook blijken, betreffende de bezoekersaantallen afgezet tegen het beschikbare zwemwater. Dit ligt vele malen lager voor het buitenbad dan voor het binnenbad. Exploitatie Sportcomplex De Sypel bestaat naast het zwembad ook uit de sporthallen. Voor de exploitatie is geen uitsplitsing te maken naar het zwemmen en het sporten. In onderstaande tabel is de exploitatie van sportcomplex De Sypel weergegeven. Exploitatieoverzicht Sport en Aquacentrum De Sypel jaar K300 Personeel- en organisatiekosten K310 Vaste lasten K320 Energie K330 Onderhoud K340 Overige uitgaven en opbrengsten Totaal lasten De Sypel K350 Opbrengsten Zwem & Sport Exploitatiesaldo Tabel 3: exploitatieoverzicht sportcomplex De Sypel Er is geen detailuitsplitsing van de kosten naar sport en zwembad beschikbaar. In de verdere uitwerking wordt deze gemaakt. Uit de tabel blijkt dat De Sypel in de jaren 2009 tot 2012 en de jaren 2015 en 2016 een redelijk constant beeld laat zien qua exploitatiesaldo. De jaren 2013 en 2014 waren negatieve uitschieters, overigens te verklaren door onder andere nieuwbouw van de sporthallen van het complex. 22 mei / EO01 6/19

7 Voor de jaren 2014, 2015 en 2016 is ook een meer gespecificeerd inzicht beschikbaar van de bezoekersaantallen van het zwembad en de daaraan gerelateerde omzet. Deze is in onderstaande figuur weergegeven. Figuur 3: bezoek en omzet zwembad De Sypel In onderstaande tabel is een meer gespecificeerd overzicht van de bezoekersaantallen opgenomen en de daaraan gerelateerde bezoekomzet. jaar omschrijving bezoek omzet bezoek omzet bezoek omzet Recreatief zwemmen Zwemlessen Ouderen Ouder & Kind (+ zwangerschapszwemmen) Aquasportief Discozwemmen Schoolzwemmen Verenigingsgebruik totaal relatieve positie Recreatief zwemmen 32% 28% 32% 28% 32% 27% Zwemlessen 27% 29% 29% 33% 27% 33% Ouderen 3% 3% 3% 3% 3% 3% Ouder & Kind (+ zwangerschapszwemmen) 4% 3% 3% 3% 3% 3% Aquasportief 2% 3% 2% 3% 2% 3% Discozwemmen 1% 1% 1% 1% 1% 1% Schoolzwemmen 24% 25% 24% 24% 25% 24% Verenigingsgebruik 7% 7% 7% 7% 7% 7% totaal 100% 100% 100% 100% 100% 100% Tabel 4: bezoekersaantallen en -omzet naar doelgroep In 2016 is ook het schoolzwemmen gespecificeerd. Voor het schooljaar betreft dit ongeveer een bezoekersaantal van kinderen gedurende 1 jaar. Voor het verenigingsgebruik is een aanname gedaan omdat dit fluctueert afhankelijk van de competities en uitval door vakantie. Het totale bezoekersaantal voor De Sypel komt daarmee op circa in 1 jaar. 22 mei / EO01 7/19

8 Benchmark Zwembad De Sypel beschikt over relatief veel baden en dus beschikbaar zwemwater. Voor het binnenbad exclusief de peutercirkel is dat 975 vierkante meter en voor het buitenbad exclusief de glijbaan is dat vierkante meter beschikbaar zwemwater. Voor zwembaden worden twee kengetallen vaak gebruikt, namelijk: Het animocijfer; Het bezoekersaantal versus het aantal vierkante meters zwemwater. Animocijfer Het animocijfer geeft de verhouding tussen het aantal bezoekers van een zwembad en het inwoneraantal van het verzorgingsgebied. Het verzorgingsgebied is in het geval van De Sypel het aantal inwoners van de gemeente Harderwijk. In onderstaande tabel is het animocijfer voor De Sypel weergegeven. Animocijfer landelijk recreatief 1,2 1,2 1,8-2,0 activiteiten/evenmenten 0,1 0,1 0,3-0,5 leszwemmen/instructie 1,1 1,0 1,1-1,3 verenigingen/groepen 0,5 0,5 0,6-0,8 basischolen 0,9 0,9 0,2-0,4 Totaal 3,9 3,7 4,0-5,0 Tabel 5: animocijfer De Sypel Bezoek versus beschikbaar zwemwater In onderstaande tabel is het bezoekersaantal afgezet tegen het beschikbare aantal vierkante meters zwemwater. Bezoekers per m² zwemwater landelijk binnenbad buitenbad Tabel 6: Bezoekersaantallen afgezet tegen beschikbaar zwemwater Zowel voor het animocijfer als het tweede kengetal is de constatering dat De Sypel lager scoort dan landelijk. De reden ligt in het feit dat De Sypel beschikt over relatief veel baden en dus veel beschikbaar zwemwater. 22 mei / EO01 8/19

9 3 De horizon 3.1 Beleidsreflectie Ter context van het vraagstuk wordt in deze paragraaf het beleid van de gemeente Harderwijk omtrent het zwembad De Sypel weergegeven. Dit vanuit twee perspectieven: het zwembad als locatie voor activiteiten en als gemeentelijk vastgoed. Activiteiten Sport en Bewegen beleidsnota Er wordt gefocust op multifunctionele sportclusters, zoals het cluster De Sypel waar het zwembad deel vanuit maakt. Deze clusters zijn samenwerkingsverbanden van sportverenigingen, commerciële sportaanbieders, zorginstellingen, wellness, kantoren, kinderopvang en sport- en beweegopleidingen. Het cluster De Sypel wordt genoemd, er kan verwacht worden dat er een rol toebedeeld is aan het zwembad in het vormen van dit samenwerkingsverband. Hoe deze rol en het samenwerkingsverband eruit zien staat niet toegelicht in deze nota. In het Beleidskader exploitatie en beheer buitensport staat dat er voor het fysieke aspect van deze sportclusters gestreefd wordt naar clusters met een redelijk kwaliteitsniveau, geborgd door middel van beheerplannen. Daarnaast komt in de beleidsnota het schoolzwemmen binnen de gemeente Harderwijk aan de orde, dit vindt plaats in De Sypel. Tijdens het startgesprek aan het begin van dit onderzoek is besproken dat het schoolzwemmen voor nu niet ter discussie staat. Zodoende heeft De Sypel een rol in het bewegingsonderwijs van de gemeente. Verder wordt genoemd: Harderwijk kent een goede basisinfrastructuur met een gevarieerd en kwalitatief goed aanbod binnen-, buiten- en watersportvoorzieningen, verspreid over de stad en aansluitend op de vraag van de inwoners. Het is zaak die infrastructuur op peil te houden en in de pas te laten lopen met de demografische ontwikkelingen en de prognoses voor capaciteit en behoefte. De toekomstige behoefte aan zwemwater volgens de bevolkingsprognoses wordt later in het proces bepaald. Behoefte van de inwoners van de gemeente, verzameld door middel van een enquête, wordt in paragraaf 3.5 besproken. WMO-beleidsnota Doelstellingen van het WMO-beleid worden in dit document gepresenteerd, onderverdeeld in preventie, kracht en vangnet. De beleidspunten die onder de drie velden worden genoemd worden mede gerealiseerd door inzet vanuit de andere beleidsterreinen. Voor alle beleidspunten die worden beschreven geldt dat inzet vanuit het sportbeleid, dan wel vanuit het preventiegezondheidsbeleid, wordt genoemd. Sporten wordt voor beperkten en kwetsbare doelgroepen zoals anderen worden genoemd, een manier om te participeren in sociale netwerken. Daarnaast is sporten goed voor de fysieke gezondheid. In de nota wordt niet ingegaan op welke sporten geschikt worden geacht voor bijvoorbeeld beperkten of minder actieve senioren. Voor deze doelgroepen is zwemmen een geschikte sport: doordat men gewichtsloos is in het water, is bewegen gemakkelijker. Zo kan er voor De Sypel als gemeentelijk zwembad in Harderwijk een kans liggen om uitvoering te geven aan het WMO-beleid van de gemeente. Accommodatie Routekaart De Energieke Stad Met dit document presenteert de gemeente het ambitieniveau van 45% minder CO 2 -uitstoot in De gemeente stelt een businesscase op om het gehele gemeentelijke vastgoed volgens deze ambitie te verduurzamen. De Sypel in het geheel is momenteel een grote verbruiker binnen de gemeente. Dit verbruik wordt logischerwijs veroorzaakt door het zwembad, gezien de sporthallen recent gebouwd zijn en het 22 mei / EO01 9/19

10 zwembad gedateerd is. Fikse maatregelen omtrent het zwembad zijn dan ook te voorzien. Welke maatregelen er exact genomen moeten worden in de huisvesting van het zwembad hangt af van wat er met de huisvesting in de toekomst gebeurt. Aan de hand van onderstaand vierstappenmodel dat de gemeente gebruikt om tot duurzame energievoorziening te komen, wordt duidelijk dat maatregelen verschillen voor bestaande gebouwen ten opzichte van nieuwbouw. Figuur 4: vierstappenmodel duurzame energievoorziening Stap 1 kan bijvoorbeeld het aanbrengen van gevelisolatie betekenen om zo de energievraag terug te dringen. Een voorbeeld van een maatregel betreffende stap 2 is het benutten van restwarmte. Stap 3 kan het gebruik van zoveel mogelijk zonne- of windenergie inhouden om aan de gereduceerde energievraag te voldoen. Bij stap 4 wordt het deel van de energievraag waar niet aan voldaan kan worden door gebruik van duurzame energiebronnen, ingevuld door gebruik van fossiele bronnen. Energie van deze bronnen dient zo efficiënt en schoon mogelijk gebruikt te worden. 3.2 Inzicht in landelijke trends en ontwikkelingen Naast dat voorgaand beleid van invloed is op de toekomst van zwembad De Sypel, zijn de ontwikkelingen in het zwemmen, zowel sportief als recreatief, dat ook. De ontwikkelingen zullen eerst op de activiteiten, dan op de accommodatie toegespitst worden. Macrotrends zijn van invloed op de activiteiten in sportief zwemmen. Hieronder worden de trends benoemd die volgens het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) van invloed zijn op sportparticipatie in het geheel, vervolgens zal een vertaling worden gemaakt naar de zwemsport. Activiteiten Demografische ontwikkeling De Nederlandse bevolking vergrijst en ontgroent doordat ouderen langer leven en er minder kinderen geboren worden. Ouderen sporten minder dan jongeren. Deze verandering in de bevolkingssamenstelling kan dus betekenen dat de sportparticipatie op termijn zal afnemen. Economische ontwikkeling Commercialisering van de sport wordt genoemd als factor die van invloed kan zijn op sportdeelname. Nieuwe mogelijkheden voor sporten worden commercieel aangeboden, te verwachten is dat hier bepaalde marketingstrategieën voor worden ingezet, die het effect kunnen hebben dat meer mensen gaan sporten. 22 mei / EO01 10/19

11 Sociaal-culturele ontwikkeling Steeds meer mensen zijn zich bewust van het belang van een gezonde leefstijl. Deze bewustwording wordt verstrekt doordat er vanuit de overheid en de maatschappij steeds meer gefocust wordt op de eigen verantwoordelijkheid en de financiële gevolgen van ongezond gedrag. Sportparticipatie kan zodoende toenemen. Vervolgens kan individualisering ervoor zorgen dat de vorm waarin de sportparticipatie plaatsvindt verandert. Men sport vaker individueel, op het moment dat en hoelang men zelf wil, in plaats van in clubverband waar vaak vaste trainingsmomenten gelden. Technologische ontwikkeling Technologische ontwikkeling kan zowel voor een toename als een afname van de sportparticipatie zorgen. Door middel van digitaal contact kan men makkelijk onderlinge prestaties vergelijken, elkaar stimuleren en afspreken samen te gaan sporten. Daartegenover staat dat men de beschikbare vrije tijd in toenemende mate besteedt aan het gebruiken van één van de devices die in het bezit zijn. Politieke ontwikkeling Ook de politieke ontwikkelingen die door het RIVM worden genoemd kunnen zowel voor een toenemende als een afnemende sportparticipatie leiden. Stimulering van sportdeelname vanuit de overheid op alle schaalniveaus kan zorgen voor een toenemende sportdeelname. De bezuinigingsopgave van de gemeenten daarentegen kan resulteren in minder (aantrekkelijke) sportaccommodaties, wat kan leiden tot een afnemende sportdeelname. Een vertaling van bovenstaande naar de zwemsport laat het volgende zien: Vergrijzing en ontgroening zouden zoals genoemd kunnen leiden tot afname van de sportparticipatie. Voor de zwemsport ligt dit echter anders. Zwemmen is namelijk een populaire sport onder ouderen. Daarnaast sporten ouderen ook meer dan vroeger. Daardoor zal de sportparticipatie per saldo niet veel dalen, ondanks dat er een ontgroening van de bevolking plaatsvindt waardoor er bijvoorbeeld minder vraag naar zwemles is. In de gemeente Harderwijk kan de positie van de zwemsport anders uitpakken in vergelijking met het land als geheel, omdat de demografische ontwikkeling hier anders is zoals omschreven in de structuurvisie Harderwijk De bevolking van de gemeente vergrijst, echter de ontgroening is minder sterk dan elders. Er wordt genoemd dat het percentage 0 tot 15-jarigen maar licht afneemt. Ofwel, het eerdergenoemde voorbeeld van de afnemende vraag naar zwemles gaat in de gemeente Harderwijk mogelijk niet op. Betreffende commercialisering van sport kan gesteld worden dat zwemmen een sport is die anders aangeboden wordt dan voorheen. Steeds meer vormen van bewegen in water ontstaan, denk aan aquajogging, aquafitness of aquaspinning. Deze vernieuwende zwemsportactiviteiten kunnen een nieuwe groep zwemmers aantrekken die iets anders willen dan banen zwemmen. In het licht van het toenemende bewustzijn van het belang van een gezonde leefstijl kan gezegd worden dat zwemmen een relatief laagdrempelige sport is om op te pakken. Er hoeft bijvoorbeeld geen dure uitrusting aangeschaft te worden. Belangrijk is dat daarnaast zwemmen bekend staat als de sport met de minste kans op blessures. Zwemmen is een sport die zich goed leent om op wisselende momenten te beoefenen, passend bij de individualiseringstrend. Zwembaden kennen vaak ruime openingstijden om banen te zwemmen, bovengenoemde zwemsportactiviteiten die in een groep worden beoefend worden op verschillenden momenten in de week aangeboden: de sporter kan dus zelf kiezen wanneer hij of zij gaat sporten. De zwemsport wordt niet op een nader te specifiëren manier beïnvloed door technologische ontwikkelingen dan andere sporten. Ontwikkelingen in de zwemsport in gemeente Harderwijk betreffende de politiek zijn in de vorige paragraaf opgenomen. 22 mei / EO01 11/19

12 Voorgaande betreft een inschatting van wat de huidige trends in de toekomst met de zwemsport kunnen doen. Deze inschatting is overwegend positief. Echter, de cijfers geven over de ontwikkeling van de zwemsport tot nu toe een ander beeld. Uit het rapport Zwemmen in Nederland van het Mulier Instituut blijkt het volgende: de sportdeelname in het geheel is tussen 1979 en 2007 toegenomen. In 1979 sportte van 53% van de Nederlanders minimaal één keer in het jaar, in 2007 was dat naar 71% gestegen. Hiertegenover staat dat de zwemdeelname in dezelfde periode ongeveer gelijk is gebleven. In 1979 zwom 32% van de Nederlanders minimaal één keer per jaar, in %. Wanneer gefocust wordt op frequente zwemmers, blijkt dat in % van de Nederlanders minimaal twaalf keer heeft gezwommen. Dit is een afname tegenover 2006, toen nog 21% van de Nederlanders minimaal twaalf keer per jaar zwom. In deze periode is de zwemdeelname in wezen gelijk gebleven. In het rapport wordt dan ook geconstateerd dat het aantal frequente zwemmers daalt en het aantal mensen dat af en toe zwemt toeneemt. Concreet komt dit dus neer op een kleinere schare vaste bezoekers. Hierbij komt dat de cijfers over de ontwikkeling van het recreatief zwemmen in de zwembaden tot nu toe ook een dalende lijn laten zien. In de figuur hieronder is op basis van de cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) het aandeel van een zogenaamde dagtocht 1 naar een openluchtzwembad dan wel binnenbad aangegeven als percentage van het totale aantal dagtochten. Waar dat in het jaar 1990/1991 nog op ruim 4% lag, ligt dat in het jaar 2006/2007 op minder dan 3%. Figuur 5: ontwikkeling recreatief zwemmen Het Mulier Instituut geeft in het rapport Zwemmen in Nederland aan dat de afname van het recreatief zwemmen onder andere verklaard kan worden door het feit dat er tegenwoordig veel meer vrijetijdsactiviteiten te kiezen zijn voor bijvoorbeeld kinderen dan voorheen. Daarnaast wordt er genoemd dat de toegangsprijzen door veel mensen als te hoog worden ervaren. Dit is in zekere zin opmerkelijk, omdat andere vrijetijdsbestedingen (zoals naar de bioscoop of uit eten gaan) meer kosten dan 3 tot 5 die 85% van de toegangskaartjes voor openbare zwembaden kost. Dit kan een signaal zijn dat zwemmen als vrijetijdsbesteding simpelweg minder populair is. Een andere verklaring kan zijn dat men zo aan de lage, gesubsidieerde toegangsprijzen gewend is geraakt dat de huidige prijsstelling als normaal en vanzelfsprekend wordt beschouwd, terwijl deze een stuk lager ligt dan de kostendekkende toegangsprijs. 1 Een dagtocht wordt omgeschreven als: een recreatieve activiteit waarvoor men ten minste twee uur van huis is (zonder dat daarbij een overnachting elders plaatsvindt), exclusief bezoeken aan familie of kennissen en exclusief dagtochten vanaf een vakantieadres. 22 mei / EO01 12/19

13 Accommodatie Gelinkt aan voorgaande cijfers is het interessant stil te staan bij de zwemaccommodaties. Zoals zojuist benoemd: het aantal Nederlanders dat frequent sportief zwemt is afgenomen, daarnaast ook het aantal dat recreatief zwemt. Dit is echter maar beperkt gepaard gegaan met sluiting van zwembaden: in het jaar 2002 waren er zwembaden in Nederland, in 2012 waren er zwembaden. Naast de terughoudende consument hebben veel zwembaden te maken met bezuinigingen vanuit de gemeenten, waardoor de subsidiebijdrage van de lokale overheid aan het zwembad afneemt. Resultaat kan zijn dat er een andere vorm van beheren wordt gezocht voor het zwembad. Dit kan middels het zoeken van een commerciële exploitant, die een bijdrage van de gemeente krijgt en daarmee het zwembad openhoudt. Echter, daarmee is de afhankelijkheid van de gemeente in deze situatie nog steeds groot. Daarnaast kan een vereniging of stichting het beheer en de exploitatie op zich nemen. Vaak gaat het hier om buurtbewoners die zichzelf georganiseerd hebben om ervoor te zorgen dat het zwembad in de buurt openblijft. Naast dat het aantal zwembaden en de manier waarop ze beheerd en geëxploiteerd worden onder druk staat, staan de accommodaties betreffende hun fysieke kenmerken ook onder druk. In de Zwemmonitor van het Mulier Instituut wordt aangegeven dat 20% van de zwembaden voor 1970 in gebruik is genomen. Dat betekent dat deze baden momenteel bijna 50 jaar oud zijn. Rond 2030 bereiken deze zwembaden de leeftijd van 60 jaar en raken ze dus afgeschreven. Nieuwbouw ter vervanging van een fors aantal zwembaden is aanstaande. Zo geldt dit ook voor De Sypel, waarvan het oudste gedeelte is gebouw in Afsluitend is het belang van duurzaamheidsmaatregelen inmiddels veel groter dan tijdens de bouw van veel bestaande zwembaden in Nederland. Verschillende wet- en regelgeving zorgt ervoor dat er in bouw en gebruik van de sportaccommodaties eisen betreffende duurzaamheid worden gesteld. Volgens het rapport Sportaccommodaties in Nederland van het Mulier Instituut zorgt het energiegebruik van de sportaccommodaties voor het grootste deel van de milieubelasting. Om dit gebruik te beperken wordt dezelfde aanpak gepresenteerd als het hiervoor besproken vierstappenmodel van de gemeente Harderwijk. In een overzicht van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland, Verduurzamen van sportaccommodaties, wordt de volgende top 10 van besparingsmaatregelen voor zwembaden beschreven: 1. Good Housekeeping; 2. Vraag gestuurde regelingen; 3. Bouwkundige kierdichting; 4. Aanwezigheidsdetectie verlichting; 5. Aanwezigheidsdetectie glijbaanpomp; 6. Optimalisatie meet- en regeltechniek; 7. Frequentieregelingen pompen en ventilatoren; 8. Warmteterugwinning ventilatielucht; 9. Afdekking buitenbassins; 10. Glijbaanisolatie. Zoals zojuist aangegeven, is het aanpassen van de accommodaties in de wet- en regelgeving geborgd. Kortom: er zijn veel zwembaden in verhouding tot zowel het sportieve als het recreatieve gebruik ervan. Oudere baden zullen hierin mogelijk als eerste onder grote druk komen te staan omdat ze aan vervanging toe zijn, daarnaast omdat ze niet voldoen aan de geldende duurzaamheidseisen. 22 mei / EO01 13/19

14 3.3 Beeld zwembaden omliggende gemeenten In het kader van dit onderzoek is informatie ingewonnen over zwembaden zowel binnen als buiten de gemeente Harderwijk. Door de gemeente Harderwijk zijn gegevens opgehaald over de gemeentelijke zwembaden in de gemeenten Zeewolde, Putten, Ermelo, Nijkerk en Nunspeet. De gegevens betreffende het zwembad in Zeewolde, zowel voor de huidige situatie als de situatie naar renovatie/gedeeltelijke nieuwbouw, en het zwembad in Putten zijn inmiddels bekend. Wanneer alle gegevens beschikbaar zijn, volgt de analyse. 3.4 Consultatieronde zwembaden In de vervolgfase worden ook de uitkomsten van de gesprekken opgenomen met: Vertegenwoordiging van De Sypel; Dolfinarium; Zwemschool Aquanoa; Strandeiland; s-heerenloo. 3.5 Uitkomst enquête Door Nienke Schaap, trainee van de gemeente Harderwijk, is een enquête omtrent (de toekomst van) het zwembad afgenomen onder de huidige gebruikers van het zwembad, zowel de individuen als de verenigingen en scholen, daarnaast de instellingen die potentieel gebruiker zijn, het personeel van het zwembad en de inwoners van Harderwijk. In deze paragraaf wordt weergegeven wat het resultaat van de enquête op de volgende onderwerpen is: Sport 44% van de leden van een duikvereniging die gebruiker is, geeft aan ontevreden te zijn over het 25 meterbad zoals dat nu is. Belangrijkste reden hiervoor is de tekortschietende hygiëne. Ruimte voor het stallen van spullen wordt prettig ervaren, meer diepte en vensters voor toeschouwers worden genoemd als wensen. Een duikschool als gebruiker zegt tevreden te zijn met de huidige voorzieningen. Volgende duikschool als gebruiker is tevreden over het 25 meterbad. Wensen zijn een mat om de zuurstofflessen op te bewaren en een vitrine om reclame te maken. Kanovereniging geeft als gebruiker aan niet gebaat te zijn bij hogere kosten van gebruik van het zwembad. Meer ruimte voor het ophangen van spatzeilen en ruimte om kano s in de winter binnen te stallen is gewenst. Zwem- en poloclub als gebruiker geeft aan dat aanpassing van de tribune gewenst is ten einde het creëren van een sterkere beleving voor toeschouwers, spelers die beter presteren en het creëren van een clubgevoel. Daarnaast de wens tot meer zwemwater. Gebruiker wil schuiven in trainingstijden omdat sommige verre van ideaal zijn. Echter, dit is niet mogelijk omdat het bad voor anderen is gereserveerd (vrij zwemmen en andere doelgroepen dan de zwem- en poloclub). Daarnaast voorziet men problemen wanneer het ledenaantal groeit. De oplossing wordt gezien in het realiseren van een extra bad, zodat één bad voor recreatief, vrij zwemmen kan worden gebruikt en één bad voor doelgroepen als de zwem- en poloclub en anderen. Een 50 meterbad is gewenst, wanneer dit niet mogelijk is, zijn twee baden van 25 meter ook een optie. Een verenigingsruimte en eigen materiaalruimte worden gemist. 22 mei / EO01 14/19

15 Onderwijs Door werknemers worden de volgende zaken genoemd om het zwembad praktischer in gebruik te maken voor schoolzwemmen en zwemles: Betere looprouters van kleedkamer naar zwembad, in verband met drukte bij het wisselen van de uren. Toilet bij ieder bad, zodat leerlingen die naar het toilet moeten in de gaten gehouden kunnen worden. Betere kijklijnen worden daarnaast genoemd, omdat er veel dode hoeken zijn. Wedstrijdbad dat gemakkelijk te splitsen is. Vanuit de scholen wordt benoemd dat 80% van de ondervraagden tevreden is over het 25 meterbad, 20% niet. Schoolzwemmen wordt belangrijk geacht voor de Harderwijkse jeugd en de sterke wens bestaat het te behouden. Recreatie Volgens gevraagde werknemers ligt er voor De Sypel geen toekomst in de recreatie. Die markt wordt niet bereikt. Wel wordt er genoemd dat een sauna, stoomcabine, whirlpool en zonnebank faciliteiten zijn die iets toevoegen aan het zwembad. Medische doeleinden Werknemers geven aan dat de toekomst voor De Sypel ligt in gebruik voor revalidatie en medische doelgroepen. Om gebruik door deze doelgroepen prettiger te maken zijn de volgende aanpassingen gewenst: warme kleedkamers, tilbrancard en een tillift bij de baden, handvatten aan de wanden, inloopstrook voor rolstoelen, geluid onder water voor instructie en ontspannende muziek. Gebruiker, is een zorginstelling die met meervoudig gehandicapten in het functioneel doelgroepenbad (fudobad) geeft aan tevreden te zijn over het bad zoals het nu is. Er is nog behoefte aan een barre langs de zijkant van het bad, stalift voor tijdens het aankleden, een tillift zoals ook genoemd door de werknemers. Gebruiker, ten behoeve van fysiotherapie, is tevreden over het fudobad. Wensen zijn gelijk aan de wensen die eerder zijn genoemd. Gebruiker, ten behoeve van hydrotherapie, is tevreden over het fudobad. Naast dat zij wensen hebben die hierboven zijn genoemd, worden meer douches en een bankje bij de douches gewenst. Potentiele gebruikers Ziekenhuis geeft aan dat het eigen zwembad is gesloten en de vraag naar hydrotherapie zal groeien. Volgens het ziekenhuis zou De Sypel hier een rol in kunnen spelen. Naast de aanpassingen die door andere zorgaanbieders hiervoor zijn genoemd, zou het ziekenhuis warm water (tussen de 30 en 32 graden), goede klimaatregeling binnen het zwembad, veilige looproutes, kennis bij het personeel en een goede promotie wensen om het zwembad geschikt te maken voor gebruik. Buurtsportcoach, geeft aan dat omtrent het gebruik door senioren warm water en zichtbare veiligheid is gewenst; zoals een antislipvloer die zichtbaar antislip is. Ruime kleedhokjes met beugels zijn daarnaast gewenst. 22 mei / EO01 15/19

16 Inwoners Harderwijk (en omgeving) Allereerst ter informatie: de enquête is door een fors aantal mensen ingevuld, te weten % van de respondenten die de algemene enquête hebben ingevuld woont in Harderwijk. 86,2% van de respondenten gebruikt het zwembad. Van de 13,8% die geen gebruik maakt van het zwembad (127 respondenten), doet bijna de helft dit niet omdat het zwembad saai, oud en te beperkt in de voorzieningen wordt genoemd. Figuur 6: doelgebruik bezoekers zwembad In bovenstaande tabel is weergegeven met welk doel de bezoekers het zwembad gebruiken. De respondenten gegeven aan dat ze een glijbaan missen (54% van de respondenten) en 24% mist iets anders. De volgende wensen worden het meest genoemd: Meer recreatie voor kinderen (0-16 jaar); Meer sfeer; Betere openingstijden; Sauna/bubbelbad/kruidenbad/zonnebank; Meer ruimte; Horeca die beter te bereiken is vanuit het zwembad. Mocht het zwembad in de ogen van de gebruiker veranderen, is 38% bereid 3 meer te betalen voor een toegangskaartje, 4% is bereid is zelfs 6 meer te betalen. 59% van de respondenten maakt ook gebruik van andere zwembaden in de omgeving, voornamelijk Bosbad in Putten, De Brake in Nunspeet, Calluna in Ermelo en de Eemhof in Zeewolde. Opgegeven redenen: meer voorzieningen (voor kinderen), sfeervoller, beter passende openingstijden. Beknopte analyse Door medewerkers van De Sypel wordt aangegeven dat er voor het zwembad geen toekomst is op het gebied van recreatie. Echter, de uitslag van de enquêtes laat zien dat het grootste deel gebruik maakt vanwege de recreatie. Wel wordt opgemerkt dat er verschillende zaken verbeterd kunnen worden. Andere zwembaden in de omgeving worden dan ook bezocht vanwege meer voorzieningen, een sfeervoller bad of betere openingstijden. Overigens, de gebruiker is wel bereid om meer te betalen voor een toegangskaartje wanneer er iets aan het bad zou veranderen. Gebruikers voor sport, schoolzwemmen en zwemles en medische doeleinden zijn gematigd tevreden. Door vrijwel iedere partij worden gewenste aanpassingen genoemd waardoor het bad gaat aansluiten op de behoeften. Ook medewerkers geven verschillende aanpassingen aan. 22 mei / EO01 16/19

17 Eerdergenoemde toekomstplannen voor De Sypel door de manager worden ondersteund door de enquête. Het bad heeft kansen betreffende sport, schoolzwemmen, zwemles en medische doeleinden. 22 mei / EO01 17/19

18 4 Vervolg Bovenstaande hoofdstukken geven inzicht in de stand van zaken van het haalbaarheidsonderzoek medio mei In de periode juni tot en met september 2017 wordt het onderzoek verder uitgewerkt door nadere analyses, het opstellen van scenario s en het schrijven van een conclusie met advies. In het haalbaarheidsonderzoek dat verder uitgewerkt gaat worden, is de eerste stap de gewenste toekomstige configuratie te bepalen (omvang en aantal baden waar behoefte aan is). Vervolgens worden maximaal vier scenario s uitgewerkt met in ieder geval het nulscenario (het in stand houden en minimaal groot onderhoud uitvoeren), een nieuwbouw scenario (het plegen van vervangende nieuwbouw) en renovatiescenario s (minimaal 1 en maximaal 2 varianten). In de verdere uitwerking wordt onder andere rekening gehouden met de volgende punten: Wet Markt en Overheid: deze wet geeft gedragsregels voor overheidsinstanties die in acht genomen moeten worden wanneer deze overheidsinstanties economische activiteiten uitvoeren. Er is sprake van een economische activiteit wanneer een overheidsinstantie zelf of via een overheidsbedrijf goederen of diensten op de markt aanbiedt, in concurrentie met andere ondernemingen. Op deze wet zijn verschillende uitzonderingen. Een daarvan is dat de gemeenteraad kan bepalen dat een activiteit plaatsvindt in het algemeen belang van de gemeente. Deze uitzondering is door de gemeenteraad van Harderwijk gemaakt betreffende de verhuur en exploitatie van de sportaccommodaties. Er kunnen andere aanbieders van deze voorzieningen zijn op de markt, echter acht de gemeenteraad van Harderwijk het van algemeen belang dat sportaccommodaties toegankelijk zijn voor iedereen in het belang van de volksgezondheid. Zo is het voor de gemeente Harderwijk dus mogelijk financiële steun te leveren in de exploitatie van sportaccommodaties, zo ook van De Sypel. Duurzaamheid: zoals reeds benoemd heeft de gemeente Harderwijk een concreet doel betreffende duurzaamheid binnen de gemeente. Het gaat hier om een ambitie voor de gehele gemeente, met een vereiste voor de overheidsgebouwen. Gezien het feit De Sypel in bezit is van de gemeente, moet ook dit zwembad aan de duurzaamheidsambitie gaan voldoen. Voor welke van de hierop volgende scenario s dan ook wordt gekozen, de duurzaamheidsambitie moet altijd in acht worden genomen. Dit zal investeringen vragen. In de scenario s wordt duidelijk inzichtelijk gemaakt hoe de ambitie wordt ingevuld door het per scenario uit te werken de meerinvestering, het te verwachten exploitatievoordeel, de CO 2 -impact en de mogelijkheden voor verhoging van de klimaatambitie. Hierbij wordt de huidige situatie als referentie gebruikt. In nauw overleg met de gemeente wordt de berekeningswijze bepaald. Communicatie Eind mei/begin juni wordt een informatieve bijeenkomst belegd met de gemeenteraad. Hier wordt ze geïnformeerd over de stand van zaken en kan zij vragen stellen die meegenomen kunnen worden in de verdere uitwerking van het haalbaarheidsonderzoek. 22 mei / EO01 18/19

19 Bijlage: bezettingsrooster binnenbaden De Sypel Maandag wb Banenzwemmen Landstede Woelwaters Zwemles Aquasport BanenzwemmenWoelwaters ib Ouder&Kind Zwemles Ouder&Kind rb Fit&Vitaal Fit en Vitaal Zwemles Aquasport Dinsdag wb Banenzwemmen Fit&Vitaal SurFit Zwemles Banenzwemmen ib Ouder&Kind Zwemles rb Aquasport Zwemles Aquasport Woensdag wb BanenzwemmenSchoolzwemmen Afzwemmen BanenzwemmenZwemles Woelwaters BanenzwemmenWoelwaters ib Schoolzwemmen Zwemles Ouder&Kind rb Zonzij Zwemles Zwanger Donderdag wb BanenzwemmenSchoolzwemmen Schoolzwemmen Zwemles Woelw. Banenzw. SurFit Minke Dive ib Schoolzwemmen Schoolzwemmen Zwemles Ouder&Kind rb Medisch zwemmen Zwemles PiYoChi Aquasport Vrijdag wb BanenzwemmenSchoolzwemmen Zwemles ib Schoolzwemmen Zwemles rb SchoolzwemmenSchuilpl. Zwemles Zaterdag wb Zwemles 1e uur banenzwemmen Woelwaters ib Zwemles rb Zwemles Zondag wb ib rb Zandhokan BanenzwemmenSurFit Kanover. Recreatief Verhuur Les wb: wedstrijdbad ib: instructiebad rb: recreatiebad 22 mei / EO01 19/19