Vrijfijn.nl Online hulp voor jongeren met seksuele problemen

Transcriptie

1 Vrijfijn.nl Online hulp voor jongeren met seksuele problemen

2 Sense Noord-Nederland Projectcoördinator: Jolanda Hiemstra 2

3 Inhoudsopgave 1. Aanleiding online hulp voor jongeren met seksuele problemen 4 2. Vrijfijn.nl 5 3. De website 5 4. De online interventie Informatie geven Cognitieve en gedragstechnieken Sensate focusoefeningen 7 5. Betrokkenen, hun rol en taken De coördinator De hulpverleners 8 6. Effect Efficiënter werken Waarom een prijs 10 Referenties 11 3

4 1. Aanleiding online hulp voor jongeren met seksuele problemen Een deel van de Nederlandse jongeren kampt met seksuele problemen, zo blijkt uit het grootschalige onderzoek "Seks onder je 25e" (de Graaf, Kruijer, van Acker & Meijer, 2012). Ondanks een gedegen aanbod van seksualiteitshulpverlening in Nederland, gaat meer dan de helft van deze jongeren niet op zoek naar hulp of vindt geen toegang tot de hulpverlening (Bakker & Vanwesenbeeck, 2006). Belemmeringen zijn voornamelijk schaamte, angst en onzekerheid om voor seksuele problemen professionele hulpverlening in te schakelen. Daarnaast worden onbekendheid met de hulpverlening, gebrek aan vertrouwen in de hulpverlening, tijdsinvestering en slechte bereikbaarheid als reden genoemd (Bakker, de Graaf, de Haas, Kedde, Kruijer, & Wijsen, 2009; Calbring, Ekselius & Andersson, 2003). Ook de door Sense geboden spreekuren en kortdurende face-to-face sekscounseling worden matig bezocht. Een onderzoek van Qrius (2010) toont aan dat de opkomst van jongeren bij de Sense consulten achterblijft bij de verwachting. Vooral het aantal jongens dat gebruik maakt van deze diensten is summier. De jongeren in ditzelfde onderzoek geven aan een voorkeur te hebben voor online hulpverlening ten opzichte van face-to-face, aangezien zij dit als veel meer laagdrempelig beschouwen (Qrius, 2010). Tevens blijkt internet bij uitstek de belangrijkste informatiebron voor jongeren vanaf 18 jaar. Maar liefst driekwart van de jongeren raadpleegt internet voor antwoorden op seksuele vragen (de Graaf et al., 2012). Binnen de gehele gezondheidszorg speelt internet eveneens een steeds prominentere rol. Het aanbod van online interventies gericht op mentale en fysieke zorg breidt zich steeds verder uit. Positieve effecten worden met name gevonden in online interventies met persoonlijk contact met een hulpverlener in vergelijking met online zelfhulp (Riper, Smit, van der Zanden, Conijn, Kramer, & Mutsaers, 2007). Vooral de hoge mate van anonimiteit maakt de online hulpverlening populair. Cliënten zullen zich hierdoor sneller openstellen en hun problemen blootgeven (Schalken et al., 2010). Andere voordelen van online hulpverlening zijn de laagdrempeligheid, het niet gebonden zijn aan tijd en plaats, het bereiken van nieuwe doelgroepen en eventuele tijds- en kostenbesparing. Bovendien kan men gericht toewerken naar een getrapte vorm van hulp, waarbij de intensiteit van de hulpvormen wordt afgestemd op de complexiteit van de problematiek (Riper et al., 2007). Een literatuuronderzoek van Hiemstra en Grauvogl (2011) naar online seksualiteitsinterventies wijst uit dat deze vorm van hulpverlening potentie heeft. Deelnemers rapporteren doorgaans een verbetering in relationeel- en seksueel functioneren 4

5 en persoonlijk welbevinden. Mogelijk biedt online hulpverlening ook uitkomst voor jongeren met seksuele problemen (Hiemstra & Grauvogl, 2011). Naar aanleiding van deze bevindingen heeft Sense Noord Nederland de pilot Vrijfijn.nl ontwikkeld. 2. Vrijfijn.nl Vrijfijn.nl biedt sinds 6 februari 2013 gratis en anonieme online hulp aan Nederlands lezende en schrijvende jongeren tot 25 jaar met seksuele problemen. De hulp is vooral bedoeld om de jongeren te bereiken, die het moeilijk vinden om bij de reguliere hulpverlening aan te kloppen. Belemmeringen worden zoveel mogelijk weggenomen en de bereikbaarheid van de hulpverlening verhoogd. Vrijfijn.nl focust zich op enkelvoudige seksualiteitsproblemen op het vlak van seksueel verlangen, seksuele opwinding, orgasme en pijn bij het vrijen. De online hulp is gericht op het in een zo vroeg mogelijk stadium onderkennen van de seksuele problemen, zodat deze vroegtijdig kunnen worden verholpen en ernstige, langdurige problematiek voorkomen kan worden. Hierdoor ontstaat preventie van verhoogde zorgconsumptie op latere leeftijd. 3. De website De website is tot stand gekomen met behulp van een jongerenpanel. De site bevat informatie over de thema s seksuele opwinding, zin, klaarkomen en pijn. Daarnaast kan de websitebezoeker informatie vinden over de geboden online hulp en de gespecialiseerde hulpverleners. Tevens wordt de bezoeker geïnformeerd over de organisatie Sense. Via aangeboden videofragmenten kan de bezoeker ervaringen bekijken van jongeren met seksuele problemen. Naast het informatieve gedeelte is er de mogelijkheid om de zelftest "Heb jij seksproblemen?" te maken en op basis hiervan advies te krijgen over eventuele hulp bij seksuele klachten. Via een intakeformulier kunnen bezoekers zich aanmelden voor de online interventie van Vrijfijn.nl. 5

6 4. De online interventie De kortdurende online interventie bestaat uit een aantal gratis en anonieme online contacten tussen de cliënt en een gespecialiseerde hulpverlener. De communicatie over en weer vindt plaats via asynchroon contact, dat zowel de cliënt als de hulpverlener de kans geeft om rustig na te denken over een reactie. Alle communicatie verloopt via de beveiligde website van Vrijfijn.nl. Met een persoonlijke nickname en wachtwoord kunnen cliënten inloggen op hun eigen portal, waar de berichten en opdrachten te vinden zijn. Het doel is om op methodische wijze, door middel van informatie en advies, psychoeducatie, cognitieve gedragstechnieken en sensate focusoefeningen, de seksuele klachten te verbeteren of op te lossen (zie hieronder de nadere verklaring van de begrippen). Dit komt doorgaans neer op het verbeteren van de seksuele beleving en/of het seksueel functioneren. De hulpmogelijkheden zijn snel toepasbaar en worden afgestemd op de behoefte van het individu. De hulpverlening voldoet aan dezelfde kwaliteitseisen als de face-to-face sekscounseling van Sense. 4.1 Informatie geven Met informatie geven wordt hier meer bedoeld dan alleen kennis verschaffen. Het is een onderdeel van psycho-educatie met als doel dat de cliënt inzichten verwerft en verbanden gaat zien. Terugkerende thema s zijn de kennis over seksuele anatomie en fysiologie, veilig vrijen, voorwaarden om zin te krijgen en voorwaarden om seksueel opgewonden te raken en te blijven. Tevens wordt er ook aandacht besteed aan de aard van de klacht en het mogelijke ontstaan ervan. Informatie kan cliënten geruststellen, aan het denken zetten en tot nieuwe inzichten brengen. 4.2 Cognitieve en gedragstechnieken De gebruikte gesprekstechnieken zijn gericht op ondersteuning, structurering, inzichtverwerving, verandering en verwerking. Ook moet er ruimte zijn om gevoelens als pijn, verdriet, boosheid, teleurstelling te uiten. Het uiten van deze gevoelens kan lucht geven en de empathie en acceptatie van de hulpverlener kan een jongere helpen zich hiertoe te verhouden. 6

7 Bij seksuele problemen richt men zich dan ook via diverse interventies met name op: 1. Het vergroten van de seksuele kennis 2. Het herformuleren van (aspecten van) de klacht 3. Het verminderen van remmende gedachten 4. Het doen toenemen van positieve gedachten 5. Het leren richten van de aandacht op lichamelijke gevoelens 6. Het leren de verbeelding te gebruiken voor seksuele fantasieën. 4.3 Sensate focusoefeningen Uitproberen van nieuw gedrag en oefenen is noodzakelijk. Voor de ontwikkeling van seksuele vaardigheden geldt hetzelfde als voor de ontwikkeling van andere vaardigheden; je leert het meeste van de combinatie: instructie, discussie, modelling (voorbeeldgedrag), oefenen en feedback. De hulpverlener biedt instructie, discussie en modelling. Modelling gebeurt niet met betrekking tot lichamelijke, seksuele aspecten, wel als het om communicatie en attitude gaat. De hulpverlener geeft adviezen voor de oefeningen en betrokkene en/of de partner geeft na de oefeningen feedback. Sensate focusoefeningen zijn gestructureerde oefeningen voor individuen en paren. Het kent een gefaseerde opbouw waarin steeds nieuwe oefeningen worden meegegeven. 5. Betrokkenen, hun rol en taken Het team bestaat uit een coördinator en een aantal hulpverleners. Deze zijn: de sociaal verpleegkundigen, een arts/gynaecoloog, een arts/seksuoloog en een coördinator/ psycholoog Coördinator De coördinator ziet toe op de organisatorische gang van zaken en bewaakt de kwaliteit van de online hulpverlening. De coördinator is aanspreekpunt voor hulpverleners, cliënten, andere organisaties in het veld en de media. De coördinator heeft de volgende taken: Beoordelen van intake-vragenlijsten en jongeren aannemen of verwijzen Koppelen van hulpverleners en cliënten Organisatorisch faciliteren van de online hulp 7

8 Bewaken van kwaliteit en monitoren statistieken Organiseren van intervisie-bijeenkomsten Zorgdragen voor website beheer Opstellen van (tussen) rapportages m.b.t. de resultaten van de online hulp. 5.2 Hulpverleners De hulpverleners hebben, mogelijk nog meer dan bij de face-to-face counseling, een ondersteunende en begeleidende rol in een proces dat de cliënt zelfstandig doorloopt. De hulpverlener biedt kortdurende, anonieme begeleiding via de behandelomgeving van de website Vrijfijn.nl. Er wordt uitsluitend via dit medium met de cliënt gecommuniceerd. Indien nodig wordt doorverwezen naar andere hulpverlening, zoals gynaecoloog, bekkenbodemfysiotherapeut of de GGZ. De taken van de hulpverlener zijn de volgende: Het online verwelkomen van een aan hem of haar toegewezen cliënt en het pro-actief creëren van een veilig, vertrouwenwekkend contact Het uitvoeren van online hulp d.m.v. berichtenwisseling en het geven van informatie en opdrachten/oefeningen Schriftelijk rapporteren Deelnemen aan intercollegiale intervisie. De hulpverleners hebben ervaring in het begeleiden van jongeren tot 25 jaar met vragen en problemen op het gebied van seksualiteit. De hulpverleners zijn voor de officiële lancering van de website getraind voor het bieden van online hulp. Online hulp verlenen vereist andere (of aanvullende) competenties dan face-to-face gesprekken. De competenties zijn: schriftelijke uitdrukkingsvaardigheid, typevaardigheid, een neutrale of positieve grondhouding kunnen aannemen, structuur kunnen aanbrengen in een online gesprek, invoelend zijn en tussen de regels door kunnen lezen (de emotie/hulpvraag kunnen benoemen). 8

9 6. Effect Negen maanden na de lancering van vrijfijn.nl heeft er een pilotstudie plaatsgevonden. In deze studie is gekeken of Vrijfijn.nl effectief is in het verbeteren van het seksueel functioneren van jongeren en of het een nieuwe doelgroep bereikt. De pilotstudie beschrijft de resultaten over de hierboven genoemde periode. In totaal hebben 532 personen zich aangemeld voor de hulp en zijn 377 jongeren toegelaten. De belangrijkste beweegredenen van de jongeren om te kiezen voor de online hulp zijn de anonimiteit en het minder eng vinden. De resultaten laten zien dat bijna driekwart van de deelnemers een verbetering in het seksueel functioneren rapporteert na het voltooien van de online interventie. Statistische analyses tonen aan dat de hevigheid van de seksuele klachten significant is afgenomen en dat de deelnemers significant meer tevreden zijn met hun seksleven na de online hulp. Daarnaast geven de deelnemers aan enthousiast en tevreden te zijn over de hulp van Vrijfijn.nl, de hulpverleners en de duur van de online hulp. De online hulp lijkt dus de beoogde effecten te behalen. De online hulp van Vrijfijn.nl lijkt drempelverlagend te werken. Uit de resultaten blijkt dat veel deelnemers een laag en middelbaar opleidingsniveau hebben. Vrijfijn.nl spreekt hiermee een belangrijke risicogroep voor seksueel ongezond gedrag aan. Ook jongens lijken de weg naar de online hulp makkelijker te vinden dan naar de reguliere seksualiteitshulpverlening. Ondanks dat Vrijfijn.nl meer vrouwelijke cliënten telt, hebben relatief veel jongens zich aangemeld voor de online hulp. In totaal is 31% van de deelnemers een jongen. Bij de Sense spreekuren in Noord-Nederland is het aantal jongens zeer gering. In 2009 was slechts 9% van de bezoekers een jongen (Vriend et al., 2009). De website is gedurende de pilot periode goed bezocht en laat een forse stijging in het aantal bezoeken zien. Dit indiceert dat het aantal websitebezoekers groeit en dat Vrijfijn.nl mogelijk steeds bekender wordt onder jongeren. De intensiteit van de bezoeken is gedurende deze periode afgenomen. In februari waren de bezoekers langer op de site en bezochten meer pagina's ten opzichte van oktober. Dit kan verklaard worden door het 'novelty effect', waarbij geldt dat de bezoekers in het begin met veel aandacht Vrijfijn.nl willen verkennen en ze over tijd weten welke informatie ze waar kunnen vinden. In totaal komt 92% van de websitebezoekers (n=34536) uit Nederland, 2% uit België (n=819) en de overige 6% uit andere landen. 9

10 6.1 Efficiënter werken De online hulp leidt tot een efficiëntere manier van werken. In face-to-face-contact zou het onmogelijk zijn om dezelfde aantallen cliënten te spreken. Het voordeel zit vooral in de toegenomen vrijheid van de planning van werkzaamheden doordat communicatie asynchroon kan plaatsvinden. Daarnaast neemt de locatiegebondenheid af. Wel moet worden gezegd dat de efficiëntie voor de hulpverlener afhankelijk is van de vaardigheden. Hierbij gaat het om de vaardigheden om met het online programma te werken en het contact met de cliënt. Het schrijven van een goed bericht aan de cliënt kan eigenlijk net zo lang of misschien wel langer duren dan een face-to-face contact. Online berichten vragen om extra zorgvuldigheid. 7. Waarom een prijs? Waarom vrijfijn.nl de prijs verdient? Vrijfijn.nl is de eerste website in Nederland waar jongeren specifiek voor seksuele problemen hulp kunnen krijgen. Anonieme hulp, precies waar ze naar op zoek zijn. Hoe we dat weten? We weten dat uit grootschalig onderzoek seks onder je 25 e van de Rutgers WPF en omdat we de website gemaakt hebben met hulp van een jongerenpanel. De website voldoet dus precies aan wat zij willen zien. Hoe we weten dat voldoet? Omdat we sinds de lancering in 2013 al ruim unieke bezoekers kregen. En ruim intakes! Dit alles zonder marketing en verdere publiciteit. En het werkt! We zien duidelijk een significante afname in seksuele klachten. En voor onze doelgroep nog belangrijker: een toename in de tevredenheid met het seksleven! Kortom: Online praten over seksuele problemen werkt! 10

11 Referenties Bakker, F., Graaf, H. de, Haas, S. de, Kedde, H., Kruijer, H. & Wijsen, C. (2009). Seksuele gezondheid in Nederland Utrecht: Rutger Nisso Groep. Bakker, F., & Vanwesenbeeck, I. (Eds.) (2006). Seksuele gezondheid in Nederland Delft: Eburon. Calbring, P., Ekselius, L., & Andersson, G. (2003). Treatment of panic disorder via the Internet: a rondomized trial of CBT vs. applied relaxation. Journal of Behavior Therapy & Experimental Psychiatry, 34, Graaf, H. de, Kruijer, H., Acker, J. van, Meijer, S. (2012). Seks onder je 25ste. Seksuele gezondheid van jongeren in Nederland anno Delft: Eborun. Hiemstra, J.I., & Grauvogl, A. (2011). Online hulpverlening voor jongeren met seksuele problemen: een literatuurstudie. Tijdschrift voor Seksuologie, 36(1), Qrius (2010). Resultaten online kwalitatief determinanten onderzoek Sense Spreekuren onder jongeren jaar (rapport p 9096). In opdracht van RIVM. Riper, H., Smit, F., Zanden, R. van der, Conijn, B., Kramer, J. & Mutsaers, K. (2007). E-mental health. High tech, high touch, high trust. Utrecht: Trimbos-instituut. Schalken, F., Wolters, W., Tilanus, W., Gemert, M. van de, Hoogenhuyze, C. van, Meijer E., Postel, M. (2010). Handboek online hulpverlening. Hoe onpersoonlijk contact heel persoonlijk wordt (1e druk). Houten: Bohn Stafleu Van Loghum. Vriend H.J., Koedijk, F.D.H., Broek, I.V.F. van den, Veen, M.G. van, Coul, E.L.M. op de, Sighem, A.I. van, Sande, M.A.B. van der (2009). Sexually transmitted infections, including HIV, in the Netherlands in Rapport RIVM 11

12 12