Platgetreden paden in reisadvertenties

Transcriptie

1 Platgetreden paden in reisadvertenties Een experimenteel onderzoek naar de effecten van adjectieven met verschillende frequentie en intensiteit Bachelorscriptie Faculteit Geesteswetenschappen Opleiding Communicatie- en Informatiewetenschappen Specialisatie Tekst en Communicatie Begeleiders: dr. M.B.J. Mos dr. C.H. van Wijk Emiel van den Hoven S541900

2 Juli 2011 II

3 Inhoudsopgave Samenvatting 1 Inleiding 1.1 Aanleiding tot het onderzoek 1.2 Intensiverende adjectieven 1.3 Invloed van intensiteit op overtuigingskracht 1.4 Woordfrequentie-effecten 1.5 Een model van de besproken effecten 1.6 Onderzoeksvraag en hypotheses 2 Methode 2.1 Materiaal 2.2 Instrumentatie 2.3 Samenstelling respondentgroep 2.4 Procedure 2.5 Verwerking van gegevens 3 Resultaten 3.1 Tekstwaardering 3.2 Overtuigingskracht 4 Discussie 4.1 Conclusies 4.2 Discussie Literatuur III II

4 Samenvatting Reisadvertentieteksten bevatten veel intensiverende adjectieven. Dit zijn adjectieven met een versterkte betekenis, zoals prachtig, waar ook mooi gebruikt kan worden. Sommige intensiverende adjectieven komen vaker voor dan andere en sommige zijn intenser dan andere. Het is goed mogelijk dat de frequentie en de intensiteit van de gebruikte adjectieven invloed hebben op hoe lezers de tekst waarderen, en op de overtuigingskracht van de tekst. Zo zou het kunnen dat lezers een bepaald intens adjectief zo vaak zijn tegengekomen dat het op hen geen intense indruk meer maakt. En taalintensiteit kan invloed hebben op overtuigingskracht, bijvoorbeeld doordat intensere woorden vaak een grotere affectieve betekenis hebben dan minder intense woorden. Lezers koppelen die affectieve betekenis dan aan het onderwerp van de tekst en raken zo overtuigd. In dit onderzoek is nagegaan of minder frequente, intensere adjectieven voor een beter gewaardeerde, overtuigendere tekst zorgen dan frequentere, minder intense adjectieven. Respondenten kregen een reisadvertentie te lezen met lexicale intensiveerders, semantische intensiveerders of stilistische intensiveerders. De lexicale intensiveerders waren het minst intens en het meest frequent en de stilistische intensiveerders waren het meest intens en het minst frequent. De semantische intensiveerders hielden op beide vlakken het midden. Na het lezen van de tekst vulden de respondenten een vragenlijst in waarmee tekstwaardering en overtuigingskracht werden gemeten. Uit de resultaten bleek dat de tekst met semantische intensiveerders aantrekkelijker en beeldender werd gevonden dan de tekst met stilistische intensiveerders. De tekst met stilistische intensiveerders werd ook beeldender gevonden dan de tekst met lexicale intensiveerders, maar minder gepast. De verschillende versies hadden een ander effect op overtuigingskracht bij jongere respondenten dan bij oudere respondenten. Jongere respondenten zagen bij een intensere tekst de reisbestemming eerder als een serieuze kandidaat voor een vakantie, maar zouden minder snel een reis naar de bestemming boeken dan bij een minder intense tekst. Ouderen zagen de reisbestemming juist minder snel als serieuze kandidaat voor een vakantie bij een intensere tekst, maar zouden wel sneller een reis naar die bestemming boeken dan bij een minder intense tekst. III

5 1 Inleiding 1.1 Aanleiding tot het onderzoek Onderstaande tekst is een fragment uit een advertentie in het Brabants Dagblad ( ): Het historische en mooie Andalusië is de meest zuidelijke provincie van het Spaanse vasteland. Het ruige landschap vol olijfboomgaarden, de geweldige cultuursteden en pittoreske dorpjes maken dit gebied tot een fantastische bestemming om zélf te ontdekken! Wat opvalt aan de tekst, is het aantal adjectieven dat wordt gebruikt om aspecten van de reisbestemming te beschrijven. Van de negen zelfstandig naamwoorden zijn er slechts twee die niet gepaard gaan met een adjectief (olijfboomgaarden en gebied). Binnen het genre van reisadvertenties is het echter niet vreemd dat teksten veel adjectieven bevatten. Volgens Hoeken (1995, p.134) bestaan reisadvertenties gemiddeld voor zo n 10% uit adjectieven. Adjectieven worden veel gebruikt in reisadvertenties omdat ze een eenvoudige manier bieden om de perceptie en evaluatie van de schrijver weer te geven (Pierini, 2009). Evaluatie is daarbij het belangrijkst, aangezien het doel van advertenties is om lezers te overtuigen om het product te kopen. Echter, reisbestemmingen worden veelal op dezelfde manier geëvalueerd. Zoveel bestemmingen worden aangeprezen als mooi, zoveel zeeën zijn azuurblauw en zoveel dorpjes zijn pittoresk. De vraag is, of een tekst overtuigender is wanneer er gebruik wordt gemaakt van intensere en minder vaak voorkomende adjectieven. Zijn lezers eerder overtuigd wanneer ze lezen over een wonderschoon landschap dan wanneer ze lezen over een mooi landschap? En, als dat zo is, is dat effect dan toe te schrijven aan de intensiteit van de adjectieven, of aan de originaliteit van het taalgebruik? Met dit onderzoek wordt geprobeerd een antwoord te geven op die vragen. 1.2 Intensiverende adjectieven Er zijn verschillende manieren om een tekst te intensiveren. Renkema (1997) identificeert drie typen intensiveerders: lexicale intensiveerders, semantische intensiveerders en stilistische intensiveerders. Een lexicale intensiveerder is een versterkend woord dat kan worden weggelaten. Een goed idee is een lexicale intensiveerder ten opzichte van een idee. Bij semantische intensiveerders kan een woord worden vervangen door een woord dat minder specifiek is. Zwaarlijvig is bijvoorbeeld een semantische intensiveerder van dik. Stilistische intensiveerders zijn stijlfiguren, zoals vergelijkingen of metaforen. Zo is torenhoog een stilistische intensiveerder ten opzichte van hoog, omdat er een vergelijking wordt gemaakt met een toren. Deze indeling geldt niet alleen voor adjectieven; andere woordklassen kunnen op 1

6 dezelfde manier een tekst intensiever maken. Het werkwoord rennen kan bijvoorbeeld semantisch geïntensiveerd worden tot sprinten. Hier ligt de focus echter op intensiverende adjectieven. Er zijn meer manieren waarop de drie typen intensiveerders van elkaar verschillen. De lexicale intensiveerder mooi, de semantische intensiveerder prachtig en de stilistische intensiveerder wonderschoon verschillen niet alleen van elkaar in de manier waarop, maar ook in de mate waarin ze intensiveren. Wonderschoon is intensiever dan prachtig en prachtig intensiever dan mooi. Mooi is, zoals veel lexicale intensiveerders, wat Taylor (2002) een woord op het basic level noemt. Dit is het niveau in de taxonomie van betekenissen waarop het woord zich bevindt waarmee een concept aangeduid wordt, tenzij er een reden is om het anders te noemen. In Figuur 1 staat een voorbeeld van een dergelijke taxonomie. Mooi en lekker vormen hierbij het basic level. Op niveaus hoger dan het basic level staan minder specifieke betekenissen (goed) en op niveaus lager dan het basic level staan specifiekere betekenissen (prachtig, wonderschoon en heerlijk). Intensere adjectieven zijn specifieker dan minder intense adjectieven, en komen daarom minder vaak voor. Een schrijver die het heeft over een idyllisch plaatsje, gebruikt originelere taal dan een schrijver die het heeft over een mooi plaatsje. Figuur 1 Taxonomie van betekenissen De reden waarom schrijvers ervoor kiezen om een specifiekere term te gebruiken, kan zijn dat er meer informatie nodig is in een bepaalde context. Als er verschillende soorten glazen op tafel staan, dan wordt het woord bierglas gebruikt om naar een bepaald glas te verwijzen, terwijl als er maar een glas staat, simpelweg glas voldoet. Maar er is nog een functie van specifieker taalgebruik. Normaal gesproken zorgt specificatie er ook voor dat lezers zich een concreter beeld kunnen vormen van het 2

7 object waarnaar verwezen wordt. Een bierglas is makkelijker voor te stellen dan een glas. Bij abstracte begrippen als mooi en prachtig gaat dit echter niet op. De reden dat schrijvers ervoor kiezen om een object prachtig te noemen in plaats van mooi, is niet dat lezers zich bij prachtig een concreter beeld kunnen vormen, maar dat lezers bij gebruik van prachtig het idee krijgen dat het object bijzonder mooi is; prachtig wordt alleen gebruikt in gevallen waar mooi niet afdoende is. Naast het feit dat specifiekere woorden minder gebruikt worden, omdat ze zich niet op het basic level bevinden, wordt de specifiekere betekenis ook bepaald door de lagere frequentie van gebruik. Hier wordt in paragraaf 1.4 verder op ingegaan. Uit het voorgaande kan geconcludeerd worden dat twee nauw samenhangende eigenschappen van semantische en stilistische intensiveerders invloed zouden kunnen hebben op de overtuigingskracht van een tekst: hogere intensiteit en lagere frequentie dan lexicale intensiveerders. Voor er naar effecten van frequentie gekeken wordt, wordt eerst de, uitgebreider onderzochte, invloed van intensiteit op overtuigingskracht behandeld. 1.3 Invloed van intensiteit op overtuigingskracht Hoe werkt overtuiging met behulp van intens taalgebruik? Volgens het Elaboration Likelihood Model (ELM) van Petty en Cacioppo (1986) kan overtuiging bewerkstelligd worden via twee routes: de centrale route en de perifere route. Overtuiging via de centrale route omvat de zorgvuldige overweging van argumenten. Overtuiging via de perifere route vindt plaats op basis van perifere cues, simpele vuistregels, zoals: als de bron aantrekkelijk is, dan heeft hij/zij gelijk. Via welke route overtuiging plaatsvindt, hangt af van hoe grondig het bericht wordt verwerkt. Bij grondige verwerking, die plaatsvindt mits ontvangers de motivatie en de capaciteit hebben die hiervoor nodig is, verloopt overtuiging waarschijnlijk via de centrale route. Als ontvangers niet de motivatie en/of capaciteit hebben om het bericht te verwerken, dan verloopt overtuiging waarschijnlijk via de perifere route. De intensiteit van het taalgebruik in een tekst is geen argument dat zorgvuldig onderzocht wordt; het is een perifere cue. Het kan er op verschillende manieren voor zorgen dat overtuiging waarschijnlijker wordt, maar alleen als het bericht op een manier verwerkt wordt waarbij de argumenten niet zorgvuldig overdacht worden. Een voorbeeld van hoe overtuiging met behulp van intens taalgebruik werkt, komt van Hamilton, Hunter en Burgoon (1990). Zij legden meer en minder intense teksten voor aan respondenten. Daarna werd overtuigingskracht gemeten. Uit de resultaten bleek dat taalintensiteit op verschillende manieren effect had op overtuigingskracht. Een daarvan was dat geïntensiveerd taalgebruik de geloofwaardigheid van de bron verhoogde en daardoor de tekst overtuigender maakte. Een andere manier was dat intensiteit de begrijpelijkheid van de tekst verhoogde en dat daardoor de overtuigingskracht verhoogd werd. 3

8 Hoeken (1995) onderzocht eveneens de invloed van geïntensiveerd taalgebruik op overtuigingskracht. Hij liet in een onderzoek met een reisadvertentie respondenten een van twee verschillende teksten lezen. De ene tekst bevatte adjectieven met een voornamelijk affectieve betekenis (zoals beautiful) en de andere adjectieven met een voornamelijk conceptuele betekenis (zoals prehistoric). Hiervan werd het effect op overtuigingskracht gemeten. De respondenten werden opgedeeld in twee groepen; respondenten met een lage need for cognition (NFC; behoefte aan cognitieve inspanning) en respondenten met een hoge NFC. NFC werd vastgesteld met een standaardvragenlijst. NFC voorspelt langs welke route lezers de tekst verwerken. Respondenten met een lage NFC verwerken de tekst eerder via de perifere route, terwijl respondenten met een hoge NFC de tekst eerder via de centrale route verwerken. Uit de resultaten bleek dat bij lezers die de tekst via de centrale route verwerkten, conceptuele adjectieven een beter effect op overtuigingskracht hadden dan affectieve adjectieven. Dit kwam overeen met de verwachting, omdat conceptuele adjectieven meer feitelijke informatie en dus sterkere argumenten bieden dan affectieve adjectieven. Bij lezers die de tekst verwerkten via de perifere route was er geen verschil in overtuigingskracht, wat wel verwacht werd, omdat affectieve betekenis als perifere cue effect kan hebben op overtuigingskracht. De positieve gevoelens die de affectieve adjectieven op moesten roepen, zouden geassocieerd moeten worden met het attitudeobject (de reis). Hoeken draagt als reden voor het ontbreken van dit effect aan, dat respondenten die de tekst via de perifere route zouden moeten verwerken, degenen met de relatief lage NFC, waarschijnlijk toch beïnvloed zijn door argumenten in de tekst. De twee routes zijn immers de uitersten van een continuüm; normaliter spelen zowel argumenten als perifere cues in een bepaalde mate een rol in de verwerking. In het geval dat argumenten en perifere cues beide een rol hebben gespeeld in de verwerking bij respondenten met een lage NFC, hebben perifere cues in de affectieve tekst dezelfde overtuigingskracht gehad als argumenten in de conceptuele tekst. Uit deze twee onderzoeken komen al drie manieren naar voren waarop taalintensiteit invloed kan hebben op overtuigingskracht. Ten eerste kan de geloofwaardigheid van de bron verhoogd worden. De vuistregel als een bron geloofwaardig is, dan heeft hij/zij gelijk, speelt dan een rol bij de overtuiging. Ten tweede kan de begrijpelijkheid van de tekst verhoogd worden, waardoor de capaciteit om de tekst te verwerken bij sommige lezers verhoogd wordt. Dit is geen perifere cue; er wordt alleen een drempel weggehaald. En ten derde kan de positieve affectieve betekenis van intensiveerders geassocieerd worden met het attitudeobject. Zoals eerder is opgemerkt, worden in reisadvertenties vaak dezelfde veelvoorkomende intensiveerders gebruikt. De mogelijkheid bestaat dat de frequentie waarmee intensiveerders voorkomen, ook effect heeft op overtuigingskracht. 4

9 1.4 Woordfrequentie-effecten In paragraaf 1.2 werd gesteld dat de specifiekere betekenis van woorden als prachtig, vergeleken met mooi, afhing van de frequentie waarmee die woorden voorkwamen. De totstandkoming van die specifiekere betekenis wordt uitgelegd door Dahl (2001). Volgens hem neemt de waarde van woorden af naarmate ze meer gebruikt worden. Woorden zijn, net als geld, onderhevig aan inflatie. Het werkt als volgt: een woord wordt eerst alleen gebruikt in speciale gevallen. Men heeft het bijvoorbeeld eerst alleen over een prachtig schilderij wanneer het schilderij uitzonderlijk mooi is. Maar wanneer het, om wat voor reden dan ook, vaker gebruikt wordt, dus ook voor schilderijen die niet bijzonder mooi zijn, wordt prachtig als woord steeds minder waard. Uiteindelijk kan de bijzonderheid van echt mooie schilderijen niet meer met het woord prachtig worden omschreven, en moet er een nieuw woord worden gebruikt dat alleen geldt voor die bijzondere gevallen, zoals wonderschoon. Zo hangen intensiteit, specifieke betekenis en frequentie dus nauw met elkaar samen. Hogere woordfrequentie heeft echter niet alleen maar negatieve effecten op overtuigingskracht. Dat blijkt uit het mere-exposure effect, uitgelicht door Zajonc (1968). Dit effect houdt in dat enkel blootstelling aan een object er al voor zorgt dat de attitude ten opzichte van dat object positiever wordt. Voor woorden betekent dit dat de affectieve connotatie van een woord toeneemt naarmate het woord vaker voorkomt. Zajonc (1968) onderzocht dit effect in een onderzoek met nonsenswoorden. Proefpersonen kregen zogenaamde Turkse adjectieven te zien en te horen, en moesten ze daarna nazeggen. De proefpersonen kregen te horen dat het onderzoek ging om het leren van uitspraak. De woorden werden in verschillende frequenties aangeboden. Sommige woorden kwamen bijvoorbeeld maar 1 of 2 keer voor en andere 25 keer. Na afloop moesten de proefpersonen raden of de woorden een positieve of een negatieve betekenis hadden. Aan frequentere woorden werd vaker een positieve betekenis toegekend dan aan minder frequente woorden. Dit is maar een van vele onderzoeken die Zajonc (1968) beschrijft, waaruit blijkt dat hoge frequentie een positief effect heeft op attitude. Dus hoewel de intensiteit van een woord afneemt naarmate het vaker voorkomt, neemt de affectieve connotatie toe. En beide effecten kunnen via de perifere route invloed hebben op overtuigingskracht. 1.5 Een model van de besproken effecten In het model in Figuur 2 staan alle effecten van taalintensiteit en frequentie die besproken zijn. Het model is gebaseerd op het ELM-model (Petty & Cacioppo, 1986). In het model is te zien dat de intensiteit van het taalgebruik drie effecten heeft. Ten eerste zorgt intensere taal voor een verhoging van de capaciteit van de lezer om de tekst via de centrale route te verwerken. Dit leidt niet direct tot een overtuigendere tekst; alleen als de argumentatie sterk is. Ten tweede verhoogt intens taalgebruik de geloofwaardigheid 5

10 van de bron, en een hogere geloofwaardigheid van de bron zorgt voor een overtuigendere tekst, mits die via de perifere route verwerkt wordt (O Keefe, 2002, p.149). En ten derde heeft intens taalgebruik een grotere affectieve betekenis, die ook tot overtuiging kan leiden via de perifere route, doordat het positieve gevoel dat door zulk taalgebruik wordt opgeroepen, geassocieerd kan worden met het attitudeobject (Hoeken, 1995, p.147). Verder is in het model te zien dat woordfrequentie twee effecten heeft. Ten eerste zijn hoogfrequente woorden minder intens dan laagfrequente woorden, omdat ze door het inflatie-effect minder waard zijn geworden (Dahl, 2001). En ten tweede hebben hoogfrequente woorden een grotere affectieve betekenis dan laagfrequente woorden, vanwege het mere-exposure effect (Zajonc, 1968). Dit laatste effect leidt tot een tegenstelling: een hoge woordfrequentie zorgt voor een grote affectieve betekenis, maar hoogfrequente woorden zijn tegelijkertijd minder intens, en hebben daardoor een minder grote affectieve betekenis dan laagfrequente, vaak intensere woorden. Maar, hoewel frequentie intensiteit beïnvloedt, kunnen frequentie en intensiteit niet gelijkgesteld worden. Er zijn bijvoorbeeld ook laagfrequente woorden met een lage intensiteit. Het is daarom goed mogelijk dat deze tegengestelde effecten naast elkaar bestaan. Een andere, ogenschijnlijk vreemde, conclusie die uit het model getrokken kan worden, is dat lage woordfrequentie indirect zorgt voor een begrijpelijkere tekst. Dit lijkt onwaarschijnlijk, maar het moet in acht worden genomen dat de woorden die dit model betreft niet zo infrequent zijn dat een gemiddelde lezer ze niet kent. Frequentie speelt daarom enkel een rol in de begrijpelijkheid van een tekst via het effect op intensiteit. Figuur 2 Effecten van taalintensiteit en frequentie binnen het ELM In dit onderzoek wordt gekeken wat het effect van lexicale, semantische en stilistische intensiveerders is op overtuigingskracht. Van de hiervoor besproken factoren 6

11 die effect hebben op overtuigingskracht, zijn er twee die ook invloed kunnen hebben op hoe lezers de tekst waarderen. Taalintensiteit heeft invloed op affectieve betekenis en begrijpelijkheid, en frequentie heeft ook invloed op affectieve betekenis. Daarom is het van belang om ook te kijken wat de verschillende intensiveerders voor invloed hebben op tekstwaardering. 1.6 Onderzoeksvraag en hypotheses Dit onderzoek richt zich op de volgende onderzoeksvraag: Is een reisadvertentietekst met minder frequente, intensere adjectieven overtuigender dan een reisadvertentietekst met frequentere, minder intense adjectieven? Daarbij worden de volgende vier hypotheses gehanteerd: H1 H2 H3 H4 Een reisadvertentietekst met semantisch intensiverende adjectieven wordt beter gewaardeerd dan een reisadvertentietekst met lexicaal intensiverende adjectieven. Een reisadvertentietekst met stilistisch intensiverende adjectieven wordt beter gewaardeerd dan een reisadvertentietekst met lexicaal intensiverende adjectieven. Een reisadvertentietekst met semantisch intensiverende adjectieven is overtuigender dan een reisadvertentietekst met lexicaal intensiverende adjectieven. Een reisadvertentietekst met stilistisch intensiverende adjectieven is overtuigender dan een reisadvertentietekst met lexicaal intensiverende adjectieven. 7

12 2 Methode 2.1 Materiaal De basistekst bestond uit de advertentie in Figuur 3. Figuur 3 Reisadvertentie De drie experimentele versies zijn gemaakt door op plekken (1) tot en met (11) verschillende intensiveerders te plaatsen (zie Tabel 1). De intensiveerders zijn geselecteerd op basis van drie criteria. Ten eerste moest iedere intensiveerder van het juiste type zijn, dus lexicaal, semantisch of stilistisch. Ten tweede moest de intensiteit oplopen; lexicaal moest het minst intens zijn en stilistisch het meest intens. En ten derde moest de frequentie aflopen, zodat lexicale intensiveerders het meest frequent waren en stilistische intensiveerders het minst frequent. De frequentie is nagegaan met het Corpus Gesproken Nederlands (CGN), dat ongeveer 9 miljoen woorden bevat. Hierbij is enkel gekeken naar orthografische gegevens, dus als het woord ook voorkwam met een 8

13 andere functie (zoals zeker als eerste persoon enkelvoud van het werkwoord zekeren), werd dat ook meegeteld. Bovendien is alleen de vorm zoals die voorkomt in de advertentie gebruikt, dus de frequentie van mooi is bijvoorbeeld niet meegenomen in de telling; alleen die van mooie. Uit analyse met de non-parametrische Friedman-test blijkt dat de lexicale intensiveerders daadwerkelijk frequenter zijn dan de semantische intensiveerders, die op hun beurt frequenter zijn dan de stilistische intensiveerders (χ 2 (2)=14.36, p<.01). Omdat de drie criteria in sommige gevallen met elkaar in conflict waren, is het niet overal gelukt om alle criteria na te leven. Soms is een semantische intensiveerder bijvoorbeeld frequenter dan een lexicale intensiveerder, zoals bij (8), waar hoge frequenter is dan flinke. En soms is een stilistische intensiveerder geen stijlfiguur, zoals absoluut, bij (11). Het doorslaggevende criterium was in die gevallen de oplopende intensiteit. Tabel 1 Intensiveerders per type en frequentie in CGN Lexicaal Semantisch Stilistisch Intensiveerder Frequentie Intensiveerder Frequentie Intensiveerder Frequentie (1) mooie 1582 prachtige 378 wonderschone 3 (2) lichte 107 zonnige 26 zonovergoten 7 (3) zachte 213 milde 16 weldadige 2 (4) rijke 152 weelderige 10 overvloedige 6 (5) opmerkelijke 26 unieke 34 weergaloze 0 (6) aardige 231 gezellige 76 sfeervolle 5 (7) onregelmatige 16 ruige 14 rotsachtige 5 (8) flinke 167 hoge 687 hemelshoge 0 (9) gevarieerde 6 bonte 41 kleurrijke 13 (10) bijzondere 222 indrukwekkende 30 adembenemende 0 (11) echt zeker 6429 absoluut Instrumentatie De vragenlijst bestond uit drie onderdelen: persoonlijke kenmerken, tekstwaardering en overtuigingskracht. Persoonlijke kenmerken Er is gevraagd naar leeftijd, sekse en hoogst genoten opleiding. Tevens zijn er zeven voor het thema relevante achtergrondgegevens bevraagd (zie (1)-(7)). Hierop is steeds 9

14 gereageerd met ja of nee. (1) Ik kom ieder jaar wel een keer op vakantie in het buitenland (2) Ik reis elk jaar wel een keer per vliegtuig (3) Ik ben wel eens naar Madeira geweest (4) Een vliegreis naar Madeira ligt buiten mijn vakantiebudget (5) Ik geef de voorkeur aan actieve vakanties boven strandvakanties (6) Ik vind op vakantie cultuur belangrijker dan natuurschoon (7) Ik kies mijn vakantiebestemming altijd op het Europese vasteland Tekstwaardering Respondenten gaven met een rapportcijfer van 1 tot en met 10 hun algehele waardering van de tekst aan. Daarnaast is tekstwaardering gemeten op de aspecten aantrekkelijk (A1-A3), evocatief (E1-E3), gepast (G1-G3) en begrijpelijk (B1-B3). Elk aspect is bevraagd met drie items die gescoord werden op een zevenpunts oneens/eens-schaal. In Tabel 2 staan alle items De feitelijke samenhang van de items is nagegaan met een principale componentenanalyse onder toepassing van varimaxrotatie. De items vielen uiteen in vier groepen. De verdeling van de items over de groepen kwam precies overeen met de apriori indeling. Per tekstwaarderingsdimensie zijn de drie items samengevoegd tot één schaal. De betrouwbaarheid van de schalen was goed voor aantrekkelijk (Cronbach s alpha =.90), evocatief (Cronbach s alpha =.90) en gepast (Cronbach s alpha =.82). De betrouwbaarheid van de schaal voor begrijpelijk was adequaat (Cronbach s alpha =.79). Tabel 2 Ladingen van de tekstwaarderingsitems na varimaxrotatie aantrekkelijk evocatief gepast begrijpelijk A1 Dit tekstje is plezierig geschreven A2 Dit tekstje is prettig geschreven A3 Dit tekstje is aangenaam geschreven E1 Bij dit tekstje komen voorstellingen bij me op , E2 Bij dit tekstje kan ik me goed een plaatje maken E3 Bij dit tekstje zie ik allerlei beelden G1 Dit tekstje is overdreven van toon G2 Dit tekstje is aanstellerig van toon G3 Dit tekstje is hoogdravend van toon B1 Dit tekstje is rommelig

15 B2 Dit tekstje is vaag B3 Dit tekstje is warrig Percentage verklaarde variantie Noot Achtergrond gearceerd bij een factorlading van.50 of meer Overtuigingskracht Overtuigingskracht is bepaald door overtuigingen, attitude en gedragsintenties te meten. Vier overtuigingen (zie (8)-(11)) zijn gemeten met een zevenpunts oneens/eens-schaal. (8) Bij een vakantie op Madeira krijg ik veel natuurschoon te zien (9) Met een vakantie op Madeira kom ik in een verrassend landschap terecht (10) Een vakantie op Madeira biedt genoeg mogelijkheden om me te ontspannen (11) Madeira is de moeite waard om te ontdekken De attitude ten opzichte van een vakantie op Madeira is gemeten met vier semantische differentialen (zie (12)). De betrouwbaarheid van de schaal was adequaat (Cronbach s alfa =.76). (12) Mij lijkt een vakantie op Madeira: voorspelbaar - verrassend boeiend - saai afwisselend - eentonig gewoon - bijzonder Gedragsintenties zijn gemeten met vier ja/nee-vragen (zie (13)-(16)). (13) Ik wil graag meer weten over Madeira als vakantiebestemming (14) Ik vind Madeira een serieuze kandidaat voor een vakantie (15) Ik denk dat ik ooit wel eens naar Madeira op vakantie ga (16) Als ik nu een reis zou boeken, dan zou ik naar Madeira gaan 2.3 Samenstelling respondentgroep In totaal namen 286 respondenten deel aan het onderzoek: 146 mannen en 140 vrouwen. De leeftijd varieerde van 17 tot en met 82 jaar, met een gemiddelde van 38.5 (sd=15.7). Leeftijd verschilde niet significant tussen sekse (man:37.6, vrouw:39.4, t(284)=0.95, p=.34). Wat betreft leeftijd zijn de respondenten voor de gegevensverwerking opgedeeld in jonger dan of gelijk aan 35 en ouder dan 35. Het opleidingsniveau is opgedeeld in hoog (hbo of universiteit) en niet-hoog (basisonderwijs, vmbo, havo, vwo of mbo). Mannen waren vaker hoogopgeleid dan vrouwen (man: 59.6%, vrouw: 47.9%, χ 2 (1)=3.96, p<.05). Respondenten van 35 jaar of 11

16 jonger waren vaker hoogopgeleid dan respondenten boven de 35 ( 35: 67.4%, >35: 53.8%, χ 2 (1)=18.92, p<.001). 80,1 procent van de respondenten gaf aan ieder jaar wel een keer op vakantie te komen in het buitenland. 50 procent van de respondenten reisde elk jaar wel een keer met het vliegtuig en 26 procent van de respondenten koos zijn/haar vakantiebestemming altijd op het Europese vasteland. 3,9 procent was wel eens naar Madeira geweest. Voor 19,4 procent van de respondenten lag een reis naar Madeira buiten het vakantiebudget. 53,3 procent had een voorkeur voor actieve vakanties boven strandvakanties en 40,5 procent vond cultuur op vakantie belangrijker dan natuurschoon. Jongere respondenten kwamen vaker ieder jaar op vakantie in het buitenland dan oudere ( 35: 85.2%, >35: 75.5%, χ 2 (1)=4.19, p<.05). Ook reisden ze vaker minimaal een keer per jaar met het vliegtuig ( 35: 59.3%, >35: 41.7%, χ 2 (1)=8.77, p<.01). Oudere respondenten gaven vaker dan jongere respondenten aan dat ze altijd op het Europese vasteland op vakantie gingen ( 35: 15.6%, >35: 35.8%, χ 2 (1)=15.04, p<.001). Voor jongere respondenten lag een vakantie naar Madeira vaker buiten het vakantiebudget dan voor oudere ( 35: 24.4%, >35: 14.8%, χ 2 (1)=4.25, p<.05). Oudere respondenten hadden vaker een voorkeur voor actieve vakanties boven strandvakanties dan jongere ( 35: 40.3%, >35: 64.9%, χ 2 (1)=17.27, p<.001). En jongere respondenten vonden op vakantie cultuur vaker belangrijker dan natuurschoon dan oudere ( 35: 48.9%, >35: 32.9%, χ 2 (1)=7.53, p<.01). Hoogopgeleiden gaven vaker aan dat ze jaarlijks op vakantie kwamen in het buitenland dan niet-hoogopgeleiden (wel hoog: 87,0%, niet hoog: 72,0%, χ 2 (1)=10.08, p<.01) en vaker dat ze elk jaar wel een keer per vliegtuig reisden (wel hoog: 59.1%, niet hoog: 39.4%, χ 2 (1)=11.03, p<.01). Minder hoogopgeleiden dan niet-hoogopgeleiden gingen altijd op vakantie op het Europese vasteland (wel hoog: 15.6%, niet hoog: 35.8%, χ 2 (1)=15.04, p<.001). Er waren met sekse, leeftijdscategrie en opleidingsniveau verschillen te zien in de achtergrondgegevens, maar het betrof steeds kleine relatieve verschuivingen. In alle subgroepen waren de deelnemers in de betreffende categorieën steeds in voldoende mate vertegenwoordigd. 2.4 Procedure Respondenten kregen twee teksten met vragen aangeboden, waarvan één tekst voor een ander onderzoek was. De volgorde van de twee teksten was gevarieerd. Van de reisadvertentie kreeg elke respondent een van de drie tekstversies; er werd een tussenproefpersoonontwerp gehanteerd. Op het voorblad van de vragenlijst stond een introductie van het onderzoek, gevolgd door een instructie. Er werd aangegeven dat het doel van het onderzoek was om in kaart te brengen hoe lezers op tekstjes reageren. Respondenten werden geïnstrueerd niet te lang na te denken bij het beantwoorden van de vragen, omdat het om hun eerste indruk ging. Het werd hun duidelijk gemaakt dat de 12

17 antwoorden anoniem verwerkt zouden worden en ze werden bedankt voor de moeite. Afnamen duurden ongeveer een kwartier. 2.5 Verwerking van gegevens Voor de karakterisering van de respondentgroep is gebruik gemaakt van de t-toets en de χ 2 -toets. De samenhang tussen de items is nagegaan met een principale componentenanalyse onder toepassing van varimaxrotatie. De betrouwbaarheid van de schalen is nagegaan met Cronbach s alpha. De effecten op tekstwaardering en overtuigingskracht zijn getoetst met meerweg (M)ANOVA s met als factoren stijl (lexicaal, semantisch, stilistisch), versie (eerste tekst in onderzoek, tweede tekst in onderzoek), leeftijdscategorie ( 35, >35), opleiding (wel hoog, niet hoog) en sekse (man, vrouw). 13

18 3 Resultaten 3.1 Tekstwaardering In Tabel 3 staan de resultaten voor Rapportcijfer en voor Tekstwaarderingen. Bij Rapportcijfer was er geen effect van Stijlkeuze (F<1; alle interacties: F<1.59, p>.20). Bij Tekstwaardering was er een effect van Stijlkeuze (F(8,472)>3,79, p<.001, η 2 =.060; alle interacties: F<1). Univariate analyses lieten zien dat een effect van Stijlkeuze optrad bij gepast (F(2,238)=5.03, p<.01, η 2 =.041; aantrekkelijk: F(2,238)=2.86, p=.059, η 2 =.023; begrijpelijk: F<1; evocatief: F(2,238)=2,89, p=.057, η 2 =.024). Paarsgewijze vergelijkingen lieten zien dat semantisch op de aspecten aantrekkelijk en evocatief hoger scoorde dan lexicaal. Stilistisch scoorde hoger op evocatief dan lexicaal en lager op gepast. Tabel 3 Waardering advertentie in relatie met Stijlkeuze (score is minimaal 1, maximaal 10 respectievelijk 7) Lexicaal Semantisch Stilistisch Rapportcijfer Aantrekkelijk Begrijpelijk Evocatief Gepast Noot Achtergrond gearceerd indien bij paarsgewijze vergelijking significant verschil met Lexicaal 3.2 Overtuigingskracht In Tabel 4 staan de resultaten van Overtuigingen en Attitude in relatie met Stijlkeuze. Bij Overtuigingen was er geen effect van Stijlkeuze (F(8,466)=1.30, p=.24; alle interacties: F<1.26, p>.26). Uit paarsgewijze vergelijkingen bleek dat stilistisch hoger scoorde dan lexicaal op Madeira is de moeite waard om te ontdekken. Stijlkeuze had geen effect op Attitude (F<1; alle interacties: F<1.51, p>.22). 14

19 Tabel 4 Overtuigingen en attitude in relatie met Stijlkeuze (score is minimaal 1, maximaal 7) Lexicaal Semantisch Stilistisch Bij een vakantie op Madeira krijg ik veel natuurschoon te zien ,66 5,86 Met een vakantie op Madeira kom ik in een verrassend landschap terecht Een vakantie op Madeira biedt genoeg mogelijkheden om me te ontspannen 5,22 5,20 5,33 5,02 5,05 5,34 Madeira is de moeite waard om te ontdekken 5,08 5,47 5,58 Attitude ten opzichte van een vakantie op Madeira 4,59 4,58 4,76 Noot Achtergrond gearceerd indien bij paarsgewijze vergelijking significant verschil met Lexicaal In Tabel 5 staan de resultaten van Gedragsintenties in relatie met Stijlkeuze. De percentages geven het deel van de respondentgroep weer dat ja heeft geantwoord. Er waren geen effecten van Stijlkeuze (meer weten: χ 2 (2)=1.59, p=.45; serieuze kandidaat: χ 2 (2)=0.91, p=.64; ooit op vakantie: χ 2 (2)=0.72, p=.70; nu naar Madeira: χ 2 (2)=0.52, p=.77). Tabel 5 Gedragsintenties in relatie met Stijlkeuze (in percentages) Lexicaal Semantisch (N=95) (N=95) Stilistisch (N=96) Ik wil graag meer weten over Madeira als vakantiebestemming Ik vind Madeira een serieuze kandidaat voor een vakantie Ik denk dat ik ooit wel eens naar Madeira op vakantie ga Als ik nu een reis zou boeken, dan zou ik naar Madeira gaan Noot Achtergrond gearceerd indien bij paarsgewijze vergelijking significant verschil met Lexicaal Stijlkeuze bleek in twee gevallen een interactie te laten zien met leeftijd: bij serieuze kandidaat (χ 2 (3)=8.19, p<.05) en bij nu naar Madeira (χ 2 (3)=10.47, p<.025). Deze resultaten staan in Tabel 6. De percentages geven weer het deel van de respondentgroep weer dat ja heeft geantwoord. In Figuur 4 is te zien dat jongere respondenten Madeira eerder als serieuze kandidaat voor een vakantie zien wanneer de tekst semantisch of stilistisch is geïntensiveerd dan wanneer de tekst lexicaal is geïntensiveerd, en dat oudere respondenten na het lezen van de stilistisch geïntensiveerde versie Madeira minder snel als serieuze kandidaat zien voor een vakantie dan na het lezen van de lexicaal of semantisch geïntensiveerde versie. In Figuur 5 is te zien dat enkele jongere respondenten na het lezen van de lexicaal of semantisch geïntensiveerde versie naar Madeira zouden gaan, als ze op dat moment een reis zouden boeken. Geen enkele jongere respondent zou een reis naar Madeira boeken na het lezen van de stilistisch geïntensiveerde versie. Oudere respondenten die de semantisch of stilistisch geïntensiveerde versie hadden gelezen, zouden eerder naar Madeira gaan als ze op dat moment konden boeken dan oudere respondenten die de lexicaal geïntensiveerde versie hadden gelezen. 15

20 Tabel 6 Gedragsintenties in relatie met Stijlkeuze en Leeftijd (in percentages) Leeftijd Lexicaal (N=95) Semantisch (N=95) Stilistisch (N=96) Ik vind Madeira een serieuze kandidaat voor een vakantie > Als ik nu een reis zou boeken, dan zou ik naar Madeira gaan > Figuur Gedragsintentie serieuze kandidaat in relatie met Stijlkeuze en Leeftijd (in percentages) 35 > Figuur Lexicaal Semantisch Stilistisch Gedragsintentie nu naar Madeira in relatie met Stijlkeuze en Leeftijd (in percentages) 35 > Lexicaal Semantisch Stilistisch 16

21 4 Discussie 4.1 Conclusies Een reisadvertentietekst met minder frequente, intensere adjectieven kan overtuigender zijn dan een reisadvertentietekst met frequentere, minder intense adjectieven. Dit effect is niet erg sterk; bij slechts een overtuiging was een direct effect te zien wanneer de stilistisch geïntensiveerde versie vergeleken werd met de lexicaal geïntensiveerde versie. Op het moment dat de respondentengroep in tweeën werd gedeeld op basis van leeftijd, kwamen meer effecten tevoorschijn. Op dat moment waren er ook (meerduidige) effecten op gedragsintentie te zien. De reisadvertentietekst met semantische intensiveerders kreeg geen hoger rapportcijfer dan de versie met lexicale intensiveerders. Hij werd echter wel aantrekkelijker en meer evocatief gevonden. H1 is dus deels bevestigd: in sommige opzichten wordt een reisadvertentietekst met semantische intensiveerders beter gewaardeerd dan een reisadvertentietekst met lexicale intensiveerders, maar de algehele waardering verschilt niet. De versie met stilistische intensiveerders verschilde ook niet van de versie met lexicale intensiveerders qua rapportcijfer. De stilistisch geïntensiveerde versie werd wel meer evocatief gevonden dan de versie met lexicale intensiveerders, maar minder gepast. H2 is dus grotendeels ontkracht: een reisadvertentietekst met stilistische intensiveerders wordt niet beter gewaardeerd dan een reisadvertentietekst met lexicale intensiveerders, behalve dat hij meer evocatief wordt gevonden, en hij wordt zelfs minder gepast gevonden. H3 is eveneens deels ontkracht en deels bevestigd. Er was geen direct verschil in overtuigingskracht tussen de semantisch geïntensiveerde versie en de lexicaal geïntensiveerde versie. Overtuigingen en attitude verschilden niet tussen de stijlen. Alleen de gedragsintenties Ik vind Madeira een serieuze kandidaat voor een vakantie en Als ik nu een reis zou boeken, dan zou ik naar Madeira gaan lieten een effect zien wanneer de respondentgroep opgedeeld werd in jongere en oudere respondenten. Voor oudere respondenten was Madeira een even serieuze kandidaat voor een vakantie na het lezen van de lexicaal geïntensiveerde versie als na het lezen van de semantisch geïntensiveerde versie. De intentie om naar Madeira te gaan als ze nu een reis zouden boeken, was echter eerder aanwezig bij oudere respondenten wanneer ze de semantisch geïntensiveerde versie hadden gelezen dan wanneer ze de lexicaal geïntensiveerde versie hadden gelezen. Voor jongere respondenten was Madeira minder snel een serieuze kandidaat voor een vakantie wanneer ze de lexicaal geïntensiveerde versie hadden gelezen dan wanneer ze de semantisch geïntensiveerde versie hadden gelezen. Er was bij jongere respondenten geen verschil in intentie om een reis naar Madeira te boeken tussen degenen die de lexicaal geïntensiveerde versie hadden gelezen en degenen die de semantisch geïntensiveerde versie hadden gelezen. H4 is ook deels bevestigd; er was wel een verschil in overtuigingskracht tussen de lexicaal en de stilistisch geïntensiveerde versie. De overtuiging Madeira is de moeite 17

22 waard om te ontdekken scoorde significant hoger bij de stilistisch geïntensiveerde versie. Er was geen verschil in attitude en geen direct verschil in gedragsintentie, maar ook hier was er bij de gedragsintenties Ik vind Madeira een serieuze kandidaat voor een vakantie en Als ik nu een reis zou boeken, dan zou ik naar Madeira gaan wel een verschil te zien wanneer de respondenten opgedeeld werden in een jongere en een oudere groep. Oudere respondenten vonden Madeira na het lezen van de stilistisch geïntensiveerde versie minder snel een serieuze kandidaat voor een vakantie dan na het lezen van de lexicaal geïntensiveerde versie. Echter, ze gaven eerder aan op dat moment een vakantie te willen boeken naar Madeira wanneer ze de stilistisch geïntensiveerde versie hadden gelezen dan wanneer ze de lexicaal geïntensiveerde versie hadden gelezen. Voor jongere respondenten was Madeira eerder een serieuze kandidaat voor een vakantie wanneer ze de stilistisch geïntensiveerde versie hadden gelezen dan wanneer ze de lexicaal geïntensiveerde versie hadden gelezen. Maar geen enkele jongere respondent die de stilistisch geïntensiveerde tekst had gelezen, zou een reis naar Madeira boeken, terwijl er tussen de jongeren die de lexicaal geïntensiveerde versie hadden gelezen, er wel enkele waren die een reis naar Madeira zouden boeken. 4.2 Discussie Uit dit onderzoek bleek dat een reisadvertentie met intens taalgebruik in het algemeen niet beter gewaardeerd wordt dan een reisadvertentie met minder intens taalgebruik. Taalintensiteit had echter wel wat effecten op overtuigingskracht. De leeftijd van de lezer speelde een grote rol bij de vraag of intensiteit en frequentie invloed hadden op overtuigingskracht. Bij beide leeftijdsgroepen waren schijnbaar tegenstrijdige resultaten te zien wanneer de gedragsintenties werden bekeken. De jongere groep vond Madeira een serieuzere kandidaat voor een vakantie naarmate de taalintensiteit opliep, maar de intentie om daadwerkelijk een reis naar Madeira te boeken, nam juist af naarmate de intensiteit van de tekst toenam. Bij de oudere groep was een tegenovergesteld effect te zien. Zij vonden bij een intensere tekst Madeira minder snel een serieuze kandidaat voor een vakantie, maar hadden bij een intensere tekst wel eerder de intentie om te boeken dan bij een minder intense tekst. De verschillen tussen de jongere en oudere respondenten zijn te verklaren door de persoonlijke kenmerken in acht te nemen. Voor jongere respondenten lag een vakantie naar Madeira vaker buiten hun vakantiebudget dan voor oudere respondenten. Daarnaast hadden oudere respondenten vaker voorkeur voor een actieve vakantie in een natuuromgeving, volgens de tekst op Madeira goed mogelijk, terwijl jongere respondenten een voorkeur hadden voor strandvakanties en cultuur, waar in de tekst nauwelijks iets over staat. Het is dus niet vreemd dat ouderen vaker de gedragsintenties onderschrijven dan jongeren. Het verschil binnen de leeftijdsgroepen is als volgt te interpreteren: bij een weinig intense tekst, geven relatief veel ouderen aan Madeira een serieuze kandidaat te vinden voor een vakantie. De tekst is immers neutraal; weinig mensen worden erdoor afgeschrikt, en de drempel om Madeira als kandidaat voor een vakantie te zien is niet zo 18

23 hoog. Relatief weinig van deze respondenten zijn echter bereid om daadwerkelijk te boeken. Bij een intense tekst zien minder oudere respondenten Madeira als een serieuze kandidaat voor een vakantie (misschien omdat ze afgeschrikt worden door het ongepaste, onzakelijke taalgebruik), maar als ze Madeira wel als serieuze kandidaat zien (wellicht zijn dit degenen die het intense taalgebruik waarderen), dan is de kans groter dat ze daadwerkelijk boeken. Bij jongeren is het verschil in scores op de gedragsintentie Als ik nu een reis zou boeken, dan zou ik naar Madeira gaan, tussen de verschillende versies überhaupt klein. Bij de lexicaal en semantisch geïntensiveerde versie is 2 procent het hiermee eens, en bij de stilistisch geïntensiveerde versie 0 procent. Jongere respondenten zijn dus in het algemeen niet van plan om een vakantie naar Madeira te boeken. Afgaand op de gedragsintentie Ik vind Madeira een serieuze kandidaat voor een vakantie, kan gesteld worden dat een intensere tekst bij jongere lezers waarschijnlijk overtuigender is dan een minder intense tekst. Het is met dit onderzoek niet duidelijk geworden welke rol frequentie speelt in het overtuigingsproces. Zoals in de inleiding is beargumenteerd, speelt frequentie een zodanige rol in de totstandkoming van betekenis, dat een specifieke betekenis, die vaak intens is in het geval van adjectieven, vaak samenvalt met een lage frequentie. Om erachter te komen of lage frequentie er ook zonder de invloed van intensiteit voor kan zorgen dat een tekst overtuigender wordt, moet een onderzoek worden opgezet waarin woorden worden gebruikt die zowel laagfrequent als niet-intens zijn. De vraag is echter of zulke woorden een meerwaarde aan overtuigingskracht bezitten. De effecten van frequentie op overtuigingskracht die in de inleiding zijn behandeld, hadden namelijk ofwel via taalintensiteit, ofwel via affectieve betekenis effect op overtuigingskracht, maar niet enkel door frequentie. Het verdient wel aanbeveling om in een eventueel vervolgonderzoek rekening te houden met de frequentie van woorden binnen het genre. De frequentie waar in dit onderzoek mee is gewerkt, is de frequentie in het CGN. En hoewel sommige woorden in het algemeen niet frequent zijn, komen ze binnen het genre van reisadvertenties wel vaak voor. Het zou zo kunnen zijn dat die woorden binnen het genre minder intens worden bevonden dan daarbuiten. Zoals is aangegeven in de inleiding, als alle dorpjes die in reisadvertenties voorkomen pittoresk zijn, dan daalt daarmee wellicht de waarde, en dus de intensiteit, van het woord pittoresk in reisadvertenties. Om de rekening te houden met de frequentie van woorden binnen het genre, moet gebruik worden gemaakt van een corpus van reisadvertenties. Zo kan dit probleem worden omzeild, en kan er gekeken worden of een originele reisadvertentie, in dit geval een advertentie met laagfrequente woorden, overtuigender is dan een reisadvertentie zoals alle andere. 19

24 Literatuur Dahl, Ö. (2001). Inflationary effects in language and elsewhere. In J.L. Bybee & P. Hopper (Eds.), Frequency and the emergence of linguistic structure (pp ). Amsterdam: John Benjamins. Hamilton, M.A., Hunter, J.E. & Burgoon. M. (1990). An empirical test of an axiomatic model of the relationship between language intensity and persuasion. Journal of Language and Social Psychology, 9, Hoeken, H. (1995) The effect of style on persuasiveness. In The design of persuasive texts: Effects of content, structure, and style on attitude formation (pp ) Ongepubliceerd doctoraal proefschrift, Faculteit Geesteswetenschappen, Universiteit van Tilburg. O Keefe, D.J. (2002). Persuasion: Theory and research. Londen, Engeland: Sage. Petty, R.E. & Cacioppo, J.T. (1986) The elaboration likelihood model of persuasion. Advances in Experimental Social Psychology, 19, Pierini, P. (2009). Adjectives in tourism English on the web: A corpus-based study. Círculo de Lingüística Aplicada a la Comunicación, 40, Renkema, J. (1997). Geïntensiveerd taalgebruik: Een analyseschema. In: H. van den Bergh, D. Janssen, N. Bertens & M. Damen (Red.) Taalgebruik Ontrafeld. Dordrecht: Foris, Taylor, J. R. (2002). Cognitive Grammar. New York: Oxford University Press. Zajonc, R.B. (1968). Attitudinal effects of mere exposure. Journal of Personality and Social Psychology Monograph Supplement, 9(2),