JAARVERSLAG 2012/ MEI 2012 T/M 30 APRIL 2013 COÖPERATIE CSV COVAS U.A

Transcriptie

1 JAARVERSLAG 2012/ MEI 2012 T/M 30 APRIL 2013 COÖPERATIE CSV COVAS U.A

2 Jaarverslag 2012/2013 2

3 Inhoud Voorwoord... 4 Directieverslag... 6 Profiel coöperatie... 8 Jaaractiviteiten Opmerkelijke gebeurtenissen / activiteiten Organisatie Bestuurlijke zaken De suikerbietenteelt Zaaien en opkomst Onkruidbestrijding Ziekten en plagen Groeiomstandigheden Campagne Campagnelogistiek Aardappeltelersvereniging Zuid-Nederland (AZN) Betacal-afzet De cichoreiteelt Brouwgerst in Limburg Bestuurlijke organisatie Jaarrekening CSV COVAS Samengevoegde winst- & verliesrekening Toelichting jaarrekening Betaalde bietengelden Financiële aspecten Financiering en (des)investeringen Liquiditeit Risicobeheersing Focus organisatie Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Verklaring Raad van Toezicht Jaarverslag 2012/2013 3

4 Voorwoord Het ligt voor de hand dat ik dit voorwoord open met de melding dat de coöperatie een historisch hoge bietenprijs van gemiddeld 66,57 aan de leden heeft betaald. Ik ben realistisch genoeg om te zeggen dat een dergelijk hoge prijs de komende jaren niet meer bereikt zal worden, maar stilletjes hopen we dat natuurlijk wel. De Europese veranderingen in de suikermarkt worden steeds concreter, waarbij het jaar van afschaffing van de marktordening voor onze leden het belangrijkst is. En natuurlijk de vraag hoe verder. Ik ben er trots op dat onze coöperatie, samen met COSUN, werkt aan continuïteit van de bietenteelt. Deze continuïteit krijgt ook een vorm van regulering, waarbij de afzet van de suiker bepalend is. Ook niet onbelangrijk is dat alle bestaande leden delen in de ontwikkelingen en mogelijke groei van de suikerbietenteelt. Dit laatste was voor mij als voorzitter een belangrijk punt in de discussie met bestuurders en ledenraad. Dit boekjaar zijn we gestart met een eigen jongerenpanel. De eerste gesprekken hebben inmiddels plaatsgevonden. Het is goed om te ervaren hoe onbevangen deze jongeren zijn en mij als voorzitter alles vragen over de coöperatie: wat doen we en wat is onze meerwaarde? Met enige trots kan ik dan vertellen dat we een coöperatie voor de leden zijn en dat we dicht bij onze leden willen staan. Neem bijvoorbeeld het kantoor in Asten. Ik merk dat dit voor veel leden het gevoel geeft van dichtbij en dat willen we uitstralen. Bovendien bestaat het bestuur van de coöperatie volledig uit vertegenwoordigers van onze leden, allemaal agrariërs. Velen weten dat we ook een kring zijn van COSUN, hierover leest u meer bij de paragraaf Profiel op pagina 8, en ook daar ligt de nadruk op agrarische bestuurders. Bij beide coöperaties is de voorzitter een agrariër en dat willen de coöperaties zo houden. Een belangrijk onderwerp in het afgesloten boekjaar wil ik uitlichten en dat is het laden van de suikerbieten met de bietenmuis. Ook hierover leest u meer in dit verslag. Vanuit mijn positie als voorzitter wil ik met u mijn bestuurlijke beleving delen. De wijze waarop dit onderwerp bestuurlijk en operationeel is behandeld in dit boekjaar vind ik een voorbeeld van coöperatief denken. We hebben tijdens de demonstraties en vergaderingen geluisterd naar de meningen van de bezoekers en leden. Deze meningen zijn vervolgens meegenomen in onze besluitvorming. Twee voorbeelden hiervan zijn (1) de oplossing voor het laden vanaf verharde opslagen en (2) de oplossing voor de reinigingsbijdrage. Punten die door onze leden zijn benoemd en aangedragen. Ook hier heb ik de afweging van het coöperatieve belang versus het individuele belang ervaren en hier zijn we goed uitgekomen. Jaarverslag 2012/2013 4

5 Besloten is dat voor alle leden de reinigingsbijdrage voor de muisverlading met ingang van campagne 2013 zal worden betaald door de coöperatie. Dit betekent dat de financiële voordelen (lagere tarra) rechtstreeks bij de leden terechtkomen en dat op deze manier alle leden op dezelfde wijze worden behandeld. Ook heeft het bestuur besloten dat bietentelers die de laatste jaren in een verharde opslag hebben geïnvesteerd voorlopig de ruimte krijgen om vanaf deze verharding te leveren. Vanuit mijn eigen visie wil ik hier nog aan toevoegen dat vanuit duurzaamheid grondtarratransport gereduceerd moet worden. Met de muisverlading dragen we bij aan dit thema. Tot slot rest mij om mijn collega-bestuurders, de kringbestuurders en de mensen van de werkorganisatie te bedanken voor het mooie resultaat van de coöperatie. Hiermee bedoel ik niet alleen het financiële resultaat, maar ook de wijze waarop de coöperatie op dit moment haar werk voor onze leden uitvoert. Ik krijg een glimlach op mijn gezicht als ik dit opschrijf, maar ook als ik eraan denk, of het aan u mag vertellen. C.J. Huijbregts Algemeen voorzitter Maatschappelijke aspecten die in dit verslag aan de orde komen: Goed werkgeverschap bij de gesprekken met en over personeel (pensioenen); Minder grondtransport door de inzet van reiniging met een bietenmuis; Optimaliseren van vervoersstromen, een hoger percentage retourvrachten; Sluiten van mineralen kringlopen door de nieuwe Betacal-regeling voor de leden; Verwaarden van reststromen uit de suikerbietenteelt, biobased-oplossingen; Implementatie van de werkwijze van stichting Veldleeuwerik in Zuidoost-Nederland; Aandacht voor diversiteit in het bestuur, door jongeren als stakeholder te betrekken bij de coöperatie en voor de toekomst meer vrouwen werven; Inzet van de juiste bietenrassen, maar ook cichorei, om de (financiële) opbrengst te maximaliseren en daardoor minder belastend te zijn voor de omgeving. Jaarverslag 2012/2013 5

6 Directieverslag Vorig jaar heb ik in het directieverslag iets geschreven over stappen die vooruit werden gezet. Ook dit jaar zijn we als organisatie niet stil blijven staan. Vaak waren het voorziene stappen, die al aan het begin van het jaar helder waren. Inmiddels ben ik er achter dat zich in deze akkerbouwwereld ook ieder jaar weer zaken en activiteiten voordoen, die we niet konden voorzien. Dat maakt het uitdagend om aan dit bedrijf leiding te geven. Op pagina 11 kunt u lezen over de belangrijkste activiteiten die dit jaar de aandacht hebben gehad. Logistiek en duurzaamheid zijn zo twee woorden die daarbij naar boven komen. Voor onze organisatie zijn dit geen nieuwe woorden, maar thema s die als een rode draad door de jaren heen lopen. In april jl. las ik in weekblad De Boerderij een interview met een hoogleraar van de universiteit van Tilburg waarin werd gesteld dat Dozenschuivers uit de voedingsketens moeten. Dit zette mij aan het denken, waarbij twee vragen naar boven kwamen: (1) Heeft onze coöperatie toegevoegde waarde en (2) zijn er in een van onze ketens ook dozenschuivers? Beide vragen moest ik meteen volmondig met ja beantwoorden. Ten eerste schoot mij bij de vraag over onze toegevoegde waarde, de opmerking van een teler te binnen. Deze teler vertelde dat voor de oudere telers de meerwaarde van CSV COVAS wel duidelijk is, maar veelal voor de jonge leden niet. Voor mij is deze meerwaarde vanzelfsprekend en daarom is het de uitdaging om samen met het bestuur deze toegevoegde waarde uit te dragen, zodat ook de jonge leden dit gaan ervaren. Op pagina 19 leest u meer over het jongerenpanel, met wie we onze kennis en ervaring van teelten als suikerbieten, cichorei en aardappelen, maar ook de kennis van de agrarische logistiek dicht bij het boerenbedrijf bespreken. Als ik in de spiegel kijk, komen daar echter ook altijd weer de eurotekens bij, zoals we zeggen: wat kost het en wat brengt het op?. Ook hier bewijst de coöperatie haar meerwaarde voor de leden. U zult lezen dat we dit jaar wederom een goede nabetaling kunnen doen van 1,01 per ton netto bieten bij 16%. Het is en blijft de uitdaging om dit vast te houden. Op één punt ligt dit voor de toekomst anders, want het bestuur heeft besloten de meerkosten van het laden met de bietenmuis (de reinigingsbijdrage van 0,50) ten laste te laten komen van de coöperatie. De gebruikte argumentatie is dat hiermee de nabetaling sneller (in april in plaats van in september) aan de leden wordt uitgekeerd, een echte coöperatieve oplossing. De toekomst van de coöperatie wordt in grote mate bepaald door de groeimogelijkheden in de akkerbouw. Zowel de suikerindustrie, Suiker Unie, als ook cichoreiverwerker Sensus en aardappelverwerker Aviko, willen groeien in areaal. De visie is om ons Jaarverslag 2012/2013 6

7 marktaandeel te behouden en dat vraagt in de toekomst van de medewerkers van de coöperatie een actieve marktbenadering. Mede door het steeds schaarser worden van akkerbouwareaal, druk vanuit andere sectoren en vanuit de vergroening en verstedelijking, zal het een uitdaging worden om invulling te gaan geven aan deze visie. Daar gaan we voor. De einddatum van de Europese suikermarktordening (deze zou in 2015 aflopen) is op het moment van dit schrijven inmiddels bekend, deze eindigt definitief in De wens vanuit de sector was is dan een goed compromis. Nu bekend is wanneer de suikermarktordening wordt beëindigd, betekent dit dat de Nederlandse suikerindustrie stappen zal moeten gaan nemen om de internationale concurrentie aan te kunnen. Vanuit de bestuurlijke betrokkenheid van onze coöperatie bij COSUN, zitten de bestuurders aan tafel om hierover mee te denken en uiteindelijk besluiten te nemen. Over de eerste uitkomsten ben ik positief. Ons streven voor het behoud van de bietenteelt in Zuidoost-Nederland krijgt daar een passende plaats in het nieuwe beleid. Met het nieuwe systeem van toewijzingspercentage in het suikerreglement profiteert ieder lid van de coöperatie daar op een evenredige wijze van. Dit zal de hierboven genoemde toekomstige marktbenadering zeker versterken. Benieuwd ben ik naar de uitwerking van het laden met de bietenmuis in Brabant en Gelderland in de komende campagne. Ik heb vertrouwen in de partijen die daarin investeren (een loonbedrijf) en in de planning door onze eigen mensen. Met deze goede voorbereiding wordt een basis voor de start gelegd. Als alle leden het oppakken zoals we tijdens de demonstraties en vergaderingen hebben ervaren, dan wordt ons vertrouwen niet beschaamd. Ik zal me, samen met de medewerkers, gaan inzetten om dit te laten slagen. Iedereen onderkent dat het een grote verandering is of kan zijn. U mist nog het antwoord op mijn volmondig ja op de vraag over de dozenschuivers. In de agrarische sector zijn er producten die via de handel hun weg vinden naar de industrie. Een goed voorbeeld daarvan is de aardappelmarkt; een groot deel wordt niet onder contract geteeld, maar is zogenaamd vrij. Dit vrije deel wordt via de handel afgezet naar de aardappelverwerkende industrie en dan is het soms verbazend via welke ketenschakels deze handel uiteindelijk zijn weg vindt. Vanuit AZN kennen we deze activiteit en heb ik er voorbeelden van gezien. Hieruit blijkt de kracht van AZN en haar netwerk van relaties. Wij voelen ons daarom geen dozenschuiver, maar bieden leveranciers en/of afnemers extra mogelijkheden in de handel van aardappelen. We kijken met genoegen terug op dit boekjaar. Samen met collega s en bestuurders sluiten we het succesvol af. G.B.J. Gosselink Directeur Jaarverslag 2012/2013 7

8 Profiel coöperatie Aan de basis van CSV COVAS ligt de coöperatieve gedachte van de suikerbietentelers in Zuidoost-Nederland. Met de teelt van suikerbieten als lidmaatschapvoorwaarde, worden door circa leden (akkerbouwers) jaarlijks hectare suikerbieten geteeld. De coöperatie verzorgt voor haar leden alle activiteiten die bijdragen aan een goede en succesvolle teelt. Van de inkoop van bietenzaad tot aan de levering van de suikerbieten aan de verwerkende industrie van Suiker Unie, een onderdeel van coöperatie COSUN. CSV COVAS heeft op meerdere niveaus een relatie met coöperatie COSUN. We zijn een aparte coöperatie met een eigen identiteit en activiteiten in het eigen werkgebied. In de rest van Nederland voert COSUN op een vergelijkbare wijze haar taken uit en daarmee lijken beide coöperaties erg veel op elkaar. Bestuurlijke relatie Het werkgebied van CSV COVAS vormt één van de zeven kringen van COSUN. Dit betekent dat er een bestuurlijke relatie is tussen beide coöperaties en dat de coöperatie met haar leden ook lidmaatschap(pen) bij COSUN heeft. Het lidmaatschap houdt in dat CSV COVAS (collectief) aandelen met leveringsrechten en -plichten heeft bij COSUN; alle suikerbieten van haar leden dienen aan COSUN geleverd te worden. Bestuurlijk betekent dit, dat CSV COVAS met 11 kringbestuurders in de ledenraad van COSUN is vertegenwoordigd. Zakelijke relatie Een geheel andere relatie met COSUN is dat vanuit CSV COVAS operationele afspraken worden gemaakt. Deze worden gemaakt met de afzonderlijke bedrijven die onder de COSUN-groep vallen, zoals Suiker Unie, Sensus, Aviko of Duynie. Het betreft hier afspraken over betaalde dienstverlening, waarbij u moet denken aan teeltbegeleiding, transport van agrarische producten, het afsluiten van aardappelen- of cichoreiteeltcontracten of de verkoop en afzet van agrarische reststromen. Missie De coöperatie staat voor het duurzaam waarde toevoegen voor de leden. Visie De visie voor de komende vijf jaren is het minimaal behouden van het marktaandeel (referentie 2013) in het areaal suikerbieten, cichorei en aardappelen. De opbrengstprijzen van de verwerkte suikerbieten worden daarbij één op één doorbetaald aan de leden. Tevens wordt er kennis en ervaring over de teelten, met name de bietenteelt, door de medewerkers op de bedrijven van onze leden gebracht. Dit is gekoppeld aan een gezonde financiële (lange termijn) bedrijfsvoering van de coöperatie, waarbij wordt gestreefd naar een jaarlijkse nabetaling aan de leden. Jaarverslag 2012/2013 8

9 Strategie De teelt van suikerbieten is voor veel akkerbouwers een passend gewas op het bedrijf. Om deze teelt in stand te houden, dient de coöperatie ook haar eigen kennis en ervaring op peil te houden. Hier wordt in geïnvesteerd. De afdeling Logistiek is een van de draaischijven van de coöperatie. Tijdens de campagne worden er in vier maanden tijd veel transporten verzorgd. Vanuit deze basis blijft de coöperatie zoeken naar kansen om tot een verdere optimalisatie te komen. De basis voor de teelt van de suikerbiet is het eindproduct suiker, een basisgrondstof voor de menselijke consumptie. Daarnaast komen bij de verwerking van suikerbieten echter ook waardevolle restproducten vrij. Vanuit bestuurlijke en maatschappelijke verantwoordelijkheid werkt CSV COVAS samen met COSUN aan de verdere ontwikkeling en innovatie rondom de teelt en verwerking van suikerbieten. Rekening houdend met duurzaamheid en maatschappelijk verantwoord ondernemen geeft de coöperatie invulling deze strategie. In de navolgende speerpunten wordt dit concreter gemaakt. Belangrijke speerpunten 1. Biobased oplossingen bieden kansen voor een verdere waardering van de suikerbieten, zoals groen gas, (biet)vezeltoepassingen en winning van waardevolle inhoudsstoffen, zoals eiwit uit bietenblad; 2. Logistieke optimalisatie van de bietencampagne. Jaarlijks wordt er door CSV COVAS ongeveer 1,2 miljoen ton product geladen en vervoerd. De uitdaging daarbij is de capaciteit van laadmachines en de beladingsgraad van de vrachtauto s te maximaliseren om daarmee kosten te besparen; 3. De medewerkers van de organisatie zijn zeer waardevol kapitaal, zij bezitten de kennis en ervaring. Dit vraagt aandacht voor kennisbehoud en bijscholing en een goede overdracht van taken aan opvolgers in het bedrijf. Tot 2018 vertrekken er enkele medewerkers waarvoor opvolging zal moeten worden verzorgd. 4. De suikerbietenteelt kent een quotum (Europese referentie). In 2017 zal dit quotum vervallen en ontstaat er een vrije markt, die meer afhankelijk is van de wereldmarkt. Dit vraagt aandacht voor de continuïteit van de suikerbietenteelt in Nederland. Enerzijds willen de leden/telers zekerheid over de afzet van hun bieten (afzetgarantie) en anderzijds willen de verwerkers van suikerbieten zekerheid over de aanvoer van de bieten (aanvoergarantie). Hier zullen goede afspraken over moeten worden gemaakt. Zeker ook in verband met de toekomstige groei die we voor ogen hebben. Jaarverslag 2012/2013 9

10 Harrie Huybregts, kringbestuurder De Kempen Door de crisis wordt op het gemengde bedrijf van de familie Huybregts in het Brabantse Reusel nog meer gezocht naar een efficiëntere en duurzame productie van, zoals Harrie het noemt, grondstoffen voor de menselijke consumptie. Het gemengde bedrijf bestaat uit 170 hectare akkerbouw en 750 zeugen met vleesvarkens en het ligt dicht bij de Belgische grens in de Brabantse Kempen. Dus de grondstoffen zijn op dit bedrijf naast aardappelen en bieten, ook vleesvarkens. De vader van Harrie trok in de ontginningstijd, de jaren vijftig van de vorige eeuw (1950), net als veel dorpsgenoten de grens over om in België grond te ontginnen voor de akkerbouw. Toentertijd kon mijn vader zoveel ontginnen als hij wilde en al deze gronden werden toen al door ons gepacht, aldus Harrie. De ontgonnen gronden waren arme gronden, maar door de inzet van meer organische mest ontdekte men dat de opbrengsten per hectare stegen. Dit was mede de aanleiding dat de varkenshouderij een belangrijke tak werd op het bedrijf van de familie Huybregts. Het verklaart tevens dat in De Kempen veel vergelijkbare bedrijven zijn gesticht met grote arealen akkerbouw en een grote tak varkenshouderij of rundvee. Al vanaf de jaren vijftig werkten wij aan het sluiten van kringlopen. De varkensmest gaat naar onze grond, waarop deels de maïs wordt geteeld die we aan onze dieren voeren. Dat doet het bedrijf tot op vandaag nog steeds. Wel is het bedrijf, samen met enkele buurtbedrijven, zoekende naar een goede oplossing voor de mestafzet. Daarbij is mestverwerking een serieuze optie. Alle akkerbouwwerkzaamheden worden door zoon Mark gedaan. De 80 hectare aardappelen, 80 hectare maïs en de 9 hectare bieten worden geheel in eigen hand verzorgd. Van zaaien en poten tot aan het oogsten. Bij deze werkzaamheden kiest het bedrijf voor het up-to-date houden van het machinepark; er wordt tijdig geïnvesteerd in de vervanging van de machines. Daarmee wordt een ander punt van de huidige crisis geraakt: Bij het doen van investeringen en de financiering hiervan, moeten we aan de banken meer uitleggen, vroeger ging dat gemakkelijker. Hier voelt de familie Huybregts dat zij, als goedwillend bedrijf, de dupe zijn geworden. Dit terwijl de oorzaak bij anderen ligt. Tot slot geeft Harrie Huybregts aan dat zijn combinatie van akkerbouw en varkenshouderij een spreiding geeft van risico s en inkomen. Dit geeft een goede basis voor hun bedrijfsvoering. Een voorbeeld is de bewaarloods van ton, waarin 75% van zijn oogst kan worden opgeslagen. Hiermee ontstaat er ruimte en tijd om op het juiste moment de aardappelen te verwaarden. Als het dan bij de aardappelen een keer tegenvalt, heeft het bedrijf de bieten of de varkens nog als compensatie. Harrie sluit af met zijn eenvoudige spreuk: Doe je (of doen wij) het niet goed, dan kom je aan de euro s, dan wordt je vanzelf scherp!. Jaarverslag 2012/

11 Netto tonnen per hectare Jaaractiviteiten Tijdens het boekjaar vonden er vanuit de hiervoor beschreven missie, strategie, visie en speerpunten een aantal activiteiten plaats. Het voeren van gezond ondernemerschap van de coöperatie had als gevolg dat er projecten zijn beëindigd, maar het betekende ook dat aan andere projecten extra aandacht is besteed. Hieronder worden enkele belangrijke activiteiten uit dit boekjaar toegelicht. 1. Het laden van suikerbieten vanaf 2013 In de aanloop naar bietencampagne 2012 werd door het bestuur het voorstel gedaan om, in het deel van het werkgebied waar met een loader en/of kraan werd geladen, demonstraties te houden met het laden van suikerbieten met een bietenmuis. Doel was de praktijk te laten kennismaken met de toepassing van deze machine. Uit onderzoek kwam naar voren dat de inzet van de nieuwe brede bietenmuis in het gehele werkgebied goed zou passen. Er zijn financiële voordelen te behalen als tarravermindering, het is eenvoudiger plannen met één laadmethode en daarmee het benutten van overcapaciteit, er zijn minder transportbewegingen nodig en mensen en middelen kunnen efficiënter worden ingezet. De in totaal vier demonstraties werden door de leden goed bezocht. Ook de discussies met de leden, waar de organisatie naar op zoek was, kwamen hiermee vanzelf los. Dit was ook de intentie van het bestuur; we willen deze ingrijpende verandering in één keer goed wegzetten en aan de leden laten zien wat het laden met een bietenmuis betekent. Deze aanpak heeft goed gewerkt. De geplaatste opmerkingen zijn door het bestuur in haar besluitvorming meegenomen Opbrengsten per hectare CSV COVAS COSUN Jaarverslag 2012/

12 Zowel in de ledenraad als tijdens de kringvergaderingen kreeg dit voorstel een groot draagvlak. Vanaf campagne 2013 zal in het werkgebied met vier bietenmuizen worden geladen. Voor leden uit het loader- en kraangebied, die hun bieten op een verharde opslag opslaan, zijn aanvullende afspraken gemaakt. 2. Betacal-regeling 2013 Het sluiten van mineralenkringlopen is een belangrijke basis voor de nieuwe Betacalregeling Betacal is een restproduct dat vrijkomt bij de verwerking van suikerbieten tot suiker. In dit product zitten alle mineralen (met name stikstof en fosfaat) die bij het proces vrijkomen en dat is dan ook meteen een beperkende factor bij de toepassing. Vanuit de aanwendingsnormen voor gewassen (mestboekhouding) is fosfaat in Betacal bepalend voor het gebruik van dit product. Zoals het veelal gaat kent alles zijn prijs en dat geldt ook voor Betacal. Met de nieuwe Betacal-regeling is de prijs, het sluiten van kringlopen en de maximale inzet van fosfaat uit Betacal in één regeling opgenomen. Suikerbietentelers hebben de keuze om hun aandeel Betacal, wel of niet af te nemen, voor een gereduceerde prijs. Leden die ervoor kiezen geen Betacal af te nemen, betalen een bijdrage van 0,50 per ton geleverde netto bieten. Leden die ervoor kiezen het product wel af te nemen, ontvangen hun aandeel, gerelateerd aan de netto geleverde bieten, gratis aan de kopakker. Deze nieuwe opzet heeft in de coöperatie tot veel discussie met leden en niet-leden geleid. Enerzijds door de onbekendheid met de regeling en anderzijds is men het niet eens met de regeling. Gebruikers die jaarlijks, op basis van hun goede ervaringen, het product Betacal toepasten, kunnen nu minder of niet meer afnemen. Anderen, die het product nog nooit hebben gebruikt, voelen het als een verplichting Betacal af te nemen. Bij veranderingen vraagt het eerste jaar altijd extra aandacht, zo ook bij deze regeling. Voor het jaar 2013 is de som van alle gratis bestellingen door leden gelijk aan de beschikbare Betacal die vrijkomt uit de verwerking. 3. Euro Ginseng In februari 2013 werden de laatste Ginsengproducten verkocht aan eindgebruikers. Daarmee kwam voor onze coöperatie een einde aan deze activiteit, die inmiddels is overgedragen aan het bedrijf Benseng. Dit bedrijf heeft toegezegd de activiteiten op vergelijkbare wijze voort te zetten. Voor de coöperatie was de verkoop van Ginsengproducten geen hoofdactiviteit en daarom heeft het bestuur in 2012 besloten deze activiteit definitief te beëindigen. Met de geleidelijke afbouw, een goede informatievoorziening naar afnemers en de overdracht, is het proces naar tevredenheid verlopen. Jaarverslag 2012/

13 4. Verwaarding van reststromen In de afgelopen jaren is de ontwikkeling van een bloempot (verpakking) uit bietenpulp onderzocht. Dit project draagt bij aan een duurzame en biobased oplossing door de inzet van meer plantaardige in plaats van fossiele grondstoffen. Na, succesvol, een eerste proefmodel te hebben gemaakt, werd gestart met de voorbereiding van de productie van grotere series. Al snel werd duidelijk dat dit een moeizaam proces was. Een combinatie van oorzaken (1) geen geschikte spuitgiettechniek (2) een te onstabiele basisgrondstof en (3) onvoldoende bietenpulp kunnen verwerken, betekenden dat de kostprijs van het product te hoog zou worden. Als gevolg daarvan was de kwekersmarkt, de eerste gebruikers van bloempotten, niet ontvankelijk voor dit product. Samen met de partners is daarom besloten het project te beëindigen. CSV COVAS is deelnemer in een landelijk PPS-project kleinschalige Bioraffinage (PPS staat voor Publiek Private Samenwerking). Samen met een vijftal bedrijven start de coöperatie een deelproject op, met de naam Valoriseren van bietenblad en ander loof. Vooral de winning van eiwitten uit loof staat centraal in dit deelproject. Er is een toezegging voor subsidie ontvangen van de topsector Agri & Food. Dit project start medio Optimalisatie van vervoersstromen Jaarlijks wordt door de organisatie ongeveer 1,2 miljoen ton product vervoerd. Het volume bieten tijdens een campagne vormt de basis van dit jaartonnage. Het vormt tevens een goede basis voor het zoeken naar combinaties met agrarische producten die qua transport goed passen. Studenten hebben in een marktonderzoek enkele goederenstromen in beeld gebracht die zouden kunnen passen bij de organisatie. Met dit onderzoek in de hand en door gebruik te maken van het netwerk van de coöperatie, is gedurende het boekjaar een aantal kansen verder onderzocht. Vervoerde producten in tonnen Perspulp cigarant Cichorei Diversen Betacal 2012/ / / /2010 Jaarverslag 2012/

14 Van oudsher combineert de coöperatie het vervoer van bieten al met de perspulp die vrijkomt uit de suikerfabriek en met cichorei en cigarant. In aanloop naar bietencampagne 2012 is voor het eerst een combinatie gemaakt met het vervoer van conserven vanaf de akker naar de Nederlandse en buitenlandse fabrieken. De piek in het conservenvervoer loopt vooruit op de bietencampagne, waardoor vrachtwagens extra konden worden ingezet. Het transport ging vervolgens geleidelijk over van conserven naar bieten. Perspulp vanuit de Duitse fabriek in Jülich (Pfeifer & Langen) is dit jaar voor het eerst gecombineerd met de aanvoer van suikerbieten. In Duitsland is het bieten- en perspulptransport strikt gescheiden. Voor hen was dit dus nieuw. Na een periode van gewenning, vooral aan de onregelmatigheid in de aanvoer van bieten, is ook deze combinatie van vervoer goed verlopen. Het geven van invulling aan andere mogelijkheden, zoals het leggen van combinaties met agrarische goederenstromen, vraagt meer tijd en uitdaging. Het vervoer van CSV COVAS is campagnegericht, waar andere goederenstromen, als grondstoffen voor de mengvoederindustrie en compostproducten, een jaarrond karakter hebben. Tijdens de bietencampagne wordt hiermee al de combinatie gezocht. Dit zijn dan meer de toevallige combinaties die op basis van vraag en aanbod ontstaan. Omdat het kwaliteitskeurmerk GMP+ een voorwaarde is voor het vervoer van perspulp en diervoerders, geldt deze voorwaarde ook voor alle vervoerders die bieten rijden. Hiermee is maximale flexibiliteit in de planning gecreëerd. Tegelijkertijd beperkt dit keurmerk de keuze van producten waarmee combinaties kunnen worden gemaakt. Niet alles mag. Mede hierdoor is het een grotere uitdaging om tot goede combinaties van retourvrachten te komen. Dat er kansen voor vervoerscombinaties zijn weten we, maar het vinden van de juiste en uitvoerbare combinaties vraagt tijd. Bruto geleverde tonnen per week 2012/ Weeknummers campagne Jaarverslag 2012/

15 Piet van de Burgt, kringbestuurder De Peel De Zelsterhoeve het bedrijf van Piet en José van de Burgt ligt parallel aan de Middenpeelweg in de Rips. In 1985 zijn de ondernemers op deze plek gestart met een gemengd bedrijf: zeugen en akkerbouw. De varkenspest was voor het bedrijf de aanleiding voor de vraag: Welke kant gaan we op? Gaan we voor 500 zeugen of, en daar ligt het hart van Piet, kiezen we voor puur akkerbouw?. Het werd de plantenteelt. De familie Van de Burgt tekende in voor de opkoopregeling en, omdat men alles zelf deed, pakte deze regeling uiteindelijk, ook financieel, positief uit voor Piet en José. Het akkerbouwbedrijf van momenteel ca. 150 ha nam de beslissing om voor derden 40 ha graszoden te gaan telen. Dit bevalt Piet goed. Hij is expert in de gewasverzorging (was ooit Nederlands beste spuiter), maar vindt het prima dat hij niet hoeft mee te denken over de handel in graszoden. Naast de graszoden groeien er gemiddeld 12 ha suikerbieten, 35 ha aardappelen en de rest bestaat uit groenten volle grond en dan voornamelijk diverse soorten peen. Piet, dat wordt ons al gauw duidelijk, is een ondernemer die openstaat voor nieuwe ontwikkelingen. Momenteel doet hij mee in een project van DLV om met behulp van drones (onbemande vliegtuigen) zijn gewassen te observeren. Drones kunnen onder de wolken doorvliegen en, in tegenstelling tot satellieten, continu foto s maken. Ook experimenteert hij, samen met Altic, op het gebied van stikstofbijmest-systemen in de aardappelteelt. Gevraagd naar zijn mening over bedreigingen in de plantenteelt komen we al gauw uit bij de organische stof voorziening. Piet grijpt elk moment in de vruchtwisseling aan om met groenbemesters bezig te zijn. Hij gruwelt dan ook bij de gedachte dat hij verplicht zou worden om alle bietenblad af te voeren zoals momenteel (2013) door de overheid wordt voorgesteld. Daarmee wil hij niet gezegd hebben dat er op termijn geen nieuwe toepassingsmogelijkheden komen voor dit loof. Hij is namelijk overtuigd van de mogelijkheden die de bio-based economie (stoffen uit loof geschikt voor medicinale toepassing) ons gaat brengen. Volgens Piet komt het loof van andere gewassen (stikstofrijker) dan bieten daarvoor dan eerder in aanmerking. Dit idee moet dan ook heel snel van tafel als het aan Piet ligt. Als CSV COVAS een mooie bietenprijs (minimaal 35,00) blijft betalen is Piet niet bevreesd voor de toekomst, ook niet als het quotum zou worden opgeheven. Uiteraard moet hij er dan zelf voor zorgen dat zijn suikeropbrengst op het huidige niveau ( kilo per ha) blijft. Hiervoor is nodig dat 1) de bemestingsmogelijkheden niet verder worden beperkt en 2) er nieuwe productievere dubbelresistente rassen komen en 3) er een einde komt aan de pachtprijsverhogingen. Dit laatste is volgens Piet, in een gebied met een zekere grondhonger, een serieuze bedreiging. Richting CSV COVAS ziet Piet mogelijkheden als de coöperatie er maar voor zorgt dat er ieder jaar in september een zeker coöperatief resultaat wordt betaald. Zijn advies zou zijn om de blik te verruimen in de richting van o.a. tuinbouwgewassen en de uitdagingen van de bio-based mogelijkheden. Daarnaast moet CSV COVAS, aldus Piet: blijvend laten zien hoe goed de bieten het doen in de natuur. Een bietengewas is een lust voor het oog en als je dan (aan de burger) laat weten hoe efficiënt de bieten omgaan met CO 2 en zuurstof is dat de beste reclame. Jaarverslag 2012/

16 Opmerkelijke gebeurtenissen / activiteiten Ministerieel bezoek De bietencampagne is altijd een enerverende tijd. Je moet dit zelf een keer ervaren en daarom werd mevrouw mr. J.E.W.E. van Steenis, senior beleidsmedewerker van het ministerie van Economische Zaken één dag bietencampagne aangeboden. Samen met de heer F. Klein van het Productschap Akkerbouw bracht zij een bezoek aan de coöperatie. Beide personen zijn, vanuit Nederland, nauw betrokken bij de Europese discussie over de suikermarkthervorming en hadden nog niet eerder in de praktijk gekeken bij het laden van suikerbieten met een bietenmuis of met een loader. Na afsluiting van het bezoek waren beiden van mening dat deze dag een verrijking voor hen was. Suikerbieten voor de stroop In het werkgebied van de coöperatie zijn twee stroopfabrieken actief. Een van deze bedrijven ondervond bij hun bietencampagne problemen met de kwaliteit van de bieten bij de bewaring (tot maart). Op advies van de coöperatie hebben zij ons bewaarconcept aangeschaft en zijn er door de coöperatie vanuit een drietal bietenhopen in maart 2013 suikerbieten geleverd. Het bedrijf was enthousiast en liet weten nog nooit zulke goede bieten uit de bewaring te hebben ontvangen. Van biet naar stroop Jaarverslag 2012/

17 Suikerbieten naar Duitsland Door Suiker Unie worden jaarlijks afspraken gemaakt over de levering van suikerbieten, aan de fabrieken van Pfeifer & Langen in Jülich en Appeldorn (Duitsland). Er worden bieten geleverd vanuit Zuid-Limburg, Noord-Limburg en een deel van Gelderland. Jaarlijks wordt tijdens de campagne door vertegenwoordigers en leden van de coöperatie een bezoek aan deze fabrieken gebracht. Het is goed om te constateren dat ook hier de kwaliteit met de grootste zorgvuldigheid wordt vastgesteld. Omdat in Duitsland de fabrieken niet in handen zijn van de telers, ziet de Duitse telervereniging (Rheinische Rübenbauer-Verband) toe op de kwaliteitsbepaling. Hun medewerkers zijn nagenoeg continu bij de aanvoer van de Nederlandse en Duitse bieten aanwezig en kijken mee over de schouders van de Pfeifer & Langen-medewerkers. Suikerbieten door een muis geladen (tarraverlaging) Duurzame akkerbouw Stichting Veldleeuwerik heeft haar werkwijze eind 2012 ook in het zuidoosten van Nederland uitgerold. Onze coöperatie, samen met andere ketenpartners in de akkerbouw, is door Veldleeuwerik betrokken bij de werving van deelnemers. Veldleeuwerik is gebaseerd op het gehele akkerbouwbedrijf en niet specifiek op één teelt. Dit maakt het voor de deelnemende akkerbouwers uitdagend om hieraan deel te nemen. Omdat de suikerindustrie een meerwaarde weet te halen uit de suiker van de deelnemers aan Veldleeuwerik, ontvangen deze een financiële vergoeding gebaseerd op het aantal hectares suikerbieten. Tijdens het boekjaar zijn drie groepen akkerbouwers, verdeeld over het zuidoosten van Nederland, gestart. Jaarverslag 2012/

18 Aanpassing Reglement Suikersysteem Het Reglement Suikersysteem van COSUN schreef voor dat suikerbietentelers voldoende hectares op hun bedrijf (meitelling) moeten hebben, om bieten te mogen telen. Voor iedere kg suikerreferentie was één hectare vereist. De tijd heeft ons wat dat betreft ingehaald. Door schaalvergroting in de landbouw en meer flexibiliteit in grondgebruik was deze voorwaarde een (te) beperkende factor in de verdere ontwikkeling van akkerbouwbedrijven. Vanuit de ledenraad van de coöperatie is dit onderwerp bij Cosun aangekaart. Door COSUN is het ter harte genomen en dit heeft ertoe geleid dat deze voorwaarde van de baan is. Loonwerksector De loonwerkers vormen een belangrijke schakel in de suikerbietenteelt. Afhankelijk van de mechanisering bij de leden, is het verschillend welke diensten een loonwerker voor onze individuele leden uitvoert. Dit is en blijft een financiële verantwoordelijkheid van de leden. De rol die we als collectief naar de loonwerkers willen invullen is het opbouwen van een netwerk waarin we elkaar van informatie voorzien en met elkaar in gesprek gaan over ontwikkelingen in de teelt. Jaarlijks houdt de coöperatie daarom een loonwerkdag en zijn er de dagelijkse contacten met de Agrarische dienst. Dit boekjaar is het laden van suikerbieten met de bietenmuizen een extra aanleiding geweest om met een vertegenwoordiging van de loonwerkers in gesprek te gaan (elkaar informeren, luisteren en waar mogelijk actie ondernemen). Organisatie Sinds 1977 kent de organisatiestructuur, naast de coöperatie, de Stichting Telersbelangen CSV COVAS. Deze stichting heeft tot doel de gezamenlijke aandelen van de leden in coöperatie COSUN te beheren en de opbrengstprijzen voor de geleverde bieten aan dezelfde leden uit te keren. In het verleden is voor deze structuur gekozen vanwege de fiscale positie van onze coöperatie in relatie tot de leden (natuurlijke personen) van CSV COVAS (de zogeheten deelnemersvrijstelling). Intern is de discussie al in 2010 door de directie van CSV COVAS aangezwengeld over de transparantie van activiteiten, de inrichting van de administratie en de wijze van de uitvoering van werkzaamheden in relatie tot de positie van de stichting. Mede ingegeven door het horizontaal toezicht, waar de Belastingdienst naar streeft, is daarom het overleg met COSUN opgestart. Samen is gezocht naar een passende, meer eenvoudig werkende constructie, die ook de goedkeuring van de Belastingdienst zou krijgen. Net voor het afsluiten van het boekjaar, april 2013, is de voorgestelde oplossing door de Belastingdienst bekrachtigd. Dit maakt dat er enkele juridische (statutaire) en contractuele aanpassingen tussen CSV COVAS en COSUN moeten worden Jaarverslag 2012/

19 doorgevoerd, waarmee de organisatie eenvoudiger en transparanter wordt. De Stichting Telersbelangen komt daarmee te vervallen. Bestuurlijke zaken Nieuw bestuurslid Edwin Michiels Aan de hand van een rooster, treden er jaarlijks bestuurders af. De betreffende bestuurders kunnen zich, afhankelijk van hun zittingsperioden, opnieuw verkiesbaar stellen. Dit jaar zijn er twee personen afgetreden, de heer J.P.A. Roefs uit O.W. Middelbeers, kringbestuurder van kring De Kempen en de heer H.F.M. Verhaegh uit Sevenum, bestuurslid en kringvoorzitter van kring De Peel. Als opvolger voor de heer Verhaegh is de heer ing. E.H.W.J.E. Michiels uit Horst benoemd. Door het aftreden van deze bestuurders en de benoeming van de heer Michiels ontstonden er twee vacatures voor kringbestuurder, één in kring De Peel en één in kring De Kempen. Beide vacatures zijn ingevuld met twee nieuwe kandidaten die in december 2012 in hun kring werden benoemd. Kring Naam Woonplaats De Kempen de heer M. (Maarten) van der Loo Moergestel De Peel de heer P.J.B.M. (Pieter) Hermans Ysselsteyn Jongerenpanel Wat doet CSV COVAS eigenlijk en wat is de toegevoegde waarde? vroeg een zoon van een lid tijdens een van onze kringvergaderingen. We moeten een APP (mobiele applicatie) hebben! werd door een medewerker voorgesteld. Deze zaken hebben de voorzitter en directeur aan het denken gezet en dit heeft geleid tot de samenstelling van een jongerenpanel. Het bestuur heeft gezocht naar een modus om met de jongere leden in contact te komen. Op een eerste oproep meldden zich een 20-tal jongeren (tot 35 jaar). Een enkeling werkt thuis in het bedrijf en anderen zijn nog in opleiding om op termijn thuis het bedrijf over te nemen. Jaarverslag 2012/

20 Deze jongeren zijn de leden van toekomst. De coöperatie ziet haar omgeving veranderen. Er rijzen vragen over hoe de jongeren het bedrijfsmanagement invullen, waar ze de informatie vandaan halen en hoe we met elkaar communiceren nu de wereld aan ieders voeten ligt. Bij dit proces van veranderingen in de maatschappij wil het bestuur betrokken zijn. Om dit te realiseren is dit jongerenpanel opgericht. De eerste ervaringen, zowel van de deelnemers als van het bestuur, zijn goed. Voor het komende jaar zijn er twee bijeenkomsten gepland. Jongerenpanel bezoekt PPO Vredepeel Personeel In het afgelopen boekjaar speelden er een tweetal onderwerpen. Het eerste onderwerp betrof de arbeidsvoorwaarden en dan met name de nationale discussie rondom de betaalbaarheid van de pensioenen en de nieuwe pensioenleeftijd. Een item dat zowel de werkgever (de coöperatie) als de werknemers raakt. Vanuit goed werkgeverschap heeft de coöperatie een goed passend pakket secundaire arbeidsvoorwaarden dat jaarlijks wordt geactualiseerd. Ook de pensioenverzekering valt daaronder. Bij sluiting van het boekjaar zijn de gevolgen van de pensioendiscussie nog onduidelijk, maar voor het bestuur van de coöperatie is en blijft het wel een belangrijk punt van aandacht. Daarnaast was de organisatorische inrichting van de Agrarische en Logistieke dienst het onderwerp van gesprek. Met een duidelijke gebiedsafbakening en het laden van suikerbieten met vier bietenmuizen is een (her)verdeling gemaakt van de taken. Hierdoor ontstaat er voor de medewerkers duidelijkheid. De verandering zal stapsgewijs, mede als gevolg van het vertrek van enkele medewerkers, in de jaren 2013 en 2014 worden ingevoerd. Jaarverslag 2012/

21 Sjors Leermakers, lid van de jongerenraad COSUN In 2008 polste het bestuur van CSV naar mijn belangstelling voor de Jongerenraad van COSUN. De reden om aan het verzoek te voldoen omschrijft Sjors als volgt: ik wilde CSV, later CSV COVAS, beter leren kennen en meepraten over de toekomst van de suikerbietenteelt. Vanuit deze drive ben ik aan de functie begonnen. De Jongerenraad van COSUN, is heel indrukwekkend. Je komt in aanraking met de top van de coöperatie, waarmee je heel informeel over alle zaken van de coöperatie kunt discussiëren en deuren gaan open bij (dochter)bedrijven die voor gewone leden gesloten blijven. Heel erg leerzaam, aldus Sjors. Bij het nieuw opgerichte Jongerenpanel van CSV COVAS, dat in 2013 al twee keer bij elkaar is geweest, is Sjors ook betrokken. Van de eerste vergadering heeft hij in ieder geval het gevoel overgehouden dat er best wel voldoende jong potentieel in de vereniging zit voor het vervullen van toekomstige bestuursfuncties. Sjors heeft in de huidige functie nog één jaar te gaan en laat hij ons weten ik heb daar, omdat het mij zo goed bevalt, een dubbel gevoel bij. Gevraagd naar zijn mening over de toekomst van de bietenteelt na afschaffing van het quotum, ziet hij daar weinig verandering. Het quotum gaat volgens plan over in teeltrechten en als de coöperatie zo goed blijft betalen ziet hij geen reden waarom telers zouden stoppen. Daar komt volgens Sjors bij dat CSV COVAS in ieder geval een bestaansrecht heeft uit vroegere tijden. Maar, laat hij aantekenen, ook CSV COVAS moet zich realiseren dat de bietentelers van de toekomst minder honkvast zijn dan hun ouders. Daarnaast zorgen de banken ervoor dat ze wel voor de goedkoopste optie moeten gaan. Tegenwoordig zijn er banken die iedere drie maanden verlangen dat een bedrijf een financieel verslag laat zien. Het bestuur van CSV COVAS moet er dus voor zorgen dat het de jongeren bindt. Het Jongerenpanel is hiervoor een goed begin. Organiseer excursies naar onder andere SENSUS, NCR of de Vredepeel. Nodig specialisten uit om over bijvoorbeeld bedrijfsovernames te praten of over beleidszaken van de coöperatie. Met andere woorden combineer werk, studie en ontspanning. Gevraagd naar zijn mening over de omgang met de oudere leden heeft Sjors ook een duidelijke mening: Ouderen moeten met de opvolgers duidelijker communiceren over zaken met betrekking tot CSV COVAS. Hij denkt hierbij onder ander aan het meenemen naar vergaderingen en wijzen op ingrijpende veranderingen (afschaffen quotum). Jongeren hebben er steeds vaker een baan bij en prefereren s avonds te vergaderen. Na het doorlopen van de HAS Den Bosch heeft Sjors bij verschillende Agro-bedrijven gewerkt. Sinds medio 2013 is hij gestart bij Bayer CropScience. Deze bedrijven hebben Sjors altijd de ruimte gegeven om ook als jongerenlid in de coöperatie te functioneren. Naast deze twee functies werkt Sjors ook thuis op het bedrijf van zijn vader. Dit bedrijf heeft recent, in gezamenlijk overleg, gekozen voor 100% akkerbouw (55 hectare waarvan 15 hectare suikerbieten). Daarnaast heeft Sjors een actief sociaal leven met zijn partner. Een druk bestaan, en daar voelt Sjors zich goed bij: Ik hoop dat menige jongere teler mijn voorbeeld gaat volgen, je bent tenslotte nooit te oud om te leren. Jaarverslag 2012/

22 De suikerbietenteelt De afname van het aantal leden zet, ook in dit verslagjaar, door. In dit boekjaar teelden leden ha suikerbieten, wat neerkomt op een gemiddeld areaal van 6,5 ha per lid. Dit is gelijk aan boekjaar 2011/2012, maar 0,4 ha meer dan in boekjaar 2010/2011. Van de uitgezaaide rassen is 83% (2011: 81%) afkomstig uit het dubbelresistente segment (rhizomanie en rhizoctonia). Het aandeel nematodenresistente rassen nam toe van 3% naar ruim 4%. Kengetallen 2012/ /2012 Aandelen coöperatie Cosun Tonnage per aandeel 31,1 33,4 Suikerreferentie in tonnen Geleverde suiker (125%) (135%) Geleverde suiker per hectare Aantal medewerkers per 30 april Aantal FTE (einde boekjaar) 16 14, ,4 Zaaien en opkomst Op 3 maart 2012, vijf dagen eerder dan het jaar daarvoor, startte de uitzaai in Midden- Limburg en Oost-Brabant. Het uitzaaiverloop verliep daarna zo voorspoedig, dat de gemiddelde zaaidatum voor het werkgebied van CSV COVAS uitkwam op 28 maart Ter vergelijking: in 2011 was deze 29 maart. Vervolgens brak er een periode aan met relatief lage temperaturen en regelmatig regen. Pas vanaf begin mei werd het warmer en groeizamer. De suikerbieten ontwikkelden zich voorspoedig en de vroegste percelen sloten in de laatste week van mei. Met andere woorden, drie weken eerder dan het streefmoment van de langste dag op 21 juni. Onkruidbestrijding De weersomstandigheden pakten positief uit voor de onkruidbestrijding. Regelmatig neerslag en weinig afgeharde onkruiden zorgden ervoor dat de diverse middelen optimaal hun werk konden doen. Hierdoor was de onkruidbestrijding compact en lagen de kosten op een gemiddeld niveau. Jaarverslag 2012/

23 Gesloten perceel eind mei 2012 Ziekten en plagen Het teeltjaar 2012 kenmerkte zich, net als beide voorgaande jaren, door weinig problemen met ziekten en plagen. Grotendeels was dit het gevolg van de inzet van speciaal bietenzaad. 85% van alle bietenzaad is behandeld met het middel Poncho Beta, dat werkzaam is tegen de meeste insecten die de bieten in het voorjaar kunnen belagen. Het middel werkt echter niet tegen emelten en die kwamen in het verslagjaar frequenter voor dan in voorgaande jaren. Samen met Suiker Unie en het IRS werd een lobby gestart om dit probleem onder de aandacht van de beleidsmakers te krijgen. De aantasting, waarbij ook een link wordt gelegd met het systeem van niet-kerende grondbewerking (NKG), leidde op diverse percelen tot overzaai. Op enkele percelen, ingezaaid met standaard zaad, manifesteerde zich in de loop van de zomer de vergelingsziekte als gevolg van een virus dat wordt overgebracht door de groene perzikbladluis. Het vroege zaaimoment zorgde ervoor dat de actieve stof, die in de pil verantwoordelijk is voor de luisbestrijding, was uitgewerkt. Op 12 en 14 juli 2012, ruim twee weken vroeger dan in 2011, verstuurde de Bladschimmelwaarschuwingsdienst een sms-bericht met het advies om de bietenpercelen in Zuidoost-Nederland te controleren op de bladschimmels cercospora, ramularia, meeldauw en roest. Op enkele percelen was de aantasting toen al gediagnosticeerd. We constateren dat de telers steeds beter en ook sneller anticiperen op de melding van de waarschuwingsdienst. Een bijzonder goede ontwikkeling! Jaarverslag 2012/

24 Groeiomstandigheden In 2012 viel de groeipuntdatum door het gemiddeld koudere weer in april op 18 juni en daarmee nagenoeg op het langjarig gemiddelde. Het weer tot aan de campagne, die in 2012 op 17 september begon, kenmerkte zich door gemiddelde temperaturen met uitschieters tot boven de 30 graden Celsius begin juli en half augustus. Onder deze omstandigheden moest er flink worden beregend om ervoor te zorgen dat de gewassen bleven groeien. In enkele delen van het werkgebied viel echter in de tweede helft van juni zoveel regen, dat met een misoogst rekening moest worden gehouden. Gelukkig viel dit achteraf mee, maar de impact van dit alles was dat de oogstverwachting aanvankelijk vijf ton te laag werd geschat. Beregening van suikerbieten Het eindresultaat kwam uit op 77,01 ton netto per hectare met een suikergehalte van 16,91%. Hieruit ontstond een gemiddelde polsuikeropbrengst van kilo per hectare. Dit leidde vervolgens, bij een WIN van 90,4 tot een witsuikerproductie van kilo per ha. Een mooi resultaat dat uitdaagt om op deze ingeslagen weg verder te gaan. Omdat 83% van het areaal niet kan profiteren van de genetische vooruitgang, zoals bij de rhizomanie-resistente rassen, moet teelttechnisch alles uit de kast worden gehaald om deze opbrengst vast te houden, of liever nog, te verbeteren. Jaarverslag 2012/

25 Adri School, kringbestuurder Maas & Meierij In de grasrijke omgeving van Heesch heeft Adri een Melkveehouderijbedrijf met een kleine akkerbouwtak. Zijn akkerbouwtak is met name de maïs- en suikerbietenteelt (2,5 hectare). De suikerbietenteelt heeft mij een akkerbouwmatige benadering op mijn bedrijf gebracht. Mede door de goede teeltbegeleiding van CSV COVAS ben ik door de bietenteelt op een andere wijze met de teelt van maïs en gras bezig. Veel ideeën en ontwikkelingen uit de suikerbieten heb ik kunnen overnemen, bijvoorbeeld bemesting en het LDS (Lage Dosering Systeem) voor gewasbescherming. De oom van Adri heeft hem in 1984 enthousiast gemaakt voor de bietenteelt, het jaar nadat de superheffing een forse korting voor hun bedrijf met zich meebracht. Oom Leo haalde goede opbrengsten met zijn bietenteelt, een goed suikergehalte en een goede winbaarheid voor die tijd. Begin jaren tachtig speelde het suikerquotum nog niet en was gemakkelijk met de teelt te starten. Al bijna dertig jaar wordt twee tot drie hectare bieten geteeld. Met één hectare bieten kan ik twee hectare maïs kopen, dit maakt het interessant, aldus Adri School. Dit is één van de motivaties die op dit bedrijf spelen om bieten te telen. Maar ook zijn verwachting dat de voorwaarde van drie gewassen binnen het nieuwe Europese GLB (gemeenschappelijk landbouw beleid) wordt ingevoerd, betekent dat het gewas bieten goed past. Zijn ruime rotatie, 2,5 hectare op een areaal van 56 hectare, staat garant voor een goede opbrengst. Het bedrijf heeft ook ervaring met rhizoctonia aangetaste bieten, hieraan wil hij niet herinnerd worden. Het uitrapen van alle vuile bieten was een vervelende klus. Sindsdien kiest het bedrijf altijd voor dubbelresistente rassen en daarover zijn ze tevreden. Sinds twee jaar speelt biodiversiteit op het bedrijf en is Adri gestart met Niet-Kerende Grondbewerking (NKG), de Smaragd is daarvoor aangeschaft. Enerzijds vanwege energiebesparing, je kunt één werkgang uitsparen, maar nog belangrijker vanwege het op peil houden van het organische stofgehalte in de toplaag van de bodem. De eerste ervaringen zijn goed, maar pas over vier jaar zie je de werkelijke resultaten, aldus Adri. Tot slot neemt het bedrijf ook deel aan de akkerrandenregeling van het Waterschap. Vanuit zijn betrokkenheid bij het waterschap wordt hieraan deelgenomen, met de hoop dat dit in 7% vergroening (ecologisch beheer) van het nieuwe GLB-beleid past. Mede door deze werkwijze, maar ook doordat zijn koeien dagelijks 6,5 uur weidegang hebben, is het bedrijf van de familie School bezig met duurzaamheid en maatschappelijk zaken. Het bedrijf heeft oog voor de omgeving! En ook zijn oude trekker, de Fendt 308, moet nog jaren mee. Deze is zuinig in het gebruik, zeker nu de duurdere witte diesel gebruikt moet worden. Jaarverslag 2012/

26 Campagne De campagne startte in 2012 op donderdag 13 september, twee weken later dan campagne 2011/2012. Met voldoende suiker in de silo s werden de eerste bieten ontvangen. Opvallend was het lage suikergehalte van deze vroege leveringen. In de onderstaande grafiek is de ontwikkeling van het suikergehalte over de gehele campagne weergegeven. De relatief warme decembermaand betekende voor de langbewaarders dat zij alert moesten zijn op de temperatuur in de bietenhopen. Zeker na de vorstdagen begin december. 18,00 Verloop suikergehalte 17,50 17,00 16,50 16,00 15,50 15,00 % suiker 2012/2013 (vanaf 12/9/2011) % suiker 2011/2012 (vanaf 2/9/2011) Weeknummers campagne In tegenstelling tot West-Nederland verliep het rooien in het Zuidoosten nagenoeg probleemloos, begin december lagen alle bieten aan de hoop. Op 14 januari 2013 werden de laatste bieten aan Duitsland geleverd. Mede door het gunstige weer is de campagne weer goed verlopen. Campagnelogistiek Bij een goede planning van de bietencampagne spelen een aantal factoren een rol. Er zijn factoren die redelijk voorspelbaar zijn, bijvoorbeeld de fabriekscapaciteit, maar ook factoren die minder voorspelbaar zijn. Bij deze laatste groep horen het weer, het aanbod Jaarverslag 2012/

27 van retourvrachten en de werkelijke opbrengsten in tonnen per hectare. Om dit enigszins te ondervangen wordt door de organisatie een prognose gemaakt. Elk jaar is het weer een uitdaging om de onregelmatigheid van retourvrachten te combineren met de bietentransporten. Getracht wordt de extra kilometers tot een minimum te beperken en ervoor te zorgen dat er voldoende bieten op de fabrieken komen. Om dit beter te beheersen is er geïnvesteerd in een autovolgsysteem, hiermee zijn van minuut tot minuut de bewegingen van de vrachtauto s te zien. Met deze informatie en door de goede personele aansturing kunnen de bewegingen nauwlettend worden gevolgd en daar waar nodig bijgestuurd. Dit vraagt een grote mate van flexibiliteit van de mensen en van de inzetbaarheid van vrachtwagens. In het veld werden de goede ervaringen met de 10-meter bietenmuizen opnieuw bevestigd. Wat nog beter en duidelijker naar voren kwam, is de grote laadcapaciteit van deze muis. Als de bieten op tijd zijn gerooid en aan de verharde weg liggen, is de laadcapaciteit hoog, zeker in de gebieden met een hoge bietendichtheid. Deze laadcapaciteit gaan we optimaal gebruiken door vanaf 2013 in het hele werkgebied van CSV COVAS de bietenmuis in te zetten. Op deze manier kan, op basis van de afstand naar de fabrieken, het aantal auto s in combinatie met de gevraagde en geplande bieten beter worden afgestemd. In de Nederlandse suikerfabrieken zijn ten opzichte van campagne 2011/2012 gemiddeld meer bieten per dag verwerkt, maar hiermee was in de planning al rekening gehouden. Ontvangst van suikerbieten bij de fabriek Jaarverslag 2012/

28 Jean-Paul Fuchs, kringbestuurder Zuid-Limburg Het valt niet mee om in Born loonwerker te zijn. Deze plaats is bekend van onze oude laadplaats voor suikerbieten en van de auto-industrie. Gelegen in het smalste deel van Limburg heeft Born veel last van het Grensmaasproject wat betekent dat er steeds meer akkerland wordt opgeofferd aan de grindboeren. Als tegenprestatie ontstaat een betere bescherming tegen overstromingen van de Maas. Door de ligging dicht bij België is de concurrentie vanwege de lage dieselprijzen ook goed merkbaar. Anderzijds betekent dit, volgens de 31-jarige ondernemer, dat er weinig Nederlandse (con)collega s in de directe omgeving zijn. In 2003 behaalde Jean-Paul zijn HAS-diploma (hij liep o.a. stage bij COVAS) en ging toen meteen aan de slag in de maatschap op het loon- annex akkerbouwbedrijf. Pratend over dit laatste bedrijfsonderdeel ervaar je bij Jean-Paul de liefde voor de plantenteelt. Op het akkerbouwbedrijf teelt hij ca. 20 ha suikerbieten, graan en maïs. Op termijn zet hij, ondanks de grindproblematiek, in op een groei van deze oppervlakte. Momenteel staat de jonge ondernemer, die als hobby jagen en motorrijden heeft, voor een nieuwe uitdaging. Vader Wil heeft aangegeven het bedrijf volledig te willen overdragen en zich wat minder met de dagelijkse gang van zaken bezig te houden. Dit betekent dat Jean- Paul er vanaf dit jaar alleen voor staat. Hij beseft terdege dat zijn bedrijf continue aan veranderingen bloot staat en dat het agrarisch loonwerk steeds verder onder druk komt te staan. Hierop voorsorterend heeft hij al uitgebreid in het grondwerk en in de cultuurtechniek. Ook de bestrijding van de eikenprocessierups met drie trekkers is zo n innovatie. Hoe dan ook, de bietenteelt is op het bedrijf Fuchs in ieder geval niet weg te denken. Niet op het akkerbouwbedrijf en niet in het loonbedrijf. Na de reorganisatie van de bietenteelt in 2007, die natuurlijk ook niet voorbij ging aan dit loonbedrijf, bleven ruim 250 ha over om jaarlijks te rooien. Begonnen met een eenrijer, die bieten en loof apart legde, zijn ze uiteindelijk terechtgekomen bij de zesrijer in tweefasensysteem. De opraper, voor de wielen, was steeds zelfrijdend. Voor dit areaal ziet de jonge ondernemer perspectief om het, gezien de leeftijd van de machines, in eigen beheer te blijven doen. Bij een nieuwe investering zal hij diep moeten nadenken of dat wel economisch interessant is. Een andere mogelijkheid is om een samenwerking te intensiveren met een collega met wie hij nu al zaken doet op het gebied van de cichoreioogst. Jean-Paul laat echter aantekenen dat samenwerking ook wel eens kan tegenvallen. Op het gebied van drijfmestverspreiding heeft hij daar ervaringen mee (klanten kiezen voor de ander). Daarnaast speelt het volgen van de nieuwste ontwikkelingen ook een rol. Zo heeft hij vorig jaar geëxperimenteerd met een ontbladeraar voor op de trekker. Op zich beviel dat goed, maar de rooier achterop wist zich geen raad met het loof en liep daardoor vast. Als er aanpassingen aan de rooier mogelijk zijn zal hij het systeem zeker continueren. Jaarverslag 2012/

29 Aardappeltelersvereniging Zuid-Nederland (AZN) Merkwaardig seizoen 2012/2013 Seizoen 2012/2013 kenmerken we als een merkwaardig seizoen. Mede door de lage opbrengstprijzen in 2011/2012 bleven de aardappelprijzen ook in het midden van het jaar 2012 laag. Daarnaast werden de prijzen in de contracten verlaagd. Door deze situatie ervoeren we dat telers minder tonnen per hectare wilden vastleggen en daardoor waren er meer tonnen voor de vrije handel beschikbaar. In totaal heeft AZN meer hectare voor Aviko kunnen vastleggen. Het feit dat de telers meer vrije aardappelen hadden pakte voor hen goed uit doordat de prijzen gaandeweg het seizoen stegen. Enkele aanleidingen hiervoor waren: (1) een kleiner Europees areaal, (2) het late pootseizoen 2012 in België, (3) de lagere opbrengsten in andere Europese landen (Engeland), (4) de vlotte vraag door verwerkers en tot slot (5) het late pootseizoen 2013 in Nederland. In het begin van seizoen 2012/2013 lagen, mede door de slechte eindoogst 2011, de prijzen op een normaal niveau ( 100 tot 120 per ton). Maar al vrij snel begonnen de opbrengstprijzen te stijgen. Op het moment dat de aardappelen uit opslag werden geladen (november), lagen de prijzen op ca. 250 per ton. De basis voor een goede opbrengst Nieuwjaar 2012/2013 was een omslagmoment, van veel vraag en goede prijzen naar stokkende vraag en dalende prijzen. Tot aan mei 2013, het einde van dit verslagjaar, schommelde de prijs, maar daarna steeg de opbrengstprijs naar een ongekende hoogte Jaarverslag 2012/

30 van 300,00 per ton. De aanhoudende vraag uit Engeland en de lagere oogstverwachting 2013 waren hiervoor de belangrijkste oorzaken. Over de kwaliteit van de aardappelen zijn nauwelijks zorgen geweest. Door het koele voorjaar was kwaliteit uit de bewaring ook goed en waren er nauwelijks afkeuringen. Wel waren de fritesaardappelen gemiddeld wat fijner van sortering. Betacal-afzet Er is tijdens het boekjaar veel gesproken over het nieuwe Betacal-beleid van Suiker Unie, dat vanaf 2013 geldt. Zowel tijdens de (kring-)vergaderingen als tijdens het dagelijkse werk is er door de werkorganisatie veel uitleg aan de leden en andere telers gegeven. Het was niet voor iedereen meteen duidelijk wat de consequentie van het kunnen kiezen voor gratis Betacal of het betalen van een bijdrage was. Verspreiding van Betacal Het vooraf bestellen van Betacal is ook nieuw voor iedereen. Voorheen lag het bestelmoment dicht bij het levermoment. Nu moest in maart 2013 de bestelling worden gedaan voor het hele jaar Na afloop van de bestelperiode bleek dat alle beschikbare Betacal geplaatst kon worden bij de eigen leden. Het gevolg is dat er geen ruimte meer is voor afname van (extra) Betacal voor leden en niet-leden. Door Suiker Unie werd in het voorjaar van 2012 besloten dat de leden reeds in 2012, vooruitlopend op het nieuwe beleid, hun gratis deel Betacal konden afnemen. Mede Jaarverslag 2012/

31 hierdoor en door het goede weer in het najaar steeg de afzet naar ruim ton. Dit was voor iedereen een opsteker. Ook voor het nieuwe beleid, immers ook de voorraad Betacal bij de fabrieken moest worden verlaagd en dat is nu gebeurd. Zoals hiervoor aangegeven was bij het afsluiten van het boekjaar bekend dat alle beschikbare Betacal gratis aan de kopakker kon worden afgezet. Met een goede begeleiding en informatievoorziening zal eraan gewerkt worden om de nieuwe systematiek te laten functioneren. Het is nog te vroeg om hier iets over te schrijven. De cichoreiteelt In Zuidoost-Nederland en het aangrenzende Duitse Selfkant-gebied is de teelt van cichorei niet meer weg te denken. In 2012 groeide er in dit gebied 768 ha cichorei. Opkomstproblemen bij het ras Bronze leidden in het voorjaar tot enige onrust in het veld, maar dit probleem werd door SENSUS en zaaizaadleverancier Deprez, financieel, tijdig en dus goed opgelost. Het enthousiasme voor de cichoreimuis werd voor het tweede jaar op rij bevestigd, al ontstonden er wat capaciteitsproblemen bij het verladen van cichorei op de löss in België. Het aandeel grond was hierbij de beperkende factor. Handbemonstering cichorei Jaarverslag 2012/

32 De toezegging van SENSUS dat 25% van het landelijk areaal in Zuidoost-Nederland wordt geteeld, was ook voor 2012 van kracht, met de aantekening dat het landelijk areaal zou krimpen ten opzichte van Voor ons werkgebied betekende dit een areaalreductie van 893 hectare naar 768 hectare, ofwel een afname van 14%. In Oost- Brabant werd door 13 telers 193 hectare cichorei geteeld en in Limburg en het aangrenzende Duitse Selfkant ter hoogte van Roermond teelden 48 telers 575 hectare. In het Selfkant-gebied betrof het 174,5 ha bij 16 telers. In het verslagjaar telde het agentschap 61 telers met een gemiddeld areaal van 11,4 hectare per teler, met dien verstande dat één teler 100 ha voor zijn rekening nam. De uitzaai van de cichorei verliep in 2012 tijdig en voorspoedig. In de opkomstperiode viel regelmatig voldoende neerslag waardoor de bodemherbiciden prima hun werk konden doen. Dit in tegenstelling tot het teeltjaar 2011 waar het in het voorjaar lang droog en warm was. De ontwikkeling van de aanwezige planten verliep, net als bij de bieten, voorspoedig. SENSUS hield in augustus rekening met een gemiddelde tot iets lagere opbrengst. Dit was vervolgens de reden dat het campagnebegin een week werd opgeschoven naar 24 september Deze campagne begon, onder gunstige omstandigheden, volgens traditie in Neeritter. De rooi- en transportomstandigheden bleven goed en daardoor kon de cichoreicampagne op 13 december 2012, één dag vroeger dan in 2011, met relatief tevredenstellende resultaten worden beëindigd. Cichoreiopbrengst Areaal 768 hectare 893 hectare Netto opbrengst per hectare 43,8 ton 48,5 ton Tarra 8,5% 7,7% Inulinegehalte 16,9% 17,1% Inuline per hectare kg kg Contracten cichorei teeltjaar 2013 In de loop van september 2012 werden door SENSUS de contractvoorwaarden voor het teeltjaar 2013 bekend gemaakt. Door de positieve ontwikkelingen bij SENSUS kon het areaal weer groeien naar de oorspronkelijke ha. Ondanks de positieve verbetering van de contractvoorwaarden (plus 8 euro per ton) verliep de contractering aanvankelijk moeizaam. In het Zuidoosten was grote behoefte aan grond in verband met krappe voorraden van aardappelen, maïs en groenten uit de volle grond. Voor nieuwe en belangstellende telers werden, samen met SENSUS, twee vergaderingen (Baexem en Oirschot) georganiseerd. Jaarverslag 2012/

33 Na beëindiging van de bietenoogst ontstond nog wat extra belangstelling, zodat er in ons werkgebied uiteindelijk toch nog een areaal van 912 ha werd aangemeld. Brouwgerst in Limburg De 31 telers van brouwgerst voor Triligran zijn actief tussen Horn (Midden-Limburg) en Eysden, het diepe zuiden. Gezamenlijk hebben ze dit seizoen ton gerst geteeld. Met een gemiddelde opbrengst van kg per hectare was deze als goed te bestempelen. Niet alleen de hectareopbrengsten waren goed, ook de kwaliteit van de gerst was prima. Samen waren deze boven verwachting. Jaarverslag 2012/ Brouwgerst in Zuid-Limburg Het bestuur maakt jaarlijks afspraken met de Gulpener Bierbrouwerij, afnemer van ton van de geteelde gerst. Zowel het bestuur van Triligran als de directie van Gulpener hechten grote waarde aan dit intensieve contact. Men wil weten wat er bij elkaar leeft en er wordt gestreefd naar transparantie. Onderdeel van de jaargesprekken is de opbouw van de opbrengstprijzen. Deze zijn gekoppeld aan tarwe-beursprijzen en enkele toeslagen. Voor dit jaar is er een opbrengstprijs vastgesteld van 366,61 per ton contractgerst. Samen met de overgerst, die is verkocht aan een Duitse mouter voor 245,00 per ton, hebben de telers een historische financiële opbrengst per hectare behaald. Alle gerst wordt geteeld onder milieukeur. Dit betekent dat elk bedrijf één keer per jaar wordt bezocht en gecontroleerd. Deze controle richt zich op de teeltregistratie en er worden gewasmonsters genomen. Sinds enkele jaren wordt een zogenaamde klimaatlat ingevuld, deze berekent de duurzaamheid van het bedrijf.

34 Paul Krol, bestuurder coöperatie Druk telefonerend met collega-akkerbouwers is Paul in de weer om voor 15 mei de opgave(n) bij Dienst Regelingen aan te geven. Ik ben nu een helpdesk voor mijn collega-agrariërs met wie ik grond ruil of huur of van wie ik gewassen aankoop. Het invullen van de percelen bij Dienst Regelingen vraagt zorgvuldigheid en inmiddels weet ik hoe het programma daar werkt. Met 350 hectare onder de ploeg en nog een kleine tak van loonwerkzaamheden regelt Paul vanuit Gemert de werkzaamheden die dagelijks nodig zijn. Bijna alle werkzaamheden voor de 250 hectare aardappelen, 20 hectare bieten en hectares conserven en maïs, worden in eigen beheer gedaan. Voor de aansturing van mijn bedrijf maak ik gebruik van de opgedane ervaringen als bestuurder bij de coöperatie. Enkele leereffecten zijn de mensenkennis, het onderhandelen met afnemers, maar ook het financiële inzicht heeft bijgedragen. Als je alleen op je bedrijf blijft, dan is de wereld ook klein. Vanaf 1991 is Paul bestuurlijk betrokken bij de coöperatie. Eerst bij CSV en vanaf 2009 bij CSV COVAS. Als opvolger van zijn vader is hij als ledenraadslid gestart, waarna hij in 1997 tot het bestuur is toegetreden. Dit jaar (2013) zit ik 15 jaar in het bestuur, aldus Paul. Deze periode is door Paul als positief ervaren. De coöperatie is altijd een hechte club geweest en hij vindt dat dit niet verloren mag gaan. CSV COVAS ervaar ik als een mooie sterke coöperatie waar we als telers iets mee kunnen. Het is in de jaren transparanter geworden. Samen sta je sterk en ben je in staat om iets op te zetten. Een drietal onderwerpen uit zijn bestuurlijke periode zijn hem bijgebleven. Twee daarvan hebben te maken met samenwerking met andere bedrijven. De eerste was de overname van de aardappelactiviteit van TZN (Telervereniging Zuid Nederland) in 2000 en de andere was de fusie in Soms had ik het gevoel dat we er als bestuur alleen voorstonden. Dan was het soms kantje boord of het allemaal wel doorging. In 2000, bij de overname van TZN, leek het alsof er geen enkel voorstel de goedkeuring van de ledenraad kon krijgen. Het duurde even voordat de ledenraad overtuigd was en vanaf dat moment ging het prima. Dat was hetzelfde bij de fusie, na het gezamenlijke JA, verliep alles in een stijgende lijn. Het derde onderwerp dat Paul is bijgebleven, is het opzetten van een Ginsengteelt in Nederland. Coöperatie CSV heeft er in de jaren negentig van de vorige eeuw hard aan getrokken om dit te realiseren en dit heeft bestuurlijk ook veel aandacht gehad. Het opzetten van een nieuwe activiteit is toch niet niks. Tot slot wil Paul aan de bestuurders meegeven dat je samen voor de bietenteelt moet blijven gaan. Hij heeft het bestuurswerk bij de coöperatie ervaren als een persoonlijke ontwikkeling waarmee hij op zijn eigen bedrijf ook voordelen heeft kunnen behalen. Hij is in 1991 begonnen als onervaren bestuurder en is nu in 2013 aftredend met vele goede ervaringen. Jaarverslag 2012/

35 Bestuurlijke organisatie De bestuurlijke organisatie is weergegeven naar de situatie per 30 april Bestuur Naam Woonplaats Functie Kring Aftredend C.J. Huijbregts Reusel voorzitter 2015 R.A.M. Berden St. Odiliënberg vicevoorzitter Midden-Limburg 2015 R.M.W. Hesselmans Diessen bestuurslid De Kempen 2014 M.J.Th. Martens Rijkevoort bestuurslid Maas & Meierij 2015 Ing. E.H.W.J.E. Michiels Horst bestuurslid De Peel 2016 L.V.P.M. Nuchelmans Hulsberg bestuurslid Zuid-Limburg 2014 P.H.M. Krol Gemert toegevoegd bestuurslid 2013 De heer ing. E.H.W.J.E. Michiels werd in kring De Peel op 12 december 2012 benoemd als opvolger van kringvoorzitter de heer H.F.M. Verhaegh. Directeur/secretaris Naam Ing. G.B.J. Gosselink Woonplaats Veghel Raad van Toezicht Naam Woonplaats Functie Aftredend Drs. A.M.M. van Acht St. Oedenrode voorzitter 2014 Ir. S.C.M. de Brouwer Poppel (B) lid 2015 M.K.M. Derikx Ysselsteyn lid 2016 Jaarverslag 2012/

36 Ledenraad Het werkgebied van de coöperatie bestaat uit 5 kringen. Het aantal leden wordt berekend op basis van het aantal hectares bieten dat in één kring wordt geteeld. Kring Maas & Meierij woonplaats Aftredend G.J.M. Banken Batenburg 2013 B.W.T.M. van de Hoogen * Schaijk 2016 G.W.H. Jilissen Oeffelt 2015 J. Linders Bergen 2014 A.H.J. School Heesch 2015 P. Stevens (o-vz) Vortum Mullem 2013 P.W.J.M. Thijssen Leur 2014 E. van de Wielen * Nistelrode 2016 Kring De Kempen M.I. Christensen Bergeijk 2013 H.P.M. Huybregts Reusel 2015 M. van der Loo ** Moergestel 2016 J. Scheepers (o-vz) * Heeze 2016 G.G.M. Schellekens Borkel en Schaft 2015 A. Schouten Schijndel 2013 Kring De Peel J.C.M. Bruynen (o-vz) Kessel 2014 P.J.L.M. van de Burgt Rips 2015 N. van Bussel * Lierop 2016 P.J.B.M. Hermans ** Ysselsteyn 2016 M.J.E. Kroonen Vredepeel 2015 P.P.M. van Meijel Maasbree 2015 M.W.M. Schreurs Koningslust 2014 Jaarverslag 2012/

37 Kring Midden-Limburg Woonplaats Aftredend J.L.A. Corstjens Neeritter 2013 P.H.L. Frenken * Maria Hoop 2016 M.M.J. van Lier-Grooten * Roggel 2016 W.M.J.G. Pennings (o-vz) Kessel 2015 J.E.M. op het Veld Maria Hoop 2014 P.P.J.A. Wolfhagen Herten 2014 Kring Zuid-Limburg G.A.C. Backbier Hulsberg 2015 P.P.R. Cerfontaine (o-vz) Berg en Terblijt 2013 R.P.V.G. Eggen * Windraak 2016 J.P. Fuchs Obbicht 2014 P.L.J. Huls * St. Geertruid 2016 R.T.J.S. Kempener Eijsden 2015 H.W.J. Kremer Simpelveld 2013 S.J.J.M. Wimmers Wijnandsrade 2015 Jongerenraad Cosun Naam Woonplaats S. Leermakers Wintelre T. van Summeren Elsendorp *) herkozen tijdens de kringvergadering in december 2012 **) nieuw gekozen tijdens de kringvergadering in december 2012 Jaarverslag 2012/

38 Miriam van Lier-Grooten, kringbestuurder Midden-Limburg Miriam van Lier-Grooten is de enige vrouw in de ledenraad van de coöperatie. Ze hoefde niet lang na te denken toen toenmalig kringvoorzitter Jan Fonteijn haar vroeg om lid te worden van de ledenraad. In die tijd telde de (COVAS)-ledenraad twee vrouwen. Momenteel is ze als vrouw alleen, maar dat heeft Miriam nooit als een probleem ervaren. Ze is het overigens wel eens met de stelling dat je je als vrouw net iets meer moet bewijzen dan mannen, zeker in de mannenwereld van de suikerbietenteelt. Omdat ze, akkerbouwmatig, over voldoende bagage beschikt is dat echter nooit een probleem geweest. Vanaf het begin heeft ze het gevoel gehad dat ze volwaardig meetelde in het kringbestuur. Persoonlijk, laat ze ons weten, is ze ervan overtuigd dat een gemengd bestuur tot grotere prestaties komt dan een bestuur dat alleen uit mannen bestaat. Miriam meldt dat ze recentelijk een interessant NCR-symposium heeft gevolgd met als thema Coöperatie zoek(t) Vrouw diversiteit in bestuur en toezicht van coöperatieve ondernemingen. Ze vertelt: Vrouwen zijn vaak te bescheiden en dat is een reden dat ze niet tot in de hoogste bestuurlijke regionen komen. Dit zou moeten veranderen. Ik ben van mening dat de mannen meer inspanningen kunnen verrichten om geschikte vrouwen te vinden, die zijn er zeker. Het kan ondervangen worden met een verplicht vrouwenquotum in de top, maar kwaliteit dient wel altijd op de eerste plaats te blijven staan. Het bedrijf van Miriam de Vossenhof ligt in Roggel, haar ouders zijn daar in 1970 vanuit Born naar toe verhuisd. Door de komst van de DAF-fabrieken moesten ze verhuizen. Gestart als een gemengd bedrijf specialiseerde de vader van Miriam zich meer en meer naar plantenteler en koos toen voor akkerbouw. Mijn vader stimuleerde mij om mezelf breder te oriënteren, daarom koos ik voor een economische opleiding, de HEAO. Maar al snel werd mij duidelijk dat het akkerbouwbedrijf mijn ding was en niet op kantoor zitten. In 1992 ben ik in de maatschap gekomen, aldus Miriam. Het jaar 2000 is voor Miriam een belangrijk jaar geweest. Het jaar waarin een aantal zaken in een stroomversnelling kwam nadat haar vader plotseling overleed. In verband met de bedrijfsovername moest worden bekeken hoe verder. Samen met haar man (Marcel) die ook een bedrijf had overgenomen (ze is in 1998 getrouwd) is ervoor gekozen om beide bedrijfsvoeringen gescheiden te houden. Dit is tot aan vandaag een goed besluit geweest. Omdat de bedrijven gescheiden zijn, houden we elkaar scherp en kunnen we alles goed managen. Miriam en Marcel telen samen, jaarlijks, 24 ha suikerbieten. Voorop bij hun keuze staat de hoogste financiële opbrengst, mits de rhizoctoniadruk het toelaat. Het hart van Miriam ligt dan ook bij de teelt van suikerbieten. Het is een mooie teelt om uit te voeren en vraagt heden ten dage weinig handwerk. Tot slot wil Miriam gezegd hebben dat ze altijd met veel plezier mee heeft vergaderd. Over haar relatie met de overige ledenraadsleden is ze zeer te spreken, al heeft ze bij het voorvergaderen een dubbel gevoel. Enerzijds is het interessant en levendig en komen er ook niet-bieten zaken aan de orde, anderzijds raak je een stuk discussie op de CSV COVAS-ledenraadsvergadering kwijt. In 2016 stopt haar zittingstermijn en dat vindt ze aan de ene kant jammer omdat ze het altijd graag gedaan heeft, maar aan de andere kant wordt het weer tijd voor nieuw bloed in het kringbestuur. Jaarverslag 2012/

39 JAAR- REKENING Jaarverslag 2012/

40 Jaarrekening CSV COVAS Samengevoegde balans per 30 april 2013 ACTIVA 30 april april 2012 Vaste activa Materiële vaste activa Bedrijfsgebouwen en terreinen Andere vaste bedrijfsmiddelen Niet aan de bedrijfsoefening dienstbaar Financiële vaste activa Andere deelnemingen Overige effecten Vlottende activa Voorraden Handelsgoederen Vorderingen Debiteuren Omzetbelasting Vennootschapsbelasting Pensioenpremies Overige vorderingen en overlopende activa Liquide middelen ======== ======== Jaarverslag 2012/

41 PASSIVA 30 april april 2012 Groepsvermogen Samengevoegd eigen vermogen Voorzieningen Latente belastingverplichting Langlopende schulden Lening Koninklijke Cosun U.A Achtergestelde leningen entreegelden Kortlopende schulden Rentedragende schulden Aflossingsverplichtingen lening Koninklijke Cosun Niet-rentedragende schulden Crediteuren Nog te betalen ledenbetalingen Loonbelasting, volks- en werknemersverzekeringen Overige schulden ======== ======== Jaarverslag 2012/

42 Samengevoegde winst- & verliesrekening (Van 1 mei 2012 tot en met 30 april 2013) 2012/ /2012 Opbrengsten Ontvangen bietengeld Opbrengst nevenactiviteiten Directe kosten Betaald bietengeld Kostprijs nevenactiviteiten Bruto-marge Overige bedrijfsopbrengsten Niet-toegerekende kosten Lonen, salarissen en sociale lasten Afschrijving vaste activa Huisvestingskosten Kosten automatisering Overige kosten Bedrijfsresultaat Financiële baten en lasten Rentebaten en soortgelijke opbrengsten Rentelasten en soortgelijke kosten Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening Voor ledenbetaling Ledenbetalingen Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening na ledenbetaling voor belastingen Belastingen resultaat Resultaat na belastingen ======= ======= Jaarverslag 2012/

43 Toelichting jaarrekening Het goede exploitatieresultaat van dit boekjaar is vergelijkbaar met het resultaat van boekjaar 2011/2012. Uit gewone bedrijfsvoering voor ledenbetalingen is een bedrag van behaald. Van dit resultaat wordt, na aftrek van belasting bij deelnemingen, het maximale bedrag aan ledenbetaling uitgekeerd, zijnde Omgerekend per ton quotumbiet bij 16% betekent dit een uitkering van 1,01 per ton. Dit is vergelijkbaar met 2011/2012. Het resultaat uit gewone bedrijfsvoering voor ledenbetaling als percentage van het totale vermogen geeft een rendement van 10,5%, vergelijkbaar met vorig boekjaar. Zo ook de solvabiliteit van de coöperatie, deze blijft ruim boven de 54%. Alle activiteiten van de coöperatie, waarin elders in dit verslag over is geschreven, hebben bijgedragen aan dit goede resultaat. Mede door het kritisch blijven op de kosten van de coöperatie (- 2,4%) is de verlaging van de bruto-opbrengsten opgevangen. De omzet van bietengelden is toegenomen vanwege de historisch hoge bietenprijs, 59,00 per ton bij 16% suiker. 1,40 1,20 1,00 0,80 0,60 0,40 0,20 0,00 Ledenbetaling 2008/ / / / /2013 Terugkijkend op dit boekjaar is het wat financiële kengetallen betreft een vergelijkbaar jaar geweest met 2011/2012. Echter de kostenontwikkelingen, marges en omzetten per activiteit hebben de nodige aandacht gevraagd om tot de goede rendementen te kunnen komen. Daarin is de organisatie geslaagd. Bestuurders & Raad van Toezicht De bezoldiging van het bestuur en de leden van de Raad van Toezicht bestaat uit vacatiegelden. Over boekjaar 2012/2013 bedraagt deze (2011/2012: en 2010/2011: ). Jaarverslag 2012/

44 Betaalde bietengelden Bij 16% suiker zijn de onderstaande opbrengstprijzen voor de suikerbieten uitgekeerd (excl. BTW): Quotumbieten Surplusbieten 1 CSV COVAS-leden 26,25 27,00 Ledentoeslag 32,75 59,00 De gemiddelde opbrengstprijs voor quotumbieten is: 2012/ / /2011 Basisprijs (+ ledentoeslag) 59,00 48,00 38,00 Verrekening suiker 16,91% 4,73 4,06 (16,96%) 2,16 (16,65%) Winbaarheid van 90,4 2,84 2,95 (91,1) 1,89 (90,5) 66,57 55,01 42,05 Aanvullend op deze bedragen per ton zijn er premies uitbetaald. De vroege premie is definitief vastgesteld aan de hand van een groeimodel (SUMO), waarmee een compensatie voor gemiste groei wordt berekend. Andere premies zijn een late premie voor het bewaren van de bieten en een premie voor de grootte van het suikerquotum per bedrijf. Gemiddeld betaalde toeslagen boven op de basisprijs van 59,00 per ton 12,00 10,00 8,00 6,00 4,00 2,00 0,00-2, Leverweken verrekening suiker gehalte + winbaarheid Betaalde premie vroeg betaalde premie laat verevening - 0,57 1 Tot 100% boven de toewijzing en excl. gehalteverrekening Jaarverslag 2012/