JAARVERSLAG 2011/ MEI 2011 T/M 30 APRIL 2012 COÖPERATIE CSV COVAS U.A.

Transcriptie

1 JAARVERSLAG 2011/ MEI 2011 T/M 30 APRIL 2012 COÖPERATIE CSV COVAS U.A.

2 Jaarverslag 2011/2012 2

3 Inhoudsopgave Pagina Voorwoord... 4 Directieverslag... 5 De organisatie... 8 Coöperatieve zaken... 9 Bedrijfsorganisatie Activiteiten De suikerbietenteelt Zaai en opkomst Onkruidbestrijding Ziekten en plagen Groeiomstandigheden Campagne Campagnelogistiek Maatschappelijke aspecten Aardappeltelervereniging Zuid Nederland (AZN) Euro Ginseng Betacal-afzet De cichoreiteelt Brouwgerstteelt in Limburg Bestuurlijke organisatie Jaarrekening CSV COVAS Samengevoegde winst- & verliesrekening Toelichting jaarrekening Betaalde bietengelden Financiële aspecten Financiering en (des)investeringen Risicobeheersing Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Verklaring Raad van Toezicht Jaarverslag 2011/2012 3

4 Voorwoord Na enkele jaren als bestuurslid voor CSV COVAS te hebben gewerkt, werd mij bij de start van campagne 2011/2012 gevraagd of ik, vanwege het vertrek van voorzitter Jan Voncken, wederom de voorzittershamer wilde overnemen. Na overleg met het thuisfront hoefde ik hier niet lang over na te denken. Bij de coöperatie, met al haar uitdagingen, ben ik altijd zeer betrokken geweest en deze betrokkenheid heeft mij over de streep getrokken. Vanaf mijn benoeming in september 2011 tot aan het moment dat ik dit schrijf is er nog geen moment van twijfel geweest. Mijn gevoel een goed besluit te hebben genomen is alleen maar bevestigd door de ontwikkelingen tot nu toe. Met trots presenteert de organisatie dan ook dit jaarverslag met goede financiële resultaten. Als ik daar als voorzitter naar kijk, dan zie ik dat de door de fusie gemaakte efficiencyslagen nu worden terugverdiend. De bestuurlijke en bedrijfsorganisatie zijn op orde, we werken efficiënt en letten samen op de kosten. Dit proces is natuurlijk nooit ten einde, we moeten allemaal alert blijven en elkaar scherp houden. In de periode dat ik als bestuurder c.q. vicevoorzitter bij de coöperatie heb gewerkt, heb ik altijd aandacht gehouden voor de achtergronden van de leden. Tijdens de fusie hebben we gezegd dat we één coöperatie willen zijn, gelijk voor alle leden. Dit kost tijd en een goede communicatie met onze leden is daarbij zeer belangrijk. Met veel plezier en aandacht heb ik dan ook de laatste kringvergaderingen mogen voorzitten en ik constateer dat we op de goede weg zijn. We staan open voor de geluiden uit de praktijk en proberen er iets mee te doen. U begrijpt dat we nooit iedere wens kunnen vervullen, maar als we weten wat er speelt dan kunnen we daar in de toekomst ook rekening mee houden. Immers, als we het niet weten, kunnen we er ook niets mee. Graag wil ik u nog één ding meegeven en dat is een uitspraak van een ledenraadslid tijdens de vaststelling van de bietenprijs in de februarivergadering De wijze waarop de vroege premie wordt vastgesteld, de correctie voor gemiste groei en suiker, is een voorbeeld van een coöperatieve oplossing. Toen ik dit hoorde was het voor mij wederom een bevestiging dat we op de goede weg zijn. Dit moeten we uitstralen naar onze leden. In de vakbladen wordt veel geschreven over het coöperatieve model, een model dat echt werkt! Records worden voortdurend gebroken, gemiddeld 80 ton netto bieten met bijna 17% suiker, daar mogen de leden en de medewerkers van de coöperatie trots op zijn!. Tot slot wil ik nog even stilstaan bij het overlijden van oud-directeur van CSV de heer Krien de Bekker op 9 mei In de 40 jaar dat hij in dienst was bij CSV heeft hij een belangrijke bijdrage geleverd aan de ontwikkeling van de bietenteelt in Oost-Brabant en Zuid-Gelderland. Zijn betrokkenheid en inbreng zijn voor de bietentelers van grote waarde geweest. C.J. Huijbregts Algemeen voorzitter Jaarverslag 2011/2012 4

5 Directeur Gerard Gosselink en voorzitter Cees Huijbregts Directieverslag De voorzitter schrijft in zijn voorwoord over efficiencyslagen die in de organisatie zijn gemaakt, we zien dit als het maken van voorwaartse stappen. Hier zijn we als bedrijf gedurende het jaar continue mee bezig geweest. Enkele voorbeelden hiervan zijn: één organisatie met minder mensen, een kleiner bestuur, één kantoor, één werkwijze. Het resultaat van deze ontwikkelingen is goed geweest en dat spreekt uit de financiële cijfers van dit boekjaar. Het maken van de stappen voorwaarts, vraagt van het bestuur een richting aan te geven. Dit heeft het gedaan in zijn driejarenplan. In dit plan, zoals ook vorig boekjaar is beschreven, zijn een aantal concrete plannen benoemd waaraan in het boekjaar invulling is gegeven. Vanuit ondernemerschap en gedrevenheid wil je deze stappen voortvarend kunnen zetten, maar de realiteit laat zien dat deze stappen vaak meer tijd vragen. Een oud-directeur van de coöperatie gaf aan de letters CSV een mooie invulling: Coöperatief Stappen Vooruit. Als je dit vervolgens afzet tegen de ontwikkelingen die onze coöperatie de laatste drie boekjaren heeft doorgemaakt, dan is het soms opvallend of verbijsterend hoe groot sommige stappen zijn geweest. Tijdens het maken van deze stappen stel je jezelf wel eens de vraag zijn ze niet te groot?. Achteraf blijkt dan dat we passende stappen hebben genomen. Hoe groot of hoe klein ze ook zijn geweest, er zijn stappen gezet. Een paar daarvan wil ik graag nader met u bekijken: Jaarverslag 2011/2012 5

6 1. De logistiek is een belangrijke tak van de coöperatie. Het terugdringen van het aantal lege kilometers is daarbij één van de aandachtspunten. We zien dat er weer meer retourvrachten, ook van nieuwe aanbieders, zijn aangenomen. Momenteel lopen er nog steeds gesprekken om dit verder uit te breiden, het biedt perspectief; Vervoerde producten in tonnen / / /2010 Perspulp cigarant Cichorei Diversen Betacal 2. Stagiaires van HAS Kennis Transfer Den Bosch hebben onderzoek gedaan naar de optimalisatie van het bietentransport, naar het laden en vervoeren. Resultaten van dit onderzoek hebben de werkorganisatie en het bestuur aan het denken gezet. Eén laadsysteem in het hele werkgebied geeft kansen. Dit gaan we verder onderzoeken; 3. Rendement op liquide middelen vraagt continue aandacht. Met de aanstelling van nieuwe medewerkers is met deze extra aandacht ook resultaat bereikt. Enerzijds door een goede begroting en anderzijds door het juiste beheer van de gelden; 4. Regelmatig kijken we in de spiegel: waar zijn we mee bezig en biedt het rendement? Dit heeft ertoe geleid dat het bestuur heeft besloten om binnen afzienbare tijd te stoppen met de activiteiten van Euro Ginseng. De conclusie is dat we ons blijven focussen op waar we goed in zijn: het verder verbeteren van de bietenteelt en de logistiek; 5. Kennis en ervaring zijn een belangrijke basis voor het functioneren van de coöperatie. Deze basis blijft behouden door vertrekkende medewerkers tijdig te vervangen door goede en ervaren kandidaten. De nieuwe medewerkers zijn mensen met agrarische ervaring, maar ook geheel branchevreemde krachten. Zo maar enkele zaken die in het boekjaar hebben gespeeld. Zoals ik hiervoor al aangaf is de bietenteelt de basis van de coöperatie, dat moeten we goed doen. De vraag kan worden gesteld: hoe toets je of het goed gaat? Is geen bericht, goed bericht voldoende basis? Dat zal ongetwijfeld deels waar zijn, maar concrete resultaten die je kunt laten zien vormen een belangrijkere basis. Jaarverslag 2011/2012 6

7 De recordopbrengst, de goede opkomst bij de kringvergaderingen, de mooie bietenprijs van dit jaar, persoonlijke reacties van telers die mij hebben aangesproken en het financiële resultaat zijn voor mij samen de tekenen dat CSV COVAS op de goede weg is: We betekenen iets voor onze telers. De coöperatie biet toekomst, om maar een woordspeling te gebruiken. Dat de toekomst vol vraagtekens zit is een cliché, maar er zijn concrete vraagtekens die voor de continuïteit van de bietenteelt belangrijk zijn en nu spelen. Daarvan is de Europese discussie rond het afschaffen van de suikerreferentie de belangrijkste. De onduidelijkheid daarover op dit moment (2012), speelt regelmatig een rol bij de uitvoering van de werkzaamheden. Soms leidt deze onduidelijkheid tot een vorm van onzekerheid die bij telers ontstaat als er besluiten moeten worden genomen over bijvoorbeeld: wil ik groeien in de teelt of hoe gaat het verder na het afschaffen van de suikerreferentie? en onder welke voorwaarden kan ik blijven telen?. Dit zijn voor de hand liggende vragen die nu nog niet direct beantwoord kunnen worden. Het bestuur van de coöperatie heeft aangegeven dat het staat voor de continuïteit van de bietenteelt voor zijn leden. Het bestuur ervaart dat de bietenteelt voor zijn leden belangrijk is in hun bedrijfsvoering en daar zal de coöperatie invulling aan gaan geven: het behoud van de bietenteelt voor Zuidoost-Nederland. In de toekomst zullen we als coöperatie aandacht moeten houden voor onze leden, of met andere woorden voor de ledenbetrokkenheid. De maatschappij waarin we werken verandert en daarin zal de coöperatie mee moeten. Nieuwe vormen van communicatie, als sociale media, gaan ook een plaats krijgen in onze sector. Maar ook de bedrijfsvoering van de huidige ondernemer verandert. Zijn informatie haalt hij van het internet, tijd wordt steeds meer een beperkende factor en het ondernemen vraagt om registratie, want meten is weten. Met deze ontwikkelingen zullen wij als coöperatie mee moeten gaan door tijdig te weten wat er bij onze leden speelt; op welk gebied zij vinden dat CSV COVAS hen kan ondersteunen bij hun bedrijfsvoering. Naast de stappen die we in het boekjaar hebben kunnen nemen, heeft de coöperatie zich ook verdiept in kansen die er in de markt liggen. Kansen die passen bij de missie van de coöperatie en die een duurzaam karakter hebben. Nu ik dit woord duurzaam schrijf, komt de gedachte op: maar wat is dan duurzaam?. Ik hoor leden zeggen dat begint een modeverschijnsel te worden of dat kost alleen maar geld. Het is ook ingewikkeld om hier als coöperatie verder invulling aan te geven, maar toch voelen we ons verantwoordelijk om dit te doen. In de opzet van het jaarverslag hebben we ervoor gekozen om ook kringbestuurders aan het woord te laten over thema s die spelen rond de duurzaamheid van de coöperatie en hun eigen bedrijf. Hiermee krijgen we een beter inzicht in wat er speelt bij deze agrariërs. Snel is mij duidelijk geworden dat geld verdienen de basis blijft, ook voor een duurzame bietenteelt. Hieraan wil de coöperatie haar bijdrage blijven leveren door het uitvoeren van onze missie: Duurzaam waarde toevoegen voor de leden. Tot slot begint duurzaamheid van de teelt bij de telers. Meer en meer wordt door consumenten, maar meer nog door de voedingsmiddelenindustrie, gevraagd naar duurzame producten. Dit start bij de teelt en om te laten zien hoe je de teelt beheerst, wordt gevraagd om registratie. Jaarverslag 2011/2012 7

8 Unitip is een voorbeeld van teeltregistratie, hieraan zullen we niet meer ontkomen. Deze registratie gaat een steeds prominentere rol spelen. We roepen alle telers op om Unitip te gaan gebruiken. Vroeg of laat registratie komt. Onze Agrarische Dienst helpt de telers daar graag bij. G.B.J. Gosselink Directeur Omzetontwikkeling 2011/ / / / % 85% 90% 95% 100% 105% 110% 115% 120% 125% 130% Geconsolideerde omzetontwikkeling (boekjaar 2008/2009 is 100%) De organisatie De organisatiestructuur van de coöperatie bestaat uit een coöperatief en bestuurlijk deel en uit de bedrijfsorganisatie. Beide onderdelen zijn sterk met elkaar verweven om naar buiten toe als een eenheid te kunnen functioneren. Verweven zijn betekent een nauwe samenwerking en een goede onderlinge communicatie. Dit wordt ingevuld met korte lijnen en regelmatige contactmomenten, zodat snel tot actie kan worden overgegaan indien nodig. Het aantal contactmomenten van bestuur(ders) met de bedrijfsorganisatie wordt onder meer ingevuld door bij bestuurs- en ledenraadsvergaderingen ook vertegenwoordiging van de werkorganisatie uit te nodigen. Dit brengt onderlinge chemie teweeg en is iedereen snel op de hoogte van hetgeen er speelt. Transparantie is daarbij een sleutelwoord. Mede ingegeven door de recent vastgestelde NCR-code 2011 zal aan deze transparantie in het komende boekjaar verder invulling worden gegeven. Jaarverslag 2011/2012 8

9 Henk Verhaegh, kringvoorzitter de Peel Duurzaam ondernemen betekent dat een organisatie (bestuur of bedrijf) besluiten moet nemen om op de langere termijn te overleven en geld te verdienen. Geld verdienen op de korte termijn werkt niet, aldus Henk. Henk Verhaegh heeft een gemengd bedrijf waarvan de varkenshouderij de hoofdtak is. Voor zijn bedrijf is Henk al enige tijd bezig om een vergunning te krijgen om drie locaties samen te voegen tot één locatie. Had ik dit vanuit een korte termijn visie beoordeeld, dan had ik één jaar eerder kunnen stoppen met werken, maar dan was het de vraag of het bedrijf nog toekomst had voor mijn zoon. Deze visie geeft weer hoe volgens Henk een bestuur van een coöperatie moet functioneren en daar koppelt hij het woord ondernemerschap aan. Goed ondernemerschap is de basis om geld te verdienen en dit vraagt soms om snelheid van handelen. Mede op deze punten moet je een bestuurlijk orgaan inrichten, ook bij een coöperatie. Het coöperatief model spreekt mij enorm aan en daar hoort vertrouwen in het management bij, is de mening van Henk. Dit is een proces in het vinden en het blijven zoeken van de balans tussen de samenstelling van de bestuurlijke organen en de samenwerking met en werkwijze van de onderneming in de coöperatie. Tot slot geeft Henk aan dat de jongere ondernemers die vooruit willen zich wel eens afvragen: waar ben ik bestuurlijk in beland en waar ben ik mee bezig?. Deze jongeren missen dan de kennis van en het geduld voor hoe bestuurlijke processen verlopen. Dit is een aandachtspunt voor de toekomst van de coöperatie. Coöperatieve zaken De basis van de coöperatie wordt gevormd door onze leden. Door met name schaalvergroting neemt het aantal actieve leden jaarlijks af. Het zijn veelal de seniorleden die stoppen met de teelt. Zij dragen hun suikerreferentie vervolgens over aan hun bedrijfsopvolger of aan een collega-lid van de coöperatie. Het ledental per 1 mei 2012 bedraagt leden, waar we vorig jaar nog leden hadden. Dit is een afname van 3,5%. De coöperatie bezit voor de levering van de suikerbieten van al haar leden in totaal aandelen van COSUN. Netto is er op deze aandelen gemiddeld 33,4 ton bieten per aandeel geleverd (totaal ton). Dit tonnage ligt ruim boven de leveringsplicht van 20 ton, maar onder het leveringsrecht van 38 ton per aandeel. Met de levering van dit tonnage netto-bieten is totaal ton suiker geproduceerd. Ten opzichte van de suikerreferentie van ton is er ruim 30% surplussuiker geleverd. Jaarverslag 2011/2012 9

10 Nieuwe bestuurders Roel Hesselmans De samenstelling van bestuur en kringbesturen vindt u achter in dit jaarverslag (pagina 30). Tijdens het boekjaar zijn er een aantal mutaties in de besturen geweest. Met de benoeming van de heer C.J. (Cees) Huijbregts in september 2011 tot Algemeen voorzitter, is de heer R.M.W. (Roel) Hesselmans in zijn plaats getreden als kringvoorzitter van kring De Kempen. Met deze benoeming is Roel tevens hoofdbestuurder van de coöperatie geworden. In januari 2012 is bestuurslid de heer R.A.M. (René) Berden benoemd tot ondervoorzitter. In de kringen De Kempen, De Peel en Maas & Meierij zijn, na een oproep aan alle leden om kandidaten aan te dragen, nieuwe kringbestuurders aangesteld. In onderstaande tabel is een overzicht opgenomen van de nieuwe kringbestuurders die in de kringvergadering van december 2011 door de leden werden gekozen. Overzicht nieuw gekozen kringbestuursleden: Kring Naam Woonplaats Maas en Meierij de heer J. (John) Linders Bergen De Peel de heer M.J.E. (Mark) Kroonen Vredepeel de heer P.P.M. (Peter) van Meijel Maasbree De Kempen de heer G.G.M. (Gerard) Schellekens Borkel en Schaft De heer J.M.H. (Jan) Fonteijn uit Hunsel nam na een periode van twee jaar afscheid als lid van de Raad van Toezicht. In zijn plaats werd tijdens de Algemene Vergadering in september 2011 ledenraadslid de heer M.K.M. (Thijs) Derikx uit Ysselsteyn benoemd. Thijs Derikx Aftredend was de heer H.J.T. (Harry) Stoffelen uit Ottersum die aangaf niet herkiesbaar te zijn als ledenraadslid. Op 28 juli 2011 overleed ledenraadslid de heer J.W.A. (Jan) Kleuskens uit Horst aan de gevolgen van een ongeval en moest afscheid worden genomen van een gedreven bestuurder. Jaarverslag 2011/

11 Bedrijfsorganisatie In het personeelsbestand zijn enkele mutaties geweest. In september 2011 werd de heer Wil op t Root aangesteld als planner/teeltbegeleider. Met hem is de afspraak gemaakt dat hij tijdens de intercampagne 2012 en 2013 gedetacheerd wordt. Vanaf 2014 zal hij fulltime voor de coöperatie gaan werken. In januari 2012 werd na een dienstverband van 30 jaar afscheid genomen van de heer Gerard Schrama, medewerker van de Agrarische Dienst. In maart 2012 werd afscheid genomen van medewerkster mevrouw Will Koenen vanwege het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd. In totaal wordt met 16 medewerkers 14,4 Fte ingevuld (exclusief campagnemedewerkers). Waar we bestuurlijk bij de NCR-code schrijven over transparantie, hebben we voor de bedrijfsorganisatie ook transparantie gecreëerd in taken en verantwoordelijkheden. Met het opstellen van een organiseerbord is deze transparantie in beeld gebracht. Daarmee is voor iedereen zijn/haar taak duidelijk en kunnen medewerkers elkaar hierop aanspreken. Jaarverslag 2011/

12 Gekoppeld aan deze transparantie is middels onderstaande figuur in beeld gebracht hoe het overleg in de coöperatie is geregeld, een zogenaamd linking pin model, wat betekent dat er altijd een tussenschakel is. Activiteiten De coöperatie kent naast de bietenteelt verschillende nevenactiviteiten die zijn ondergebracht in de deelnemingen. Op de website kunt u hier meer over lezen. Om u meer inzicht te geven in enkele concrete acties die in dit boekjaar zijn gedaan, volgen hier een aantal voorbeelden. Het betreffen acties die bijdragen aan het verder verbeteren van de uitvoering van bestaande nevenactiviteiten en acties die gericht zijn op vernieuwing of verbreding. 1. Ter oriëntering is begonnen met het voeren van gesprekken in het bestaande netwerk. Dit heeft geleid tot een uitbreiding van activiteiten, zoals transporten van agrarische (rest)producten. 2. Stagiaires van HAS Kennis Transfer Den Bosch hebben onderzoek gedaan naar de bestaande bietenlogistiek. Daarbij is vooral gekeken naar het laden van de suikerbieten. De inzet van de nieuwe brede bietenmuis kwam daarbij zeer goed uit de verf, wat voor bestuur en werkorganisatie aanleiding is geweest om te bezien of een bredere inzet van deze bietenmuis in het werkgebied mogelijk is. Jaarverslag 2011/

13 3. De ontwikkeling van de bloempot uit bietenpulp vraagt veel tijd. Er zijn veel technische uitdagingen die gedegen aangepakt moeten worden. Het idee om dit product te gaan ontwikkelen wordt als zeer positief ervaren, maar de realisatie is een lange weg. 4. Plantaardig eiwit krijgt in de sector meer en meer aandacht. De coöperatie is betrokken bij twee soorten van haalbaarheidsprojecten (1) eiwit uit bietenblad en (2) akkerbouwmatige eiwitteelt als lupine. 5. Een deel van de suikerbieten wordt in Duitsland afgezet. Met Duitse collegabedrijven is een intensieve samenwerking opgezet om te waarborgen dat de kwaliteit van de geleverde bieten goed wordt beheerd. 6. Zowel in Oost-Brabant als in Noord-Limburg worden regionale Agro & Food projecten opgestart. Biobased economy is een vorm van instrument waarmee nieuwe samenwerkingsverbanden worden gelegd. CSV COVAS zit daarbij aan tafel. 7. Van de coöperatie met haar nevenactiviteiten is een risicoanalyse gemaakt. Het is belangrijk om te weten welke risico s er zijn en nog belangrijker, hoe ze worden beheerst. Een voorbeeld hiervan is de automatisering. Deze is voor de coöperatie een noodzaak en moet goed functioneren. In het geval systemen uitvallen, moet de organisatie binnen afzienbare tijd weer in werking kunnen zijn. Er moet kunnen worden uitgeweken. Daarnaast moeten we meegaan met de ontwikkelingen, bijvoorbeeld met een goede website. 8. De gemeentelijke overheid is een belangrijke stakeholder bij het laden van bieten. Tijdens de Suikerbietendagen op 22 september 2011 in Wijnandsrade (Zuid- Limburg) is de lokale overheid geïnformeerd over de ontwikkelingen in de bietenteelt. Onderling begrip werd gecreëerd door ook te luisteren en in te spelen op geluiden uit deze gemeenten. Een overzicht van de contactlijnen tussen partijen waarmee CSV COVAS en haar deelnemingen samenwerken en waarvoor opdrachten worden uitgevoerd. Jaarverslag 2011/

14 De suikerbietenteelt De afname van het aantal telers zet, ook in dit verslagjaar, door. In dit boekjaar teelden telers ha suikerbieten, wat neerkomt op een gemiddeld areaal van 6,5 ha per teler. Dit was in 2010/2011 nog 6,1 ha. De oproep tijdens de kringvergaderingen in maart 2011 heeft nog geleid tot een uitbreiding van het totale areaal met 238 ha, ofwel 2,1%. Van de uitgezaaide rassen is 81% afkomstig uit het dubbelresistente segment (rhizomanie en rhizoctonia). Het aandeel nematodenresistente rassen nam toe van 3% tot ruim 4%. Zaai en opkomst Op 8 maart 2011, bijna een maand vroeger dan vorig jaar, startte de uitzaai in Noord- Limburg. Het uitzaaiverloop verliep daarna zo voorspoedig, dat de gemiddelde zaaidatum voor het werkgebied van CSV COVAS uitkwam op 29 maart Ter vergelijking: in 2010 was dit 13 april. Vervolgens brak er een warme en droge periode aan die duurde tot eind mei De suikerbieten ontwikkelden zich hierdoor, onderen bovengronds, zo voorspoedig dat veel percelen al in de derde week van mei sloten. Met andere woorden, een maand eerder dan het streefmoment van de langste dag op 21 juni. Plaatselijk werd er vanwege de aanhoudende droogte, begin mei, een beregeningshaspel ingezet. Onkruidbestrijding De weersomstandigheden pakten negatief uit voor de onkruidbestrijding. Door de droogte werkten enerzijds de bodemherbiciden niet tot slecht en anderzijds kregen de onkruiden een dikke waslaag waardoor ook de contactherbiciden het lieten afweten. Het werd hierdoor een voorjaar met meer en duurdere bespuitingen dan gebruikelijk. Jaarverslag 2011/

15 Ziekten en plagen Het teeltjaar 2011 kenmerkte zich, net als beide voorgaande jaren, door weinig problemen met ziekten en plagen. Grotendeels was dit het gevolg van de inzet van speciaal bietenzaad. 85% van alle bietenzaad is behandeld met het middel Poncho Beta, dat werkzaam is tegen de meeste insecten die de bieten in het voorjaar kunnen belagen. Het middel werkt echter niet tegen emelten en die kwamen, als gevolg van de geschetste weersomstandigheden, vaker dan normaal te voorschijn. Op diverse percelen leidde dit tot overzaai. Op enkele percelen, ingezaaid met standaard zaad, manifesteerde zich in de loop van de zomer de vergelingsziekte als gevolg van een virus dat wordt overgebracht door de groene perzikbladluis. Net als in 2010 deed de Bladschimmelwaarschuwingsdienst op 28 juli 2011 een smsbericht uit met het advies om de bietenpercelen in Zuidoost-Nederland te controleren op de bladschimmels cercospora, ramularia, meeldauw en roest. Op enkele percelen was de aantasting toen al gediagnosticeerd. We constateren dat de telers steeds beter en ook sneller anticiperen op de waarschuwing van de waarschuwingsdienst. Een bijzonder goede ontwikkeling! Groeiomstandigheden Vanaf 6 juni begon het, net op tijd, te regenen en werd een serieus vochtprobleem voorkomen. Door dit, voor de suikerbieten, gunstige weerbeeld kwam de groeipuntdatum in 2011 uit op vijf juni, tien dagen eerder dan het langjarig gemiddelde. Het weer tot aan de campagne, die in 2011 op 1 september begon, kenmerkte zich door voldoende vocht, een relatief lage temperatuur en weinig zonuren. Het wekte dan ook weinig verbazing toen het suikergehalte in het begin erg tegenviel. De kilo-opbrengst daarentegen wees in de richting van een, voor CSV COVAS, bovengemiddelde opbrengst. Het eindresultaat kwam uit op 80,6 ton netto per hectare met een suikergehalte van 16,96%. Hieruit ontstond een gemiddelde suikeropbrengst van kilo suiker per hectare. Dit is 486 kilo suiker per hectare meer dan het vorige record dat in 2009 (het eerste fusiejaar) werd gevestigd. Deze opbrengst was voor het eerst in de geschiedenis hoger dan het landelijk gemiddelde. Hier is de coöperatie trots op en dit daagt haar leden uit om het in de toekomst net zo goed, of nog beter te doen. 18,00 17,50 17,00 16,50 16,00 15,50 15,00 14,50 Verloop suikergehalte % suiker 2010/2011 % suiker 2011/ Weeknummers campagne Jaarverslag 2011/

16 Peter van Meijel, kringbestuurder De Peel Peter begint te vertellen: Als het gaat om de teelt van bieten dan realiseer ik me dat ik me geen missers mag en kan permitteren en dat ik er dus alles aan moet doen om de risico s beheersbaar te houden. Naast suikerbieten worden op zijn bedrijf in Maasbree voornamelijk lelies geteeld en schorseneren en waspeen. Daarbij heeft het bedrijf veel met grondruil te maken. Peter vervolgt met: Hierbij ontstaan risico s op het gebied van de bemestingstoestand en ziektedruk. Ik ga daarom tijdig met de verpachter in overleg over grondonderzoek en vruchtwisseling. De vruchtwisseling weet ik vaak zelf wel te reproduceren, maar de bemestingstoestand is moeilijker. Vaak valt de ph erg tegen. De ervaring op het bedrijf is dat in het aanbod van percelen het opvallend is dat oudere collega s en rundveehouders vaker percelen aanbieden waarvan de ph niet in orde is, dan bijvoorbeeld tuinders. Over het algemeen kan ik stellen dat de verpachter het op prijs stelt dat ik zijn grond goed behandel en dat zaken als grondonderzoek en bekalking wel bespreekbaar zijn. Na reparatie kan ik het perceel meestal nog een jaar extra gebruiken. Wat voor mij niet altijd in te vullen is, is het tijdstip van de bekalking. Hoe eerder hoe beter, maar dan moet het perceel wel beschikbaar zijn, aldus Peter. Bij twijfel over de aanwezigheid van vrijlevende aaltjes wordt een granulaat aan het normaal zaad toegevoegd. Voor stuifproblemen is er altijd Dustex achter de hand. Bij gevaar wordt dit middel gespoten tegen 400 liter per ha. Ondanks enkele teeltrisico s past de suikerbietenteelt zeer goed op het bedrijf van Peter van Meijel, dit vanwege 1) het positieve effect op Pratylenchus penetrans (vrijlevende aaltjes) 2) op de arbeidsfilm, maar vooral 3) vanwege het stabiele financiële resultaat. Als teler besef je nauwelijks hoe goed de betaling bij de teelt van suikerbieten is geregeld. Men vindt het normaal dat de betaalzekerheid zo groot is dat het zelfs een plus is bij een financieringsaanvraag! Andere teelten kunnen financieel interessanter zijn, maar de risico s met betrekking tot het betaalgedrag zijn vaak navenant, zegt Peter met een kritische blik. Een toekomstig risico ziet Peter in het afschaffen van de suikerreferentie, waar hij als teler en lid niets aan kan doen. Dit kan de automatismen van de teelt negatief beïnvloeden. De regelmaat is dan weg en daarop zal ik me moeten voorbereiden. Ook voor onze coöperatie zal dit gevolgen hebben. In het ergste geval, wat ik mij niet kan voorstellen, raak ik mijn ledenkapitaal en entreegeld kwijt, aldus Peter. Ook nu realiseer ik me hoe degelijk deze gelden tot heden bij de suiker zijn geparkeerd. Jaarverslag 2011/

17 Campagne De lege suikersilo s in augustus / september betekenden dat de campagne extreem vroeg begon, 1 september In het midden en noorden van Nederland viel bij de campagnestart nog veel regen en dat bemoeilijkte in hoge mate het rooien van de bieten. Op dat moment werd een beroep gedaan op CSV COVAS om meer bieten vroeg te leveren zodat de fabrieken konden blijven draaien. De vroege bieten hadden een lager suikergehalte, waardoor het gemiddelde suikergehalte van CSV COVAS ook lager uitkwam. De telers van deze vroege bieten ontvingen een correctie op de vroege premie waarmee de gemiste groei van suiker en tonnen werd gecompenseerd, een coöperatieve oplossing. In het Zuidoosten verliep het rooien gedurende de hele campagne nagenoeg probleemloos en werden de laatste bieten begin december gerooid. Door het uitblijven van enige vorst van betekenis, werden op 9 januari 2012 de laatste bieten geleverd. Teruggekeken kan worden op een goed verlopen campagne met zeer mooie resultaten. Bruto geleverde tonnen per week 2011/ Weeknummers campagne Campagnelogistiek Campagne 2011/2012 zal in onze herinnering blijven als de ideale campagne, in alle opzichten. Waar we de vorige twee campagnes geconfronteerd werden met winterse omstandigheden, hadden we deze campagne met het laden en vervoeren van de bieten geen last van sneeuw en vorst. Net voor de vorstperiode in januari 2012 waren alle bieten verwerkt. Alle betrokkenen, telers, laders en vervoerders, hebben dit als zeer plezierig ervaren. Jaarverslag 2011/

18 Nieuw in deze campagne was het laden van bieten met drie nieuwe brede bietenmuizen. Het opnamebord (de laadbek) van deze machine is twee meter breder dan het opnamebord van de oude muizen, dus niet acht maar tien meter. Door iedereen is dit als zeer positief ervaren. Om een paar punten te noemen: (1) de hopen worden 40% korter omdat er per meter tien ton in plaats van vier ton bieten ligt. Dit betekent: (2) de hopen kunnen gemakkelijker worden aangelegd en het is gemakkelijker om een goede ligplaats te vinden. Maar ook (3) gaat het laden van de bieten sneller, meer tonnen per uur, en niet onbelangrijk (4) het afdekken van de hopen tegen regen en vorst is gemakkelijker geworden. De grotere bietenhopen zijn sneller afgedekt en ze houden de warmte langer vast in geval van vorstomstandigheden, en (5) het bewaarconcept met de CSV COVAS-afdekzeilen van de coöperatie past bij deze bietenhopen. Tot slot is de veiligheid rondom deze bietenmuizen ook verbeterd. Dit geeft meer rust en minder lawaai rondom de muis, wat voor de machinist betekent dat de machine een overzichtelijke en rustige werkplek is geworden. Als een nadeel wordt ervaren, omdat de machines langer en hoger zijn geworden, dat het verplaatsen van de muis naar de bietenhopen meer tijd kost, maar dit wordt gecompenseerd door de hogere capaciteit. Tijdens de campagne hebben twee stagiaires van HAS Kennis Transfer Den Bosch de inzet van de bietenmuizen nauwlettend gevolgd. Het laden en vervoeren van de suikerbieten, cichorei en retourvrachten vraagt een goede planning. Hier hebben zij naar gekeken en er zijn voor de coöperatie een aantal verbeterpunten aangedragen. Deze punten worden meegenomen in de toekomstige campagnes. Jaarverslag 2011/

19 Geert Jilissen, kringbestuurder Maas & Meierij Het bedrijf van Geert Jilissen ligt aan de Kerkenhuisweg 3 in Oeffelt. Het heeft de uitstraling van orde en netheid. Als we met Geert over ondernemerschap praten, reageert hij: Als jong ledenraadslid van de coöperatie leerde ik meteen dat je efficiënt en duurzaam moet werken, en daarbij vooral op de kosten moet letten. Deze drie belangrijke punten heb ik in de loop der jaren ook trachten door te voeren binnen mijn eigen bedrijf. Zijn bedrijf bestaat uit drie bedrijfsonderdelen die op elkaar zijn afgestemd: 80 ha akkerbouw, vleeskuikens en loonwerk en gewasverzorging. Ook Geert ervaart dat zijn organisatie- en logistieke kosten blijven toenemen. Denk hierbij maar aan de steeds stijgende dieselolieprijzen, aldus Geert. In het maken van afspraken door CSV COVAS en de werkwijze van het laden en vervoeren van bieten ziet Geert overeenkomsten met onderdelen van zijn eigen bedrijf. Bijvoorbeeld de aanschaf en de inzet van nieuwe machines is belangrijk; Je moet goede afspraken maken met je leveranciers en de inzet van de machines vraagt om een goede planning. Je moet verantwoord rijden, een goede bandenspanning hebben en wat ik erg belangrijk vind zijn de juiste weersomstandigheden. Deze punten zijn belangrijk voor een laag dieselverbruik en lagere kosten voor transport en personeel, vertelt Geert. Ook het samenwerken met de buurman en loonwerker uit de omgeving kan leiden tot efficiëntie en verlaging van logistieke kosten. Door samen meer hectares per machine te bewerken, dalen de kosten per ha. Denk aan samen zaaien of rooien en het leveren van de bieten. Ook vindt Geert dat het inzetten en afstemmen van het rooien in relatie tot het laden beter kan. Minder laadrondes in gebieden waar weinig bieten staan en percelen die kleiner zijn dan 6 tot 8 ha moet je in één keer verladen, noemt Geert als voorbeeld. Tot slot is Geert als kringbestuurder positief over de inzet van de nieuwe 10 meter brede bietenmuis. Hij staat achter de praktijkproeven die tijdens campagne 2012 in Brabant worden gedaan. Geert vindt de nieuwe bietenmuis snel, veilig en duurzaam. Het bedrijf van Geert heeft zelf een verharde opslag en ondanks dit wil hij duurzaam bezig zijn. Waar hij het collectief kan dienen, wil hij best een steentje bijdragen aan het gezamenlijk belang. Geert sluit af met: Als een machine veel tonnen kan laden, dan daalt de kostprijs per ton. Jaarverslag 2011/

20 Maatschappelijke aspecten De teelt van suikerbieten en andere akkerbouwgewassen kennen voor ieder jaargetijde maatschappelijke en sociale aspecten. Op het moment dat de omgeving (over-) last ervaart, daarover leest u in het verhaal van Ib Christensen, of kan genieten van de kenmerken van de teelt, bijvoorbeeld het in bloei staan van aardappelen, is de relatie al gelegd. Ib Christensen, kringbestuurder De Kempen Bij maatschappelijke aspecten denkt Ib meteen aan zijn eigen woon- en werkomgeving. Ib heeft een akkerbouwbedrijf en woont in een bosrijke omgeving ten zuiden van Bergeijk op 300 meter afstand van de Belgische grens. Een omgeving die veel recreanten aantrekt. Als een passant mij aanspreekt op het moment dat ik aan het spuiten ben, dan vertel ik dat ik nog niet één glas bier (30 cc) middel spuit op één hectare grond en dan kijken ze verbaasd, aldus Ib. Hij vertelt verder dat iedereen denkt dat de boeren de grond aan het vergiftigen zijn met hun grote machines. Dit is een verkeerde voorstelling van zaken. Ook informeer ik mijn buren als we gaan bietenladen, omdat dit enige overlast geeft. Er komen dan in een korte tijd veel vrachtwagens en dan vind ik het netjes dat ik mijn buurt informeer. Dit zijn voor Ib enkele maatschappelijke aandachtspunten. Voor Ib blijft voorop staan dat er geld verdiend moet worden en dat voor hem duurzaamheid niet betekent: terug naar vroeger. Daar heeft het niets mee te maken geeft Ib aan. Als Nederlandse boeren willen we het zo goed mogelijk doen. In het verleden werden er vijf keer zoveel spuitmiddelen gebruikt, ze zien alleen die grote spuit. We moeten als boeren werken aan ons imago. We hebben als bietensector al zeer grote stappen vooruit gemaakt, denk aan bemesting, lage doseringsysteem, de opbrengsten per hectare, het hogere suikergehalte, noem maar op. Dat Ib begaan is met zijn vak, dat straalt hij uit. Hij vindt bieten een mooi gewas en dit past in zijn omgeving. Over het volgroeide gewas kun je heen kijken, zo mooi groen. Dat is wel heel anders bij maïs van 2 meter. Ook dit draagt bij aan de leefbaarheid van het buitengebied. Tot slot geeft Ib aan dat het coöperatieve model werkt. Een vriend van hem zei: Ik had beter aandelen dan poters van de frietindustrie kunnen kopen. Bij CSV COVAS maakt Ib zich daar niet druk over. De ingeslagen weg om maximale belading van de vrachtwagens te realiseren heeft dit boekjaar een extra dimensie gekregen. Naast het terugdringen van lege kilometers door slimmer te plannen en door meer retourvrachten uit voeren, is het overbeladen van vrachtwagens een extra aandachtspunt geworden. De bietencampagne heeft of had een imago van volle vrachtwagens, en dan vaak te vol. Samen met Suiker Unie, dat een convenant met de overheid heeft ondertekend, zijn er acties opgezet om de Jaarverslag 2011/