Pedagogisch dossier. Samenstelling: Kathleen Heylen

Transcriptie

1 Pedagogisch dossier Samenstelling: Kathleen Heylen

2 Beste leerkracht Elena gaat naar een speciale school. Eentje voor dove en slechthorende kinderen.de juffen kennen gebarentaal. Ook Elena gebruikt gebaren op de speelplaats en in de klas. Soms denkt Elena dat ze in twee werelden leeft. Die van de doven en die van de niet-doven. Waarom leren horende mensen ook geen gebarentaal, vraagt het meisje zich af. Was heel de wereld maar doof, denkt ze De bovenstaande zinnen zijn de samenvatting van Elena droomt doof, een verhaal in de leesreeks Leeskriebel dat volledig in het teken staat van dove/dove mensen. (*) Het verhaal werd geschreven door Kathleen Heylen, zelf leerkracht in een dovenschool en bijgevolgd een deskundige. Inge Misschaert, auteur van verschillende kinder- en jeugdboeken, werkte mee om het verhaal aan de Leeskriebel-doelgroep (3e en 4e leerjaar) aan te passen. Dit pedagogische dossier helpt u om Elena droomt doof te gebruiken in de klas. Het biedt u als leerkracht de nodige omkadering, zodat u met kennis van zaken aan de slag kunt gaan met de inhoud van het verhaal. Het dossier bestaat uit 3 delen: - In deel 1 vindt u achtergrondinformatie over de wereld van de doven. Dit deel heeft de vorm van een FAQ-lijst: u krijgt een antwoord op vaak gestelde vragen zoals: Wat is gebarentaal? Hoe kunnen doven autorijden? Bestaat er zoiets als een dovencultuur? - Deel 2 bevat enkele concrete lessuggesties. Er bestaande verschillende manieren om het thema doofheid aan te brengen. Uiteraard vormt Elena droomt doof een mooie instap: in het verhaal worden bijvoorbeeld enkele vooroordelen over doven/doven ontkracht. - Interessante links zijn gegroepeerd in deel 3. We zijn ervan overtuigd dat dit dossier het gesprek over doofheid op gang kan brengen in (en buiten) de klas. Want dat is het uiteindelijke doel: dat misverstanden worden weggewerkt, zodat wederzijds begrip kan ontstaan. (*) Wat het verschil is tussen doof en Doof ontdekt u in deel 1 van dit pedagogisch dossier.

3 DEEL 1 ACHTERGRONDINFORMATIE 1 - Hoeveel dove mensen zijn er in Vlaanderen? Uit een universitaire studie uitgevoerd door de VUB bleek dat er in Vlamingen waren met gehoorproblemen. Ter verduidelijking: we zijn met Vlamingen. In Vlaanderen wordt ongeveer 1 op de 1000 personen doof geboren. - Wat is het verschil tussen doof en Doof? De noemer doof refereert naar de graad van gehoorverlies van een persoon. Een dove persoon kan niet horen. Een dove persoon ziet zichzelf ook zo, hij vindt dat hij iets mist. Het woord doof met kleine d is klinisch van aard en slaat op het verlies aan decibels, een audiologische invalshoek dus. Niet iedereen die kampt met gehoorverlies gebruikt gebarentaal of vertoeft in dovenclubs. Heel wat dove/slechthorende/doofgeworden mensen communiceren oraal en behelpen zich met liplezen. Zij voelen zich meestal beter thuis in de horende wereld. Een Doof persoon is een trots gebruiker van de gebarentaal, kent de geschiedenis van de Dovencultuur, maakt deel uit van die unieke cultuur en komt op voor zijn of haar (taal)rechten. Met andere woorden: alle Doven zijn doof, maar niet alle doven zijn Doof. - Wat is gebarentaal? Het is een taal zoals elke andere. Het grootste verschil is dat gesprekken met de handen gevoerd worden en niet met gesproken woorden. Doven luisteren dan ook met hun ogen en niet met de oren. - Is gebarentaal universeel? Nee, net als voor gesproken talen heeft elk land haar eigen gebarentaal. In Vlaanderen heeft zelfs elke streek haar eigen variant. Maar de grammatica is wel universeel, waardoor een Vlaamse dove uit Brugge, met wat creativiteit, uren kan praten met een Italiaanse dove uit Turijn. 1 Bron voor dit deel: fevlado.be/doe-mee/vaak-gestelde-vragen.

4 In Vlaanderen hebben we het dus over Vlaamse Gebarentaal, in Duitsland vind je Duitse Gebarentaal. - Bestaat er voor elk Nederlands woord een gebaar, en omgekeerd? Nee. Soms bestaat er voor één Nederlands woord een waaier van gebaren. Soms bestaat er (nog) geen gebaar. Nederlandse functiewoordjes zoals de, het, een of is, bestaan niet in gebarentaal. Net zoals elke taal komen er ook in gebarentaal steeds nieuwe gebaren bij. Soms gebeurt dat spontaan, soms werken Doven en taalkundigen samen om nieuwe gebaren samen te stellen. - Is gebarentaal erkend in België? Ja en nee. Sinds november 2003 is in Wallonië de gebarentaal erkend als taal, maar in Vlaanderen is dat nog niet gelukt. 26 januari 2004 gaf het Doof Actie Front (DAF) een petitie van maar liefst handtekeningen aan het Vlaams Parlement die de erkenning van de Vlaamse Gebarentaal steunt. - Naar wat voor scholen gaan d/dove kinderen? Speciaal onderwijs voor kinderen met een gehoorstoornis biedt het type 7. Daartoe rekenen we ook de dovenscholen, die vaak van school tot school verschillen in hun onderwijsmethode (wel gebarentaal, geen gebarentaal, oraal, bilinguaal). Het is van groot belang dat ouders de juiste en volledige informatie krijgen over de studiemogelijkheden voor hun kind. Daarnaast kiezen steeds meer ouders en hun dove kinderen voor integratie in het gewone onderwijs, met of zonder tolkondersteuning of GON-begeleiding. Momenteel zijn er zes dovenscholen in Vlaanderen waarvan er een bilinguaal werkt. Dat wil zeggen: de leerlingen leren eerst Vlaamse Gebarentaal en dan Nederlands. De twee talen zijn evenwaardig op school. - Spermalie: Brugge - Sint-Gregorius: Sint-Lambrechts Woluwe (Brussel) - Sint-Lievenspoort: Gent - Kids: Hasselt - Jonghelinckshof: Antwerpen - Kasterlinden: Sint-Agatha-Berchem (Brussel) - Bestaan er dovenuniversiteiten? Die bestaan in de Verenigde Staten. De Gallaudet University in Washington DC biedt aan dove studenten de opleiding die je kunt vergelijken met een Vlaamse faculteit Letteren (en Wijsbegeerte). Ook een academische opleiding tot schilder of beeldhouwer behoort tot het programma. Voorwaarde voor inschrijving: je moet doof, zwaar slechthorend of gebarentaalgebruiker zijn.

5 In Europa kun je naar Engeland (Bristol), Ierland (Dublin) of Nederland (Utrecht) om er Deaf studies te volgen. Dat houdt in dat studenten alles leren wat met Doof zijn te maken heeft: de cultuur, de taal, tolken enzovoort. In de Scandinavische landen kun je meer leren over de linguïstiek (het taalkundige aspect) van gebarentaal. In Denemarken, Zweden, Noorwegen en Finland bestaan er studierichtingen voor Doven en horenden waar je alles leert over de Gebarentaal van dat land (Sign Linguistics). - Waarom hebben doven moeilijkheden met het Nederlands? Veel (niet alle) doofgeboren mensen zijn functioneel analfabeet. Niet dat ze niet slim genoeg zijn, maar Nederlands is een gesproken taal verbonden aan het gehoor. Als je de woordenschat en grammaticale regels niet hoort, kun je ze ook moeilijker begrijpen en verwerven. Gebarentaal werd lange tijd onderdrukt en in het onderwijs gebruikte men gewoon gesproken Nederlands wat nu in sommige scholen nog steeds het geval is. Dove kinderen begrijpen die taal niet, waardoor er veel tijd verloren gaat. Het gevolg is dan ook een enorme taalachterstand voor het Nederlands. - Wat is een CI? Een cochleaire implant (CI) is een elektronisch hulpmiddel dat de zenuwcellen in het binnenoor stimuleert bij diepdove mensen (die worden enkel nog lage tonen op korte afstand gewaar). De CI wordt operatief in de schedel van de dove persoon ingebracht. Na lange revalidatie kan de persoon met een CI geluid waarnemen, maar dat betekent niet dat hij/zij dan kan horen. Het succes van de ingreep is afhankelijk van verschillende factoren. Veel mensen zijn van mening dat Dove kinderen met een CI moeten leren spreken en horen. Want: Als het oor kapot is, zal de dokter het wel maken. Voor veel Dove mensen kan een CI wel behulpzaam zijn. Ze zullen misschien meer horen dan toen ze nog geen implant hadden. Het zal evenwel nooit hetzelfde zijn als bij een horende persoon.

6 CI kan een goed resultaat geven, sommige kinderen leren zelfs héél goed spreken en kunnen relatief goed horen. Maar wat gebeurt er als ze gaan zwemmen? Dan moet de CI uit. Dan zijn ze doof of Doof? Hoe denk je dat de kinderen zich voelen als ze hun apparaat op het nachtkastje leggen en ze horen plots niets meer? Denk je dat deze kinderen zich voelen zoals een horend kind? Over CI bestaan heel veel verschillende meningen en zowel positieve als negatieve ervaringen. Het beste is nog steeds om aan Dove mensen zelf te vragen wat ze ervan vinden! - Wat is een tolk gebarentaal? Een tolk gebarentaal stemtolkt wat de dove cliënt gebaart en zet de gesproken taal om naar gebaren. Een tolk heeft een eigen deontologie. Dat zijn de regels waaraan hij of zij zich moet houden, zoals beroepsgeheim, letterlijke vertaling van de boodschap (geen eigen interpretatie), kortom: professionalisme. - Waar kunnen horende mensen gebarentaal leren? Er zijn twee mogelijkheden. Of je volgt een vrije cursus gebarentaal (één of twee schooljaren), of je schrijft je in voor de opleiding tolk Vlaamse Gebarentaal (vier jaar) in een van de twee tolkenscholen in Vlaanderen (Gent en Mechelen). Via het Centrum voor Volwassenenonderwijs (CVO) kun je momenteel ook een cursus gebarentaal in modules volgen aan de tolkenschool in Gent (VSPW). De vrije cursus Vlaamse Gebarentaal wordt georganiseerd door Fevlado, de Federatie van Vlaamse DovenOrganisaties. Dove lesgevers leggen uit hoe Vlaamse Gebarentaal in elkaar zit en wat je moet weten om met Dove mensen te communiceren. Een opleiding tot tolk Vlaamse Gebarentaal vraagt meer inspanning. Je leert tenslotte voor een beroep. In Gent of Mechelen kun je een vierjarige avondopleiding volgen. In Gent is er nu ook een dagopleiding. - Bestaat er theater, poëzie of film in gebarentaal? Ja, en ook voor horende mensen die niet vertrouwd zijn met gebarentaal is een gebarengedicht een feest voor het oog. Dit deel van de dovencultuur is nog in volle ontwikkeling, maar steeds meer laten doven ook hun artistieke kant zien (kunst, fotografie, toneel, film). In Deel 3 vindt u enkele interessante websites over kunst van en voor Doven. - Hoe weet een dove dat er wordt aangebeld? Doven en slechthorenden kunnen beroep doen op verschillende hulpmiddelen om geluiden om te zetten naar visuele signalen of vibraties (trillingen). De deurbel wordt een flitslamp. Simpel toch?

7 - Kunnen doven autorijden? Doven zijn bijzonder visueel ingesteld: wat ze niet horen zien ze wel. Het geluid van een sirene gaat aan hen voorbij, maar door de reacties van andere chauffeurs hebben ze vlug in de gaten wat er gebeurt. - Hoe maken doven ruzie? Ze zullen groter, sneller en wilder gaan gebaren en ook uit de gezichtsexpressie zal hun ergernis duidelijk blijken. Zijn de gemoederen echt verhit, dan durven ze weleens het oogcontact te verbreken. Dat stemt overeen met een horende die gewoon de kamer verlaat tijdens een gesprek. - Hoe applaudisseren doven? Het visuele applaus kunnen we omschrijven als de handen laten wapperen in de lucht. Sommige doven applaudisseren ook gewoon zoals horenden. Vaak is de manier waarop ze applaudisseren afhankelijk van degene voor wie het applaus bestemd is. - Hoe kun je het best omgaan met dove mensen? Enkele tips: Spreek traag en duidelijk. Gebruik lichaamstaal. Heb geduld. Herhaal als de dove persoon je niet begrijpt. Als er een tolk is: richt je tot de dove persoon, hij/zij is je gesprekspartner, niet de tolk. Begrijpen jullie elkaar nog steeds niet? Schrijf je boodschap op een blad papier. - Waarom zijn doven tegen het gebruik van de term doofstom? Omdat ze het niet zijn. De correcte term is d/doof (zie hoger). - Bestaat er zoiets als een dovencultuur? Gebarentaalgebruikers kijken er al lang niet meer van op, maar mensen die niet vertrouwd zijn met de dovenwereld, stellen zich weleens vragen bij dit begrip. Doven kunnen immers gewoon niet horen, toch? Net zoals de Turkse of Marokkaanse minderheden in Vlaanderen prat gaan op de eigenheid van hun gemeenschap, zijn ook Dove gebarentaalgebruikers trots op datgene wat hen bindt: een unieke taal en cultuur. Hoewel Dove mensen dezelfde eet-, kleed- en zweetgewoontes hebben als horende personen, voelen

8 ze zich lid van een culturele en taalkundige minoriteit. Ze delen hetzelfde verleden en koesteren dezelfde tradities. Wat zijn de kenmerken van de dovencultuur? Hoewel er de laatste jaren vooral in het buitenland al heel wat wetenschappelijk onderzoek werd verricht naar dovencultuur, blijven heel wat definities wollig en vaag. In elk geval is de term momenteel een hot item in en rond de dovenwereld. Enkele pijlers van de dovencultuur zijn: a. Gebarentaal Gebarentaal is de ruggengraat van dovencultuur. Deze visuele taal werd niet uit de grond gestampt door een sociaal voelende horende. Gebarentaal ontstond op een natuurlijke manier: daar waar dove samentroepten. Het ontstaan ervan hangt nauw samen met de opkomst van de dovenscholen eind 19e, begin 20e eeuw. Net zoals er wereldwijd verschillende gebarentalen bestaan (cf. Franse en Nederlandse Gebarentaal), zijn op kleinere schaal streekvarianten te onderscheiden. Zo telt Vlaanderen een handvol gebarentaaldialecten: de Antwerpenaren hanteren bijvoorbeeld een andere variant dan de doven uit Gent. Hebben Brabantse doven dan geen flauw idee waar hun West-Vlaamse collega s het over hebben tijdens een conversatie? Natuurlijk wel, doven uit verschillende streken kunnen elkaar perfect verstaan. Dat geldt overigens ook voor hun buitenlandse vrienden. Met wat goede wil en een accent op meer iconische (vormnabootsende) gebaren, keuvelen een dove Griek en een dove Amerikaan zo een eind weg. b. Een gedeeld verleden Heel wat Doven verbleven als kind en puber dag en nacht in een doveninstituut. Ze leerden gebarentaal van de oudere rolmodellen op school of van leeftijdsgenootjes wier ouders doof waren. Vooral: ze smeedden er banden voor het leven. Aangezien slechts 5 à 10 % van de dove kinderen zelf uit een doof nest stamt, wordt gebarentaal doorgaans niet doorgegeven van ouder op kind. Een van de vragen die bij een eerste ontmoeting meteen worden afgevuurd, peilt naar het schoolverleden. Antwerpen, Brugge en Hasselt zijn niet zomaar plaatsnamen in de dovenwereld, het zijn begrippen die een stempel drukten op elk individu dat er school liep. c. Ontmoetingen in dovenclubs Waarin doven de kans hebben om vrijuit te communiceren in hun moedertaal. Oud-leerlingen van dovenscholen blijven elkaar in de vrije

9 uurtjes opzoeken tijdens bijeenkomsten in de dovenverenigingen, hoewel die kampen met een teruglopend ledenaantal. Een en ander is onder meer te wijten aan de huidige ICT-mogelijkheden (chat, internet, sms ). Dove mensen hoeven elkaar niet meer live op te zoeken om het isolement te doorbreken. d. Een schare van eigen normen en gewoontes Van doven wordt weleens beweerd dat ze direct en zelfs wat vrijpostig zijn. In elk geval deinzen ze er niet voor terug om al eens een vraag te stellen die horende mensen bij een eerste ontmoeting als indiscreet zouden ervaren. Doven laten zich al trillend en flitsend wekken en verwittigen: wekker, deurbel, fax en overstromingsmelders kun je niet horen, maar zien of voelen via een flitslamp of trilsysteem. Iemand roepen vanop afstand gebeurt al zwaaiend of flitsend (respectievelijk met de armen en de lampen van het lokaal); de aandacht trekken van een nabije gesprekspartner doe je door kort de arm of schouder aan te raken. Doven kennen elkaar een naamgebaar toe, gebaseerd op fysieke, karakteriele of andere kenmerken van die persoon. Een ijzersterke Dove band: dove gebarentaalgebruikers voelen zich vaak veel meer thuis bij hun binnen- en buitenlandse dove vrienden dan bij hun naaste verwanten, net omdat er geen taalbarrière is. De Dove solidariteit is legendarisch. Een voorliefde voor eetfestijnen, manifestaties en bijeenkomsten waarin tot de vroege uurtjes kan gekeuveld worden. Een goed uitgebouwd informeel informatienetwerk, iets wat kortweg roddelcircuit heet. Net omdat het zo n kleine maar hechte gemeenschap is, slaag je er als individu zelden in anoniem door het leven te gaan. Een eigen kunstbeleving. Of dove mensen al dan niet anders naar kunst kijken of andere accenten dan horenden in hun werk leggen, staat hier en daar ter discussie. Sommigen integreren aspecten van hun niethoren in hun creaties, anderen houden zich er ver van. In elk geval telt Vlaanderen een handvol amateurtoneelgroepen die theater brengen in gebarentaal, kent de Nederlandstalige poëzie een equivalent in Vlaamse Gebarentaal, maken voornamelijk in het buitenland Dove cineasten furore en zijn ook de plastische kunsten lang geen onbekend terrein. Meer informatie over Dove kunstenaars vindt u op of via de websites van de dovenmaatschappijen in Deel 3 van dit dossier.

10 Dovencultuur in Gebarenschrift

11 DEEL 2 LESSUGGESTIES Een werkblad van een van de leerlingen van Kasterlinden, een doveninstituut in Brussel. Dit is een dictee. de juf maakte een gebaar, de leerlingen moesten het in GebarenSchrift opschrijven.

12 Hier vindt u een aanzet voor een les over het thema d/doof zijn. Gesprekje: een web maken rond het woord Doof. Doelen: - De leerlingen kunnen zich zelf een beeld vormen bij het woord doof. - De leerlingen kunnen informatie delen met de anderen: wat weten ze al over dit onderwerp? - De leerlingen leren naar elkaar te luisteren. Materiaal: Kaarten met vragen. Inleiding: Teken een grote cirkel op het midden van het bord. Daarin schrijft u het woord Doof. Zorg ervoor dat u dit kunt bewaren: u kunt het best schrijven op een groot papier dat u aan het bord bevestigt. Zo kunt u dit schema opbouwen met de leerlingen en er later op terugblikken. Doof Vraag de leerlingen waar ze aan denken als ze dit woord zien. Alles wat ze voorstellen, schrijft u rond de cirkel. Misschien zijn er nu al kinderen die het woord doofstom gebruiken. Schrijf alles op het bord, ook dat woord. Later kunt u verbeteringen aanbrengen. Midden: Verdeel de klas in groepjes. Geef elk groepje een andere vraag. Laat de leerlingen er een paar minuten over praten. Nadien stelt u elke vraag klassikaal. De andere leerlingen mogen aanvullen als het groepje uitgepraat is. Slot: Als de leerlingen nog vragen hebben over doof zijn, kunnen ze op het internet informatie opzoeken. Een aantal weblinks vindt u in Deel 3.

13 Hier vindt u enkele vragen bij de Leeskriebel Elena droomt doof. Ze kunnen een insteek vormen om een gesprek over doof zijn op gang te brengen en om de leerlingen te doen reflecteren over het onderwerp. Waarom denk je dat de letter r moeilijk is voor Elena om uit te spreken? Welke letters zouden nog moeilijk zijn voor dove kinderen? De schoolbel bij Elena maakt geen geluid, het is een lichtflits. Wat zouden dove mensen nog gebruiken om geluid te vervangen? (Denk aan school, thuis: wat maakt lawaai?) In het boek staat op p. 5: de juf tikt op haar schouder. Waarom tikt de juf op haar schouder? Hoe zou je ervoor kunnen zorgen dat een doof kind naar je kijkt? Bedenk zo veel mogelijk manieren. Denk je dat liplezen moeilijk is? (Liplezen is naar de lippen kijken zonder het woord te horen en proberen te zien wat de ander zegt.) Probeer met je groepje een paar woorden op te schrijven. Iemand zegt een woord-zonder stem- de anderen proberen te kijken welk woord het is. Sommige dove mensen worden uitgelachen. Wat vinden jullie daarvan? Tante Tilly zegt dat Elena doofstom is (p. 15). Elena en mama vinden dat fout. Waarom? Wat mag je zeggen als iemand niet hoort? De mama van Elena kent gebarentaal. Waarom is het belangrijk dat haar mama dat kan? Op p. 22 vraagt Elena waar de woorden Nederlands in de klas zijn. Er zijn alleen gebaren. Hoe komt dat? Waarom zouden er in de dovenwereld geen Nederlandse woorden zijn? Zou een wereld waar iedereen doof is er heel anders uitzien? Wat zou er anders zijn? Wat zou het voordeel kunnen zijn van niet horen? Bedenk zo veel mogelijk voordelen.

14 Hier vindt u enkele vragen en opdrachten die u in de klas kunt gebruiken. a. Vingerspelling Over vingerspelling - Vingerspelling is het vormen van letters met de vingers van één hand. Dove en slechthorende mensen steken daarbij één hand omhoog tot schouderhoogte. Daarbij draaien ze hun hand met de handpalm naar buiten. Elke letter van het alfabet heeft een andere vorm. Zo spellen zij dan woorden die de ander kan begrijpen. - Voor de meeste woorden bestaat er een gebaar. We spreken dan over gebarentaal. - Wanneer er voor woorden en namen nog geen gebaar bestaat, of als iemand het gebaar nog niet goed kent, wordt er gebruik gemaakt van vingerspelling. Vragen en opdrachten - Elena kan meer dan honderd handvormen maken. Met een beetje oefening kun jij ook het alfabet met je vingers spellen. Begin er maar aan! - Kun jij je eigen naam vingerspellen? Oefen maar. Lukt je achternaam ook? - Speel nu een spel met de anderen. Iemand vingerspelt de naam van iemand uit de groep. Wie kan raden om welke naam het gaat? Daarna is de persoon die het kon raden aan de beurt. Speel zo maar verder! - Elena s naam staat op de voorkant van het boek. Hoe moet je je boek vasthouden om de vingerspelling juist te lezen? (Antwoord: ondersteboven, je leest het van links naar rechts.)

15 (U kunt het handenalfabet zelf downloaden en projecteren. Bron: Bron:

16 b. Het verkeerslicht Met het verkeerslicht kunt u aangeven welke woorden wel en niet worden gebruikt om d/doven mee te benoemen. Het is belangrijk dat de leerlingen beseffen welke impact woorden kunnen hebben. Inleiding voor de leerlingen: Dove en slechthorende mensen vinden het niet leuk dat iemand hen gehandicapt noemt. Ze kunnen misschien niet of niet goed horen, ze kunnen wel veel andere dingen. Daarom zijn er sommige woorden die je beter niet gebruikt. U kunt de onderstaande afbeelding als poster ophangen in de klas. Het kan ook een leuke opdracht zijn om elke leerling zelf een verkeerslicht te laten tekenen of knutselen. Maak de leerlingen de betekenis van de kleuren duidelijk: rood (niet gebruiken) oranje (liever niet) groen (zeer juiste woorden). Laat leerlingen zelf de link leggen met een echt verkeerslicht en de betekenis van de kleuren. Rood: doofstom, auditief gehandicapt. Oranje: gehoorgestoord, doventaal, doventolk. Groen: slechthorend, doof, gebarentaal, tolk Vlaamse Gebarentaal.

17 c. De bel gaat! Beeld je in dat jij op de speelplaats van Elena bent. Daar gaat de bel niet, maar flitst er een licht, zodat de leerlingen weten dat ze in de rij moeten staan. Hoe denk je dat zo n flitsende bel eruit ziet? Heb jij zelf nog een ander idee om aan dove of slechthorende kinderen duidelijk te maken dat de speeltijd voorbij is? Denk goed na. Teken jouw oplossing hier en omschrijf wat ze inhoudt. (Je mag hiervoor ook samenwerken.)

18 d. Interessante weetjes Wist je dat je gebaren ook kunt opschrijven? Dat noemen we Gebarenschrift. Het komt uit Amerika. Je ziet de beweging van de handen en de mond. (Bron: Wist dat je de bekende uitvinder Thomas Edison doof was? Hij werd op jonge leeftijd doof. Dat hield hem niet tegen om de gloeilamp uit te vinden. En later maakte hij zelfs een apparaat waarmee hij geluid kon opnemen. Ook de bekende componist Ludwig Van Beethoven werd gaandeweg doof.

19 DEEL 3 LINKS Voor wie nog veel meer wil weten over d/doven en alles wat ermee te maken heeft, hebben we enkele interessante links op een rijtje gezet. Fevlado is de Federatie voor Vlaamse DovenOrganisaties. Fevlado houdt er naast het verdedigen van de Dovengemeenschap als culturele en taalkundige minderheid ook nog andere bezigheden op na. De vereniging heeft ook een verkoopdienst met interessante boeken over d/doof zijn, dovencultuur, Vlaamse Gebarentaal Een echte aanrader is Hoe zoenen doven? van Cultuur voor Doven. Jong-Fevlado is er voor de jeugd. De jongerenafdeling van Fevlado organiseert en bemiddelt bij de verschillende jeugdclubs in Vlaanderen. Ze organiseert ook zelf activiteiten en informatie voor d/dove jongeren. Jeugdclubs in Vlaanderen die aangesloten zijn: De vlinder (Antwerpen), De joker (Gent), De Witte s Doordrijvers (Brugge), De Haerne Club (Kortrijk) en De Kempen (Turnhout). Als Dove mensen een tolk nodig hebben, richten ze zich tot het CAB (Communicatie Assistentie Bureau voor Doven). Vroeger moesten ze een aanvraag faxen, nu kan het ook via het internet. Helga Stevens is volksvertegewoordiger in het Europees Parlement. Ze is advocate, was voorzitter van de EUD (Europese Unie voor Doven) en ze is Doof. Hier vind je informatie over Doofheid. De informatie is alfabetisch gerangschikt per trefwoord. Deze Amerikaanse websites bevat alle informatie die je nodig hebt over SignWriting (Gebarenschrift). Let op: alle informatie is in het Engels. DAF werd opgericht uit de nood aan ACTIE: geen woorden meer, maar daden. Enkele jonge mensen, allen gebarentaalgebruikers, hebben zich ingezet om informatie aan d/dove jongeren te bieden en de erkenning van de Vlaamse Gebarentaal een duwtje in de rug te geven. Hun website bevat ook zeer interessante links voor het buitenland.

20 Op deze website kun je Vlaamse Gebaren opzoeken. Als je bijvoorbeeld wilt weten hoe je stoel moet gebaren in Vlaamse Gebarentaal, krijg je een filmpje en het gebaar in Gebarenschrift te zien. Let op: er zijn vijf varianten (dialecten) in de Vlaamse Gebarentaal. Dit is een hele leuke website voor kinderen. Let op: het is een Nederlandse website, en Nederlandse Gebarentaal is niet hetzelfde als Vlaamse Gebarentaal! Gebarentaal oefenen met Kaatje van Ketnet. Mama kan gebaren, papa ook : website met filmpjes om gebaren te leren. Op deze websites ontdek je wat d/doven en slechthorenden horen. Deze website brengt je bij de (momenteel) enige bilinguale school voor Dove kinderen in Vlaanderen. Wat bilinguaal onderwijs juist is, hoe ze werken en veel meer vind je op deze website. De website van Deaf poem society, waar gedichten in Vlaamse Gebarentaal worden vertaald. De website van Filip Heyninck, een Dove kunstenaar die prachtige werken maakt met airbrush. Op deze website vind je informatie over dove kunstenaars.