21/01 Fevlado vzw & Fevlado-Diversusvzw Verschillende visies op doofheid Dovengemeenschap Dovencultuur Communicatietips Oefeningen

Transcriptie

1 Fevlado-Diversus vzw 21/01/2014 VORMING STARTDAG FRACARITA Inhoud 21/01 Fevlado vzw & Fevlado-Diversusvzw Verschillende visies op doofheid Dovengemeenschap Dovencultuur Communicatietips Oefeningen Inleiding Pascal Mollet Educatief medewerker & Coördinator Fevlado-Diversus vzw Introductie tolk VGT Vragen? FEVLADO & DIVERSUS 2 VZW S ONDER 1 DAK Fevlado vzw & Fevlado-Diversus vzw Fevlado vzw Belangenverdediging Sensibilisatie Ledenbeweging Fevlado- Diversus vzw Sensibilisatie Educatie Informatie Fevlado-Diversus vzw Culturele vormingsdienst Sensibilisatie Sensibiliseringsactiviteiten o.a. WDD, Ondersteuning en begeleiden van organisaties Educatie Open aanbod: cursussen VGT, Dovencultuur, voor zowel doven als horenden Vorming op maat Ontwikkelen van educatieve middelen Informatie Erfgoedwerking Archief- en documentatiecentrum Publicaties Wie zijn jullie? Wat zijn jullie taken? Hoe pakken jullie het aan wanneer er een probleem is met de communicatie? DOOF?! Wat betekent doof voor jullie? Even vooraf; correcte terminologie Doofstom Auditief gehandicapt Auditieve beperking Doof Gehoorgestoorden Gebarentaal Doventaal Vlaamse Gebarentaal Tolk VGT Doventolk Gebarentolk Tolk gebarentaal 1

2 Even vooraf Doofstom Auditief gehandicapt Auditieve beperking Doof Gehoorgestoorden Gebarentaal Doventaal Vlaamse Gebarentaal Tolk VGT Doventolk Gebarentolk Tolk gebarentaal Alle dove mensen kunnen perfect liplezen Alle dove mensen willen niets liever dan opnieuw te kunnen horen Alle dove mensen kennen én gebruiken gebarentaal Alle dove kinderen leren gebarentaal van hun ouders Dove mensen kunnen onmogelijk dokter, piloot, advocaat of politicus worden Alle dove kinderen leren gebarentaal op school Wie is doof? (1) Waaraan kan je dat zien? Wie is doof? (2) Je kan het pas zien wanneer ze aan het praten zijn; wanneer ze aan het gebaren zijn Verschillende visies op doofheid 1. Medisch model 2. Sociaal model 3. Cultureel-linguïstisch model 1. Medisch model Dove persoon als individu met een beperking Individueel deficit-model Geloof in technologie om gehoor te herstellen Toegepast door o.a. medische wereld en het dovenonderwijs Ideaal: integratie in horende maatschappij; zoveel mogelijk horend worden Besluit: doofheid is een onzichtbare handicap 2. Sociaal model Probleem is niet de beperking/handicap, maar wel de niet aangepaste maatschappij Maatschappij geeft de handicap Nog steeds individueel model Nadruk op toegankelijkheid Maar niet volledig bruikbaar voor Dovengemeenschappen bv. Inclusief onderwijs 3. Cultureel-linguïstisch model Collectief model Dovengemeenschappen als taalminderheidsgroepen Niet kunnen horen is ondergeschikt of zelfs niet relevant Aandacht voor onderwijs, taalpolitiek, Erkenning gebarentalen Ideaal: bilinguale, biculturele persoon Fevlado en Fevlado-Diversus werken vanuit dit model Richtlijnen spraakafzien Wil je met een doof persoon praten, maar je beheerst (nog) geen gebarentaal: - Beweeg je hoofd niet teveel - Hou niks in je mond (sigaret, pen, kauwgom) - Articuleer duidelijk - Leg nadruk op het kernwoord waarover je wilt praten 2

3 Volstaat spraakafzien? OEFENINGEN Nu zonder STEM en GEBAAR een woord articuleren Goed kijken wat er gezegd wordt en opschrijven Na drie keer proberen woord af te lezen, stoppen en volgende woord afzien Volstaat spraakafzien? Ja of neen? DAAROM IS GEBARENTAAL NODIG! Iets uitleggen in gebaren Of lichaamstaal Geen stem gebruiken! Gebaren? Probeer eens? Schrijf op wat je ziet Vlaamse Dovengemeenschap Twee verschillende subgroepen, samenvallend met twee verschillende taalgroepen Vlaamse Dovengemeenschap Nederlands als eerste taal Vlaamse Gebarentaal (VGT) als eerste taal 1. Nederlands als eerste taal Grootste groep van personen met een gehoorverlies in Vlaanderen (ca personen) Gesproken Nederlands, vaak ondersteund met spraakafzien: orale opvoeding Geschiedenis: Milaan 1880, oraal onderwijs Vooral gehoorverlies op latere leeftijd VGT speelt geen belangrijke rol in hun leven (wat niet wil zeggen dat ze geen VGT gebruiken) 2. Vlaamse Gebarentaal als eerste taal à personen VGT als moedertaal, eerste taal of taal waarin men zich het best kan uitdrukken Geschiedenis: vanaf jaren 70-80: terug gebarentaal in het onderwijs Meestal doofgeborenen of vroegdoven Linguïstisch-culturele minderheidsgroep, de Vlaamse Dovengemeenschap Dit betekent niet dat deze groep geen Nederlands kent of gebruikt! Velen van hen zijn zelf twee- of meertalig. Dovengemeenschap met VGT als eerste taal Lokaal niveau: clubs Vlaanderen: 6 regionale dovenclubs en 20 à 30 kleine dovenclubs Ontspannende, alsook vormende activiteiten Nationaal niveau: dovenfederaties Vlaanderen: Fevlado, Fevlado-Diversus, Fevlado-Passage, Jong-Fevlado, Internationaal niveau: koepelfederaties Europa: EUD, EUDY, filmfestivals, jongerenkampen, Wereld: WFD, WFDYS, Deaflympics, VGT?! Wat is de Vlaamse Gebarentaal? Waarom is gebarentaal zo belangrijk? Toegankelijke taal Veditz (1910): People of the Eye Geen communicatieproblemen Gevoel van trots over eigen taal en cultuur Onderzoek heeft uitgewezen dat dove mensen anders in het leven staan Hersenen werken op een andere manier bij o.a. taalverwerving Ze zijn gefocust op wat ze zien. Horen heeft voor hen geen (of minder) betekenis 3

4 Zijn gebarentalen uitgevonden? Niet door iemand uitgevonden of gemaakt, maar is spontaan ontstaan Zoals bij meeste talen: Frans, Nederlands, ASL, LSF, Waar mensen samen zijn, ontstaat er communicatie en bijgevolg taal Zijn gebarentalen soort van gesproken talen? Vlaamse Gebarentaal is een soort van Nederlands waarbij in plaats van woorden gebaren worden gebruikt, maar dit is echter niet zo VGT heeft een eigen grammatica, een eigen structuur los van een gesproken taal Een voorbeeld NL De man staat op de auto VGT AUTO MAN STAAN Nederlands met Gebaren Is niet natuurlijk ontstaan Systeem werd ontwikkeld voor het onderwijs om het Nederlands meer toegankelijk te maken voor dove leerlingen Werd ontwikkeld in de late jaren Dit volgt het structuur van het gesproken Nederlands Is veel trager Gevolg: Vlaamse dovengemeenschap ging er niet mee akkoord Hebben gebarentalen een eigen grammatica? (1) Elke taal heeft zijn eigen bouwstenen en regels Bijvoorbeeld Meervoudsregels tafel tafels niet tafelen mens mensen niet menseren kind kinderen niet kinds Daarom zijn er vaste regels: die zegt hoe je in het Nederlands van een bepaald woord het meervoud maakt Grammatica is het geheel van regels van een taal Hebben gebarentalen een eigen grammatica? (2) Dus in gebarentalen bestaan er ook regels die je moet volgen Bijvoorbeeld Werkwoordgebaar GEVEN, dit kan aangepast worden om aan te tonen wie (wat) geeft en wie (wat) krijgt IK GEEF JOU gebaar beginnen bij eigen lichaam en eindigen in de ruimte voor jou JIJ GEEFT MIJ omgekeerde beweging IK GEEF JOU EEN BRIEF IK BRIEF 1GEVEN2 VGT heeft dus eigen regels, m.a.w. een eigen grammatica 4

5 Zijn gebarentalen universeel? (1) Er bestaan verschillende gebarentalen: ASL, LSF, LSBF, NGT, VGT, Maar in Vlaanderen kunnen gebaren ook verschillen van streek tot streek Reden van het bestaan van gebarentaalvarianten Contact met gebarentaal op scholen vroeger (ook meisjes-jongens) 90-95% dove kinderen hebben horende ouders Aanleren gebarentaal niet door leerkrachten, maar door andere dove kinderen GEVOLG: elke school gebruikt een eigen gebarentaalvariant Zijn gebarentalen universeel? (2) Gebarentaalvarianten zijn genoemd naar de regio waar de school gelegen is: West-Vlaamse, Antwerpse, gebaren Deze varianten leiden niet tot communicatieproblemen tussen doven onderling, integendeel Er zijn ook regionale varianten of dialecten voor het gesproken Nederlands Standaardtaal voor het Nederlands: AN Onderwijs Media Contacten tussen mensen uit verschillende streken Zijn gebarentalen universeel? (3) Er bestaat nog geen standaardisatie in Vlaanderen Gebarentaal werd tot voor kort niet gebruikt in het onderwijs, in de media, in het bedrijfsleven, Standaardisatie VGT zal zich spontaan ontwikkelen VGT is sinds 26 april 2006 een erkende taal in Vlaanderen Kan je filosoferen in VGT? Net zoals elke andere taal kunnen we ook filosoferen Van heel concrete tot heel abstracte thema s Over de verbouwingen aan je huis Over de trein die je net gemist hebt Over voetbal Over politiek Over filosofie Over godsdienst Over liefde Over poëzie Waarom al deze vragen? Er bestaan heel wat misverstanden Veel onwetendheid Hoe beter verspreiden? Media Onderwijs Voordrachten geven Getuigenissen 5

6 Horende mensen en VGT Horende kinderen van Dove ouders Horende ouders van Dove kinderen Broers en zussen van Dove mensen Professionelen Tolken VGT Tolkstudenten en cursisten VGT Vrienden, familie, collega s, VINGERSPELLING Oefeningen op de vingerspelling: leer spellen van A tot Z! Vingerspelling Voor namen, plaatsnamen, straatnamen, waar er nog geen naamgebaar voor bestaat Voor begrippen waar er nog geen gebaar voor bestaat Voor het vertalen van Nederlandse letterwoorden WC BTW Geïnitialiseerde gebaren VLAANDEREN Vingeralfabet (A-E) Vingeralfabet (F-J) Vingeralfabet (K-O) Vingeralfabet (P-T) Vingeralfabet (U-Z) Overzicht vingeralfabet 6

7 COMMUNICATIETIPS Hoe gaan we om met doven en slechthorenden? Communicatietips voor wie geen VGT kan (1) Gebruik natuurlijke gebaren/lichaamstaal ter ondersteuning van wat je zegt Hou pen en papier in de aanslag Schakel achtergrondlawaai uit Spreek geen dialect Praat niet door elkaar Gebruik trefwoorden om aan te geven waar het gesprek over gaat Houd oogcontact en draai je hoofd niet weg Articuleer traag en duidelijk Ga niet te dichtbij staan Communicatietips voor wie geen VGT kan (2) Ga niet met je rug naar een lichtbron staan Vermijd kauwgom, sigaret, in je mond Roep niet! Trek de aandacht (zwaaien, aantikken, ) voor je iets begint te zeggen Herhaal indien nodig wat je zegt Zoek naar synoniemen 7

8 Omgangsvormen in Dovengemeenschap Oogcontact De handen De begroeting Afscheid nemen Zichzelf voorstellen OEFENINGEN VGT Visueel leren kijken is belangrijk Leren kijken VGT is een visuele taal Ogen om te luisteren en handen om te spreken Belang van luisteren met je ogen Gesproken taal: aanstaren is onbeleefd Gebarentaal: wegkijken is onbeleefd Oefening: Leren kijken Wedden dat jij de gebaren kent? Iconiciteit: gelijkenis tussen de vorm van een gebaar en de betekenis ervan Verschil tussen uitbeelden en gebarentaal Bij de communicatie: uitbeelden helpt Belangrijk deel van gebarentaal Zijn vaak gemakkelijke gebaren DRINKEN SLAPEN WAKKER WORDEN DOUCHE SCHRIJVEN STAAN ZITTEN SPRINGEN DANSEN KNIELEN HUIS STUDEREN/LEREN STAPPEN VALLEN DEUR SCHILDEREN TYPEN STOPCONTACT Basisgebaren Belangrijk! Geeft een goede eerste indruk! Hallo Goedemorgen - goede middag - goede avond Dank je wel Pardon / sorry Alstublieft Vragen? Welkom Hoe gaat het met je? Maandag tot zondag Weekend Smakelijk Meer informatie? Documentatiecentrum VSPW Gent Fevlado VGT Digitale gebarenboek VGTC Visualbox BEDANKT VOOR JULLIE AANDACHT! 8