Programmaonderzoek. MKB en Ondernemerschap. Activiteitenplan Eerste tranche

Transcriptie

1 Programmaonderzoek MKB en Ondernemerschap Activiteitenplan 2007 Eerste tranche Zoetermeer, november 2006

2 De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij EIM bv. Het gebruik van cijfers en/of teksten als toelichting of ondersteuning in artikelen, scripties en boeken is toegestaan mits de bron duidelijk wordt vermeld. Vermenigvuldigen en/of openbaarmaking in welke vorm ook, alsmede opslag in een retrieval system, is uitsluitend toegestaan na schriftelijke toestemming van EIM bv. EIM bv aanvaardt geen aansprakelijkheid voor drukfouten en/of andere onvolkomenheden. The responsibility for the contents of this report lies with EIM bv. Quoting numbers or text in papers, essays and books is permitted only when the source is clearly mentioned. No part of this publication may be copied and/or published in any form or by any means, or stored in a retrieval system, without the prior written permission of EIM bv. EIM bv does not accept responsibility for printing errors and/or other imperfections.

3 Inhoudsopgave 1 Inleiding 5 2 Datasets en modellen Doelstelling en activiteiten van het deelprogramma De datasets en modellen in vogelvlucht Projecten eerste tranche 8 3 Kennisopbouw Doelstelling en activiteiten van het deelprogramma Programmering volgens visiepaper Projecten eerste tranche 20 4 Kennisoverdracht Doelstelling en activiteiten van het deelprogramma Afstemming tussen de periodieke rapportages Projecten eerste tranche 38 3

4

5 1 Inleiding Deze notitie beschrijft de eerste tranche van het activiteitenplan 2007 van het programmaonderzoek 'MKB en Ondernemerschap'. Deze tranche is opgesteld op basis van de adviezen van de Adviesraad en goedgekeurd door de Programmacommissie. Het programmaonderzoek is ingedeeld in drie deelprogramma s, die in achtereenvolgende hoofdstukken worden behandeld: datasets & modellen (hoofdstuk 2) kennisopbouw (hoofdstuk 3) kennisoverdracht (hoofdstuk 4) Per hoofdstuk komt aan bod: (i) korte aanduiding van doelstelling en activiteiten van het deelprogramma en (ii) een overzicht van de activiteiten op projectniveau die voor deze eerste tranche zijn goedgekeurd. Deze eerste tranche vormt ongeveer 90% van het totaal aantal activiteiten dat in 2007 ontplooid zal worden. 5

6

7 2 Datasets en modellen 2.1 Doelstelling en activiteiten van het deelprogramma Het deelprogramma Datasets & modellen vormt de basis van het programma. Momenteel zijn er ongeveer twintig datasets beschikbaar, waarvan de meeste jaarlijks geactualiseerd worden. Daarmee wordt het meer en meer mogelijk ontwikkelingen in de tijd te analyseren en te volgen, hetgeen de datasets steeds krachtiger en waardevoller maakt. De volgende activiteiten kunnen in dit deelprogramma worden onderscheiden: actualiseren of nieuw opstarten van datasets beheer en onderhoud van datasystemen, waardoor zorg wordt gedragen voor kwaliteitscontrole en ontsluiting van de informatie in het datawarehouse beheer, onderhoud en doorontwikkeling van modellen. Deze modellen hebben een intermediaire rol, in de zin dat van daaruit de prognoses worden geproduceerd, die vervolgens in de datasets worden opgenomen. Feitelijk maken de modellen dus onderdeel uit van de dataverwerking. Zij verdienen bijzondere aandacht, gezien het hoge kennisniveau dat vereist is om ramingmodellen te ontwikkelen en operationeel te maken en het grote belang voor de gebruiker van het kunnen leveren van actuele informatie. 2.2 De datasets en modellen in vogelvlucht Voordat we in de volgende paragraaf op projectniveau de activiteiten van het deelprogramma presenteren, geven wij in deze paragraaf een overzicht van de datasets en modellen in vogelvlucht. De ongeveer 20 datasets uit het deelprogramma laten zich als volgt indelen: - datasets rond bedrijfsprestaties van het MKB (datasets D in de nummering van de volgende paragraaf). Aandacht hierbij zowel voor de kerngegevens (omzet, werkgelegenheid, winst, e.d.) als nadere verbijzonderingen naar financieringsgegevens, investeringen en export. Daarnaast verbijzonderingen naar historische cijfers en prognoses, gehanteerde MKB-definitie (de Nederlandse of de Europese), sectoren en regio s. - datasets rond de dynamiek van ondernemingen (datasets D ). Aandacht hierbij voor het aantal actieve bedrijven, de dynamiek daarin en regionale verbijzonderingen. - een dataset over het inkomen van ondernemers (dataset D0712). - internationale datasets die benchmarking met het buitenland mogelijk maken op ondernemersgebied (datasets D ). - diverse bedrijvenpanels waarbij bedrijven jaarlijks geënquêteerd worden (datasets D ). Naast het algemene en veelomvattende MKBbeleidspanel zijn er nog meer gespecialiseerde panels: zo worden twee cohorten bedrijven gevolgd, die in hetzelfde jaar zijn opgericht, en zijn er een speciaal panel van technologische bedrijven en een panel rond determinanten van bedrijfsprestaties. Deze panels worden onder andere 7

8 veelvuldig gebruikt voor onderzoek in de kennisopbouw (zie volgende hoofdstuk). - een bloemlezing uit de voorgaande datasets, voor quick reference op de website (dataset D0720). Met deze datasets wordt naar onze inschatting een breed en afgewogen palet geboden, dat recht doet aan de doelstelling van het programmaonderzoek. Deze keuze is ook in lijn met het visiepaper uit de meerjarenprogrammering. Daarnaast worden de volgende modellen onderhouden voor het maken van de datasets die prognoses bevatten: - de Prisma-modellenfamilie voor het maken van de prognoses kerngegevens MKB (dataset D0702). Daarnaast levert dit model ook noodzakelijke input voor de prognoses van de modellen die hierna genoemd worden. - de Famos-module voor het maken van de prognoses omtrent financieringsgegevens (dataset D0706). - Brunet voor het maken van prognoses van de inkomens van ondernemers (dataset D0712). Naast het maken van deze prognoses kunnen deze modellen ook gebruikt worden voor beleids- en onzekerheidsanalyses. 2.3 Projecten eerste tranche Actualisering datasets Historische reeksen kerncijfers MKB (D0701) De dataset Historische kerncijfers MKB bevat van een aantal variabelen uit de macro economische resultatenrekeningen cijferreeksen waarbij de componenten volume - en/of prijsmutatie zijn afgezonderd. De dataset zorgt voor volledige aansluiting van BLISS Resultatenrekening op de Nationale Rekeningen. Onder bepaalde veronderstellingen - gelijke prijsontwikkelingen per grootteklasse binnen een bedrijfsgroep - kunnen nominale ontwikkelingen tevens worden gesplitst in een volume- en een prijscomponent. Het resultaat is een dataset waarin de prestaties van MKB en grootbedrijf zo zuiver mogelijk - dat wil zeggen in constante prijzen - kunnen worden gemeten. Met name de verbijzondering naar grootteklassen, waarbij dus voor het MKB volume- en prijsontwikkelingen berekend worden, maakt de dataset uniek. De dataset dient als basis voor de dataset Korte termijn ramingen kerncijfers MKB en voor het PRISMA model. Contactpersoon: Ton Kwaak Prognoses kerngegevens MKB (D0702) In het Centraal Economisch Plan in het voorjaar en de Macro Economische Verkenning in het najaar, wordt door het CPB de (verwachte) ontwikkeling van de Nederlandse economie geschetst. EIM maakt een vertaling hiervan naar ontwikkelingen van kleine, middelgrote en grote ondernemingen, onderscheiden naar 20 sectoren. Hierover wordt gerapporteerd in Kleinschalig Ondernemen en in Ondernemen in de Sectoren. Omdat het CPB geen sectordimensie presenteert in zijn prognoses, is het maatschappelijk belang 8

9 van de sectorprognoses door EIM zeer groot. Tevens zijn de hoofdlijnen van beide rapporten toegankelijk via de EIM-website onder de naam: Elektronisch Kleinschalig Ondernemen. Onderdeel van deze website is ook de uitgebreide database BLISS-Rekeningen. Deze database bevat (na update met de korte termijn ramingen) informatie over exploitatiegegevens, werkgelegenheidsgegevens, investeringsgegevens, financieringsgegevens en inkomensgegevens voor het MKB voor de jaren 2006, 2007 en Contactpersoon: Klaas Bangma Kerncijfers Europese definitie MKB (D0703) In vrijwel alle Nationale statistieken wordt de grens van 100 werkzame personen als afbakening van het MKB gehanteerd. Ook in onze BLISS datasets, die van bestaande statistieken zijn afgeleid, wordt de 100-grens gebruikt. De vraag is echter hoe lang dat nog duurt. De Europese richtlijn is immers 250 wp en dat betekent dat het CBS al gedwongen wordt met hun leveringen aan Brussel deze grens te hanteren. Bovendien moeten er in toenemende mate vergelijkingen gemaakt worden tussen het Nederlandse MKB en dat van de andere EU-landen. Vooralsnog betekent dit veel geheimhouding bij het grootbedrijf. Op enig moment zullen ook de nationale statistieken omgaan van 100 naar 250 wp als MKB grens, maar het moment is nog steeds niet bekend. Wanneer dat het geval is, zullen ook onze datasets mee moeten met die nieuwe indeling. Om toch alvast een voorschot te nemen op die ontwikkeling en tegemoet te komen aan de Europese afspraken op dit gebied, is de dataset Kerncijfers Europese definitie MKB ontwikkeld, waarbij van de kernvariabelen omzet, toegevoegde waarde, werkgelegenheid en aantal bedrijven te komen tot een Europese grootte-afbakening: 0-10 wn (micro), wn (klein), wn (middelgroot) en 250+ wn (groot). MKB is dan afgebakend op < 250 werknemers. De cijfers sluiten aan op de KTO data. Het project heeft tot doel de dataset te actualiseren tot en met het meest recente jaar, waarvoor Eurostat gegevens beschikbaar zijn. Contactpersoon: Wim Verhoeven Regionale kerncijfers MKB (D0704) Om systematisch inzicht in te verkrijgen in de prestaties van het MKB op regionaal niveau is de dataset 'Regionale MKB-data' ontwikkeld, waarin kernvariabelen uit de Resultatenrekening, zoals productie, toegevoegde waarde en werkgelegenheid, regionaal worden verbijzonderd. Hiertoe is gekeken naar de bruikbaarheid van diverse bronnen, zoals de Bedrijfslocatiemonitor (CPB), Erbo, het Handelsregister, de gedeponeerde jaarrekeningen (KvK), Lisa, Wijk en Buurt en Regionaal economische jaarcijfers (CBS). Deze dataset bevat regionale data die aansluiten bij de kernvariabelen, bedrijfsgroepen - en grootteklassenindeling van de dataset Korte termijn ramingen kerncijfers MKB. Met name de MKB component en de consistentie met bovengenoemde dataset maken de set Regionale data MKB uniek. De behoefte aan regionale data binnen de Informatie systemen is groot (zie beschrijving Regionale bedrijvendynamiek) Contactpersoon: Ton Kwaak Resultatenrekeningen MKB-sectoren (D0705) Resultatenrekeningen MKB-sectoren is een database met daarin uitvoerige, onderling samenhangende gegevens over de omvang en structuur van het bedrijfsleven. Het gaat om 108 bedrijfsgroepen, die voor wat betreft het 9

10 particulier bedrijfsleven zijn onderverdeeld in klein-, midden- en grootbedrijf. Het aantal variabelen bedraagt meer dan 60, onderverdeeld in de volgende rubrieken: (1) macro-economische resultatenrekening, (2) bedrijfseconomische resultatenrekening, (3) energierekening, (4) werkgelegenheid. De samenhang bestaat daarin dat alle gegevens afkomstig zijn uit de CBS Productiestatistieken. Hiertoe worden de cijfers uit deze statistiek consistent en volledig gemaakt naar alle dimensies (variabelen, sector, grootteklasse, jaren), door transformaties van het bronmateriaal en aanvullende ramingen voor ontbrekende cellen. Dit maakt de dataset uniek ten opzichte van de onderliggende bronnen. Naast het feit dat de dataset structuurinformatie biedt op een lager aggregatieniveau dan de Korte termijn ramingen kerncijfers MKB, vormt de dataset de belangrijkste input voor de onderverdeling naar kleinbedrijf, middenbedrijf en grootbedrijf van de dataset Historische reeksen kerncijfers MKB, die op haar beurt de basis vormt voor de korte termijn ramingen. Contactpersoon: Sjaak Vollebregt Financiering MKB (D0706) EIM maakt jaarlijks met behulp van het model FAMOS ramingen over de financiële positie van niet-financiële sectoren naar grootteklassen. In dit project worden de uitgangsniveaus voor de ramingen van de financieringsgegevens geijkt op basis van realisatiecijfers voor 2001 t/m Tevens wordten de ramingen geproduceerd en toegevoegd aan de reeks. De ramingen sluiten aan op de Prognoses Kerngegevens MKB. Contactpersoon: Mickey Folkeringa Investeringen MKB (D0707) Investeringen vormen een maat voor vernieuwing van toekomstige economisch groei. In de dataset investeringen worden investeringen onderscheiden naar gebruik en eigendom. Daarnaast is een onderscheid naar grond en terreinen, gebouwen, computers, overige outillage, transportmiddelen en veestapel (landbouw). De brongegevens van het CBS worden door EIM bewerkt teneinde een volledige en (tussen variabele, tussen groepen en in de tijd) consistente dataset te krijgen voor 108 bedrijfsgroepen en 3 grootteklassen. Deze bewerkingsslag maakt de dataset tot een unieke gegevensbron voor investeringen. Contactpersoon: Sjaak Vollebregt Exportthermometer (D0708) Export is belangrijk voor de Nederlandse economie, nu en in de komende jaren, ook voor het MKB. De exportthermometer voorziet in belangrijke mate in de data op dit gebied. De dataset geeft informatie over onder andere de hoogte van de export en het exportpotentieel van het MKB voor de exporterende sectoren van het Nederlandse bedrijfsleven. Er is veel vraag naar deze data, vanwege het feit dat het de enige bron is die inzicht geeft in de dynamiek van de export en de groeiruimte die er nog in de export van het MKB zit. Contactpersoon: Maarten Overweel Actieve ondernemingen en vestigingen (D0709) Dit project bevat informatie over het aantal bedrijven en vestigingen in het naar bedrijfsgroepen en grootteklassen verbijzonderde bedrijfsleven van 10

11 Nederland. Deze informatie wordt jaarlijks actueel gehouden door het verwerken van nieuwe inzichten bij het CBS en uitbreiding van de waarneming met nieuwe waarnemingsjaren. Actuele data over het aantal actieve ondernemingen en vestigingen in Nederland vormen de pijler van alle sector- en branchegericht onderzoek, omdat alle productie plaatsvindt in bedrijven. De dataset wordt voor diverse doeleinden gebruikt: onderzoek naar de mate van marktconcentraties, als kernvariabele om (model)berekeningen en kengetallen uit te kunnen rekenen, als kader voor inschatting van ontbrekende gegevens in andere datasets, als toetsing voor datasets waarin de dynamiek van bedrijven centraal staat en als input voor het maken van prognoses in het sectormodel KTO/PRISMA-K). De koppeling met het aantal vestigingen maakt het mogelijk ontwikkelingen op het gebied van (de)filialisering in de tijd te volgen, waarmee een belangrijk aspect van de dynamiek in het bedrijfsleven in kaart wordt gebracht. Ontwikkelingen worden o.a. gepubliceerd in Kleinschalig Ondernemen. In 2007 wordt een onderhoudsslag uitgevoerd m.b.t. volledige consistentie met hogere aggregatieniveaus, het terugleggen daarvan voor alle jaren en het consistent maken van aantallen vestigingen en ondernemingen. Contactpersoon: Sita Tan Bedrijvendynamiek en werkgelegenheid (D0710) Dit project gaat in op de ontwikkelingen en achtergronden van ondernemingendynamiek, bedrijfstypen en bedrijfsprestaties. De basis hiervoor vormt een update/aanvulling van de tijdreeksen op het gebied van ondernemingendynamiek. Deze informatie wordt gebruikt door beleidsmakers voor het monitoren van hun startersbeleid, voor beleidsvorming t.a.v. snelgroeiende bedrijven en als benchmark. Contactpersoon: Klaas Bangma Regionale bedrijvendynamiek (D0711) In toenemende mate wordt de regio geïdentificeerd als de relevante eenheid van analyse voor onderzoeken over de relatie tussen bedrijvendynamiek en economische prestaties. Regio's zijn heterogeen in termen van aantallen starters, stoppers etc. Dit project geeft een verbijzondering van de bedrijvendynamiek naar Corop gebieden. Het betreft het aantal oprichtingen, bedrijfsbeëindigingen, faillissementen en verplaatsingen. In 2007 wordt deze geactualiseerd. Contactpersoon: Ton Kwaak Inkomens van ondernemers (D0712) Dit project bevat gegevens over inkomens van zelfstandigen, gedesaggregeerd naar inkomensbestanddeel en inkomenspercentiel. De data geven inzicht in de bruto- en netto-inkomens van zelfstandigen; er worden circa 100 bestanddelen (bijvoorbeeld: bruto-inkomen uit onderneming en uit loonarbeid; betaalde premies en belastingen; beschikbaar inkomen) onderscheiden. Deze gegevens worden onder meer gebruikt voor het maken van 'inkomensplaatjes', maar zijn ook van belang voor de analyse van de inkomenseffecten van het zelfstandig ondernemerschap. Verwerking van de meest actuele gegevens van het CBS leidt tot verbetering van de kwaliteit van de inkomensplaatjes en kan leiden tot verbreding van het overige inkomensgerelateerde onderzoek. Daarnaast wordt in 2007 aanvullende data verzameld, zoals inkomens uitgesplitst naar persoonskenmerken, demogra- 11

12 fie, sociaal economische situatie en verschil in huishoudens/personen. Hier is veel vraag naar bij koepel- en brancheorganisaties, overheden en met name door de pers, zoals gebleken is uit een eerder uitgebracht rapport hierover. Contactpersoon: Sita Tan Internationale benchmark ondernemerschap (D0713) Ondernemerschap staat politiek volop in de belangstelling. Bij EZ is het een van de speerpunten. Om te zien waar Nederland staat, is het nodig om periodiek Nederland in internationaal perspectief te plaatsen. Centraal hierbij staan twee aspecten: bedrijvendynamiek en snelgroeiende bedrijven. Nederland wordt vergeleken met 10 landen. In 1996 en 1999 is dit onderzoek in het kader van de toen bestaande 'beleidsruimte' gefinancierd en in 2001 en 2003 vanuit de markt (EZ). In 2004 is het project toegevoegd aan het programmaonderzoek, waarbij het in 2005 zal worden gefinancierd uit het aanvullend budget van EZ. Het huidige projectvoorstel is in eerste instantie volledig op maat gesneden voor EZ (zoals de keuze van het aantal landen, indelingen en de keuze van de variabelen)., waarmee het in aanmerking komt om in het traject van cofinanciering mee te nemen. Contactpersoon: Paulien de Jong Ondernemers internationaal (COMPENDIA) (D0714) Sinds enige jaren onderhoudt EIM de dataset COMPENDIA. De dataset bevat informatie over het aantal ondernemers in 23 OECD landen vanaf Het unieke aan de dataset is dat OECD statistieken geharmoniseerd worden tussen landen en over de tijd. De COMPENDIA dataset wordt inmiddels steeds vaker gebruikt in internationaal onderzoek, zowel binnen als buiten EIM. 1 Ook toont EZ jaarlijks belangstelling voor de laatste trends in ondernemerschapsaantallen waarvoor COMPENDIA gebruikt wordt. In het huidige project vindt actualisering tot en met 2006 plaats. Er lopen momenteel contacten met de OESO, waarbij gesproken wordt over een vorm van coproductie, waarbij OESO de COMPENDIA methode van harmoniseren zou gaan overnemen in hun eigen statistieken. Het idee is dan om met één statistiek naar buiten te komen. Hoewel dit gezamenlijk idee nog in een pril stadium verkeerd, is een eerste indicatie van de omvang van deze coproductie met OESO in de begroting opgenomen. Contactpersoon: André van Stel Nieuw ondernemerschap internationaal (GEM) (D0715) Dit project heeft als hoofddoel om met een consortium van vooraanstaande onderzoekers op het terrein van ondernemerschap internationaal vergelijkbare data over ondernemerschap in een groot aantal landen te verzamelen, te vergelijken en te analyseren, alsmede op basis van deze data de voorwaarden voor en het effect van 'entrepreneurial activity' op economische groei te onderzoeken. Voor 2007 is voorzien om de steekproef uit te breiden en om een aantal vragen toe te voegen zodat analyse op regionaal niveau 1 zie bijvoorbeeld: Armour, J. and D.J. Cumming (2005), Bankruptcy Law and Entrepreneurship, American Law & Economics Association Annual Meetings, Paper

13 mogelijk is. Dit laatste wordt dan in cofinanciering met de Universiteit Utrecht uitgevoerd. Contactpersoon: Jolanda Hessels MKB-Beleidspanel (D0716) Er bestaat behoefte aan kennis over het economisch gedrag van MKBondernemers. Hoe reageren zij op trends en ontwikkelingen in de samenleving en op maatregelen van de overheid? Middels het MKB-panel wordt informatie hierover vergaard bij MKB-ondernemers. Het betreft met name kwalitatieve informatie, die aanvullend is ten opzichte van de CBSstatistieken. In 2007 worden twee telefonische metingen gehouden en één meting via internet, die resulteren in een dataset die de basis vormt voor diverse projecten binnen het programmaonderzoek. Tevens vindt verdere werving plaats teneinde het panel op een voldoende omvang te houden. Onze ambitie is om te trachten een of meer onderwerpen d.m.v. cofinanciering in de enquete op te nemen (zie budgetindicatie). Concreet ligt er een idee om de eindwaarden van ondernemers in cofinanciering met RIVM als onderwerp in het MKB Beleidspanel mee te nemen. Contactpersoon: Ruud Hoevenagel Starters en jonge bedrijven (D0717) Binnen het deelprogramma worden jaarlijks peilingen gedaan bij onze voor Nederland unieke cohorten starters en jonge bedrijven. Op basis hiervan wordt inzicht verkregen in de ontwikkelingen van deze bedrijven (groeipatronen) in de eerste jaren na de start en in hun nieuwe (groei)fase, waarin zij te maken krijgen met o.a. aantrekken van personeel, nieuwe investeringen en nieuwe strategische keuzes voor de toekomst. De ervaren knelpunten van de betrokken ondernemers komen daarbij naar voren. In 2007 worden de cohorten starters 1998, 1999, 2000 en 2003 opnieuw geënquêteerd. Contactpersoon: Dick Snel Technologische bedrijven (D0718) Technologiebedrijven, gedefinieerd als bedrijven die zelf R&D uitvoeren en producten ontwikkelen en/of vercommercialiseren met behulp van nieuwe technologie, zijn in de praktijk de belangrijkste gebruikers van beleidsinterventies gericht op startende ondernemers (bijv. Technopartner), kennisoverdracht (bijv. kennisvouchers), export (PSB) en ondernemerschap. In de praktijk zijn technologiebedrijven zeer moeilijk uit statistieken over het bedrijfsleven te destilleren. Technologiebedrijven worden in meerdere sectoren aangetroffen, zoals de ICT, ingenieursbranche, machine- en apparatenindustrie, chemische industrie en technische groothandel, maar in de praktijk is slechts een deel van de bedrijven in deze sectoren ook echt pro-actief met technologie bezig. Om meer te weten te komen over technologiebedrijven heeft EIM in 2005 een panel opgesteld van 675 technologiebedrijven in het MKB. Deze groep zal gedurende vier jaar worden gevolgd. In 2007 wordt de derde meting uitgevoerd. Diverse wetenschappers en beleidsmakers hebben de mogelijkheden van het panel technologiebedrijven reeds ontdekt. Met de Universiteit Utrecht is de samenwerking het meest intensief; zij leveren ook een inhoudelijke bijdrage aan de ontwikkeling van de vragenlijsten (coproductie). Verder denken diverse medewerkers van EZ mee over de vragenlijsten en gebruiken de cijfers ter onderbouwing van eigen beleid. Ten- 13

14 slotte gebruiken medewerkers van de universiteiten van Utrecht, Rotterdam en Ottawa (Canada) de data voor het schrijven van artikelen. Contactpersoon: Jeroen de Jong Determinanten bedrijfsprestaties MKB (D0719) Sinds 1997 worden gegevens verzameld over de innovativiteit van industriële en dienstverlenende sectoren (innovatiemaatstaven) en ontsloten in jaarlijkse rapportages. Deze rapportages vormen voor beleidsmakers bij brancheorganisaties en voor adviseurs (Syntens, commerciële adviseurs) een belangrijke bron van informatie over innovatie in sectoren. Daarnaast heeft EIM in 2000 de innovatiebarometer ontwikkeld. Dit elektronische instrument stelt individuele ondernemers in staat om zich qua innovativiteit via internet (zie te benchmarken met ondernemingen in dezelfde sector/grootteklasse. Daarnaast bestaat behoefte (EZ, NMa, OPTA, brancheorganisaties) aan gegevens over de psychologische aspecten van concurrentie bij ondernemers. Voor alle drie de datasets is het nodig om direct bij ondernemers (aanvullende) data te verzamelen (om over actuele gegevens te kunnen beschikken). Deze aanvullende dataverzameling wordt in dit project gecombineerd opgevraagd. Gekeken zal worden naar de mogelijkheid van cofinanciering met de NMa. Contactpersoon: Sander Oudmaijer Cijfers & Feiten MKB (D0720) Uit de praktijk is gebleken dat veel mensen op zoek zijn naar een beperkt aantal cijfers over een bepaald thema of naar enkele basisgegevens over het MKB of een sector daaruit. Nu kunnen zij hiervoor de zoekfunctie gebruiken, bij de rapporten kijken of de datasets raadplegen. Dit is echter niet de snelste en effectiefste manier. Daarom is op de kennissite een aparte sectie met een toegankelijke ontsluiting van diverse informatie over het MKB uit de datasets. Met als doel het gebruik van de kennissite te vergroten. De gegevens op de sectie Cijfers en feiten MKB wordt geactualiseerd wanneer de voorjaarsramingen voor het MKB gereed zijn. In het najaar worden de gegevens wederom geactualiseerd wanneer de najaarsramingen gereed zijn. Daarnaast worden relevante tabellen geactualiseerd of toegevoegd wanneer nieuwe datasets beschikbaar komen. Contactpersoon: Dick Snel Aanschaf secundaire data (D0721) Ten behoeve van het programma worden centraal door EIM alle benodigde databronnen bij diverse leveranciers aangeschaft. Het gaat bijvoorbeeld om bestellingen bij het CBS, Bureau v. Dijk/Elsevier, VVK, en de Europese Commissie. De databronnen vormen de directe inputs voor de actualisatie van diverse datasets. Centrale aanschaf heeft voordelen, onder andere in de kostensfeer en de kwaliteitsbewaking. De kosten van secundaire databronnen, die voor meer dan één dataset worden gebruikt, worden uit dit project gefinancierd. Contactpersoon: Sjaak Vollebregt Infrastructuur en ontsluiting datasets Beheer en onderhoud datasystemen (D0722) 14

15 Binnen de datasystemen zijn de afgelopen jaren verschillende subsystemen voor dataverwerking ontwikkeld, zoals Actieve ondernemingen en vestigingen, Prognoses kerngegevens MKB, Inkomens en andere. Deze (sub)systemen, het gaat hier om vaak complexe verwerkingsprogrammatuur en (relationele) databases, dienen voor de periodieke productie zowel technisch als functioneel goed te blijven werken. Wat betreft technische aspecten spelen de netwerkomgeving, de file- en databaseserver en de gebruikte software een belangrijke rol. Wat betreft de inhoud zijn er jaarlijks kleine veranderingen die zich kunnen aandienen. Ook dienen alle eindresultaten van dataproduktielijnen zodanig centraal te worden opgeslagen in het Data warehouse, dat de ontsluiting jaarlijks gecontinueerd en verder uitgebreid kan worden. Daarnaast is het belangrijk om de diverse ontwikkelde computersoftware in een versiebeheer programma voor kwaliteitsbewaking op te nemen. Daarnaast wordt gedacht aan het faciliteren van een directe verbinding met het microlab van het CBS, teneinde de productie van enkele dataset te vereenvoudigen en de gebruiksmogelijkheden van CBS microdata bij de kennisopbouw te vergroten. Contactpersoon: Pieter Fris Clearinghouse MKB Data (D0723) Het Clearinghouse MKB Data is een organisatievorm, waarbij de logistiek van de dataprocessen (verzamelen, opslaan, bewerken en ontsluiten van gegevens) centraal wordt gemanaged. De taken van het Clearinghouse zijn de volgende: Zorg dragen voor tijdige leveringen van de datasets Plaatsen van nieuwe data in de centrale omgeving Zorg dragen voor een goed verlopend versiebeheer van de datasets Intermediaire functie in aanlevering en ontsluiting van de datasets Het runnen van de loketfunctie (dataloket) Onderhouden van de metadata (specificaties, classificaties) Contactpersoon: Pieter Fris Ontsluiting datasets (D0724) De geactualiseerde datasets kunnen op verschillende manieren ontsloten worden, nl. via een dataloket, via het datalab (micro datasets) en via de Kennissite MKB en Ondernemerschap. Deze kanalen vormen een multichannelontsluiting, met als doel om zo veel mogelijk datamateriaal publiek ter beschikking te stellen. Het project Ontsluiting datasets bevat de volgende onderdelen: Aanpassen/bijwerken van de toelichtingen en de datacatalogus; Ontsluiten van geactualiseerde datasets; Contactpersoon: Pieter Fris Onderhoud en uitbouw thesaurus (D0725) Vanuit de Adviesgroep Datasets en Modellen is enige jaren terug een behoefte naar voren gekomen, om de datasets, welke onder het programma vallen, via de kennissite op onderwerp te kunnen benaderen. Hiertoe is in 2005/2006 een definitestudie incl. haalbaarheidsonderzoek uitgevoerd. Op basis van deze resultaten is in 2006 begonnen met de bouw van versie 1 van de Thesaurus; deze is eind 2006 operationeel. In hoofdlijn moet de Thesaurus een zoekinstrument zijn, dat ahv. trefwoorden tot verwijzingen naar datasets komt. In de eerste versie vindt dit plaats door middel van het 15

16 direct invoeren van een trefwoord (eventueel mbv. een alfabetische index) en daarnaast via een Boomstructuur (sterk lijkend op de windows-explorer), waarbij men via een hoofdonderwerp meer gedetailleerd kan zoeken. Men wordt hierbij verwezen naar de toelichtingen van de datasets en (nog) niet naar de datasets zelf (de eigenlijke gegevens). In 2007 moet het onderhoud van de Thesaurus-applicatie alsmede de uitbreiding hiervan (versie 2) gestalte krijgen. Beide activiteiten kennen twee aspecten, te weten een technisch/functionele kant (is de applicatie robuust genoeg, voldoet het gebruikersinterface, is er effectief onderhoud mogelijk etc.) en een idioomkant, die zich concentreert op een intelligent gebruik van de verwijzingen (trefwoorden, sectoren, grootteklasses) naar de datasets. Ter ondersteuning van dit proces is er een gebruikersgroep geformeerd. Contactpersoon: Jan van der Linden Verbetering verwerking data t.b.v ontsluiting (D0726) In de praktijk blijkt dat datasets nog al eens in Access aangeleverd worden. De huidige metadata-applicatie kan deze niet coderen en inlezen. Daarnaast kunnen datasets zulke grote vormen aannemen dat het coderen onevenredig veel tijdsbeslag vergt. In dit project wordt de codering overgezet naar SQL server. Dit maakt het mogelijk dat datasets zowel in Excel als Access aangeleverd kunnen worden en dat de omvang niet snel een probleem zal vormen. Contactpersoon: Pieter Fris Ontwerp interactieve internetversie Kleinschalig Ondernemen (D0727) Kleinschalig Ondernemen en Ondernemen in Sectoren vormen binnen het onderzoeksprogramma MKB en Ondernemerschap kernpublicaties als het gaat om de structuur en de ontwikkeling van de Nederlandse economie in 20 sectoren. De publicaties worden jaarlijks in de vorm van papieren rapportages opgesteld. De digitale vorm van deze rapportage wordt ook in brokken (naar onderwerp, naar sector) ontsloten op de Kennissite MKB en Ondernemerschap. Deze internetontsluiting vormt een bijproduct bij de papieren kernpublicaties. De komende jaren willen we internet het centrale ontsluitingkanaal laten worden. Dit betekent dat hogere (gebruikers)eisen gesteld moeten worden aan de ontsluiting dan nu het geval is, maar ook dat werkprocessen die zorgen voor de content, zowel kwalitatieve als kwantitatieve informatie, (deels) aangepast zullen moeten worden. De content wordt dan met een bepaalde frequentie ontsloten op de Kennissite MKB en Ondernemerschap. Het jaar 2007 wordt een overgangsjaar waarin de internetontsluiting wordt ontworpen (fase 1) en gebouwd en getest (fase 2). In 2008 gaat de content life in de nieuwe internetapplicatie. Dit voorstel heeft betrekking op fase 1. Contactpersoon: Jan van der Linden Investeringen datasets Voorstudie internationale databank instituties (D0728) Over de rol die instituties spelen in de beslissing van individuen om voor zichzelf te beginnen is nog maar weinig bekend. Wat is bijvoorbeeld de invloed van concurrentiebeleid/privatiseringsbeleid of de invloed van faillissementswetgeving op het aantal starters in een economie? Een belangrijke 16

17 oorzaak voor deze kennislagune is het gebrek aan datasets op het gebied van instituties. In het huidige project vindt een voorstudie plaats naar de wensen en mogelijkheden voor het samenstellen van een internationale databank met voor ondernemerschap relevante institutionele variabelen. Ten eerste wordt in kaart gebracht welk type informatie (welke variabelen) interessant is voor onderzoekers en beleidsmakers. Ten tweede zal een inventarisatie plaatsvinden welke datasets reeds bestaan, bijvoorbeeld bij OECD of World Bank (Doing Business data base). Tenslotte zal, uitgaande van deze inventarisatie, een voorstel worden gedaan over het toekomstig ontsluiten van data over instituties op landenniveau. Dit kan variëren van het opstellen van een datacatalogus waarin vermeld wordt welke relevante datasets bestaan en waar ze gevonden kunnen worden, tot het zelf inrichten en actualiseren van een database. De laatste optie komt in beeld indien de bestaande datasets niet toereikend blijken te zijn met betrekking tot de databehoefte op dit terrein. Contactpersoon: André van Stel Modellen PRISMA, onderhoud en uitbouw (D0729) De modellen PRISMA-K, PRISMA-M, PRISMA-R en PRISMA-MKB worden in het bijzonder gebruikt binnen het Programmaonderzoek MKB en Ondernemerschap, ten behoeve van met name publieksrapportages. Input voor de modellen komt uit twee bronnen: datasets en kennisopbouw. Regelmatig onderhoud is nodig om de modellen actueel te houden, én om de kwaliteit en de doelmatigheid van het ramingsproces verder te verbeteren. Verleggen van de basisjaren voor de verschillende onderdelen van PRISMA behoren tot dit onderhoud, alsmede de implementatie en tests van nieuwe of gewijzigde modelrelaties. Contactpersoon: Ton Kwaak BRUNET, onderhoud (D0730) Het BRUNET-model wordt veelvuldig gebruikt, zowel voor het maken van prognoses betreffende inkomens van ondernemers (zelfstandigen en DGA's) als het analyseren van effecten van beleidsmaatregelen op ondernemersinkomens. Om deze rol van vraagbaak optimaal te kunnen blijven vervullen is onderhoud aan het systeem noodzakelijk. Dit behelst met name het actueel houden van de achterliggende database, het up-to-date houden van het model wat betreft de fiscale regelgeving, en onderhoud aan de gebruikte programmatuur. Contactpersoon: Ton Kwaak Overig Adviesgroep Informatiesystemen (D0731) Vanwege de specialistische aard van de materie is er een aparte adviesgroep van externe deskundigen in het leven geroepen, die adviseert over de informatiesystemen. Deze externe deskundigen hebben een waardevolle inbreng voor de richting en kwaliteit van het deelprogramma. Contactpersoon: Pieter Fris 17

18 2.3.6 Reeds gestarte projecten De volgende projecten zijn reeds gestart in 2006 zullen in 2007 voltooid worden: Tijdelijke organisaties (contactpersoon: Jan de Kok) Voorbereiding nieuwe SBI codering (contactpersoon: Pieter Fris) Dynamische verklaringen bedrijfsgrootteverdelingen (contactpersoon: Gerrit de Wit 18

19 3 Kennisopbouw 3.1 Doelstelling en activiteiten van het deelprogramma Het deelprogramma Kennisopbouw heeft tot doel de vernieuwing en verbetering aan te jagen van het onderzoeksprogramma 'MKB en Ondernemerschap'. Op deze manier wordt er samenhangende kennis opgebouwd rond de thema's Ondernemerschap en bedrijfsprestaties. Binnen het deelprogramma Kennisopbouw zijn drie subdoelen te onderkennen namelijk: verkenningsfunctie: waar staan we, waar moeten we naar toe?; ontwikkelingsstudies: proeftuin voor datasets & modellen, en; toepassingen: sector- en themaspecifieke studies. In de geselecteerde projecten (zie paragraaf 3.2) komen deze drie subdoelen naar voren. De in de projecten opgebouwde kennis levert input voor de verbetering en vernieuwing in de datasets & modellen. Hierbij gaat het veelal om de verkenning van witte vlekken in de kennis over MKB en ondernemerschap. Het levert tevens directe kennis, die wordt ontsloten via publieksgerichte rapportages (toegepast) en onderzoekergerichte papers. Ook wordt vanuit het deelprogramma Kennisopbouw resultaten gepresenteerd op wetenschappelijke congressen en gepubliceerd in internationale wetenschappelijke tijdschriften. 3.2 Programmering volgens visiepaper Op hoofdlijnen vormt het voorgestelde palet van projecten voor de eerste tranche van Kennisopbouw 2007 een evenwichtige weerspiegeling van de strategische kennisbehoefte zoals gesignaleerd in paragraaf 5 van het Visiepaper. Daarbij zal het leeuwendeel van het voorgestelde programma tot stand komen met cofinanciering, en met name in coproductie met andere onderzoeksinstellingen. De in het visiepaper onderscheiden hoofdthema's, te weten Oprichtingsdynamiek en Bedrijfsprestaties MKB, komen in het voorgestelde werkprogramma ruimschoots aan bod, met enige nadruk op het thema Bedrijfsprestaties. Het visiepaper heeft het grote belang van de prestaties van bestaande bedrijven en van ondernemend gedrag van de gehele werkzame bevolking nog eens benadrukt, terwijl tegelijkertijd belangrijke kennislacunes op dit deelterrein werden geconstateerd. Binnen beide hoofdthema's laat de voorgestelde eerste tranche van het jaarprogramma 2007 een brede onderwerpkeuze zien. Bij Oprichtingsdynamiek komen zowel instituties als resources aan bod. Binnen Bedrijfsprestaties is er ruime aandacht voor diverse aspecten van bedrijfsgroei, voor samenwerking en netwerken, alsmede voor ondernemend gedrag en intrapreneurship. Daarbij wordt in diverse voorgestelde projecten aandacht gegeven aan internationale en/of regionale aspecten, alsmede aan sectoren en schaalvraagstukken. Deze aspecten worden altijd gecombineerd met een of meerdere van bovengenoemde inhoudelijke onderzoeksthema's, en zijn daarbij soms ook zelfstandig object van onderzoek. 19

20 3.3 Projecten eerste tranche In deze paragraaf worden de projecten voor de eerste tranche achtereenvolgens kort toegelicht. Een overzichtstabel van alle projecten, compleet met subsidie- en cofinancieringsbudgetten, is te vinden in paragraaf Nieuw ingediende projecten Verschillen tussen nationale instituties als groeibelemmering (B0701) Niet alleen taal en cultuur maar ook regelgeving zorgt nog steeds voor het bestaan van marktsegmenten binnen de EU. Dit vraagt een zodanige andere aanpak van ondernemers dat er nog niet van één Europa zonder grenzen gesproken kan worden. Het is nuttig om in kaart te brengen welke belemmeringen bedrijven die willen doorgroeien binnen Europa, buiten Nederland tegenkomen. Deels zijn deze verschillen sterk afhankelijk van product, dienst of sector. Echter ten aanzien van de personeelsvoorziening is er mogelijk sprake van een meer uniforme problematiek: tegen welke problemen lopen ondernemers op die ten behoeve van hun groeistrategie personeelsleden in andere lidstaten willen aannemen, toegespitst op knelpunten gelegen in verschillen tussen instituties zoals sociale zekerheidssystemen, arbeidsrecht etc.? Het in kaart brengen van deze problemen kan op twee manieren bijdragen aan een beter groeiperspectief voor Nederlandse ondernemingen: (i) het agenderen van aspecten die verder geharmoniseerd moeten worden binnen de EU (Lisbon doelstelling) en (ii) het ontwikkelen van voorlichtingsproducten en andere instrumenten die ondernemers helpen bij het nemen van nog bestaande horden. Contactpersoon: Koos van Elk Nieuwe samenwerkingsvormen (B0702) De afweging tussen schaalvergroting en flexibiliteit vormt één van de centrale strategische keuzes voor ondernemers. Hierbij vormt samenwerking in een tijdelijke organisatie, maar vooral ook samenwerking in meer vaste verbanden een cruciaal alternatief. Dit vraagt wel een transitie van individuele ondernemer naar teamplayer. Vooral in volwassen sectoren waar nieuwe dynamiek wordt geïntroduceerd (om welke reden dan ook) komen ondernemers voor belangrijke keuzes te staan. Welke organisatievormen, zoals joint ventures, netwerkorganisaties, franchiseconstructies, nieuwe business units of dochterondernemingen moeten worden gebruikt? Wat zijn de voor- en nadelen? Hoe kunnen eventuele internationaal (mondiaal) opererende netwerken en/of ketens worden benut? Wat zijn de voor- en nadelen van de betrokkenheid van kleine bedrijven in zulke ketens? Welke opties zijn er om - over sectoren heen - samen te werken en wellicht ook verschillende bedrijfsactiviteiten op dezelfde materiële en immateriële activa te combineren? Dit project sluit aan bij een zusterproject in het Programma Ondernemerschap van het Ministerie van LNV. Beide projecten zijn gericht op het doorgronden van de aantrekkelijkheid van samenwerkingsvormen voor verschillende ondernemers gegeven de dynamische ontwikkelingen waar ze voor kunnen komen te staan. In hoeverre kunnen lessen uit e ene sector in de andere worden gebruikt? Hoe verdeel je de (economische) lusten en las- 20

21 ten zodat het verband stabiel en productief wordt en blijft? Welke juridische en fiscale aspecten zijn belangrijk om mee te nemen in de afspraken? Cofinancieringspartners: LEI, zo mogelijk Oost NV. Contactpersoon: Frans Pleijster Rol MKB in internationaal opererende ketens en netwerken (B0703) Samenwerking in internationaal opererende ketens en netwerken kan van belang zijn voor zowel de input- als de outputmarkt van MKB-bedrijven. Aan de inputkant kan samenwerking in internationale ketens en netwerken bijvoorbeeld een snelle en effectieve manier zijn voor MKB-bedrijven om toegang te krijgen tot technologie en kennis. Aan de outputkant geldt bijvoorbeeld dat internationale samenwerking de toegang tot buitenlandse markten voor MKB-bedrijven kan vergemakkelijken (UNCTAD, 2006). Het voorliggende project is erop gericht om in kaart te brengen welke rol het MKB speelt in allerlei (mondiaal) opererende ketens. Aangezien er vooralsnog weinig bekend is over de deelname van Nederlandse MKB-bedrijven in dergelijke ketens en over de specifieke voor- en nadelen daarvan zal dit gebeuren aan de hand van case-studies. Een kwalitatieve methode als casestudies is erg geschikt om toe te passen in een verkennend onderzoek. Op basis van de uitkomsten van dit onderzoek zal besloten worden of het in een vervolgproject wenselijk is om een meer kwantitatief onderzoek onder een groot aantal MKB-bedrijven te houden. Voor de case-studies zullen MKB-bedrijven geselecteerd worden die actief zijn in verschillende sectoren en die participeren in verschillende soorten internationale ketens en netwerken. Aan de hand van deze case-studies zal getracht worden om inzicht te krijgen in het soort internationale ketens en netwerken waaraan MKB-bedrijven deelnemen, de verschillende actoren die hierbij betrokken zijn (bijvoorbeeld overheden en multinationals), de motieven die bedrijven hebben voor deelname aan dergelijke ketens en netwerken, en de knelpunten die de deelnemende MKB-bedrijven daarbij ervaren. Het project beoogt aanknopingspunten te bieden voor beleidsmakers ten aanzien van het stimuleren van de deelname van MKB-bedrijven in internationale ketens. Bij de uitvoering van het project zal gebruik gemaakt worden van het werkcollege over internationalisering van het MKB dat in het kader van de Master Ondernemerschap door Roy Thurik en Ingrid Verheul wordt verzorgd bij de Erasmus Universiteit Rotterdam. Contactpersoon: Jolanda Hessels Ondernemerschap, (over)optimisme en de ontwikkeling van jonge bedrijven (B0704) Veel ondernemers worden gekenmerkt door een niet realistisch optimistische houding ( overoptimisme ) 1. Dit komt bijvoorbeeld tot uitdrukking in het overschatten van de eigen kennis en vaardigheden; het overschatten van marktvraag- en kansen en onvoldoende gebruik maken van externe kennis (volgen van cursussen, inschakelen van externe adviseurs, etc.). Dit overoptimisme kan belangrijke gevolgen hebben voor de bedrijfsprestaties. Het hoge uitvalpercentage onder starters en jonge ondernemingen, zoals dat in veel studies naar voren komt, suggereert dat overoptimisme eerder regel is dan uitzondering. In dit project wordt onderzocht in welke mate er 1 Zie: Arabsheibani et al. (2000); Pinfold (2001); Puri en Robinson (2005). 21

22 onder jonge ondernemers sprake is van overoptimisme, op welke gebieden dit tot uitdrukking komt, en of het gebruik maken van externe adviseurs, het volgen van cursussen en netwerken met andere ondernemers leidt tot een meer realistische inschatting van markt mogelijkheden en de eigen (ondernemers)vaardigheden. Tevens wordt er gekeken naar verschillen tussen mannelijke en vrouwelijke ondernemers. Vrouwelijke ondernemers hebben veelal minder vertrouwen in de eigen ondernemerschapscapaciteiten, zijn eerder geneigd advies te vragen en waarderen externe input meer dan mannelijke ondernemers als het gaat om activiteiten waarmee zij weinig ervaring hebben 1. Dit kan tot gevolg hebben dat er minder uitval is onder vrouwelijke ondernemers als gevolg van overoptimisme. Dit project sluit goed aan bij het visiepaper omdat het zich richt op de ontwikkeling van starters en jonge bedrijven, de vaardigheden van ondernemers en het gebruik van sociaal kapitaal (netwerken en externe adviseurs). Vanuit beleidsperspectief is het belangrijk om te weten in hoeverre en op welke terreinen (startende en jonge) ondernemers ten prooi vallen aan overoptimisme. Door overoptimisme te koppelen aan de ontwikkeling van de onderneming kan er een inschatting worden gemaakt welke vorm van overoptimisme het meest schadelijk is voor het bedrijf. Het te hoog inschatten van de marktvraag naar een product of dienst kan bijvoorbeeld grotere gevolgen hebben voor de onderneming dan overoptimisme op het gebied van leiderschap en het aansturen van personeel. Door deze probleemgebieden te duiden kan dit project belangrijke informatie leveren voor beleidsmakers die (potentiële) ondernemers hierover kunnen voorlichten, hen bewustmaken van het belang van het gebruiken van externe informatie, netwerken, het doen van marktonderzoek, etc. Er zal gebruik worden gemaakt van het EIM Jongebedrijvenpanel ( ). Het project wordt uitgevoerd in coproductie met de Universiteit Maastricht (Martin Carree). Contactpersoon: Ingrid Verheul Determinanten van prestatiebeloning (B0705) Prestatiebeloning wordt geacht een positief effect op bedrijfsprestaties te hebben, omdat het de financiële belangen van werkgever en werknemers op elkaar afstemt. Een recent onderzoek heeft aangetoond dat de introductie van prestatiebeloning in Nederlandse bedrijven inderdaad over het algemeen tot een stijging van de arbeidsproductiviteit leidt 2. Via dit onderzoek willen we meer inzicht krijgen in de belangrijkste determinanten van het vóórkomen van prestatiebeloning, alsmede in de relatie tussen prestatiebeloning en de verandering in de winstgevendheid van bedrijven. In 2006 heeft EIM reeds, in samenwerking met het Amsterdam Center for Entrepreneurship (ACE), data over beloning in het MKB verzameld. Bij de analyses van deze data is tot nu toe met name gekeken naar de (prestatie)beloning van de ondernemer en van de best betaalde werknemer in het bedrijf. Verder blijkt dat ongeveer en kwart van de bedrijven in het MKB enige vorm van prestatiebeloning kent (125 bedrijven in de steekproef), maar dit wordt niet verder onderzocht. Dit willen we in 2007 gaan doen, 1 Zie Niederle en Vesterlund (2005) en Jones en Tullous (2002). 2 Gielen, Kerkhofs en van Ours (2006), Prestatieloon en productiviteit, ESB 4491, 11 augustus. 22

23 door onderzoek te doen naar enerzijds de gevolgen van prestatiebeloning (de relatie met winstgevendheid), en anderzijds de determinanten ervan. Deze determinanten hebben betrekking op kenmerken van het bedrijf (sector, omvang, leeftijd, rechtsvorm, eigendomsstructuur), kenmerken van de ondernemer (leeftijd, opleiding) en kenmerken van het personeelsbestand (leeftijd en opleiding). We willen hierbij state of the art econometrische technieken inzetten (o.a. om de mogelijkheden voor een wetenschappelijke publicatie te maximaliseren). Het project wordt uitgevoerd in coproductie met Mirjam van Praag (UvA) en Lorraine Uhlaner (EUR). 1 Contactpersoon: Jan de Kok Determinanten van bedrijfsgroei (B0706) De afgelopen jaren zijn binnen het programmaonderzoek verschillende studies uitgevoerd ter verklaring van de groei van MKB-bedrijven (Kemp en Verhoeven, 2002; Mosselman, Frederiks en Meijaard, 2002; Kemp en Gibcus, 2003 en Philipsen en Kemp, 2003). Vanwege de beschikbare data waren de analyses in deze studies noodgedwongen partieel: per studie konden slechts enkele mogelijke determinanten tegelijk worden onderzocht. De verklaarde variantie van groei is in deze studies dan ook vrij laag. Recent is binnen het programmaonderzoek een unieke dataset gegenereerd die bedrijfsgroei en een uigebreide set verklarende variabelen van bedrijfsgroei2 meet. Deze dataset bevat gegevens van circa 1000 ondernemers met personeel. In dit project zullen we deze dataset gebruiken om een completer beeld te krijgen van de determinanten van bedrijfsgroei. De dataset biedt namelijk de mogelijkheid om het aandeel van de mogelijke determinanten in de verklaring van bedrijfsgroei in onderlinge samenhang te bepalen. Zo kan achterhaald worden wat het relatieve belang van bijvoorbeeld training aan werknemers is ten opzichte van het relatieve belang van een klantgerichte strategie op bedrijfsgroei. Dit project zal uitgevoerd worden in samenwerking met Haibo Zhou, MSc. (Erasmus Universiteit Rotterdam). Contactpersoon: Gerrit de Wit Groeipaden van jonge bedrijven: follow-up (B0707) De groei van bedrijven is belangrijk voor zowel de creatie van werkgelegenheid als de productiviteitsgroei. Vooral jonge bedrijven creëren groei. Momenteel is EIM bezig met de afronding van een project naar de groeipatronen van jonge bedrijven met behulp van het Jongebedrijvenpanel Daaruit blijkt dat over een periode van tien jaar veel bedrijven een discontinu groeiproces doormaken. Aan de hand van enkele initiële condities (zoals leeftijd ondernemer, regio, ervaring, financieel kapitaal, sociaal kapitaal, organisatie kapitaal, menselijk kapitaal, dynamische vaardigheden) is gekeken naar wat deze groeipatronen verklaart. Niet alleen de initiële condities zijn van belang bij het verklaren van de groei van bedrijven, maar ook de dynamische factoren tijdens de ontwikkeling van het bedrijf. Hierbij kan men denken aan externe factoren zoals een 1 Het huidige voorstel (opzet en EIM budget) is gebaseerd op de aanname dat Mirjam en/of Lorraine een substantiele bijdrage kunnen leveren aan het project. Mocht blijken dat dit niet haalbaar is, dan zal de opzet en/of het EIM budget aangepast moeten worden. 23