Sectorplan. Regio West-Brabant

Transcriptie

1 Sectorplan Regio West-Brabant

2 Inhoudsopgave 1. Managementsamenvatting Inleiding Aanleiding voor het sectorplan Visie van het sectorplan Leeswijzer Analyse regionale arbeidsmarkt Inleiding Algemene kenmerken arbeidsmarkt regio West-Brabant Belangrijke trends Ontwikkelingen arbeidsmarkt regio West-Brabant Groeiend aanbod en vervangingsvraag Conclusies Ambities van de regio Taskforce Economische Structuurversterking Verdere samenwerking tussen overheid,bedrijfsleven en vakbeweging Uitwerking gezamenlijke ambities in het sectorplan Maatregelen en activiteiten Inleiding Maatregelen Begeleiding en bemiddeling naar een nieuwe baan Maatregel 2: Aanbodgerichte activiteiten Voortraject deelnemers (Job)coaching Infrastructuur Maatregelen Scholing Maatregel 3: Omscholing Maatregel 4: Bijscholing Totale kosten maatregelen Organisatiestructuur, uitvoering en voorwaarden Beschrijving van de organisatiestructuur Beschrijving van de uitvoering en voorwaarden Bijlage 1 Begroting

3 Bijlage 2 Specificatie maatregelen sectorplan West-Brabant Maatregel 1 Acquisitie deelnemers Maatregel 2: Aanbodgerichte activiteiten Maatregel 3 Omscholing Maatregel 4: Bijscholing

4 1. Managementsamenvatting De economische ambities van de regio West-Brabant zijn gericht op een transitie naar een duurzame economie waarbij de inpassing van en toeleiding naar arbeid op een duurzame manier plaats vinden. In de afgelopen periode is in de regio West-Brabant sprake van veel ontwikkelingen die van invloed zijn op de duurzame arbeidsmarktsituatie in West-Brabant. Er is sprake van negatieve ontwikkelingen, zoals de sluiting van enkele grote werkgevers in de regio (waaronder Philip Morris), waardoor veel mensen hun baan hebben verloren. Tegelijkertijd zijn er ook positieve gebeurtenissen, zoals de ontwikkelingen op vliegtuigonderhoudsgebied rond vliegbasis Woensdrecht. In deze sector wordt de komende jaren een stijging in werkgelegenheid verwacht. Deze elkaar snel opvolgende ontwikkelingen hebben in West-Brabant aanleiding gegeven tot het oprichten van een Taskforce Economische structuurversterking. De belangrijkste opdracht van de Taskforce is het opstellen van een actieplan, dat inspeelt op de regionale arbeidsmarktontwikkelingen in West-Brabant en dat aansluit op de drie innovatieve topclusters in Zuidwest Nederland: - Maintenance, - Logistiek, - Biobased Economy. Om deze opdracht concreet vorm te geven, is de regio vanaf eind 2014 aan de slag gegaan met een programmateam derde tranche sectorplannen. De samenwerking met en intensieve afstemming tussen de werkgevers vertegenwoordigd door de BZW en vakbonden vertegenwoordigd door het FNV, overheden en andere partners heeft geresulteerd in dit sectorplan West-Brabant. Met dit sectorplan nemen sociale partners in West-Brabant het voortouw om de regionale arbeidsmarkt duurzaam te versterken, waarbij een goed evenwicht tussen vraag en aanbod wordt gecreëerd. Het sectorplan West-Brabant zet in op vier gerichte maatregelen om mensen aan het werk te krijgen en te houden: - Acquisitie deelnemers, - Aanbodgerichte activiteiten, - Omscholing, - Bijscholing. Doordat de scholingsactiviteiten die de deelnemers worden aangeboden, aansluiten bij de behoeften van de betreffende werkgever, is er feitelijk sprake van een baangarantie nadat de deelnemer zijn opleiding met succes heeft afgerond. Deelnemers aan dit sectorplan, die het hele traject van werving en selectie tot en met het met goed gevolg afsluiten van de opleiding die nodig is om te voldoen aan de vraag van het bedrijfsleven, hebben doorlopen, kunnen in beginsel dan ook rekenen op een baan De totale begroting voor deze maatregelen bedraagt excl. overheadskosten. De uitvoeringsperiode van het sectorplan West-Brabant is van 1 januari 2016 tot 31 december REWIN FNV BZW RWB W & V Juli

5 2. Inleiding De regio West-Brabant behoort tot de top van de innovatieve, economische regio s in Europa. In 2014 meldde de Financial Times dat Brabant de beste investeringsstrategie van alle beoordeelde West-Europese regio s heeft en in datzelfde jaar werd de provincie Noord-Brabant zelfs de titel meest ondernemende regio in Europa toegekend door jury van de European Entrepreneurial Region (EER). Met name het goed ontwikkelde vestigingsklimaat, het beleid om vooral het MKB tot ontwikkeling te brengen en de aansluiting bij Europese programma s, zijn sterke punten van de regio. Om de hoge economische ambities van de hele regio ook in de toekomst te kunnen waarmaken, is de regio gebaat bij een perfect werkende arbeidsmarkt met een lage werkloosheid, hoge arbeidsparticipatie en een arbeidsvraag en arbeidsaanbod die met elkaar in balans zijn. Met het uitbreken van de wereldwijde economische crisis is het West-Brabantse bedrijfsleven de afgelopen jaren echter onder zware druk komen te staan. Met name de metaal- en vooral de bouwsector worden hierdoor in alle opzichten het zwaarst getroffen. Bijna negentig procent van de bedrijven in deze sectoren heeft omzetverliezen en driekwart heeft de orderportefeuille zien krimpen. Dertig procent heeft daardoor al bezuinigd op vast personeel en bijna vijftig procent denkt dat nog te moeten doen. Recente ontwikkelingen, zoals de sluiting van Phillip Morris in Bergen op Zoom, bevestigen de problematiek op de arbeidsmarkt en hebben een omvangrijke impact op de veerkracht van de regionale economie. Naast Philip Morris hebben ook de sluiting van andere grote werkgevers als Zalco, Thermphos, Philips Lightning en Tetrapack een negatief effect op de regionale arbeidsmarkt. Sociale partners, overheden en het Brabantse bedrijfsleven zijn tot de conclusie gekomen dat een gezamenlijke aanpak nodig is om de regionale arbeidsmarkt (weer) op gang te helpen. 2.1 Aanleiding voor het sectorplan De genoemde, negatieve ontwikkelingen op arbeidsmarktgebied hebben in de regio West-Brabant aanleiding gegeven tot het oprichten van een Taskforce Economische structuurversterking. Belangrijkste opdracht van de Taskforce is het opstellen van een actieplan voor de komende jaren dat een eerste aanzet is tot het verminderen van het tekort aan technisch personeel en het vergroten van investeringen in Human Capital. Het actieplan is te beschouwen als een versnellingsagenda, die aansluit bij de drie innovatieve topclusters die in Zuidwest Nederland vertegenwoordigd zijn: - Biobased Economy, - Maintenance, - Logistiek. De economische ambities van de regio West-Brabant zijn gericht op een transitie naar een duurzame economie waarbij de inpassing van en toeleiding naar arbeid op een duurzame manier plaats vinden. Om dit concreet vorm te geven is vanaf begin december 2014 op initiatief van de gemeente Bergen op Zoom een programmateam derde tranche sectorplannen aan de slag gegaan. In de eerste maanden van 2015 is een groot aantal activiteiten uitgevoerd door verschillende partijen in de regio. Dat heeft geleid tot een breed draagvlak bij bedrijfsleven, vakbeweging, overheid en onderwijs voor de ontwikkeling van een sectorplan voor de regio West-Brabant. 5

6 2.2 Visie van het sectorplan De regio West-Brabant streeft naar een goed evenwicht tussen vraag en aanbod op de arbeidsmarkt. Een steeds belangrijk wordend vestigingscriterium voor bedrijven is de beschikbaarheid in de regio van voldoende gekwalificeerd personeel. Dit betekent dat er voldoende jongeren geschoold moeten worden voor de vraag die in een regio aanwezig is (de zgn. instromers). Daarnaast zet de regio in op het behoud van personeel dat nu al werkzaam is in de topsectoren. Bovendien wordt er gezocht naar personeel in de groep zij-instromers (werkzoekenden met of zonder uitkering). Geconstateerd is dat in de regio West-Brabant een groot tekort is aan technici. Het gaat hier vooral om functies op middelbaar, hoger en wetenschappelijk niveau die moeilijk invulbaar zijn of om beroepen met een belangrijk technisch component. De krapte zit met name in uitvoerende technische functies en het technisch kader. Nu de economie aantrekt, is er een reden tot zorg over de beschikbaarheid van personeel. Dit wordt versterkt door het feit dat de vergrijzing in de regio West-Brabant leidt tot het vertrek van ervaren personeel. De uitstroom vanuit het onderwijs is onvoldoende voor de regio om in deze vervangingsvraag te voorzien. Vanuit verschillende sectoren, maar vooral uit de techniek 1, komt het signaal dat het gevraagde opleidingsniveau verschuift naar de hogere mbo-niveaus, naar mbo-niveau 3 en zelfs niveau 4 of hbo. Dat komt door de steeds verdergaande automatisering en innovatie, waardoor minder mensen voor regulier, veelal administratief werk nodig zijn en juist meer mensen die hele processen kunnen overzien. Zo groeit de vraag naar hbo ers en wo ers in verschillende technische beroepen vanwege de voortgaande innovatie. Vooral bedrijven in het maintenancecluster, waaronder bedrijven in het luchtvaartonderhoud, geven aan op korte en lange termijn behoefte te hebben aan technisch geschoold personeel met de juiste kennis en vaardigheden. Mede op basis van deze ontwikkelingen en signalen hebben partijen nu de handen ineengeslagen en in gezamenlijkheid dit sectorplan voor de regio West-Brabant opgesteld. Het sectorplan is een belangrijk initiatief voor de regio en wordt breed ondersteund door overheden, bedrijven en sociale partners. 2.3 Leeswijzer In het derde hoofdstuk van dit sectorplan wordt een kwantitatieve en kwalitatieve analyse van de arbeidsmarkt in de regio West-Brabant gegeven. Het vierde hoofdstuk beschrijft concreet de ambities van de deelnemende partijen aan het sectorplan voor de arbeidsmarkt. In hoofdstuk vijf zijn maatregelen en activiteiten opgenomen en uitgewerkt. In hoofdstuk zes wordt de organisatiestructuur, de uitvoeringswijze en de uitvoeringsvoorwaarden van het sectorplan beschreven. Tot slot volgt een aantal bijlagen. 1 Naast de techniek komen dergelijke signalen ook uit andere sectoren zoals logistiek en chemie 6

7 3. Analyse regionale arbeidsmarkt 3.1 Inleiding Deze arbeidsmarktanalyse is opgesteld voor de regio West-Brabant. Organisatorisch gezien is de regio West-Brabant een samenwerkingsverband van 19 West-Brabantse gemeenten. Dit samenwerkingsverband bestaat uit de gemeenten Aalburg, Alphen-Chaam, Baarle-Nassau, Bergen op Zoom, Breda, Drimmelen, Etten-Leur, Geertruidenberg, Halderberge, Moerdijk, Oosterhout, Roosendaal, Rucphen, Steenbergen, Tholen (Zeeland), Werkendam, Woudrichem, Woensdrecht, Zundert. Voor de geografische afbakening van de regio, waarop dit sectorplan van toepassing is, wordt dit gebied aangehouden. Fig. 1 Overzicht van de 19 gemeenten uit West-Brabant De 19 West-Brabantse gemeenten werken samen op verschillende beleidsterreinen als economie en arbeidsmarkt, mobiliteit, duurzaamheid, zorg, welzijn, onderwijs en ruimtelijke ontwikkelingen en wonen in samenwerking met de diverse partners uit bedrijfsleven, onderwijs en overheid. In deze arbeidsmarktanalyse wordt ingegaan op de kenmerken van de regio, de ontwikkelingen op het gebied van demografie, werkgelegenheid en arbeidsmarkt en wordt nader ingezoomd op de specifieke behoeften en vraagstukken van het bedrijfsleven. 3.2 Algemene kenmerken arbeidsmarkt regio West-Brabant Bevolking De regio West-Brabant heeft inwoners (inclusief Tholen). Onderstaande grafiek geeft aan dat de bevolking van West-Brabant krimpt. Gedurende de periode is het aantal inwoners met ongeveer personen per jaar toegenomen. Het is de verwachting dat deze stijging de komende jaren verder doorzet tot inwoners op 1 januari De gemiddelde jaarlijkse toename van het aantal inwoners neemt daarmee af (1.660 personen per jaar), hetgeen vooral het gevolg is van een minder positieve ontwikkeling van de natuurlijke aanwas (geboorten minus sterfte). 7

8 Fig. 2: Ontwikkeling aantal inwoners en demografische componenten, , West-Brabant, % totale bevolking 2 Aantal inwoners Natuurlijke aanwas Binnenlands migratiesaldo De ontwikkeling van het buitenlands migratiesaldo heeft een minder structureel karakter dan de ontwikkeling van de natuurlijke aanwas en het binnenlands migratiesaldo. De reden hiervoor is dat de omvang van het buitenlands migratiesaldo voor een deel afhankelijk is van de conjunctuur. Het buitenlands migratiesaldo stijgt (met enige vertraging) naarmate het economisch beter gaat. Het is de verwachting dat het buitenlands migratiesaldo de komende jaren positief blijft. 3 Zoals eerder aangegeven vergrijst de (beroeps)bevolking van West-Brabant sneller dan landelijk. De verwachting is dat in 2020 het aandeel 65-plussers in de West-Brabantse bevolking 21% gaat bedragen, tegen 12% in Op landelijk niveau stijgt het aandeel ouderen van 13% in 1990 naar 19% in Waar tot 2000 de vergrijzing in West-Brabant nog achterliep op de landelijke en Brabantse gemiddelde, moet de vergrijzing van de bevolking vanaf 2010 juist sneller toenemen dan in de rest van Nederland. In 2014 ligt het aandeel ouderen boven de 65 jaar al ruim een procent boven het landelijke percentage. 4 Beroepsbevolking Begrippen: De potentiële beroepsbevolking of beroepsgeschikte bevolking bestaat uit alle mensen in de leeftijd van 15 tot AOW gerechtigde leeftijd. De potentiële beroepsbevolking wordt onderverdeeld in beroepsbevolking en niet-beroepsbevolking. De beroepsbevolking bestaat uit alle mensen van 15 tot de AOW gerechtigde leeftijd, werkend of werkloos, die zich voor minstens 12 uur aanbieden op de arbeidsmarkt en direct beschikbaar zijn voor de arbeidsmarkt. 2 Provincie Noord-Brabant, bewerking Etil 3 Arbeidsmarkt monitor Noord-Brabant 2014 Factsheet rapportage West-Brabant, Arbeidsmarkt West-Brabant Regionale ontwikkelingen en baanopeningen arbeidsmarkt West- Brabant, rpa West-Brabant 8

9 De niet-beroepsbevolking bestaat uit mensen die niet werken en ook niet op zoek zijn naar werk zoals huismannen, huisvrouwen, vervroegd gepensioneerden, studenten en arbeidsongeschikten. Hieronder worden alle drie de vormen van beroepsbevolking beschreven. Belangrijk hierbij is dat de potentiele beroepsbevolking een indicatie geeft over het aantal mensen binnen de regio West- Brabant dat kan werken. Echter, er moet naar de beroepsbevolking gekeken worden voor een juiste inschatting van het aantal mensen binnen de regio West-Brabant dat daadwerkelijke werkt. Fig. 3 Grafische weergave potentiele beroepsbevolking, peiljaar De ontwikkeling van de potentiële beroepsbevolking geeft een duidelijke indicatie over de ontwikkeling van het beschikbaar arbeidspotentieel in relatie tot de arbeidsmarkt. Deze nam tussen 2000 en 2005 nog met 1,3% toe tot ruim personen. Tussen 2005 en 2010 trad een kentering in deze ontwikkeling op en begon de potentiële beroepsbevolking langzaam te dalen. In 2010 zijn ruim inwoners in West-Brabant tussen 15 en 64 jaar oud. Vanaf 2010 is een grotere daling van de potentiële beroepsbevolking zichtbaar. In 2020 zal het aantal inwoners tussen 15 en 64 jaar ten opzichte van 2010 gedaald zijn met ruim personen (-4%) tot inwoners. 5 Arbeidsmarkt West-Brabant Regionale ontwikkelingen en baanopeningen arbeidsmarkt West- Brabant, rpa West-Brabant 9

10 Fig. 4 Potentiële beroepsbevolking jaar West-Brabant De daling van de potentiele beroepsbevolking zet na 2020 versterkt door. In 2040 zal het aantal inwoners tussen 15 en 64 jaar gedaald zijn tot personen (-14%). Hierdoor daalt het regionale potentieel aan arbeidsaanbod in de periode met personen. Tussen 2000 en 2008 nam de West-Brabantse beroepsbevolking met 23 procent (5.000 personen) toe tot personen. Als gevolg van de economische crisis is de groei van de beroepsbevolking in 2010 tijdelijk tot stilstand gekomen en zelfs licht gedaald. Door het afnemend aantal banen en vacatures werden personen tijdelijk ontmoedigt om zich aan te bieden op de arbeidsmarkt. De West- Brabantse beroepsbevolking is in 2010 tot personen gedaald. Mede door een verwacht (voorzichtig) herstel van de economische groei is vanaf medio 2011 het aantal toetreders op de arbeidsmarkt gestegen en vertoont de beroepsbevolking weer een toename. In de periode stijgt de beroepsbevolking met ruim personen tot personen in 2015 (0,6% groei). In deze periode neemt de arbeidsparticipatie van vrouwen en ouderen verder toe. Tussen 2015 en 2020 neemt de groei van de West-Brabantse beroepsbevolking aanvankelijk nog met ruim 0,1% per jaar toe. Maar in 2020 daalt zij tot een mager 0,04%. In totaal neemt de beroepsbevolking tussen 2015 en 2020 met personen toe tot personen. Vanaf 2020 zal de regionale beroepsbevolking sterk gaan krimpen. Deze daling van de beroepsbevolking is een direct gevolg van de afnemende bevolkingsomvang van jaar, van de vergrijzing en van een stabilisatie van de arbeidsparticipatie van vrouwen en ouderen. 6 CBS, ABF research ; bewerking onderzoek en informatie, gemeente Breda 10

11 Had de regio West-Brabant in 2008 nog beschikking over een beroepsbevolking van , in 2040 zal deze naar verwachting bestaan uit personen. Een verschil van personen. Fig. 5 Ontwikkeling beroepsbevolking West-Brabant naar geslacht In 2013 bestond de beroepsbevolking in West-Brabant uit mannen en vrouwen. De vrouwelijke beroepsbevolking is inmiddels toegenomen tot 45% van de totale beroepsbevolking. In 2000 lag dit aandeel nog op 40%. Uit de beroepsbevolkingsprognose blijkt een verdere stijging van het aandeel vrouwen tot 46% in 2015 en 47% in Zoals eerder aangegeven vergrijst de bevolking van de regio West-Brabant, en zo ook de beroepsbevolking. In de periode steeg het aantal ouderen al met meer dan 30% en in de periode met bijna 10%. Het aantal 45-plussers zal tot 2020 toenemen tot personen. Het aandeel ouderen zal in % gaan bedragen. In 2000 was dit aandeel 32%. De arbeidsparticipatie van ouderen zal de komende jaren nog verder toenemen en richting 2020 geleidelijk afvlakken. Fig. 6 Beroepsbevolking West-Brabant naar leeftijdscategorie De groep die niet naar werkt of niet naar werk zoekt, bestaat uit het verschil tussen de beroepsbevolking en de niet-beroepsbevolking. Hiervan bestaat een deel uit scholieren en studenten 7 Arbeidsmarkt West-Brabant Regionale ontwikkelingen en baanopeningen arbeidsmarkt West- Brabant, rpa West-Brabant 8 Arbeidsmarkt West-Brabant Regionale ontwikkelingen en baanopeningen arbeidsmarkt West- Brabant, rpa West-Brabant 11

12 die de arbeidsmarkt op een later moment gaan betreden. Voor een ander deel uit arbeidsgehandicapten, maar ook een uit een deel bewust niet-werkenden zoals huisvrouwen en vervroegd gepensioneerden. Door de grotere arbeidsparticipatie en de hogere pensioengerechtigde leeftijd zal deze groep tijdelijk kleiner zijn, maar zoals aangegeven bij de beroepsbevolking, treedt een stabilisatie van deze afname op vanaf Belangrijke trends In de regio West-Brabant is een aantal belangrijke trends waarneembaar: 1. Ontgroening en vergrijzing De beroepsbevolking van West-Brabant vergrijst de komende jaren sneller dan landelijk. Waar tot 2000 de vergrijzing in West-Brabant nog achterliep op het landelijke en het Brabantse gemiddelde, neemt de vergrijzing van de bevolking vanaf 2010 juist sneller toe dan in de rest van Nederland. In 2014 ligt het aandeel ouderen boven de 65 jaar al ruim 1 procent boven het landelijke percentage. De arbeidsparticipatie van ouderen zal de komende jaren nog verder toenemen en vanaf 2020 geleidelijk afvlakken. De komende jaren vergrijst de bevolking verder. De vergrijzing van de beroepsbevolking heeft een negatief effect op het arbeidsaanbod omdat de participatiegraad van de jaren lager is dan voor de jongere leeftijdsgroepen. Toch blijft het arbeidsaanbod de komende jaren naar verwachting licht stijgen doordat de instroom de uitstroom voorlopig blijft overtreffen. Met de name de participatie van vrouwen zal verder stijgen door de vervanging van oudere generaties vrouwen met een lagere participatiegraad door jongere generaties met een hogere participatiegraad. De groei van het arbeidsaanbod zal door de vergrijzing op middellange termijn geleidelijk afnemen. De participatie van ouderen neemt verder toe door onder andere een latere pensionering, uitstel van de AOW en het verdwijnen van het vroegpensioen. Daarnaast blijven meer ouderen actief om een aanvullend inkomen te verwerven en/of actief te blijven. 2. Tekort aan technici in diverse sectoren Zowel landelijk als regionaal bestaat een groot tekort aan technici. Het gaat vooral om functies op middelbaar, hoger en wetenschappelijk niveau. Er zijn geen beroepen op lager en elementair niveau gevonden met een krappe arbeidsmarkt. Het gaat op middelbaar en hoger niveau vooral om technische beroepen die moeilijk invulbaar zijn, of beroepen met een belangrijk technisch component. De krapte zit in uitvoerende technische functies en technisch kader. Nu de economie aantrekt, is er reden tot zorg over de beschikbaarheid van personeel, ook mede omdat de vergrijzing uiteindelijk leidt tot het vertrek van ervaren personeel. De instroom uit het onderwijs is onvoldoende voor de regio om in deze vervangingsvraag te voorzien. Vanuit verschillende sectoren, maar vooral uit de techniek, komt het signaal dat het gevraagde opleidingsniveau verschuift naar de hogere mbo-niveaus, naar mbo-niveau 3 en zelfs niveau 4 of hbo. Dat komt door de steeds verdergaande automatisering en innovatie, waardoor minder mensen voor het gewone werk nodig zijn en juist meer mensen die hele processen kunnen overzien. Zo groeit de vraag naar hbo ers en wo ers in sommige technische beroepen vanwege de voortgaande innovatie. 3. verdringing van lager opgeleiden 12

13 De afgelopen jaren is sprake van een verdringingsproces op de arbeidsmarkt. Middelbaar en hoogopgeleiden zijn in toenemende mate, bij gebrek aan passende banen op hun niveau, de functies van lager opgeleiden gaan vervullen. Vanaf 2002 groeit de beroepsbevolking vooral bij de hoger opgeleiden. De ontwikkeling van middelbaar opgeleiden is beperkter en vanaf 2010 is de ontwikkeling van middelbaar opgeleiden zelfs gedaald. De laag opgeleide beroepsbevolking (alleen lagere school en vmbo) is trendmatig dalende. Laagopgeleiden zien hun positie op de arbeidsmarkt, versterkt door de hoge werkloosheid en gedaalde werkgelegenheid, verslechteren. Vooral laagopgeleide jongeren hebben het erg moeilijk bij de start van hun arbeidsloopbaan. 4. Verschuiving in opleidingsniveau Fig. 7: Opleidingsniveau in Noord-Brabant 9 Zoals uit bovenstaande figuur blijkt heeft circa 75% van de West-Brabantse beroepsbevolking een middelbaar of hogere opleiding (vanaf havo-vwo niveau). In vergelijking met de overige gebieden binnen de provincie Noord-Brabant kent de regio West-Brabant een groter gedeelte laag en middelbaar opgeleide beroepsbevolking. Tussen 2002 en 2013 groeide de beroepsbevolking vooral bij de hoger opgeleiden (+46%). In 2013 telde West-Brabant hoger opgeleide personen. De ontwikkeling van middelbaar opgeleiden is beperkt en kwam in 2013 uit op personen. Vanaf 2010 daalde het aantal middelbaar opgeleiden als deel van de beroepsbevolking licht. De laag opgeleide beroepsbevolking (alleen lagere schol en vmbo) is trendmatig dalende. Tussen 2002 en 2013 daalde de omvang van deze groep met 24% tot personen. De komende jaren blijft de ontwikkeling in de beroepsbevolking doorzetten: - afname van lager opgeleiden, - een geringe toename van middelbaar opgeleiden, - een verdere toename van hoger opgeleiden. Als gevolg van deze toename van hoger opgeleiden is sprake van een verdringingsproces op de arbeidsmarkt. Middelbaar en hoogopgeleiden vullen in toenemende mate de functies op van lager geschoolden, bij gebrek aan banen op hun eigen niveau. Hierdoor zien laagopgeleiden, hun positie op de arbeidsmarkt verslechteren, versterkt door de hoge werkloosheid en gedaalde 9 CBS, gegevens bewerkt door PSW. 13

14 werkgelegenheid. Vooral laagopgeleide jongeren hebben het nu moeilijk bij de start van hun loopbaan. 5. Daling instroom beroepsonderwijs Er komen voortdurend nieuwe mensen beschikbaar voor de arbeidsmarkt, die voornamelijk bestaat uit instroom vanuit het onderwijs. Volgens cijfers van het DUO en CBS daalt het aantal leerlingen (inschrijvingen) in het mbo gedurende de periode 2009/ /2014. Deze afname gold vooral voor de mbo-niveaus 2 en 3, terwijl het aantal leerlingen op mbo-niveau 4 gedurende deze periode is toegenomen. Het aantal in West-Brabant woonachtige deelnemers in het hoger onderwijs stijgt. Deze stijging is vooral terug te zien op hbo-niveau, terwijl de ontwikkeling van het aantal inschrijvingen op woniveau stabieler is. Het opleidingsniveau van de leerlingen neemt dus toe, hetgeen vanuit het oogpunt van de upgrading van de opleidingseisen een positieve ontwikkeling is. Met behulp van de spanningsindicator van het UWV is het mogelijk een indicatie te geven van de huidige aansluiting op de arbeidsmarkt in West-Brabant. Door de afname van het aantal vacatures en de toename van het aantal geregistreerde werkzoekenden is de totale arbeidsmarktsituatie in West- Brabant zeer ruim te noemen. Voor de medische en paramedische beroepen is de situatie anders. Voor de medische en paramedische beroepen (lager en middelbaar beroepsniveau) is de arbeidsmarkt krap. Dit geldt ook voor de agrarische beroepen met een hoger beroepsniveau. Overigens geldt voor sommige beroepsklassen waaronder techniek en industrie dat er weliswaar een groot aanbod is maar dat eveneens sprake is van een belangrijke, kwalitatieve mismatch. Fig. 8 Spanningsindicator UWV naar beroepsklasse en beroepsniveau, West Brabant kwartaal 4, Stijging werkloosheid Sinds 2013 is de grootste stijging werkzoekenden bij ouderen zichtbaar en is de werkloosheid onder jongeren verdubbeld. Landelijk is dit 60%. De toename van oudere werklozen houdt aan en de jeugdwerkloosheid is nu bezig met een lichte daling, zoals geïllustreerd in bovenstaande figuur. 10 De arbeidsmarkt van West-Brabant 14

15 Het totaal aantal uitkeringen in de provincie Noord-Brabant eind 2013 is Dit is een optelling van de Wajong-, WAO-, WAZ-, WIA-, WW-, WWB-, IOAW-en IAOZ-uitkeringen. In West-Brabant komt het totaal aantal van deze uitkeringen op Dat is een stijging van 15% ten opzichte van het 4de kwartaal van In deze periode volgt de ontwikkeling van het aantal mensen met een WWen WWB-uitkering in West-Brabant de landelijke trend. Dat wil zeggen: een sterke toename van het aantal mensen met een WW-uitkering en een toename van het aantal mensen met een WWBuitkering. Fig. 9: Werkloosheid West-Brabant (NWW) naar leeftijdscategorie jun 08 dec 08 jun 08 dec 09 jun 10 dec 10 jun 11 dec 11 jun 12 dec 12 jun 13 dec tot 27 jaar 27 tot 44 jaar 45 tot 65 jaar De afgelopen 5 jaar is het aantal mensen in Nederland dat na een WW-uitkering in de bijstand terecht komt, meer dan verdubbeld, van bijna tot mensen. In 2013 stroomde in totaal 6,7% van de WW ers door naar de bijstand. In de West-Brabantse gemeenten zijn er behoorlijke verschillen in de percentages doorstroom naar bijstand. In Breda is dit namelijk 7,8%, terwijl dit in Zundert maar 2,1% is. Fig. 10 Aantal uitkeringen naar type UWV 15

16 In 2012 waren er in West-Brabant ruim personen met een ww ( ) of een wwb uitkering (10.000). De grootste groei van wwb-ers bevindt zich en de 2 grootste steden van West-Brabant, namelijk Breda en Bergen op Zoom. 46% van de ww-ers bestaat uit personen van 50 jaar en ouder en bij de de wwb is dit 41%. Er zijn ruim 2700 niet werkende werkzoekende jongeren in West-Brabant. Van alle jongeren in West-Brabant heeft 2 van de 5 geen startkwalificatie en ruim een kwart van de werkende jongeren is laagopgeleid. 12 Fig. 11 Werkloosheid West-Brabant (NWW) naar beroepsgroep elementaire beroepen lagere beroepen middelbare beroepen hogere beroepen wetenschappelijke beroepen 0 mrt-2013 jun-2013 sept-2013 dec-2013 mrt-2014 De werkloosheidsstijging betreft vooral de lagere en middelbare beroepsgroepen. Bij alle beroepsgroepen, behalve de elementaire beroepen, stijgt de werkloosheid met meer dan een kwart. Bij de elementaire beroepen is de werkloosheid minder groot. Twee-derde deel van de werklozen stond in 2014 ingeschreven voor een lagere of middelbare beroepsgroep en ruim een op de zes werklozen voor een hogere of wetenschappelijke beroepsgroep, zoals geïllustreerd in bovenstaande figuur. Uit onderstaande grafieken wordt duidelijk dat met name bij de lagere beroepsgroepen veel werkloosheid is in de sector techniek en transport. Logistiek en techniek vormen de helft van totaal aantal werkzoekenden. Naar mate het opleidingsniveau stijgt, wordt de werkloosheid minder. Bij middelbaar geschoolden is bijna een kwart werkzoekend, bij hoger geschoolden ruim 10% en bij wetenschappelijk geschoolden is dat 8%. Bij de hoger geschoolden is de werkloosheid vanaf 2013 gestegen met minimaal 25%. 12 UWV 13 UWV 16

17 Fig. 12 Werkloosheid West-Brabant (NWW) beroepsgroepen naar niveau maart lagere 24% 1% 14% 29% paramedisch adm-commercieel agrarisch beveiliging docent sportvakken niet-specialistisch 3% technisch 28% 1% transport 0% verzorgend 0% middelbare 1% 14% 23% 2% 3% 4% 1% 4% 1% 47% paramedisch adm-commercieel agrarisch gedrag en maatschappij docenten transport-, sportvakken juridische, bestuurlijke, beveiliging taalkundig, cultureel technisch transport verzorgend hogere 1% 4% 0% 2% 10% 5% 11% 1% 3% 17% 3% 43% paramedisch adm-econ-commercieel gedrag en maatschappij juridisch, bestuurlijk, beveiliging landbouwkundig pedagogisch taalkundig, cultureel technisch transport verzorgend wiskundig, natuurwetenschapp. managers wetenschappelijke 19% 8% 36% 8% 4% managers paramedisch 8% 8% 9% gedrag en maatschappij econ.-administratief juridisch, bestuurlijk pedagogisch technisch wiskundig, natuurwetensch. 3.4 Ontwikkelingen arbeidsmarkt regio West-Brabant De regio West-Brabant ontleent grote logistieke en industriële kracht aan de strategische ligging in het hart van de Benelux en tussen de wereldhavens Rotterdam en Antwerpen. Er is sprake van een goede bereikbaarheid via water, weg, spoor en buis. De diversiteit aan steden en kleine kernen, waarbij natuur steeds dichtbij is, maakt dat de kwaliteit van leven hoog is. Als provincie behoort Noord-Brabant tot de top van de innovatieve economische regio s in Europa, mede veroorzaakt door de goede economische positie van West-Brabant. De provincie mag zich van de Europese Commissie European Entrepreneurial Region (EER) noemen. Ook meldde de Financial Times in 2014 dat Brabant de beste investeringsstrategie van alle beoordeelde West-Europese regio s heeft. Dit geeft aan dat de provincie, en daarmee ook West-Brabant, ondanks de stevige economische crisis, nog steeds wordt gezien als zeer aantrekkelijk. Ontwikkelingen in de regionale economie Recente ontwikkelingen, zoals de sluiting van Phillip Morris, hebben een omvangrijke impact op de veerkracht van de regionale economie. Naast Philip Morris hebben ook andere sluitingen van bedrijven in West-Brabant en Zeeland een negatief effect op de arbeidsmarkt in de regio, zoals Zalco, Thermphos, Philips Lighting en Tetrapack. De sluiting van Philip Morris, maar ook die van de andere bedrijven, hebben aanleiding gegeven tot het oprichten van een Taskforce Economische structuurversterking met als opdracht het opstellen van een actieplan voor 2014 en Dit sectorplan sluit daarop aan. 14 UWV, bewerking BBO Onderzoek en Informatie gemeente Breda 17

18 Topsectoren van de regio West-Brabant Voor ieder van de topsectoren voor de regio West-Brabant: maintenance, logistiek en biobased economy, zijn de volgende doelstellingen geformuleerd: - West-Brabant is in 2015 een maintenance topregio waar kapitaalintensieve industrie zich graag wil vestigen en gevestigd wil blijven. - West-Brabant is in 2015 een internationale logistieke hotspot voor innovatie en vestiging. - West-Brabant is in 2015 een topregio geworden door biobased innovaties toe te passen in zowel de procesindustrie als de landbouw. 15 Fig. 13 Verdeling werkzame personen naar speerpuntsectoren en t.o.v. totale economie Biobased economy In een biobased economy nemen groene grondstoffen de rol over van fossiele grondstoffen zoals olie. Gewassen en reststromen uit de landbouw en voedingsmiddelenindustrie worden ingezet voor niet-voedseltoepassingen. Deze groene grondstoffen, ofwel biomassa, worden toegepast als materialen, chemicaliën, transportbrandstoffen en energie. Biobased economy zorgt voor nieuwe ontwikkelingen en businesskansen in de traditionele sectoren agro en chemie. 17 Beide sectoren (chemie en agrofood) worden geconfronteerd met vraagstukken rondom duurzaamheid. Dat fossiele brandstoffen eindig zijn, is een feit. Van deze bedreiging een kans maken, is de uitdaging die bedrijven in de chemie en agrofood in West-Brabant samen aangaan. Bedrijven die zich met de ontwikkeling van deze sector bezighouden komen uit verschillende disciplines. Logistiek De grootste aantrekkingskracht van de regio West-Brabant voor logistieke bedrijven is de strategische ligging: tussen de wereldhavens van Rotterdam en Antwerpen en met de groeiende haven van Moerdijk. Hierdoor heeft West-Brabant een toplocatie voor aanvoer, opslag, overslag en het toevoegen van waarde aan goederen om ze te verspreiden over Europa. De ligging garandeert internationale bedrijven bovendien een snelle afzet van hun producten. In het bijzonder zijn er mogelijkheden voor combinaties van transport: over weg, water en spoor. 18 Maintenance (inclusief luchtvaart) 15 Human Capital Roadmaps maintenance, logistiek en biobased economy, regio West-Brabant Arbeidsmarkt West-Brabant Regionale ontwikkelingen en baanopeningen arbeidsmarkt West- Brabant, rpa West-Brabant 17 Human Capital Roadmaps maintenance, logistiek en biobased economy, regio West-Brabant Human Capital Roadmaps maintenance, logistiek en biobased economy, regio West-Brabant

19 Met maintenance wordt het complete levensonderhoud van (productie) systemen aangeduid. De maintenance sector begeeft zich op het terrein van luchtvaart, maritiem, energie, infra en procesindustrie. Maintenance is een multidisciplinaire en crossectorale activiteit. De sector maintenance wordt geconfronteerd met de volgende (nationale) ontwikkelingen: - Financiële crisis: deze sector is hard geraakt door de crisis. Maar onderhoud wordt steeds belangrijker om kosten te besparen voor nieuwe installaties. Onderhoud is niet langer een kostenpost, maar ook een factor van economische waarde en onderhoud levert een belangrijke bijdrage aan de veiligheid. - Verduurzaming van de samenleving. - Veroudering installaties: binnen nu en 10 jaar bereiken 55% van alle installaties in Nederland het einde van hun levensduur. Bedrijven zullen keuzes moeten maken: fabriek verplaatsen naar lageloonlanden of behouden door goed onderhoud. - Opkomst mechatronica: hierdoor worden er meer competenties verwacht van onderhoudspersoneel om met de toenemende complexiteit te kunnen werken. - Ontgroening en vergrijzing: in de sector stromen weinig jongeren in en de komende jaren zullen veel oudere werknemers de sector verlaten. 19 Maintenance heeft betrekking op verschillende sectoren waaronder de luchtvaart. In Woensdrecht is deze sector al jaren vertegenwoordigd door bedrijven op Aviolanda. Op deze vliegbasis zijn gerenommeerde nationale en internationale ondernemingen gevestigd die gespecialiseerd zijn in militair en civiel vliegtuigonderhoud. Door algehele economische groei in de luchtvaart profiteert ook het onderhoudssector mee. De vliegtuigonderhoudsindustrie is een hoog gekwalificeerde bedrijfstak met veel toegevoegde waarde voor de regio en spin-off naar andere industriële sectoren. De ontwikkeling van kennis en kunde op het gebied van specialistische thema s zoals composietonderhoud speelt hierin een centrale rol bij het behoud van de omvangrijke vliegtuigonderhoudsindustrie in Zuid-West Brabant. Composietenonderhoud en reparatie zijn een hoofdspecialisme in en Unique Selling Point voor de regio West-Brabant. In West-Brabant zijn in 2012 ruim bedrijven die gerekend kunnen worden tot de maintenancesector (asset owners, service suppliers en OEM ers) met in totaal medewerkers. Vanaf 2009 is een dalende lijn te zien in het aantal medewerkers in de gehele sector (-4%). Fig. 14 Overzicht totaal aantal werkzame personen in maintenance sector regio West-Brabant 20 Het aantal vestigingen daarentegen is gestegen met 6% van in 2009 naar in Dat betekent dat er meer bedrijven zijn met relatief minder personeel. Ook het aantal uitzendkrachten is afgenomen. De maintenance is een sector van mannen, 85% van de medewerkers is man en 15% vrouw Human Capital Roadmaps maintenance, logistiek en biobased economy, regio West-Brabant Human Capital Roadmaps maintenance, logistiek en biobased economy, regio West-Brabant Verwijzing naar Werkgelegenheidsenquête West-Brabant uit de Human Capital Roadmap

20 De sector maintenance wordt gekenmerkt door een groot aantal hoger opgeleiden, zogenoemde kenniswerkers. De sector kent daarnaast ook een groot aandeel ouderen. Zie onderstaande figuur. Fig. 15 Aandeel hoger opgeleiden en 55+ in Brabantse topsectoren, West Brabant Met name de industrie is in West-Brabant sterk vertegenwoordigd en zorgt ervoor dat het aandeel van de Maintenance in de totale werkgelegenheid in West-Brabant ruim 20% is. In West-Brabant is een aantal grote spelers op Maintenance vlak actief, waaronder Sabic, Philip Morris, SPIE, Flow Serve en Fokker Aircraft Services. Het overgrote deel van de bedrijven in de regio behoort echter tot het MKB. De Human Capital Roadmap 2013 geeft de volgende cijfers over industrie en bouwnijverheid. Deze zijn representatief voor de maintenance sector. Fig. 16 Aandeel maintenance in werkgelegenheid 23 De cijfers van het laatste kwartaal van 2012 geven aan dat de industrie in deze 3 maanden wat betreft productie heel licht is gegroeid, +2%. De verwachting is dat de productie in het eerste kwartaal van 2013 gelijk blijft aan dit niveau. De verwachting is dat de omzet in deze maanden met ongeveer 9% zal stijgen maar dat de personeelsbezetting minder wordt. Het aantal banen in de industrie zal in met ongeveer 2,2% afnemen is de verwachting. 24 In de bouwnijverheid is de situatie minder stabiel. In het laatste kwartaal van 2012 is de productie per saldo met 22% afgenomen en de verwachting is dat dit ook in de eerste maanden van 2013 het geval zal zijn. De verwachting is dat de omzet in het eerst kwartaal van 2013 daalt met 24% en de 22 Arbeidsmarkt West-Brabant Regionale ontwikkelingen en baanopeningen arbeidsmarkt West- Brabant, rpa West-Brabant 23 Human Capital Roadmaps maintenance, logistiek en biobased economy, regio West-Brabant Verwijzing naar arbeidsmarktprognoses , UWV in Human Capital Roadmap

21 personeelsbezetting met 39%. 25 Het aantal banen in de bouw zal in met ongeveer 2,3% afnemen is de verwachting. 26 Voor de bouw was 2012 een zwaar jaar maar de verwachting is dat het aantal banen richting 2017 weer gaat groeien en ook het aantal vacatures zal groeien, zie volgende tabel. 27 Fig. 17 Gemiddelde groei aantal banen en vacatures per jaar Groeiend aanbod en vervangingsvraag Eind juni 2012 stonden bij het UWV in de arbeidsmarktregio West -Brabant openstaande vacatures geregistreerd. Een jaar ervoor waren dat er Ten opzichte van 2011 is dit een daling van 27,0%. Ongeveer 45% van de in juni 2012 openstaande vacatures is in diezelfde maand nieuw erbij gekomen, terwijl de overige 55% al langer openstonden. Er staan vooral vacatures open voor technische en industriële beroepen (46%), economisch -administratieve beroepen (24%) en verzorgende en dienstverlenende beroepen (10%). Naar sector (ontstane vacatures) In het eerste kwartaal van 2013 zijn er in West -Brabant vacatures ontstaan. Een jaar ervoor waren dat er nog Ten opzichte van 2012 is dit een daling van 40%. Er zijn vooral vacatures ontstaan in de sectoren groot- en detailhandel (28%), zakelijke dienstverlening (16%), industrie (13%) en zorg en welzijn (12%). In 2014 gaat het UWV voor Nederland weer uit van een toename van het aantal vacatures. Ondanks de afname van de werkgelegenheid stijgt de economische groei in 2014 weer. De verwachte groei heeft een grotere baan-baan-dynamiek tot gevolg, hetgeen het aantal ontstane vacatures stimuleert. 29 Fig. 18 Ontwikkeling aantal openstaande vacatures die per kwartaal ontstaan Verwijzing naar conjunctuurenquête 4ekwartaal 2012, CBS in Human Capital Roadmap Verwijzing naar arbeidsmarktprognoses , UWV in Human Capital Roadmap Verwijzing naar arbeidsmarktprognoses , UWV in Human Capital Roadmap Human Capital Roadmaps maintenance, logistiek en biobased economy, regio West-Brabant De arbeidsmarkt in West-Brabant, De arbeidsmarkt in West-Brabant,

22 Zoals eerder aangegeven wordt in de regio West-Brabant ingezet op de economische topsectoren Maintenance, Logistiek en Biobased Economy. Dat deze topsectoren een grote bijdrage leveren de werkgelegenheid, blijkt uit de ruim arbeidsplaatsen die hierdoor beschikbaar zijn. Dit blijkt uit de percentages arbeidsplaatsen van totaal aantal arbeidsplaatsen in West-Brabant: Maintenance 14%, Logistiek 14% en Biobased 1%. Van alle openstaande online vacatures hebben in februari % betrekking op personeel in de technische en industrieberoepen. Gezien het geringe percentage van Biobased, zal de inzet op personeel in West-Brabant met dit plan, zich niet richten op deze sector maar wel op Maintenance en Logistiek. TuneTechniek, het West-Brabantse platform dat werken in de technische sector promoot, heeft berekend dat de regio in 2015 naar schatting nieuwe technici nodig heeft, van wie 3400 vmbo ers, mbo ers en hbo ers. De verwachting is dat vooral de vraag naar hoger opgeleid technisch personeel alleen maar zal stijgen door technische innovaties en globalisering. Een gevolg van de vergrijzing en ontgroening is het ontstaan van een grote vervangingsvraag. De verwachting is dat in West-Brabant tot 2020 tienduizenden banen zullen vrijvallen als gevolg van deze ontwikkelingen. Daar komt nog bij dat ook de arbeidsmarkt in de komende jaren aantrekt en er als gevolg van de economische situatie meer vraag zal zijn. 31 Onderstaande figuur laat zien dat de vervangingsvraag in verhouding het grootst is in de agrarische, transport, technische en industrieberoepen 31 meerjarenvisie op de ontwikkeling van de regionale arbeidsmarkt met een doorkijk naar 2020, rpa

23 Fig. 19 Vervangingsvraag naar beroepsklasse, prognose en realisatie als gemiddeld jaarlijks percentage van de werkgelegenheid in het basisjaar 32 De onderhoudssector krijgt de komende jaren te maken met een grote vervangingsvraag omdat een groot deel van het personeel de sector door pensionering gaat verlaten. Bovendien komt er door nieuwe opdrachten (Fokker Services) en door de komst van Airborne Services naar Aviolanda in Woensdrecht, dochterbedrijf van de composietonderdelen-producent Airborne een grotere uitbreidingsvraag. In de volgende grafieken is concreet en specifiek aangegeven op welke niveaus er vacatures gaan ontstaan in de periode door zowel vervanging als uitbreiding. De aantallen zijn in onderstaande tabel aangegeven per werkgever die verbonden is met het luchtvaartonderhoudscluster 33. Fig. 20 Personeelsvraag onderhoud Functie Niveau TiaT/ Qis int TiaT/ Qis ext. LCR bouw NDO inspecteur MBO Assemblage werktuigbouw MBO tot 4 Fokker Airborne LCW TMS 32 ROA 33 Een en ander sluit niet uit dat er een bredere vraag naar technici in de regio is. 23

24 Werkvoorbereider/calculator, monteur, engineer, verspaner, plaatwerker, composietwerker, interieurreparateur MBO 2+ tot Werktuigbouwkundige 10 Montage, demontage/ MBO composietreparateur tot 4 NDO inspecteur MBO Electrotechnicus MBO 10 Electrotechnicus HBO 3 Assemblage electra MBO 4 10 Assemblage mechatronica MBO 4 10 Assemblage werktuigbouw HBO 2 Assemblage electra HBO 2 Assemblage mechatronica HBO 2 Assemblage technische informatica HBO 2 Assemblage bedrijfskundig/ HBO 2 economisch Industrieel monteur 10 Totaal In onderstaande tabellen is de vraag naar personeel van de diverse sectoren per beroepsgroep opgesplitst in onderwijsniveaus. Fig. 21 beroepsvraag technisch maintenance onderverdeeld in niveaus 34 Maintenance VMBO MBO 2 MBO 3 MBO 4 HBO WO Elektromonteurs Elektrotechnici Werktuigbouwkundigen Installateurs Metaalbewerkers Civiel Technici Mechatronica Technisch bedrijfskundigen Fig. 22 beroepsvraag onderhoud onderverdeeld in niveaus 35 Luchtvaart VMBO MBO 2 MBO 3 MBO 4 HBO WO 34 Human Capital Roadmaps, Wise Up Tiat, LCR Bouw, Fokker, Airborne, LCW/Klu (Aviolanda) 2014: behoefte aan personeel voor

25 NDO inspecteur Assemblage werktuigbouw Werkvoorbereider/ calculator Monteur Engineer Verspaner Plaatwerker Industrieel monteur Composietwerker Interieurreparateur Assemblage electra Assemblage mechatronica Assemblage werktuigbouw Assemblage electra Assemblage mechatronica Assemblage technische informatica Assemblage bedrijfskundig/ economisch Logistiek De economische crisis is niet voorbij gegaan aan de Transport & Logistiek Sector. Met name in de periode tussen 2010 en 2014 zijn veel banen verloren gegaan. Daarnaast is in de crisisperiode een trend ontstaan waarbij Oost-Europese (vrachtwagen)chauffeurs via detacheringsconstructies zorgen voor verdringen op de Nederlandse arbeidsmarkt. Ook hierdoor is veel werkgelegenheid uit Nederland verdwenen. De crisis in de sector heeft ook direct gevolgen (gehad) voor de logistieke opleidingen. Regionale Opleidingscentra hebben gemerkt dat het plaatsen van studenten op leerwerkplekken niet meer vanzelfsprekend is. Deze onderwijsinstellingen kampen de laatste jaren dan ook met een steeds groter aantal studenten dat niet geplaatst kan worden. Dit heeft enerzijds te maken met het feit dat er krapte is op de arbeidsmarkt, anderzijds willen commerciële werkgevers en detacheerders ook steeds nadrukkelijker de krenten uit de pap halen en alleen de echte goede en goed gemotiveerde mensen aannemen. Nu de crisis over zijn hoogtepunt lijkt heen te zijn, dreigt een tekort aan goed gekwalificeerde en opgeleide mensen in de Transport en Logistieke sector te ontstaan. Aan de ene kant omdat de uitstroom met gepensioneerde medewerkers gestaag doorgaat, terwijl anderzijds met het aantrekken van de economie er veel banen bij komen. Huidige MBO opleiders kunnen echter op dit moment niet of nauwelijks al hun BBL studenten geplaatst krijgen voor een leerwerkplek in de Transport & Logistiek Sector. Het is dus van belang dat onderwijs, bedrijfsleven en vakbeweging de samenwerking opzoeken zodat meer mensen opgeleid en geplaatst kunnen worden in de sector Transport & Logistiek om te voorkomen dat er in de nabije toekomst niet voldoende en goed opgeleide mensen beschikbaar zijn om deze nieuwe banen te vullen. Naar aanleiding van overleg met regionale bedrijven en partijen in de regio West-Brabant is voorzien dat de komende twee jaar ca. 50 moeilijk vervulbare vacatures in de logistieke sector zullen 25

26 ontstaan. Bedrijven in de regio West-Brabant geven aan tekorten op de arbeidsmarkt te verwachten waardoor zij moeilijk vervulbare functies niet ingevuld zullen krijgen. Zonder adequate maatregelen zullen er niet voldoende mensen beschikbaar zijn voor deze vacatures. Scholing is hierbij het meest voor de hand liggende instrument en het belangrijke middel om de krapte op de arbeidsmarkt te minimaliseren. Nu al is te zien dat er een tekort ontstaat aan chauffeurs voor goederenvervoer en logistiek opgeleide medewerkers bij logistieke en transportbedrijven. 3.6 Conclusies De strategische ligging van West-Brabant tussen de wereldhavens van Antwerpen en Rotterdam geeft deze regio een grote logistieke en industriële kracht. De regio zet in op de economische topsectoren Maintenance, Logistiek en Biobased. De arbeidsmarkt wordt in West-Brabant gekenmerkt door 3 tendensen: - ontgroening en vergrijzing, - tekort aan technici, - verdringing van lager opgeleiden. Arbeidsmarkt Aanbod a. Daling van (potentiële) beroepsbevolking De regio West-Brabant kenmerkt zich door een sterke daling in de groei van de verwachte potentiele beroepsbevolking. In 2020 zal het aantal inwoners tussen 15 en 64 jaar ten opzichte van 2010 dalen met ruim personen (-4%) tot inwoners. Dit heeft een weerslag op de beroepsbevolking van de regio. De regio West-Brabant telde in 2008 een beroepsbevolking van personen, in 2040 zal deze naar verwachting bestaan uit personen. Een verschil van personen. Dit wordt o.a. veroorzaakt door een sterke vergrijzing. b. Door economische crisis sterke stijging werkloosheid De stijging van werkloosheid treft vooral ouderen en jongeren. De stijging blijft bij ouderen, jongerenwerkloosheid is iets aan het dalen. c. Beroepsgroepen en niveau Er zijn veel werkzoekenden in de beroepsgroepen techniek en logistiek op lager niveau. Bij hogere niveaus zijn geen werkzoekenden in deze beroepsgroepen. Dit betekent wel een potentieel van technisch geschoolden op lager niveau. De werkloosheid bevindt zich vooral op laag- en middelbaar niveau. Aanbod van werkzoekenden Als gevolg van ontgroening en vergrijzing krijgt West-Brabant te maken met een dalende (potentiële) beroepsbevolking. Door de economische crisis is de werkloosheid gestegen, waarbij de groep jongeren en ouderen het grootst is. Het betreft met name het lager en middelbaar niveau in de sector techniek en transport. Hieruit blijkt een potentieel aan technisch en transport personeel zit in de bestanden van UWV en gemeenten, maar dat deze geen aansluiting vinden op de arbeidsmarkt. Dit kan door het ontbreken van de juiste opleiding of ervaring (met name jongeren). De snel veranderende functies en steeds hogere eisen die gesteld worden door technologische ontwikkelingen, maakt dat er niet altijd een 1-op-1 match is tussen een functie en een oudere werkloze. 26