Bepalingenwijzer Medische Microbiologie Verzendmateriaal Bepalingenwijzer

Transcriptie

1 Bepalingenwijzer Medische Microbiologie In bepalingenwijzer van het laboratorium Medische Microbiologie vindt u een overzicht van alle testen die het laboratorium doet. In dit overzicht vindt u informatie over: hoe u materiaal moet aanleveren het ziektebeeld de minimale testhoeveelheid serum de frequentie waarmee plaatsvindt de maximale doorlooptijd (in werkdagen) de bewaarconditie van het testmateriaal Verzendmateriaal Het is belangrijk dat u het te testen materiaal aanlevert in het juiste bewaarmateriaal. Dit is nodig voor een goede uitvoering van de test. Heeft u nog vragen? Neem dan contact op met de Medische Microbiologie, (088) Bepalingenwijzer Acanthamoeba Adenovirus Ancylostoma Amoeben (serologie) Anti-DNAse Antrax Ascaris (serologie) Ascites kweek Aspergillus serologie AST (anti-streptolysine O) BAL Bartonella henselae Biopt en weefsel BK virus Bloedkweken algemeen Bofvirus Bordetella pertussis Borrelia burgdorferi Botweefsel, zie biopt en weefsel Bronchusspoelsel, zie BAL Brucella (serologie) Campylobacter CAPD vloeistof Catheter(tip) intravasaal Catheter intraventriculair/ lumbaal Chikungunya virus Chlamydophila pneumoniae Chlamydia psittaci Chlamydia trachomatis Clostridium difficile CMV Corynebacterium diphteriae (difterie) Coxiella Coxsackie Creutzfeld Jacob Cryptosporidium

2 Darmparasieten Dengue virus Difterie, zie Corynebacterium diphteriae Echinococcus (serologie) Epstein-Barr virus (EBV) Enterobius Enterovirus Filaria serologie Giardia lamblia, Giardasis Griep, zie influenza Genitaal- en SOA onderzoek Hantaan virus Helicobacter pylori Hepatitis A Hepatitis B Hepatitis C Hepatitis D/ Deltavirus Hepatitis E Histoplasma serologie HIV HSV Humaan Herpes virus type 6 (HHV6) Humaan Herpes virus type 7 (HHV7) Humaan Herpes virus type 8 (HHV8) Human T-cell Lymphotropic Virus (HTLV) Type I en II Influenza Japanse Encephalitis virus (serologie) JC virus Keel Kinkhoest, zie Bordetella pertussis Legionella pneumonia Leishmania Leptospirose (ziekte van Weil) LGV, lymfogranuloma venereum Liquor cerebrospinalis Loa loa, zie Filaria Lues serologie Lyme, ziekte van, zie Borrelia burgdorferi Lymfocytair choriomeningitis virus (LCMV) Malaria plasmodium Mazelen serologie Mond mrsa Mycobacteriën Mycoplasma gentialium Mycoplasma hominis Mycoplasma pneumoniae

3 Nasopharynx Neisseria gonorrhoeae Neisseria meningitidis Neus Norovirus Oog, conjunctiva Oog, cornea Oor, gehoorgang Oor, middenoor Papilloma virus Parainfluenza virus Parvo virus Paul Bunnell, zie EBV Pericardvocht Perineumuitstrijk PJP (pneumocystis jirovecii) PCR Pleuravocht Pneumokokken antigeensneltest Pneumokokken antistoffen Polio virus serologie Pus kweek Punctaat Puumala virus serologie, zie hantaan virus Quantiferon Q koorts, zie Coxiella Rabies virus Respiratoir panel/ pakket Rhinovirus Rickettsiae serologie Rotavirus RSV Rubella Salmonella Schimmels Schistosoma Shigella Shigatoxine producerende E.Coli (STEC) Sputum Streptoccus pneumoniae Strongyloides Taenia solium cysticerose serologie Tuberculose (zie mycobacteriën) Tick-borne Encephalitis Virus serologie Toxocara serologie Toxoplasmose Treponema pallidum, zie lues serologie Trichinella spiralis Trichomonas Trichuris trichiura Trypanosoma

4 Ureaplasma Urine (zie Genitaal- en SOA onderzoek) Vibrio cholerae VRE Varicella zoster (VZV) West Nijl Virus serologie Wond, abces, drainagevloeistof Yersinia Zika virus Uitgave: Medische Microbiologie MMB juli 2017

5 Onderdeel van Acanthamoeba extern onderzoek Is mogelijk Acanthamoeba is een parasiet die keratitis kan veroorzaken. Met name contactlenzen die niet goed schoongemaakt zijn, kunnen deze infectie veroorzaken. Acanthamoeba komen voor in water wat de infectiebron kan zijn. symptomen PCR Corneaschraapsel op UTM n.v.t. wattenstok in UTM voor ooguitstrijk kamertemperatuur extern 14 dagen Een positieve uitslag is passend bij een acanthamoeba keratitis Onderzoek wordt extern verricht

6 Adenovirus nvt Afhankelijk van leeftijd en immuun status: o.a. luchtweginfectie, conjunctivitis, diarree Symptomen van klinische infectie PCR voor het aantonen van actieve infectie Antigeen detectie (minder betrouwbaar dan PCR) PCR: Feces Naso-farynx-uitstrijk BAL Oog-uitstrijk Liquor Urine Sputum Antigeen detectie (in combinatie met Rotavirus): feces PCR: Feces: 100 mg vaste feces of 0.5.mL vloeibare feces Liquor: 500 µl Antigeen detectie: 100 mg vaste feces of 0.5.mL vloeibare feces steriel fecespotje wattenstok in UTM voor keeluitstrijk en ooguitstrijk liquorbuis

7 4 C PCR: extern Antigeen detectie: dagelijks PCR: maximaal 7 dagen Antigeen detectie: 1 dag steriel potje BAL, urine, sputum PCR: Een positieve PCR duidt doorgaans op actieve infectie. Antigeen detectie (vergeleken met ELISA): sensitiviteit 90% en specificiteit 100%. PCR wordt extern verricht, antigen bepaling wordt door HMC zelf verricht

8 Onderdeel van Hoeveelheid benodigd materiaal Amoeben (Entamoeba histolytica/dispar) Externe bepalingen Amoeben diagnostiek (altijd op afspraak of vooraf overleg arts-microbioloog) Abces, diarree infecties maagdarm stelsel Klinische symptomen Microscopie PCR Serologie (alleen zinvol bij verdenking extra-intestinale amoebiasis) Microscopie: Pus uit leverabces PCR Feces Serologie Stolbloed Stolbloed: 1000µl steriel potje voor punctaat of afgedopte spuit (punctaat) stolbuis met gel fecespotje microscopie: materiaal z.s.m. afgeven op laboratorium (verse, warme feces, binnen een half uur bij de afdeling Medische Microbiologie afgeven.)

9 pcr/serologie: Koelkast (2-8ºC) Referentie / interpretatie van Microscopie: dagelijks Microscopie: maximaal 4 dagen PCR: maximaal 7 dagen Serologie: maximaal 14 dagen Positieve PCR past bij een actieve infectie Aantonen van amoeben in microscopie past bij actieve infectie. Serologie en PCR worden extern verricht

10 Onderdeel van Ancylostoma (mijnworm) Wormeieren Mogelijk, ook onderdeel van wormeieren en cysten Besmetting vindt plaats via contact tussen de huid en aarde die is besmet met ontlasting waarin larven leven (Ancylostoma kan ook via besmet voedsel tot een infectie leiden). De larve dringt de huid binnen en reist via de lymfeklieren naar de longen. Dit leidt tot jeuk en huiduitslag waar de larven zijn binnengedrongen, en tot hoesten en piepende ademhaling door hun aanwezigheid in de longen. Via opgehoest en ingeslikt slijm dalen de larven af naar hun uiteindelijke doel: de maag en darmen. Hier zuigen ze zich aan de darmwand vast en leven van het bloed. Besmetting met de worm leidt tot weinig of geen darmklachten, die bovendien niet typisch zijn. Het uit zich bij volwassenen in lichte buikpijn. Bij heel ernstige infecties bij kinderen en zwangere vrouwen in derdewereldlanden kan bloedarmoede optreden. In de meest extreme gevallen ontstaan koorts, vertraagde groei en hartfalen. Meestal is de infectie echter vrij onschuldig, en vrij makkelijk te verhelpen met medicijnen. Symptomen, eerste ziektedag PCR Feces 1 gram Steriel fecespotje 4 C, maximaal 24 uur onbekend Maximaal 14 dagen In plaats van PCR kan ook feces op wormeieren en cysten worden aagevraagd. Vermeld dan specifiek de vraag Ancylostoma.

11 Onderdeel van - Anti-DNAse Nee, altijd in combinatie met anti-streptolycine-o (AST) Streptokokken behoren tot de belangrijkste en meest voorkomende ziekteverwekkers bij de mens. Tot de complicaties van groep A Streptokokkeninfectie behoren het acuut gewrichtsreuma en acute glomerulonephritis Symptomen, eerste ziektedag Serologie Serum 1 ml stolbuis Kamertemperatuur, <24 uur 1 x per week (op dinsdag) maximaal 8 dagen Vooral het beloop van de antistof productie is van betekenis. Bij Streptokokken-infectie kan anti-streptolysine O aanvullende informatie geven. Daarom is het soms nodig een 2e monster in te sturen met een interval van circa 3 weken.

12 Onderdeel van - Antrax (Bacillus anthracis) nvt Cutane vorm Respiratoire vorm (wolsorteerdersziekte) Intestinale vorm Welke symptomen er zijn vermelden. Altijd vooraf overleggen met artsmicrobioloog. Bacteriologische kweek Gram-preparaat Wondvocht Weefsel bloedkweken Pus of weefsel: 1 ml of 1 cm 3 kweekstok voor wondkweek wattenstok voor wonduitstrijk Gramkleuring steriel potje voor insturen weefsel bloedkweekflesjes Kamertemperatuur, 24 uur

13 dagelijks maximaal 7 dagen Het aantonen van Bacillus anthracis is passend bij de aandoening. Dit is een meldingsplichtige ziekte (groep C) voor de GGD. Confirmatie van een positieve bevinding vindt plaats in een extern laboratorium.

14 Onderdeel van Hoeveelheid benodigd materiaal Ascaris lumbricoides (spoelworm) Onderzoek op wormeieren nee Worminfectie Klinisch beeld, eosinofielie Microscopie, Serologie feces TFT: Vullen tot aan de rode pijl Fecespotje: minimal ter grootte van een walnoot of de worm zelf Serologie: 1ml serum Triple feces test (TFT) Tenminste 5 ml dunne feces of fecesportie ter grootte van een walnoot Triple feces test steriel fecespotje Stolbuis voor serologie Referentie / interpretatie van 4 C Microscopie: werkdagen Serologie: onbekend (extern onderzoek) Microscopie: 1-4 dagen Serologie: 2-3 weken Aantonen van eieren is bewijzend voor infectie. Bij hoge verdenking op een infectie en negatieve diagnostiek dient herhaald te worden.

15 Ascites kweek Onderdeel van - Standaard wordt een banale kweek verricht. De volgende onderzoeken kunnen apart worden aangevraagd Gisten en schimmels Mycobacteriën Peritonitis Symptomen, vermeld eventueel antibioticumgebruik Aerobe kweek Anaerobe kweek Afname ascites: desinfecteer de huid met 70% alcohol en wacht tot dit is opgedroogd aspireer ascites in spuit ascites minimaal 2ml Of Afgedopte spuit steriel potje Kamertemperatuur, 24 uur dagelijks Banale, gisten, schimmel kweek maximal 7 dagen, extern onderzoek kan tot 14 dagen duren. TBC 2-3 maanden. Een juiste interpretatie van is afhankelijk van: juiste afname ascites is in principe een steriel materiaal -

16 Onderdeel van Aspergillus (schimmel) Gist en schimmelkweek variërend symptomen Mycologische kweek Stolbloed: serologie (galactomannan) Afhankelijk locatie infectie (mycologische kweek) Stolbloed (serologie, galactomannan) BAL (mycologische kweek en/of serologie) Stolbloed: 1000µl BAL voor Galactomannan: 1000µl kweekstok voor mycologische kweek Steriel potje voor mycologische kweek Stolbuis voor serologie Kamertemperatuur, 24 uur Mycologische kweek: dagelijks Serologie: maximaal 7 dagen Kweek: maximaal 7 dagen

17 Interpretatie van een gevonden Aspergillus is afhankelijk van klinisch beeld, hoeveelheid en soort gekweekte Aspergillus en evt beeldvorming. Galactomannan is een antigeen dat kan vrijkomen in het bloed tijdens een invasieve infectie met Aspergillus fumigatus. Bij neutropene patienten, is sensitiviteit resp. specificiteit van de test volgens de literatuur: serum 81% - 96% resp 77%-85% BAL 76% resp 94% De sensitiviteit bij niet-neutropene patienten is fors lager. Fout-positieve serum uitslagen (1-5%) kunnen zich voordoen bij kinderen, bij patiënten die cyclofosfamide, antibiotica (piperacilline-tazobactam), of antifungale middelen gebruiken, en bij patiënten die in het maag-darmkanaal uitgebreid besmet zijn met voedsel dat sporen van Aspergillus species bevat. Galactomannan wordt extern verricht

18 Onderdeel van AST (anti-streptolysinetiter) n.v.t. Altijd in combinatie met antidnase Streptokokken behoren tot de belangrijkste en meest voorkomende ziekteverwekkers bij de mens. Tot de complicaties van groep A Streptokokkeninfecties behoren het acuut gewrichtsreuma en de acute glomerulonefritis Symptomen, eerste ziektedag serologie serum Serum: 1 ml Stolbuis voor serologie Kamertemperatuur, < 24 uur 1x per week (dinsdag) Maximal 8 dagen Streptolysine O is een enzym dat door de meeste groep A Streptokokken geproduceerd wordt. Dit enzym is een van de vele antigenen van Streptokokken dat een antistofproductie bij geïnfecteerde patiënten opwekt. Vooral het beloop van de AST is van betekenis. Bij Streptokokken-infecties kan anti-dnase B aanvullende informatie geven. De normale waarden kunnen variëren met de leeftijd, het seizoen van het jaar en geografisch gebied, de bovengrens van normaal voor antistreptolysine O titers bij kleuters is < 100 IU/ml, en bij de schoolgaande kinderen of jonge volwassenen ligt het meestal tussen IU/ml. Het gemiddelde is in elk geval <200 IU/ml. Titers groter dan de bovengrens (200 IU/ml) zijn een indicatie voor een streptokokkeninfectie. Bij een acute streptokokkeninfectie zal de antistreptolysine-o titer stijgen na een week tot een maximum binnen 3-5 weken. De titer daalt tot de pre-infectie niveau in ongeveer 6-12 maanden.

19 Onderdeel van Broncho-alveolaire lavage (BAL) n.v.t. Mycobacteriën Schimmels Chlamydia Mycoplasma Legionella PJP Virussen variërend, eventueel legionella risico, TBC risico Banale kweek Mycologische kweek Mycobacteriën: kweek, PCR, kleuringen (auramine en evt. ZN) PJP: PCR Bacteriën/ virussen: PCR BAL Afhankelijk van het aantal onderzoeken. >3 ml 4 C, < 24 uur Dagelijks Tbc: werkdagen Steriel potje Banale, gisten, schimmel kweek maximal 7 dagen, extern onderzoek kan tot 14 dagen duren. TBC 2-3 maanden. Alle pathogene micro-organismen worden uitgewerkt. Echter, contaminatie bij het afnemen van het materiaal is niet uit te sluiten. PJP PCR wordt extern verricht

20 Bartonella henselae ja kattekrabziekte Symptomen, eerste ziektedag Serologie PCR Serum Biopt/weefsel, liquor, punctaat, pus (PCR) stolbuis met gel voor serologie steriel potje voor weefsel afgedopte spuit (punctaat) Kamertemperatuur, < 24 uur Serologie: 2x per week PCR: werkdagen Serologie: maximaal 14 dagen PCR: maximaal 14 dagen liquor buis IgM, een zeer hoge IgG titer en/of een tenminste 4-voudige titerstijging in gepaard serum duiden op infectie. Een positieve PCR duidt op infectie. Zowel serologie als PCR worden extern verricht.

21 Onderdeel van Biopt en weefsel n.v.t. Mycobacteriën (tbc) Schimmels variërend Afname locatie, klinisch beeld kweek - Dit is afhankelijk van de mogelijkheden. 4 C, < 24 uur dagelijks steriel potje 5-7 dagen Weefsels heupen/ knieën: 7-10 dagen Elk isolaat uit steriele ruimtes wordt als relevant beschouwd. Echter, contaminatie bij het afnemen van het materiaal is niet uit te sluiten. n.v.t.

22 Onderdeel van BK virus n.v.t. n.v.t. BK virus in met name relevant in patiënten na niertransplantatie. Symptomen, immuunstatus PCR EDTA-bloed urine EDTA 2 ml Urine 2 ml buis voor EDTA bloed 4 C, < 24 uur 1x per week 1-2 weken steriel potje De uitslag is negatief wanneer geen genoom wordt aangetoond. De interpretatie van positieve uitslagen in afhankelijk van soort materiaal en immuun status van de patiënt. Onderzoek wordt extern verricht. In overleg kan PCR binnen (<3 werkdagen bekend zijn).

23 Onderdeel van Bloedkweken Aerobe en anaerobe fles Bij verdenking endocarditis vermelden! Brucella, histoplasma, schimmels vermelden Mycobacteriën Sepsis Klinisch beeld Bij verdenking endocarditis vermelden! (deze kweken worden langer geïncubeerd) kweek Bloed afgenomen direct in bloedkweek flesjes Bij afname van bloed wordt automatisch juiste hoeveelheid afgenomen door vacuüm in het flesje setje met twee bloedkweekflesjes PED flesje bij kleine kinderen afname instructie Een aanvraag op het kweken van micro-organismen uit bloed bestaat uit het afnemen van drie bloedkweeksets. bloedkweek algemeen Onmiddellijk twee bloedkweeksets afnemen /patiënten met het liefst voordat met de antimicrobiële levensbedreigende sepsis therapie wordt gestart. Eén bloedkweekset uit de rechter arm, de andere bloedkweekset uit de linker arm. Verdenking op bacteriemie onder antimi crobiële therapie welke niet onderbroken kan worden bij verdenking endocarditis, Brucellose of schimmels De derde bloedkweekset afnemen na één uur, hierbij is het niet van belang uit welke arm het bloed wordt afgenomen. de 3 bloedkweksets afnemen zo mogelijk op momenten van lage antibiotica concentratie 3 bloedkweeksets afnemen binnen 24 uur met een tussenpoos van ten minste 1 uur. Op dag 2 of 3 nogmaals 2 bloedkweeksets, tenzij eerder afgenomen kweken al positief zijn bevonden. De huid wordt voor bloedafname gedurende 30 seconden gedesinfecteerd met een oplossing van 0,5 % chloorhexidine in alcohol 70 % (gebruik geen jodium voor desinfectie, daar dit het materiaal van de dop kan aantasten). Bloed wordt afgenomen door veneuze punctie met het vacutainer-systeem in 2 flesjes, bestemd voor aerobe (dop grijs/blauw) respectievelijk anaerobe (dop oranje/goud) kweek. Voor jonge kinderen één PED fles (dop roze/aluminium). De doppen tevoren desinfecteren. Nadat het gewenste

24 volume bereikt is, fles op tijd terugtrekken. Let op expiratiedatum. Geen patiëntetiket op de fles. De barcodesticker van bloedkweekfles op de linkervoorzijde van het aanvraagformulier plakken. Kamertemperatuur of stoof dagelijks Negatieve bloedkweek staat 5 dagen in het systeem alvorens deze negatief gerapporteerd wordt. Bij vermelding van endocarditis of verdenking schimmels, histoplasma of Brucella op het aanvraagformulier: langere incubatie. Alle positieve bevindingen zijn in principe relevant en worden door de artsmicrobioloog doorgebeld. Op basis van de uitslag in combinatie van het klinisch beeld kan in onderling overleg met de aanvrager worden besloten dat het contaminatie kan zijn. n.v.t.

25 - Bofvirus Parotitis epidemica Complicaties (zeldzaam): aseptische meningitis, encefalitis, epididymo-orchitis, oöforitis, gehoorverlies, pancreatitis, thyroïditis, artritis, mastitis, glomerulonefritis, trombocytopenie, cerebellaire ataxie en myocarditis Symptomen en vaccinatiestatus. Serologie (IgG en IgM) PCR Serologie: serum of EDTA plasma PCR: keeluitstrijk, speeksel of urine Serum: 1 ml PCR: 500 μl stolbuis met gel voor serologie wattenstok in UTM voor keeluitstrijk steriel urine, sputum Serum en plasma: kamertemperatuur, < 24 uur Keeluitstrijk, speeksel, urine: kamertemperatuur, < 24 uur

26 onbekend (extern onderzoek) Serologie: maximaal 14 dagen PCR: maximaal 14 dagen Bij ongevaccineerden is de meest aangewezen test het aantonen van IgM-antistoffen in het serum. Deze kunnen meestal na 3 dagen na de eerste ziektedag worden aangetoond en zijn tot enkele weken na de ziekte nog goed aantoonbaar. Bij gevaccineerden die alsnog bofparotitis ontwikkelen is de sensitiviteit van de IgM-antistofbepaling onvoldoende. Bij gevaccineerden wordt dan ook PCR aangeraden voor de diagnostiek van bof. Een (minstens) viervoudige titerstijging van IgG-antistoffen is eveneens bewijzend voor een recente infectie. Deze bepaling is zeer betrouwbaar maar vereist 2 bloedmonsters. Het eerste monster moet (bij voorkeur) binnen 3 dagen na de eerste ziektedag worden afgenomen, het tweede 14 dagen na de eerste ziektedag. Een positieve PCR is bewijzend voor een infectie Dit onderzoek wordt extern verricht. In overleg kan PCR binnen (<3 werkdagen bekend zijn). Bof is een meldingsplichtige ziekte groep C.

27 Bordetella (para)pertussis ja kinkhoest Symptomen, eerste ziektedag, antibioticumgebruik Kweek (bij ziekteduur < 3 weken) PCR (bij ziekteduur < 3 weken) Serologie (bij ziekteduur > 3 weken) Nasopharynxuitstrijk (kweek en PCR) Serum: IgA tegen B. pertussis IgG tegen het toxine Serum: 1 ml wattenstok met koolstofmedium voor kweek wattenstok in UTM voor PCR Afname instructie/ achtergrondinformatie stolbuis met gel voor serologie Een nasopharyngeale uitstrijk levert de beste kweekresultaten op. Afname door middel van flexibele metalen nasopharynxwat. Direct na afname wattendrager in het bijgeleverde transportmedium plaatsen. De overleving van de bacterie in dit transportmedium is beperkt. De kweek dient zo snel mogelijk ingezet te worden, Het liefst ter plekke kweek inzetten, uiterlijk binnen 1uur. 1. Microbiologische diagnostiek Kweekafname is zinnig in de catarrale en de vroege paroxysmale fase. In de paroxysmale fase komen de antistoffen langzaam op (de serologie geeft de diagnose dus meestal pas achteraf).

28 Kortom: In vroege fase: nasopharynxuitstrijk In latere fase: éénpuntsserologie Het beste resultaat m.b.v. serologie blijft de tweepuntsserologie (tweede monster 2-3 weken na eerste monster afnemen. Indien de uitslag van het eerste monster voldoende hoog is, is een tweede monster niet nodig. Het RIVM verzorgt de serologie. 2. PCR in de vroege fase mn. 3. Klinisch beeld Incubatie: 7 dagen (range 6-20) Infectieus: vanaf ziekteverschijnselen tot 2-3 weken in de paroxysmale fase. Indien met antibiotica behandelt: na 5 dagen niet meer infec tieus. Catarrale fase: milde bovenste luchtweginfectie(hoest, conjunctivitis, snotteren). Na 7-10 dagen: frequenter en intenser hoesten. Geen of geringe koorts. Wisselende beelden. Paroxysmale fase: ernstige en frequente hoest. Aanvalsgewijs staccato hoesten. 2-4 weken. Convalescentie fase: langzame afname 2-8 weken. Kweek: 4 C, < 24 uur PCR en stolbuis: kamertemperatuur, < 24 uur Kweek: dagelijks PCR: onbekend Serologie: werkdagen Kweek: 7-10 dagen PCR: maximaal 14 dagen Serologie: maximaal 4 dagen De kweek heeft een lage sensitiviteit, vier weken na het begin van ziekte is deze vrijwel altijd negatief PCR heeft een hogere sensitiviteit, maar moet evenzeer zo vroeg mogelijk in de ziekte worden afgenomen De interpretatie van de serologie is afhankelijk van leeftijd en klinische gegevens Vaak volstaat eenpuntsserologie, behalve in het geval dat (1) de antistoftiters in het eerste monster onder het niveau van infectie liggen of (2) < 1 jr geleden is gevaccineerd. Dan dient een tweede serummonster te worden onderzocht. PCR wordt extern verricht. In overleg kan PCR binnen (<3 werkdagen bekend zijn)

29 Borrelia burgdorferi sensu lato (s.l.) ja Ziekte van Lyme Symptomen Eerste ziektedag Tekenbeet Serologie (EIA en immunoblot) PCR Serum (antistoffen) Liquor (antistoffen en PCR), altijd in combinatie met serum insturen (maximal 21 dagen interval) Gewrichtspunctaat (PCR) Oogkamervocht (PCR) Biopt/weefsel (PCR) Serum: 1 ml Liquor (antistoffen): 1 ml Overig (PCR): 0.5 ml stolbuis met gel liquorbuis virustransportmedium voor PCR op weefsel Afgedopte spuit voor gewrichtsvocht

30 het onderzoek Kamertemperatuur, < 24 uur Serologie: 1x per week PCR: 1x per week Serologie: 1-8 dagen Serum-liquor paar / PCR: maximal 14 dagen Op serum wordt altijd IgG en IgM screening m.b.v. EIA gedaan. Als de EIA positief is, dan wordt bevestigd met de immunoblot. IgM en/of IgG antistoffen kunnen langer dan 1 jaar (IgM) of vele jaren (IgG) aantoonbaar blijven. De sensitiviteit van IgG bij > 8 weken bestaande infectie is > 98%. Een negatieve IgG maakt een infectie dan onwaarschijnlijk. Liquor wordt onderzocht als het serum positief is. Bij vroeg behandelde infectie kan de seroconversie uitblijven (9 41%). IgM IgG interpretatie Geen infectie - - Windowfase (herhaal onderzoek bij kort bestaande klachten na 4 6 weken) - of n.d.* + + of n.d. - of n.d. - of n.d. + Bij herhaling en langer dan 6-8 weken klachten: geen infectie Bij kort bestaande klachten/sterke klinische verdenking: herhaal onderzoek na 2 weken Acute infectie Aspecifieke IgM, herhaal onderzoek na 4 weken Acute infectie Actieve infectie - + Infectie in het verleden * n.d. = niet doorslaggevend - Indien serologie positief is, dan wordt automatische en blot verricht. - Bij verdenking neuroborreliose serum-liquor paar bij voorkeur dezelfde dag agfenomen, maximal interval 21 dagen - De serum-liquor paar en PCR worden extern verricht.

31 Onderdeel van Brucella antistoffen n.v.t. Ja, altijd i.o.m. arts-microbioloog Brucellose heft veel aspcifieke symptomen. Recidiverende koorts incombinatie met hoofdpijn, vermoeidheid, lusteloosheid, zweten en gewrichtsklachten. serologie stolbuis Serum 2 ml stolbuis met gel voor serologie Kamertemperatuur, maximaal 24 uur Onbekend (extern onderzoek) Maximaal 14 dagen Brucellose is een meldingsplichtige ziekte, groep C

32 Onderdeel van Campylobacter spp. Feces, algemeen nee Gastro-enteritis PCR Feces Tenminste 5 ml dunne feces of fecesportie ter grootte van een walnoot steriel fecespotje 4 C, maximaal 24 uur dagelijks 1 tot 5 dagen Een positieve PCR wordt standard bevestigd d.m.v. kweek, inclusief gevoeligheidsbepaling. Een negatieve kweek sluit een infectie met Campylobacter spp. niet geheel uit. De infectie is over het algemeen zelf-limiterend. Bij immuun competente personen is behandeling zelden geïndiceerd.

33 Onderdeel van Hoeveelheid benodigd materiaal CAPD vloeistof nee Mycobacteriën Schimmels peritonitis symptomen kweek CAPD vloeistof > 1 ml Bij voorkeur in afgedopte spuit (punctaat) afgedopte spuit of 4 C, < 24 uur steriel potje met rode dop Referentie / interpretatie van dagelijks 3-5 dagen Elk isolaat uit steriele ruimtes wordt als relevant beschouwd. Echter, contaminatie bij het afnemen van het materiaal is niet uit te sluiten.

34 Onderdeel van Catheter(tip) intravasaal n.v.t. n.v.t. Lijnsepsis Soort catheter, locatie catheter, klinisch beeld Kweek op bacteriën, gisten Catheter, cathetertip n.v.t. 4 C, < 24 uur dagelijks maximaal 7 dagen steriel potje n.v.t. Interpretatie van kweek i.c.m. klinische symptomen en andere (bloed)kweken. Bij verdenking op een lijnsepsis ook 2 sets bloedkweken afnemen: 1 set uit de lijn en 1 set uit een perifeer infuus. Het routinematig kweken van lijntips is niet zinvol.

35 Onderdeel van Catheter intraventriculair / lumbaal n.v.t. Draingerelateerde meningitis Soort catheter: EVD of ELD, klinisch beeld Kweek op bacteriën, gisten Extraventriculair drain (tip), Extralumbale drain (tip) n.v.t. 4 C, < 24 uur dagelijks steriel potje maximaal 7 dagen Interpretatie van kweek i.c.m. klinische symptomen en andere (liquor)kweken. Bij verdenking op een drain gerelateerde meningitis eveneens liquor insturen voor kweek. Het routinematig kweken van EVD s en ELD s is niet zinvol. n.v.t.

36 Chikungunya Onderdeel van - - Klinische informative Infecties met chikungunya virus veroorzaken plotseling opkomende hoge koorts, spier- en gewrichtspijn, hoofdpijn, lichtschuwheid en huiduitslag. Infecties zonder ziekteverschijnselen komen niet vaak voor. De symptomen kunnen variëren van milde tot ernstige klachten. Ernstige klachten komen vaker voor bij pasgeborenen, oudere mensen of volwassenen die lijden aan andere ziekten. De acute symptomen na een infectie met chikungunyavirus verdwijnen meestal binnen 1-2 weken, maar de gewrichtspijnen (artritis) kunnen lang aanhouden (maanden tot jaren). Complicaties treden slechts zelden op. Symptomen, welk land bezocht is Serologie IgM en IgG (Als de klachten een week bestaan, kan de infectie worden aangetoond met serologisch onderzoek, bij zeer vroege infecties is PCR eventueel beschikbaar) Serum (PCR: EDTA) Serologie: 2mL (PCR: EDTA 2mL) Serologie: PCR: kamertemperatuur Onbekend (wordt extern verricht) Uitslag veelal na dagen bekend

37 IgM positief is passend bij een recente infectie. IgG past bij een doorgemaakte infectie. Kruisreactie met andere virussen is mogelijk. Onderzoek wordt extern verricht. Chikungunya is meldingsplichtig (groep C) in Caribisch Nederland: Bonaire, St. Eustatius, Saba). Chikungunyakoorts is een infectieziekte die wordt veroorzaakt door het chikungunya virus. Dit virus kan worden overgedragen door muggen die overdag steken. Chikungunya komt voor in gebieden rond de Indische oceaan, in een deel van Afrika en op de eilanden in de Caraïben. In zuid Europa wordt dit virus soms ook gevonden. Het gebied waar chikungunya voor komt breidt zich steeds verder uit.

38 Onderdeel van Chlamydia trachomatis Bij SOA screening wordt ook altijd PCR op C. trachomatis verricht Hoeveelheid benodigd materiaal Uro-genitale infecties Pelvic inflammatory disease (PID) Chlamydia proctitis Conjuctivitis, naso-pharyngeale infectie, pneumonie Symptomen, screening. PCR Serologie IgG Cervixuitstrijk Vaginauitstrijk Urethrauitstrijk Rectumuitstrijk Keeluitstrijk Urine, first void! Conjunctivauitstrijk Serum/ liquor (voor antistoffen) Urine: 3 ml Serum: 2mL Geel: Aptima Urine Swab: voor urine Wit: Aptima Unisex swab: voor cervix, urethra, keel, conjunctiva of anus Oranje: Aptima Vaginal Swab: voor vaginale swabs stolbuis met gel (voor Chlamydia IgG) Bewaar- /transportcondities liquor buis voor serologie Aptima swabs: kamertemperatuur Urine: 4 0 C PCR: werkdagen Serologie 1x per week Serovar Typering PCR: Onbekend (wordt extern verricht)

39 Referentie / interpretatie van het onderzoek PCR: 1-3 dagen Serologie: maximaal 7 dagen Serovar Typering PCR: 14 dagen Positieve PCR is bewijzend voor een infectie. Na een succesvolle behandeling kan de PCR nog circa een maand positief blijven. Serologie wordt uitgevoerd om een in het verleden doorgemaakte infectie met Chlamydia trachomatis vast te stellen. Voor het vaststellen van een recente infectie moet een PCR worden verricht. Anuswatten die positief zijn voor Chlamydia trachomatis worden automatisch verstuurd voor genotypering om LGV geassocieerd serovar aan te tonen.

40 Onderdeel van Chlamydophila pneumoniae ja Pneumonie, tracheobronchitis Symptomen PCR PCR: Sputum B.A.L. Keeluitstrijk PCR: 0.5 ml wattenstok in UTM voor keeluitstrijk steriel potje met rode deksel voor sputum Kamertemperatuur, < 24 uur PCR: werkdagen PCR: 1-3 dagen Een positieve PCR is bewijzend voor infectie. -

41 Onderdeel van Chlamydophila psittaci Alleen invullen als onderdeel van een pakket ja Psittacose, ornithose, papegaaienziekte Symptomen, blootstelling aan (zieke) vogels? PCR, serologie PCR: Sputum BAL Keeluitstrijk Serologie: Stolbuis, liquor PCR: 0.5 ml Serum: 2ml wattenstok in UTM voor keeluitstrijk steriel potje met rode deksel voor sputum Stolbuis voor serologie

42 liquor buis voor serologie Kamertemperatuur, < 24 uur PCR: werkdagen PCR: 1 3 dagen Een positieve PCR is bewijzend voor infectie. -

43 Onderdeel van Clostridium difficile n.v.t. - Diarree, meestal bij recent antibiotica gebruik symptomen Antigeenbepaling (toxine bepaling) Kweek Feces 100 mg vaste feces of 0.5.mL vloeibare feces fecespotje kamertemperatuur dagelijks Antigeenbepaling : 1 dagen Kweek: 3-5 dagen Bij negatieve test en blijvende klachten eventueel na 5 dagen herhalen. Bij een positieve test is controle niet zinvol: ook na succesvolle behandeling blijft toxine nog geruime tijd in feces aantoonbaar. Kinderen <1 jaar zijn vaak asymptomatisch gekoloniseerd met Clostridium: bepaling derhalve niet zinvol. Standaard wordt een sneltest verricht en een kweek ingezet. In uitbraak situatie kan in overleg met de arts-microbioloog typering worden ingezet. Dat onderzoek wordt extern verricht.

44 Cytomegalovirus (CMV) Onderdeel van - Ja Immuuncompetenten: vaak asymptomatisch. Soms is er sprake van een mononucleose-achtig beeld (koorts, keelpijn, lymfkliervergroting, malaise, lymfocytose en leverfunctiestoornissen). Immuungecompromiteerden: CMV kan een ernstige gedissemineerde infectie veroorzaken. Bij transplantatiepatiënten gaat het vaak om interstitiële pneumonie en hepatitis; bij hiv-geïnfecteerden met een laag CD4-getal om colitis, retinitis en encefalitis. Congenitale infecties: zeer divers klinisch beeld (van asymptomatische infectie tot ernstige neurologische complicaties). Symptomen, screening Serologie PCR (kwalitatief/ kwantitatief) Stolbuis met gel (voor serologie) Vruchtwater (voor aantonen congenitale infectie) Urine (voor aantonen congenitale infectie bij pasgeborenen) Speeksel (voor aantonen congenitale infectie bij pasgeborenen) Liquor EDTA plasma (Gedissemineerde CMV infectie) 2 ml serum, 10 ml EDTA, 1mL-2mL: vruchtwater, urine en liquor. stolbuis met gel (voor serologie) liquorbuis EDTA buis

45 Koelkast, < 24 uur werkdagen steriel potje voor urine / vruchtwater 1-4 dagen (serologie) 1-3 werkdagen (14 dagen) (PCR) Voor de diagnostiek van een recente CMV infectie (primo-infectie) wordt een CMV-IgM, CMV-IgG verricht. Indien de IgM positief is wordt automatisch een aviditeitstest voor CMV-IgG toegevoegd om verdere informatie te geven over de fase van de infectie. IgM pos, IgG neg/pos, laag avide IgG: passend bij een recent opgelopen infectie met CMV (< 3 maanden geleden) IgM pos, IgG pos, hoog avide IgG: passend bij een in het verleden opgelopen infectie (>3 maanden geleden) IgM neg, IgG pos: passend bij een in het verleden opgelopen infectie met CMV Voor het aantonen van een immuunstatus volstaat het bepalen van CMV-IgG. Congenitale CMV: Bij de verdenking op een CMV-infectie zal bij een zwangere serologisch onderzoek worden verricht. Het ontbreken van IgM antistoffen of het ontbreken van een significante titerstijging van IgG bij de moeder sluit een congenitale cytomegalovirusinfectie bij de foetus niet uit. CMV-infectie bij de foetus kan worden aangetoond door een positieve CMV-PCR in vruchtwater. Een congenitale CMV bij een pasgeborenen kan worden aangetoond door een positieve CMV-PCR op urine of speeksel afgenomen binnen 2-3 weken na de geboorte. Serologie voor CMV wordt intern verricht. PCR voor CMV wordt extern verricht.

46 Corynebacterium diphtheriae (en C. ulcerans), Difterie Ja, alleen in overleg met dienstdoend microbioloog Ziekteverschijnselen zijn afhankelijk van de plaats van de infectie. Er wordt onderscheid gemaakt tussen respiratoire difterie en cutane difterie. Als de ademweg (keel, luchtpijp en longen) geïnfecteerd is, verloopt de ziekte ernstiger. De patiënt heeft koorts en kan ernstig ziek worden met benauwdheid. Bij difterie kan men twee typen complicaties onderscheiden: lokale complicaties door membranen en oedeem (verstikkingsgevaar) en systemische complicaties als gevolg van de toxine (hoe ernstiger de primaire infectie, des te groter de kans op complicaties door de toxine). Symptomen. Vaccinatiestatus. Kweek Afhankelijk van locatie: neusuitstrijk, keeluitstrijk, wonduitstrijk Stevig, bij voorkeur onder elk (pseudo)membraan en alle witte plekjes en ontstoken gebieden, in de keel te wrijven. Materiaal via de neus van de achterste nasofarynxwand afnemen. Huidlaesies eerst ontdoen van schilfers en korsten en reinigen met fysiologisch zout alvorens de wattenstok stevig in de laesie te drukken. - wattenstok (transwab) Zo snel mogelijk naar het laboratorium kamertemperatuur, binnen 2-3 uur dagelijks maximaal 7 dagen Bij een positieve kweek voor C. diphtheriae / ulcerans wordt de toxigeniciteit vervolgens elders bepaald. Alleen diagnostiek naar C. diphtheriae insturen na overleg dienstdoend microbioloog Difterie is een meldingsplichtige ziekte van groep B1 en dient binnen 24 uur aan de GGD te worden gemeld.

47 Onderdeel van Coxiella burnettii Alleen invullen als onderdeel van een pakket ja Q-koorts. C. burnettii kent twee antigene fases, I en II. Bij een acute of recente infectie staan antistoffen tegen fase II op de voorgrond, bij een chronische infectie antistoffen tegen fase I. Verdenking acute of chronische infectie (1 e ziektedag!!) PCR (< 21 dagen na 1 e ziektedag) Serologie (gepaarde serummonsters met interval van 2-3 weken): IgM en IgG tegen fase I IgM en IgG tegen fase II PCR: serum of EDTA-plasma Serologie: serum Serologie: 250 µl PCR: 500 µl stolbuis met gel EDTA-buis Kamertemperatuur, < 24 uur Daarna 4 C werkdagen maximaal 14 dagen IgM tegen fase II is ca. 2 3 weken na de eerste symptomen aantoonbaar. De PCR wordt dan negatief. Deze IgM antistoffen blijven nog maanden aantoonbaar. Fout-positieve IgM tegen fase II komt voor bij Legionella-, Bartonellaen acute EBV infectie en in de zwangerschap. Een solitair positieve IgM tegen fase II uitslag dient bevestigd te worden met een twee serummonster met seroconversie voor IgG fase II. Seroconversie treedt bij de meeste mensen na 2 weken op, maar sommige duurt het langer. Een positieve PCR is bewijzend voor Q-koorts. Bij IgM en IgG fase I en II positief kan er sprake zijn van recent doorgemaakte infecte of chronische ziekte. Er dient een tweede serummonster onderzocht te worden.

48 Acute Q-koorts is een meldingsplichtige infectieziekte van groep C. Dit onderzoek wordt extern verricht.

49 Coxsackie virus Onderdeel van - Coxsackievirussen behoren tot de enterovirussen. Ze kunnen allerlei verschijnselen geven, variërend van koorts zonder andere verschijnselen tot keelpijn, diarree, braken, huiduitslag, aanvallen van spierpijn, leverontsteking en ontsteken van het hartzakje. Bij baby's verloopt een coxsackievirusinfectie soms zeer ernstig, met bijvoorbeeld hersenvliesontsteking, bloedvergiftiging of longontsteking. Ook is het coxsackievirus de veroorzaker van hand-, voeten mondziekte Verdenking acute of chronische infectie (1e ziektedag!!) PCR (enterovirus) Serologie (bij voorkeur gepaard monster met 2-3 weken interval) PCR: keeluitstrijk, liquor, EDTA bloed, feces Serologie: serum Serologie: 250 µl PCR: 500 µl stolbuis met gel EDTA-buis wattenstok in UTM voor keeluitstrijk

50 buis voor liquor Fecespotje Kamertemperatuur, < 24 uur Daarna 4 C PCR: werkdagen Serologie: onbekend PCR: 1-4 dagen Serologie: maximal 14 dagen Serologie wordt extern verricht

51 Creutzfeldt-Jacob ziekte (variant) Onderdeel van - Een aanvraag voor diagnostiek naar CJD of vcjd moet altijd voorafgaand aan afname van het lichaamsmateriaal worden overlegd met de dienstdoende arts-microbioloog omdat voor prionziekte specifieke infectiepreventiemaatregelen moeten worden genomen. Snel verlopende dementie Patiënt moet vooraf besproken worden met de arts-microbioloog. Op aanvraag vermelden: Verdenking Creutzfeldt-jacob. Immunoblot liquor Liquor 1 ml (let op: het materiaal mag niet op het laboratorium geopend worden. Indien er diagnostiek naar andere micro-organismen nodig is, dient een tweede buis ingestuurd te worden. Deze wordt bewaard totdat de CJD is uitgesloten). <4 graden buis voor liquor - In overleg met extern centrum In overleg met extern centrum Onderzoek wordt extern verricht. Zowel de klassieke als variant JCD zijn meldingsplichtig (groep C).

52 Onderdeel van: - Cryptosporidium parvum / hominis, Cryptosporidiose ja Gastro-enteritis, diarree. Infectie met Cryptosporidium veroorzaakt acute diarree die in principe zelflimiterend is. Het ziektebeeld kan ernstig verlopen, met name bij immuungecompromitteerde personen. Symptomen, immuun status patient PCR feces Tenminste 5 ml dunne feces of fecesportie ter grootte van een walnoot steriel fecespotje 4 C, maximaal 24 uur dagelijks 1 tot 3 dagen Positieve test is bewijzend voor een infectie.

53 Onderdeel van - Hoeveelheid benodigd materiaal Darmparasieten ja De meeste parasieten in de mens behoren of tot het phylum van de eencelligen (Protozoa) of tot een van de phyla der wormen. In de tropen en subtropen komen parasieten in grotere aantallen en in grotere diversiteit voor dan in gematigde en koele klimaten zoals Nederland. In Nederland zijn een aantal parasitaire infecties endemisch zoals oa Toxoplasma, Trichomonas, Enterobius, Giardia en Pediculus (hoofdluis). Veel andere parasitaire infecties worden uitsluitend als importziekte gezien zoals b.v. Cyclospora en Entamoebe hystolitica. Klinisch beeld, eosinofielie Microscopie feces TFT: Vullen tot aan de rode pijl Fecespotje: minimaal ter grootte van een walnoot of de worm zelf Triple feces test (TFT) Tenminste 5 ml dunne feces of fecesportie ter grootte van een walnoot Triple feces test steriel fecespotje Afname instructie Voor onderzoek op parasieten dient bij negatieve bevinding nog tweemaal te worden herhaald. Onderzoek op vegetatieve vormen van protozoa in verse, warme feces, binnen een half uur bij de afdeling Medische Microbiologie afgeven. Triple Feces Test (TFT) voor onderzoek op darmparasieten: Op drie achtereenvolgende dagen, direct na de ontlasting, het potje vullen met feces conform afname instructie: Dag 1: potje nummer 1 (met vloeistof) vullen tot aan de rode pijl Dag 2: potje nummer 2 (zonder vloeistof) vullen tot aan de rode pijl

54 Dag 3: potje nummer 3 (met vloeistof) vullen tot aan de rode pijl Indien bij de feces bloed en/of slijm wordt gezien, dit tevens meezenden omdat ook hierin parasieten kunnen zitten. Indien bij de feces wormen, of delen van wormen worden gezien deze in potje 2 inleveren en dit vermelden op het aanvraagformulier. Referentie / interpretatie van Veiligheid: Potjes 1 en 3 bevatten SAF (natriumacetaat, azijnzuur en formaldehyde). Dit is niet drinkbaar. Als er toch van gedronken is, minstens twee bekers melk (laten) drinken en medische hulp inschakelen. Huidcontact is niet schadelijk (water afspoelen). Amoeben diagnostiek (altijd op afspraak of vooraf overleg arts-microbioloog): Materiaal z.s.m. afgeven op laboratorium Parasitologie: 4 C Strongyloïdes diagnostiek: Kamertemperatuur dagelijks Microscopie: 1-4 dagen Aantonen van eieren en/of cysten is bewijzend voor infectie.

55 Dengue virus Onderdeel van - - Dengue fever, wordt veroorzaakt door een flavivirus en overgedragen door muggenbeten. Er bestaan 4 verschillende Dengue virussen Den 1 t/m 4 - die genetisch nauw verwant zijn, maar serologisch weinig tot geen kruisbescherming geven. Een mens kan dus in zijn leven met verschillende dengue virussen besmet raken. Een ongecompliceerde dengue infectie ook knokkelkoorts genoemd - manifesteert zich met acuut optredende hoge koorts, spier-, bot- en gewrichtspijn, retro-orbitale pijn en exantheem. Vaak gaat het gepaard met leukopenie en trombopenie. In ernstige gevallen kan er sprake zijn van dengue hemorrhagische koorts en dengue shock syndroom. De incubatietijd voor denguevirus is 2 tot 15 dagen. Symptomen, welke land is bezocht, eerste ziektedag Serologie Antigeen detectie Serum Serum: 1 ml Stolbuis met gel kamertemperatuur Antigeentest en serologie : onbekend (extern) Uitslag is vaak na 14 dagen bekend De diagnose Dengue wordt gesteld door het aantonen van het Dengue NS1 antigeen en/of specifieke IgM antistoffen in het serum van de patiënt. Serum dat vroeg in de infectie is afgenomen (1e week van symptomen) kan nog IgM negatief zijn. Op dat moment zijn NS1 antigenen detecteerbaar (antigeentest). Vanwege de grote serologische kruisreactiviteit tussen de verschillende flavivirussen wordt het aanbevolen een vervolgserum in te sturen om een titerstijging aan te tonen. Onderzoek wordt extern verricht. Dengue is meldingsplichtig (groep C) in Caribisch Nederland: Bonaire, St. Eustatius, Saba).

56 Onderdeel van - Echinococcus Ja Microscopie, Serologie Microscopie: cystevocht Serologie: stolbuis met gel stolbuis met gel (voor serologie) afgedopte spuit (punctaat) Koelkast, < 24 uur Microscopie: dagelijks Microscopie: maximaal 4 dagen Serologie: onbekend wordt extern verricht.

57 Onderdeel van - Epstein-Barr virus (EBV), ziekte van Pfeiffer, mononucleosis infectiosa Ja Het bekende klinisch beeld (mono-nucleosis) bij een primo-infectie is: moeheid, koorts (oplopend in de eerste week, verdwenen na 2 tot 4 weken), pharyngitis en lymfadenopathie. Daarnaast komen vaak voor: splenomegalie, hepatomegalie en leverfunctiestoornissen. Bij jonge kinderen verloopt de infectie meestal asymptomatisch of er zijn atypische verschijnselen zoals exantheem, granulocytopenie of een longontsteking (interstitiële pneumonie). EBV kan reactiveren in immuungecompromiteerden. Symptomen, screening. Serologie bij primo-infecties (Paul Bunell, IgM en IgG) PCR bij reactivaties (kwalitatief/ kwantitatief) Stolbuis met gel (voor serologie) Liquor EDTA plasma 2 ml serum, 10 ml EDTA, 1mL-2mL: liquor stolbuis met gel (voor serologie) liquorbuis EDTA buis Koelkast, < 24 uur werkdagen Serologie: 1-3 werkdagen PCR: maximaal 7 dagen

58 Primo-infectie: Voor het aantonen van een primo-infectie met EBV wordt geadviseerd serologie te verrichten: EBV VCA-IgM, EBV VCA-IgG en EBV NA-IgG in serum. IgM IgG VCA IgG EBNA Primaire EBV* ++ + Laag/ afwezig Doorgemaakte EBV Geen aanwijzingen EBV * Aanwezigheid van heterofiele antistoffen is in deze context een extra argument voor primaire infectie, maar deze bepaling is voor het vaststellen van een primaire infectie niet noodzakelijk. EBV reactivatie: Wordt vastgesteld met behulp van EBV DNA bepaling (PCR) in bloed. PCR voor EBV wordt extern verricht.

59 Enterobius vermicularis Onderdeel van - - Enterobius vermicularis wordt ook wel aarsmade of oxyuren genoemd. Deze parasitaire infectie komt regelmatig voor bij vooral kinderen. De rondworm veroorzaakt jeuk op de perianale huid wanneer de vrouwtjes hun eieren daar afzetten. symptomen Microscopie met plakband preparaat plakband preparaat m.b.v. doorzichtig plakband een afdruk maken van de huid rond de anus. Vervolgens Plakband op objectglaasje plakken. kamertemperatuur dagelijks 1 dag objectglaasje Het aantonen van Enterobius is bewijzend voor een infectie. Altijd doorzichtig, helder plakband gebruiken

60 Enterovirus Onderdeel van - - Enterovirus is een virus wat met name bij kleine kinderen symptomatische infectie geeft met koorts en huiduitslag. Sommige typen enterovirus kunnen een ziektebeeld veroorzaken wat lijkt op (bacteriële) meningitis. symptomen PCR Liquor, feces 1-2 ml liquor of 1-2 gram feces liquorbuis Steriel fecespotje Kamertemperatuur, <24 uur PCR liquor: werkdagen PCR feces: onbekend wordt extern verricht PCR liquor: 1-2 dagen PCR feces: maximaal 14 dagen Een positieve uitslag in liquor is passend bij een recente infectie. Enterovirus wordt nog tot 3 maanden uitgescheiden in de feces. Een positieve PCR op feces is niet direct bewijzend voor recente infectie. Liquor diagnostiek wordt in eigen beheer verricht. Feces onderzoek wordt extern verricht.

61 Filaria (draadwormen) Loa loa Wuchereria bancrofti Brugia malayi Onchocerca volvulus ja Filariasis Symptomen, reisanamnese Microscopie Bloed huidbiopt Serologie (antigeen) EDTA bloed Overdag afgenomen (loa loa) s nachts afgenomen (W. bancrofti, B. malayi) Serum Huid boven scapula, crista iliaca en/of kuit (O. volvulus) Serum en EDTA bloed: 1 ml Huid : 1 2 mg EDTA-buis voor microscopie stolbuis met gel voor serologie kamertemperatuur Microscopie: werkdagen Serologie: 1x per week Microscopie: 1-3 dagen Serologie: 1-8 dagen Positieve microscopie is bewijzend voor infectie. Negatieve microscopie sluit de infectie niet uit. Over de sensitiviteit van antigeendetectie in serum zijn geen gegevens bekend, maar is waarschijnlijk hoger dan microscopie. Het serologisch onderzoek wordt extern verricht

62 Giardia lamblia, Giardiasis Onderdeel van: - ja Gastro-enteritis, uiteenlopend van een milde zelflimiterende ziekte tot een chronisch ziektebeeld dat maanden kan aanhouden. Daarnaast wordt asymptomatisch dragerschap veelvuldig gezien. Bij jonge kinderen kan een infectie met G. lamblia overgaan in een chronisch ziektebeeld met malabsorptie, diarree, gewichtsverlies en groeiachterstand. Symptomen Antigeen (snel)test Microscopie feces Triple feces test Tenminste 5 ml dunne feces of fecesportie ter grootte van een walnoot Triple feces test steriel fecespotje 4 C, maximaal 24 uur dagelijks 1 tot 3 dagen Positieve sneltest is bewijzend voor een infectie. Een eenmalig afgenomen fecesmonster heeft een geringe sensitiviteit. Daarom wordt aangeraden gebruik te maken van de TFT (Triple Feces Test), waarbij op drie opeenvolgende dagen fecesmonsters worden verzameld.

63 Onderdeel van Genitaal- en SOA onderzoek Aantonen van micro-organismen in patiëntmaterialen afkomstig van de genitaliën (vrouw/man). Kweek op bacteriën Candida species Gardnerella vaginalis Haemolytische streptococcen Listeria monocytogenes Chlamydia trachomatis Neisseria gonorrhoeae Symptomen, zwangerschap, urethritis Kweek op bactiën, gisten, schimmels Uitstrijk (genitaal) wattenstok Afname instructie De wattenstokken worden direct in de juiste Collection kits zoals in onderstaande tabel beschreven en opgeslagen. Unisex Swab Collection kit (paars) Multitest Swab Collection kit (oranje) Urine Collection kit (geel) Cervix uitstrijk Urethra uitstrijk Keel uitstrijk Anus uitstrijk Oog uitstrijk Vaginale uitstrijk Urine monsters Banale kweek en Neisseria gonorrhoeae kweek: écoulemant/cervixuitstrijk op wattenstok in transportmedium plaatsen ter voorkoming van uitdroging. Zo mogelijk binnen enkele uren op het microbiologisch laboratorium laten verwerken. Amplificatieonderzoek voor Neisseria gonorrhoeae, Chlamydia trachomatis, Trichomonas vaginalis en Mycoplasma genitalis: Onderzoek op urethra, cervix, vagina, urine, keel, anus en oog op Chlamydia trachomatis en Neisseria gonorrhoeae. Hiervoor worden de volgende afname sets gebruikt. De Unisex Swab Collection kit, Urine Collection kit of de Multi Swab Collection kit.

64 Afname vaginale swab Let op! Tijdstip van afname: s ochtends bij het opstaan, vóór de eerste ochtendurine. 1. Haal de wattenstok uit de verpakking. Zorg ervoor dat u het witte watje niet aanraakt. 2. Neem de roze wattenstok, ongeveer in het midden, tussen duim en wijsvinger. 3. Breng de wattenstok ongeveer 5 cm in de vagina en draai hem gedurende seconden rond. Zorg ervoor dat de wattenstok de vaginawanden raakt; zo kan materiaal door de wattenstok opgenomen worden. Na afname de wattenstok uit de vagina halen. 4. Schroef de dop van het buisje. Houd ondertussen de wattenstok in de hand. 5. Plaats de wattenstok in het buisje, het witte watje wordt zichtbaar onder het etiket. 6. Breek de wattenstok af (er is een inkeping gemaakt op de schaft). 7. Het stukje van de wattenstok dat u in de hand hebt, mag bij het huishoudelijk afval weggegooid worden. 8. Schroef de dop op de buis. Referentie Kamertemperatuur, binnen 24 uur werkdagen 3 tot 5 dagen Geen pathogene micro-organismen Een positief resultaat is bewijzend voor infectie met N. gonorrhoeae en C. trachomatis. U. urealyticum wordt ook bij gezonde personen gevonden. Voor naar C. trachomatis en N. gonorrhoeae moet 'first void' (eerste portie van een urinelozing) urine zijn. Deze urine moet binnen 24 uur in de Urine Collection kit worden opgeslagen anders is de test onbetrouwbaar.

65 Hantaanvirus Onderdeel van - - Hantaanvirus en Puumalavirus behoren tot de het genus Hantavirus. Een hantavirus infectie in mensen kan asymptomatische verlopen of kan een griepachtige ziektebeeld geven. Het kan echter ook aanleiding geven tot ernstiger verlopende ziektebeelden met koorts, longontsteking, bloedingen en nierfunctiestoornissen (hantavirus pulmonary syndrome). In Nederland komt voornamelijk een renaal syndroom (nephropathia epidemica) voor, veroorzaakt door het puumulavirus. Symptomen, evt reishistorie serologie serum Serum 1mL kamertemperatuur gelbuis Onbekend ( wordt extern verricht) De uitslag is veelal binnen 14 dagen bekend IgM positief is passend bij een recente infectie. IgG past bij een doorgemaakte infectie. Onderzoek wordt extern verricht

66 Helicobacter pylori Onderdeel van - - H. pylori veroorzaakt een infectie van het maagslijmvlies, wat in ernstige gevallen kan leiden tot een maagulcus (maagzweer). symptomen Antigeen test (feces) Serologie Feces of serum 1-2 gram feces, 0,5 ml serum gelbuis - steriel fecespotje Kamertemperatuur, <24 uur Antigeentest (feces) dagelijks Serologie 2x per week Antigeentest 1 dag Serologie 1-4 dagen Een positieve uitslag van antigeenonderzoek op de feces is bewijzend voor een actieve infectie. Serologie is minder betrouwbaar om onderscheid te maken tussen een actieve infectie en een in het verleden doorgemaakte infectie

67 Hepatitis A virus ja hepatitis Symptomen, vaccinatiestatus Serologie: IgT(otaal) en IgM EIA Serum EDTA-, of heparineplasma 0.5 ml serum of plasma stolbuis met gel EDTA buis Kamertemperatuur, < 24 uur Alle werkdagen 1-3 dagen De incubatieperiode is 4 tot 6 weken. IgM daalt in ca. 6 maanden tot ondetecteerbaar niveau. IgG blijft na vaccinatie of infectie levenslang aantoonbaar. Recent opgelopen hepatitis A infectie is een meldingsplichtige infectieziekte van groep B2.

68 Hepatitis B virus (HBV) ja Hepatitis (acuut, chronisch, fulminant), levercirrose. Symptomen prik-/spataccident? Controle op vaccinatie tegen hepatitis B? Serologie HBV DNA Serum (antigenen en antistoffen) EDTA plasma (HBV load) 1 ml serum of plasma stolbuis met gel voor antistofbepaling EDTA buis voor HBV load Kamertemperatuur, < 24 uur dagelijks 1-3 dagen HBV DNA is doorgaans als eerste aantoonbaar, nog vóór HBsAg In de acute fase zijn aantoonbaar: HBsAg, HBV DNA, IgM anti-hbcore en HBeAg Anti-HBs is aantoonbaar nadat HBsAg ondetecteerbaar is geworden. De patiënt is dan niet meer besmettelijk. Totaal anti-hbcore blijft doorgaans levenslang aantoonbaar. Patiënten met alleen anti-hbcore kunnen nog viraal genoom in de lever herbergen. In periodes van immuunsuppressie, kan het virus weer opspelen. Anti-HBs kan na jaren ondetecteerbaar worden. Bij een chronische infectie blijft HBsAg langer dan 6 maanden aantoonbaar. HBV DNA, HBeAg en totaal antihbcore blijven dan ook lang aantoonbaar. Patiënten met blijvend HBeAg hebben grotere kans op progressie naar leverziekten a.g.v. chronische immuunrespons. Na seroconversie tot anti-hbe neemt de leverschade af. HBV DNA kan dan intermitterend aantoonbaar zijn.

69 Een solitaire anti-hbs ( 10 miu/ml) duidt op een goede respons na vaccinatie tegen hepatitis B. Patiënten met negatieve HBsAg, anti-hbc en anti-hbs zijn niet geïnfecteerd met hepatitis B. Een recent opgelopen hepatitis B is een meldingsplichtige infectieziekte van groep B2.

70 Hepatitis C virus (HCV) ja Hepatitis Symptomen Prik-/spataccident?: datum Serologie EIA IgG antistoffen HCV RNA kwantificering (load bepaling) HCV genotypering Serum of EDTA plasma 1,5 ml serum of plasma stolbuis met gel EDTA buis Kamertemperatuur, < 24 uur IgG antistoffen: dagelijks HCV RNA kwantificering: 1x per week HCV genotypering: 1x per week IgG antistoffen: 1-3 dagen HCV RNA kwantificering: 1-2 weken HCV genotypering: 2-3 weken Seroconversie (IgG) treedt 4 tot 6 maanden na blootstelling op. HCV RNA is 1 week na blootstelling aantoonbaar; de viraemie is 30 tot 60 dagen intermitterend van karakter. HCV RNA kwantificering wordt gebruikt voor het aantonen van virale replicatie bij chronische HCV en voor het vervolgen van de respons op behandeling. Genotypering wordt gebruikt voor het vaststellen van het behandelschema. Een recent opgelopen hepatitis C is een meldingsplichtige infectieziekte van groep B2.

71 Hepatitis D virus (HDV) ja Hepatitis symptomen Serologie: IgG (EIA) PCR (kwalitatief) Serum (antistoffen) EDTA plasma (PCR) 0.5 ml serum 0.5 ml plasma stolbuis met gel EDTA-buis voor PCR Kamertemperatuur, < 24 uur Serologie: 1x per week PCR: werkdagen 1 tot 2 weken HDV is voor zijn replicatie afhankelijk van hepatitis B virus. HDV kan alleen worden overgedragen naar personen, die al met HBV zijn geïnfecteerd of wanneer beide virussen tegelijk worden overgedragen. HDV opgelopen als superinfectie met HBV: Anti HDV totaal blijft levenslang aantoonbaar, anti- HDV IgM tot ca. 8 maanden na infectie. HDV opgelopen als co-infectie met HBV: anti-hdv IgM verdwijnt na ca. 6 maanden en Ig-Totaal na ca. 9 maanden. Dit onderzoek wordt extern verricht.

72 Hepatitis E virus (HEV) ja Hepatitis symptomen Serologie: IgG en IgM (EIA) PCR (kwantitatief) Serum (antistoffen) EDTA plasma (PCR) 0.5 ml serum 0.5 ml plasma stolbuis met gel voor serologie EDTA buis voor PCR Kamertemperatuur, < 24 uur Serologie: 1x per week PCR: 1x per week 1 tot 2 weken Zowel anti-hev IgM als IgG dalen in de eerste 6 maanden na infectie snel IgG spiegels kunnen zozeer dalen dat geen levenslange bescherming optreedt. Dit onderzoek wordt extern verricht.

73 Histoplasma serologie ja Hoeveelheid benodigd materiaal Histoplasma is een schimmel die infecties kan veroorzaken aan de luchtwegen en in weefsels. Ze behoren tot de dimorfe schimmels welke systemische diepe mycose veroorzaken. Histoplasma antistoffen Serum (antistoffen) 2 ml serum stolbuis met gel voor serologie Kamertemperatuur, < 24 uur Onbekend wordt extern verricht Maximaal 14 dagen Kruisreacties met blastomyces en coccidioides kunnen voorkomen. Dit onderzoek wordt extern verricht.

74 - HIV (human immunodeficiency virus) Acute infectie varieert van vrijwel symptoomloos tot een griepachtig beeld. Een infectie met het HIV virus leidt tot een ernstige stoornis van het afweersysteem. Infecties met laag-virulente micro-organismen, zogenaamde opportunistische infecties. symptomen Serologie PCR Serologie: Serum (antigenen en antistoffen) PCR: EDTA plasma (HIV load/ HIV type 2 load/ HIV genetische resistentie) 0.5 ml stolbuis met gel voor serologie EDTA buis voor HIV viral load/ HIV type 2 load/ HIV genetische resistentie Kamertemperatuur, < 24 uur Serologie/ HIV load: Werkdagen, eventueel CITO in weekend HIV type 2 load/ HIV genetische resistentie: onbekend ( wordt extern verricht) Serologie/ HIV load: 1 dag HIV type 2 load/ HIV genetische resistentie: maximaal 14 dagen Een positieve uitslag wordt altijd bevestigd door middel van immunoblot. Bovendien dient een positieve uitslag bevestigd te worden op een tweede serummonster wat separaat is afgenomen. Bij een positieve uitslag dient verwijzing naar een HIV behandelcentrum plaats te vinden.

75 Herpes simplex type 1 en type 2, (HSV 1 en HSV 2) Onderdeel van Viraal meningitis/encephalitis panel (met enterovirus, HSV-1, HSV-2 en VZV) Ja Herpes simplex type 1 en 2 kunnen een grote verscheidenheid aan infecties veroorzaken o.a: Herpes labialis, Herpes gingivostomatitis Herpes genitalis Neonatale herpes Herpes encephalitis Oculaire herpes infecties Symptomen PCR Serologie Liquor cerebrospinalis (HSV encephalitis) Blaasjesvocht Uitstrijk blaasjesbodem, blaasjesvocht, laesies EDTA plasma (Gedissemineerde HSV infectie) Stolbuis met gel (voor serologie) 1-2 ml liquor of plasma Wattenstok in UTM medium voor uitstrijk blaasjesvocht, oculaire laesies liquorbuis EDTA buis

76 Kamertemperatuur, < 24 uur werkdagen 1-3 dagen (PCR) 2-7 dagen (serologie) stolbuis met gel (voor serologie) PCR is de meest gevoelige methode om een primo-infectie met of reactivatie van HSV-1 en HSV-2 aan te tonen en daarom het diagnosticum van eerste keus. Voor de diagnose van een primaire infectie kan serologie (IgM) zinvol zijn, als de klachten minstens 2 weken bestaan. Voor het aantonen van een seroconversie zijn een serummonster afgenomen voor of tijdens het begin van de klachten, en een vervolgserum afgenomen op zijn vroegst enige weken na de klachten van belang. Serologische diagnostiek is niet zinvol voor de diagnose van een reactivatie van HSV-1 en HSV-2, omdat hierbij meestal geen IgMvorming optreedt. PCR op HSV-1 en -2 wordt intern verricht. Serologie voor HSV wordt extern verricht.

77 Onderdeel van - Ja Humaan herpes virus 6 (HHV6), de Zesde ziekte (exanthema subitum) Primaire infectie met HHV-6 (meestal voor op de leeftijd van 6-18 maanden) en is bij 90% van de kinderen symptomatisch. Symptomen: hoge koorts zonder duidelijk gelokaliseerde symptomen. Na verdwijnen koorts ontwikkeld een minderheid een typische huiduitslag (een fijn maculopapulair exantheem), beginnend in gezicht en romp en verder uitbreidend naar de extremiteiten en nek. Neurologische complicaties (encephalitis) bij een primo-infectie met HHV6 komen voor maar zijn zeldzaam. Bij ernstig immuungecompromiteerden kan HHV6 reactiveren. Symptomen Serologie (IgG) PCR bij reactivaties (kwalitatief/ kwantitatief) Stolbuis met gel (voor serologie) Liquor (bij verdenking HHV6 encephalitis) EDTA plasma (voor reactivatie) 2 ml serum, 10 ml EDTA, 1mL-2mL: liquor stolbuis met gel (voor serologie) liquorbuis EDTA buis Koelkast, < 24 uur werkdagen 3-7 dagen (serologie) 2-7 dagen (PCR) Een primaire infectie of reactivatie van HHV-6 is aantoonbaar door PCR of gepaarde serologie (IgG-titerstijging of seroconversie). Serologie en PCR voor HHV6 worden extern verricht.

78 Onderdeel van - Humaan herpes virus 7 (HHV7) Ja, in overleg met dienstdoend microbioloog Humaan herpesvirus 7 (HHV7) infectie verloopt over het algemeen asymptomatisch. De structurele gelijkenis van HHV7 met HHV6 suggereert vergelijkbare pathologie, ondersteund door studies waarin HHV7 seroconversie en virusuitscheiding is gevonden bij een tweede episode van exanthema subitum. Symptomen PCR EDTA plasma (voor reactivatie) Liquor (bij verdenking HHV7 encephalitis) 10 ml EDTA, 1mL-2mL: liquor liquorbuis EDTA buis Koelkast, < 24 uur Op aanvraag 2-7 dagen (PCR) Diagnostiek voor HHV7 is over het algemeen niet aangewezen. Alleen aanvragen in overleg met dienstdoend arts-microbioloog. De PCR voor HHV7 wordt extern verricht.

79 Onderdeel van - Humaan herpes virus 8 (HHV8) Ja, in overleg met dienstdoend microbioloog Humaan herpesvirus 8 (HHV8) is geassocieerd met aan aantal klinische ziektebeelden: Kaposi sarcoom Primair effusie lymfoom Morbus Castleman Symptomen, screening Serologie PCR Stolbuis met gel EDTA plasma 10 ml EDTA, 2mL: serum Stolbuis met gel EDTA buis EDTA: Koelkast, < 2 uur op laboratorium Serum: kamertemperatuur, <24 uur PCR dagelijks Serologie 1x per week PCR 2-5 dagen Serologie 2-7 dagen Serologie kan worden verricht voor het aantonen van een doorgemaakte infectie (alleen IgG). Een actieve infectie kan worden aangetoond middels PCR HHV8 in EDTA. De diagnostiek voor HHV8 wordt extern verricht.

80 Onderdeel van - Human T-cell Lymphotropic Virus (HTLV) Type I en II Ja Serologie Serum 2 ml serum Stolbuis met gel Onbekend (onderzoek wordt extern verricht) Maximaal 14 dagen Serologie kan worden verricht voor het aantonen van IgTotaal antistoffen tegen HTLV (anti-htlv I/II). Onderzoek wordt extern verricht

81 Influenza A en B Onderdeel van Wordt altijd samen met respiratoir syncyticiaal virus (RSV) getest. Andere respiratoire virussen moeten apart aangevraagd worden griep symptomen PCR Keeluitstrijk Uitstrijk in medium wattenstok in UTM voor keeluitstrijk kamertemperatuur dagelijks 1 dag Een positieve uitslag is bewijzend voor de aanwezigheid van het virus. -

82 Onderdeel van - Japanse Encephalitis virus (serologie) ja Serologie Serum / liquor 1-2 ml Stolbuis met gel liquorbuis Onbekend (onderzoek wordt extern verricht) Maximaal 14 dagen Vier dagen na infectie is bij 75% van de patiënten de IgM- ELISA van serum en/of liquor positief, na zeven dagen zijn bijna alle patiënten positief. IgM is sneller meetbaar in liquor dan in serum. IgG productie begint enkele dagen na infectie. Bevesting van infectie vindt plaats door middel van het aantonen van seroconversie naar IgM in liquor en/of serum of door het aantonen van een viervoudige titerverhoging in gepaarde serummonsters met 14 dagen ertussen. Door de hoge kruisreactiviteit tussen Japanse-encefalitisvirus en andere nauw verwante en mogelijk klinisch overeenkomende flavivirussen zoals West Nilevirus en denguevirus is het aan te raden diagnostiek voor al deze virussen tegelijk uit te voeren. Onderzoek wordt extern verricht

83 JC virus Onderdeel van - - JC virus kan reactiveren in immuungecompromitteerde patiënten en is in die omstandigheden geassocieerd met Progressieve Multi-focale Leuko- Encefalopathie (PML). In sporadische gevallen is JC virus ook geassocieerd met een interstitiële nefritis. Immuunstatus, symptomen PCR Liquor, urine,serum 1-2 ml steriel potje voor urine liquorbuis 4 C, < 24 uur 1x per week 1-2 weken Stolbuis met gel De uitslag is negatief wanneer geen genoom wordt aangetoond. De interpretatie van positieve uitslagen in afhankelijk van soort materiaal en immuun status van de patiënt. Onderzoek wordt extern verricht

84 Keel Onderdeel van Screening op MRSA dragerschap (uitstrijk) Screening op BRMO (alleen op de IC) Surveillance bij SOD MRSA BRMO SOD Virale verwekkers Dragerschap MRSA of BRMO Virale respiratoire infecties Gegeneraliseerde of lokale entero-/parecho infectie (neonatale sepsis/meningitis, myocarditis, pleurodynie), dan ook feces insturen Indicatie voor Symptomen, 1 e ziektedag Screening op dragerschap: kweek Virale infecties: PCR wattenstokken n.v.t. wattenstok in koolstofmedium (MRSA, BRMO en SOD) wattenstok in UTM voor PCR Kweek: 4 C, < 24 uur PCR: kamertemperatuur, < 24 uur Zie MRSA PCR virale verwekkers: 1-3 dagen Zie MRSA CR virale verwekkers: 1-3 dagen Zie MRSA Een positieve PCR voor virale verwekkers duidt op infectie Bij SOD surveillance wordt gekweekt op Gram-negatieve staven. PCR op virale verwekkers wordt extern verricht.

85 Legionella pneumophila ja Pneumonie (Legionellose, veteranenziekte) Symptomen, verblijf in hotel Kweek, PCR, Immunochromatografie (sneltest in urine) en serologie Sputum, BAL (kweek en PCR) Keeluitstrijk (PCR, indien geen sputum of BAL) Urine > 1 ml steriel potje met rode dop wattenstok in UTM voor keeluitstrijk voor PCR 4 C, binnen 24 uur Kweek: dagelijks PCR: werkdagen Urine sneltest: dagelijks Kweek: 4-7 dagen PCR: 1-3 dagen Urine sneltest: 1 dag Een positieve kweek of PCR is bewijzend voor infectie met Legionella pneumophila. De sensitiviteit van de sneltest in de urine varieert afhankelijk van de ernst van de ziekte: 90% bij zodanige ernst, dat opname op de IC vereist is 40-50% bij ziekenhuispatiënten, die geen behandeling op de IC behoeven De sneltest kan op de eerste ziektedag negatief zijn, herhaling van het onderzoek na 2-3 dagen is aan te bevelen bij blijvende verdenking. Legionellose is een meldingsplichtige ziekte van groep C en dient binnen 1 werkdag gemeld te worden bij de GGD.

86 Leishmania ja Viscerale leishmaniasis Cutane leishmaniasis Symptomen, reisanamnese, eerste ziektedag Microscopie PCR Beenmerg EDTA bloed Huidlaesie (punctaat uit de rand) Punctaat (milt, lymfeklier, lever) Stolbuis (Serologie) EDTA bloed: 1 ml Serologie: 1 ml Beenmerg: 1 ml Afgedopte spuit EDTA buis Stolbuis met gel Kamertemperatuur, < 24 uur Microscopie: dagelijks PCR: 1x per week Serologie: 1x per 3 weken Serologie: 3 weken PCR is de meest gevoelige diagnostische test voor cutane leishmaniasis Serologisch onderzoek is bij cutane leishmaniasis niet aangewezen vanwege het ontbreken van een antistofrespons Antistoffen blijven lang na behandeling aantoonbaar Fout-negatieve serologie komt voor bij HIV patiënten

87 Met uitzondering van de microscopie wordt alle diagnostiek extern verricht

88 Leptospira (ziekte van Weil) ja M. Weil, leptospirose Serologie (microscopische agglutinatie test, MAT en ELISA) PCR (als korter dan 10 dagen ziek) Kweek (als korter dan 10 dagen ziek) Urine (als langer dan 10 dagen ziek) Serologie: 2 ml serum (1 stolbuis) PCR: 5 ml EDTA bloed Kweek: 5 ml heparine bloed Urine: 5 ml midstream in een steriele container stolbuis voor serologie EDTA buis voor PCR Steriel potje met rode dop voor urine Bloed en serum: kamertemperatuur. Urine: 4 C MAT: alle werkdagen IgM ELISA en PCR: 2 x per week MAT: 1-2 dagen IgM ELISA en PCR: 2-5 dagen Kweek incubatieduur: 4 maanden Leptospiren circuleren in het bloed alleen gedurende de eerste 5 tot 10 dagen (PCR positief). Serologie en kweek zijn dan nog negatief. Een positieve IgM-ELISA duidt op (recente) infectie. De MAT kent een hoge specificiteit en maakt gebruik van groep-specifieke antistoffen. Dit onderzoek wordt extern verricht

89 Liquor cerebrospinalis Onderzoek op Bacteriën Virussen Parasieten (Toxoplasma) Schimmels mycobacteriën Cryptococcus neoformans Onderzoek op antistoffen tegen specifieke verwekkers Afhankelijk van de aard van de verwekker Klinisch beeld, antibioticumgebruik Microscopie en kweek ((myco)bacteriën, schimmels) PCR (virussen, mycobacteriën, toxoplasma) Antistofbepaling (altijd in combinatie met een serummonster van dezelfde dag) Antigeenbepaling (Cryptococcus neoformans) Bacteriën en schimmels: 1 ml Mycobacteriën: zie mycobacteriën Virussen: 0.8 ml Parasieten: 2.2 ml Antigeenbepaling: 0.2 ml Afname instructie liquorbuis Door middel van microscopie, kweek, amplificatie- en determinatie technieken wordt vastgesteld om welk micro-organisme het gaat en wordt - zo mogelijk - een gevoeligheidsbepaling verricht. Door het aantonen van antistoffen is een recente of al doorgemaakte besmetting met een micro-organisme vast te stellen. Het is belangrijk om de albumine/igg index te laten bepalen om intrathecale antistof productie aan te kunnen tonen. De huid wordt voor liquorafname gedurende 30 seconden respectievelijk 1 minuut gedesinfec teerd met een oplos sing van 0,5% chloorhexidine in alcohol 70%, respectievelijk 1% jodium. Via liquorpunctie wordt 2-3 ml liquor afgenomen in een daarvoor geschikte steriele puntbuis met schroefdop, plastic buis of in geval van een viruskweek in een UTM kit. Indien niet alleen een banale kweek nodig is, maar ook tuberculose onder zoek, viruskweek of serologie extra buizen afnemen. De ernst van het ziektebeeld meningitis en kwetsbaarheid van sommige verwekkers rechtvaar digt het insturen van liquor als spoed onderzoek voor preparaat en kweek, mits er sprake is van een verhoogd celaantal. Bij neonaten is geen verhoogd celaantal vereist voor een CITO-onderzoek. Steeds tot het moment van inzetten van de kweek bij 35 ºC bewaren, tenzij in de tabel anders is aangegeven. De liquor mag in geen geval bij 4 ºC geplaatst worden in verband met de afsterving van Neisseria meningitidis en sommige streptokokken bij deze tempera tuur. Voor onderzoek op antistoffen of viruskweek de liquor wel bij 4 ºC plaatsen.

90 Soort onderzoek Bewaarcondities Banale kweek 35 C Gisten/schimmels 35 C Infectieserologie ** 4 C Mycobacteriologie 35 C PCR diagnostiek 4 C Viruskweek * 4 C *Voor liquor-onderzoek naast een liquorbuis een beetje liquor in GLYtransportmedium spuiten m.b.v. een steriele spuit en opzuignaald. ** Tevens parallel stolbloed inzenden voor infectieserologisch onderzoek Kweek banale bacteriën en schimmels: dagelijks PCR virussen: werkdagen (HSV dagelijks) Toxoplasma PCR: werkdagen Cryptococcus neoformans: werkdagen Antistofbepaling: zie specifieke verwekkers Kweek banale micro-organismen: 7 dagen Kweek schimmels: 10 dagen PCR virussen en toxoplasma: 1-3 dagen Cryptococcus neoformans: 1-3 dagen zie de specifieke verwekkers

91 Lymfocytair choriomeningitis virus (LCMV) - Meningitis (+ of orchitis, myocarditis, arthritis, alopecia) Symptomen, eerste ziektedag serologie Serum Liquor 1 ml (serum en liquor) stolbuis met gel Kamertemperatuur, < 24 uur 1x per week 1 2 weken IgM positief is passend bij een recente infectie. IgG past bij een doorgemaakte infectie. Het onderzoek wordt extern verricht

92 Onderdeel van Chlamydia trachomatis serotype lymfogranuloma venereum (LGV) De bepaling wordt automatisch door het laboratorium aangevraagd bij een positieve Chlamydia trachomatis PCR op een anuswat. Het klachtenpatroon is afhankelijk van het LGV stadium en van de inoculatieplaats. Er zijn drie LGV syndromen: Anorectale LGV Inguinale LGV Faryngeale LGV Symptomen PCR sequentieanalyse Rectumuitstrijk Uitstrijk ulcus keel, conjunctiva of anus Aptima Unisex swab: voor cervix, urethra, het onderzoek Aptima swabs: 4 - kamertemperatuur PCR: werkdagen PCR: 2-7 dagen Serovar L1, L2 en L3 zijn LGV specifieke serovars Onderzoek wordt extern verricht.

93 Onderdeel van Plasmodium (falciparum, vivax, ovale, malariae, knowlesi) malariadiagnostiek ja Koorts uit de tropen Reisanamnese (land, periode), profylaxe gebruik, 1 e ziektedag Sneltest (immunochromatografie) Microscopie EDTA bloed (sneltest en microscopie) Stolbuis met gel (PCR) Sneltest: 50 µl (alleen P. falciparum) Microscopie (dikke druppel en uitstrijk): 0.1 ml EDTA buis stolbuis met gel voor PCR Kamertemperatuur, < 24 uur Sneltest: direct Microscopie: binnen 24 uur 1 dag in principe wordt altijd sneltest EN dikke druppel verricht. Sneltest: Bij hoge parasitaemie van P. falciparum is de sensitiviteit 100%, bij lage parasitaemie 91%, bij parasitaemie < 0.002% (100 parasieten/µl) altijd negatief. Bij hoge parasitaemie van P. vivax is de sensitiviteit 85%, bij lage: 10%. Dikke druppel: Drempel van detectie: parasieten/µl (parasitaemie %)

94 Mazelenvirus ja mazelen Symptomen, eerste ziektedag Serologie PCR (Het virus zelf kan geïsoleerd worden uit respiratoir materiaal, EDTA en urine.) Serum Keeluitstrijk, urine Serum: 1 ml stolbuis wattenstok in UTM voor PCR Kamertemperatuur, < 24 uur Serologie IgG: werkdagen Serologie IgM: 1x per week PCR: werkdagen IgG: 1-3 dagen IgM: 1-8 dagen PCR: 1-3 dagen IgM is op de eerste dag van het exantheem in ca. 77% van de gevallen al positief. Fout-positieve IgM (ca. 4%) komt voor bij rubella en parvovirus B19. Secundaire IgG en IgM respons op een circulerende stam kan optreden bij personen, die voorheen mazelen hebben gehad IgM IgG interpretatie Seroconversie op vaccinatie + + of - Seroconversie op infectie Mazelen in het verleden - + Na 2 e vaccinatie, eerste gefaald Mazeleninfectie + + Recent vaccinatie Mazelen behoort tot de meldingsplichtige infectieziekten van groep B2

95 Mond herpes Orale candidiasis Herpes symptomen Kweek PCR uitstrijk n.v.t. wattenstok met koolstoftransportmedium voor kweek op Candida wattenstok in UTM voor PCR Kweek: 4 C PCR: kamertemperatuur Kweek: dagelijks PCR: werkdagen Kweek: 3-5 dagen PCR 1-3 dagen De mondholte is een van de lichaamsplaatsen waar onder normale omstandigheden veel soorten micro-organismen in grote aantallen aanwezig zijn, waaronder gisten. Het isoleren van Candida dient altijd in relatie tot het klinisch beeld te worden beoordeeld. Een positieve herpes PCR is bewijzend voor actieve infectie.

96 Onderdeel van MRSA (Meticilline-Resistente Staphylococcus aureus) Inventarisatie op BRMO en MRSA Screeningsonderzoek? Vervolgonderzoek bij een positief bevonden patiënt? Controle op eradicatiebehandeling? MRSA dragerschap of infectie met MRSA Is patiënt een bekend drager van MRSA? Heeft patiënt contact met MRSA drager (huisgenoot, parner, verzorger van MRSA drager, kamergenoot van MRSA drager?) Afgelopen 2 maanden > 24 uur opgenomen in buitenlandse zorginstelling? Is patiënt buitenlander, die hier komt dialyseren? Heeft patiënt beroepsmatig contact met levende varkens, vleeskalveren of vleeskuikens? Is patiënt adoptiekind uit het buitenland? Woont patiënt in een asielzoekerscentrum? PCR kweek 2x neusuitstrijk 2x keeluitstrijk 2x perineumuitstrijk 2x wonduitstrijk (alle wonden) 1x sputum (alleen als patiënt hoest) 1x urine (alleen als patiënt verblijfscatheter heeft) 1x drainvocht Sputum 1 ml Urine 1 ml Drainvocht 1 ml wattenstok met koolstofmedium voor uitstrijken (PCR en kweek) urinepotje met rode dop voor urine en sputum en drainvocht. Wattenstokken: bij kamertemperatuur < 24 uur Urine en sputum: 4 C, < 24 uur PCR en kweek: dagelijks

97 PCR: 1-3 dagen Kweek: 3-5 dagen De PCR kent zowel fout-negatieve als fout-positieve resultaten en is niet altijd doorslaggevend. De kweek geeft het definitieve resultaat. Op basis van een negatieve PCR wordt in het ziekenhuis de isolatie opgeheven.

98 Naam / omschrijving Onderdeel van Klinische informatie Hoeveelheid benodigd materiaal Mycobacteriën n.v.t. ja tuberculose De diagnostiek naar een actieve Mycobacterium tuberculosis infectie berust op kweek van sputum, bloed, beenmerg of aangedane weefsels en op direct microscopisch onderzoek van ingezonden materiaal (Auraminekleuring). Gebruik van nucleïnezuurdetectiemethoden (PCR) kan de diagnostiek versnellen indien positief, maar kan de kweek niet vervangen. Mycobacteriën groeien doorgaans langzaam en materiaal moet ingezet worden op speciale groeimedia. Daarom is het noodzakelijk expliciet vermelding te maken dat er een verdenking is op een mycobacteriële infectie. Mycobacteriële kweek, PCR, Auramine, serologie (Quantiferon) mycolytic flesje voor bloederig materiaal steriel potje voor BAL, sputum, urine, feces, punctaten, biopten en andere lichaamsvochten Beenmerg Biopt Bloed Feces Gewrichtsvocht Huidbiopt Lymfklier Liquor Nuchtere maaginhoud Pericardvocht Peritoneumbiopt Peritoneaalvocht Pleurabiopt Pleuravocht Punctaten Spoelsel (BAL) Sputum Urine Hoeveelheid benodigd / minimaal ml (in steriel potje, evt. opvangen in mycolytic flesje nvt ml (in myolytic flesje) 1-2 gram 5-20 ml (in steriel potje) 1 gram 1 gram 5 ml ca. 20 ml 5-20 ml (in steriel potje) 1 gram 5-20 ml 1 gram 5-10 ml 5-10 ml 5-10 ml / 3 ml 5-10 ml / 3 ml > 15 ml mycolytic flesje

99 Steriel potje Bewaar- /transportcondities Frequentie onderzoek Referentie / interpretatie van Kamertemperatuur: <24 uur Tijdens werkdagen 2-3 maanden Elke gekweekte (atypische) mycobacterie kan afhankelijk van het klinisch beeld relevant zijn. CITO auramines worden dagelijks uitgevoerd (i.o.m. arts-microbioloog). Bij sputum: Ochtendsputum, bij voorkeur apart verzameld op 3 achtereenvolgende dagen. Bij urine: Gewassen ochtendurine, op 2 achtereenvolgende dagen

100 Onderdeel van Mycoplasma genitalium Onderzoek bij bacteriële vaginose ja Bacteriële vaginose Symptomen, antibioticumgebruik PCR Vagina uitstrijk Aptima swab 24 uur bij kamertemperatuur 2x per week Maximaal 7 dagen M. genitalium is meer geassocieerd met bacteriële vaginose, maar ook met cervicitis en non-gonokokken urethritis

101 Mycoplasma pneumoniae Onderdeel van Respiratoir algemeen/atypische pneumonie (in combinatie met influenza A/B, humaan metapneumovirus, rhinovirus, RSV, Legionella, C. pneumoniae en C. psittaci solitair ook mogelijk Ja, of als onderdeel onderzoek atypisch pneumonie Atypische pneumonie Pharyngitis Laryngitis Tracheobronchitis Diverse extra-pulmonale manifestaties (huid, cardiaal, CZS,e.a.) Symptomen, antibioticumgebruik PCR Serologie BAL Sputum Keeluitstrijk Diversen, afhankelijk van klinisch beeld serum PCR: 0.5 ml Serum: 1 ml steriel potje met rode dop voor sputum en weefsels wattenstok in UTM voor PCR stolbuis met gel voor serologie

102 Luchtwegmaterialen, overige weefsels: 4 C, < 24 uur Serum: kamertemperatuur, < 24 uur PCR: 2x per week Serologie: werkdagen PCR en serologie: 1-4 dagen PCR is van voorkeur. Een positieve PCR is bewijzend voor infectie. IgG is aantoonbaar na de eerste ziekteweek en piekt 5 weken na begin van de symptomen. Een viervoudige titerstijging (interval 2-3 weken) is bewijzend voor recente infectie. IgM is aantoonbaar in de eerste ziekteweek met de piek in de derde week. Na enkele maanden is IgM niet meer aantoonbaar. IgM wordt bij volwassenen niet altijd geproduceerd. -

103 Onderdeel van Nasopharynx Alleen invullen als onderdeel van een pakket Bordetella pertussis (kinkhoest) Neisseria meningitidis (dragerschap) Corynebacterium diphtheriae (difterie) Respiratoire virussen: compleet panel (adenovirus, RSB, influenza A/B, parainfluenza 1-4, humaan metapneumovirus, coronavirussen, humaan bocavirus) OF elk afzonderlijk. Symptomen, 1 e ziektedag, antibioticumgebruik Kweek (B. pertussis, N. meningitidis, C. diphtheriae) PCR (B. pertussis, respiratoire virussen) Wattenstok wattenstok met koolstoftransportmedium voor kweek droge wattenstok voor PCR Wattenstok voor kweek: kamertemperatuur Wattenstok voor PCR: 4 C - kamertemperatuur Kweek: dagelijks PCR: werkdagen Kweek B. pertussis: 7 dagen Kweek op N. meningitidis: 2 dagen Kweek op C. diphtheriae: 3 dagen PCR RSV en influenza: 1 dag PCR overige respiratoire virussen en B. pertussis: 1-3 dagen De gevoeligheid van de kweek op B. pertussis is beperkt. Een negatieve kweek sluit kinkhoest niet uit. De gevoeligheid van PCR is aanzienlijk groter. Positieve kweek en/of PCR zijn bewijzend voor dragerschap (N. meningitidis) PCR op overige respiratoire virussen wordt extern verricht.

104 Onderdeel van Hoeveelheid benodigd materiaal Neisseria gonorrhoeae (gonokokken) Bij SOA screening wordt ook altijd PCR op C. trachomatis verricht ja gonorrhoe Eventueel antibioticumgebruik PCR kweek Cervixuitstrijk Urethrauitstrijk Rectumuitstrijk Keeluitstrijk Urine, first void! (geen kweek) Gewrichtsvocht Conjunctivauitstrijk Urine: 0.5 ml Gewrichtsvocht: > 1 ml droge wattenstok voor PCR Geel: Aptima Urine Swab: voor urine Wit: Aptima Unisex swab: voor cervix, urethra, keel, conjunctiva of anus Oranje: Aptima Vaginal Swab: voor vaginale swabs Afgedopte spuit voor gewrichtsvocht Bewaar- /transportcondities Referentie / interpretatie van het onderzoek Droge wattenstok en urine: 4 - kamertemperatuur Wattenstok met koolstof: 4 C spuit: kamertemperatuur Aptima swab: 24 uur kamertemperatuur Kweek: dagelijks PCR: werkdagen Kweek: 3-6 dagen PCR: 1-3 dagen Een positieve kweek of PCR is bewijzend voor infectie.

105 Neisseria meningitidis (meningokokken) Alleen in geval van onderzoek naar dragerschap in de keel Sepsis, meningitis Symptomen, antibioticumgebruik kweek Liquor cerebrospinalis Bloedkweek Nasopharynxuitstrijk (dragerschap) Liquor: > 1 ml Bloedkweek: 20 ml per set liquorbuis bloedkweekset (aeroob en anaeroob) Liquor: kamertemperatuur, < 2 uur Bloedkweek: kamertemperatuur, < 2 uur dagelijks Bloedkweek: 5 dagen Liquorkweek: 2-7 dagen Een positieve kweek is bewijzend voor infectie (liquor, bloed) c.q. dragerschap (nasopharynx) Meningokokkenziekte is een meldingsplichtige ziekte van groep C.

106 Neus Onderdeel van Screening op stafylokokken dragerschap (uitstrijk) Screening op MRSA dragerschap (uitstrijk) Onderzoek op respiratoire virussen (neusspoelsel) S. aureus dragerschap MRSA dragerschap Respiratoire virussen: compleet panel (adenovirus, RSB, influenza A/B, parainfluenza 1-4, humaan metapneumovirus, coronavirussen, humaan bocavirus) of elk afzonderlijk. Reden van onderzoek Kweek (S. aureus, MRSA) PCR (MRSA en respiratoire virussen) Uitstrijk Spoelsel Neusspoelsel: 10 ml fysiologisch zout wattenstok met koolstoftransportmedium voor S. aureus en MRSA Kweek: 4 C PCR: 4 C - kamertemperatuur Steriel potje met rode dop voor neusspoelsel Kweek PCR op RSV en influenza: dagelijks PCR op overige respiratoire virussen: werkdagen Kweek op S. aureus: 2-4 dagen Kweek op MRSA: 5 dagen PCR RSV en influenza: 1 dag PCR overige respiratoire virussen: 1-3 dagen Positieve kweek en PCR zijn bewijzend voor dragerschap (S. aureus en MRSA) c.q. infectie (respiratoire virussen) Alternatieve materialen voor onderzoek op respiratoire virussen zijn: nasopharynxuitstrijk, keeluitstrijk, sputum en trachea-aspiraat of BAL PCR op overige respiratoire virussen wordt extern verricht.

107 Onderdeel van Norovirus Alleen invullen als onderdeel van een pakket ja Gastro-enteritis Symptomen, 1e ziektedag Sneltest (immunochromatografie) EIA feces 0.3 g vaste feces of 0.3 ml vloeibare feces steriel fecespotje 4 C, < 24 uur dagelijks 1 dag De hoogste uitscheiding van virus treedt op uur na het begin van de symptomen. De sensitiviteit van de sneltest t.o.v. PCR varieert tussen 59 en 87% De specificiteit van de sneltest t.o.v. PCR is ca. 97% De sensitiviteit van de EIA t.o.v. PCR is 72.8% De specificiteit van de EIA t.o.v. PCR is 100%

108 Oog, conjunctiva Virale verwekkers Chlamydia trachomatis Mycobacteriën Neisseria gonorrhoeae conjunctivitis Vermeld ontstaanswijze en vermoedelijke probleem (viraal, bacterieel) Kweek PCR (C. trachomatis en N. gonorrhoeae en virussen) Uitstrijk conjunctiva: Eén voor Gramkleuring (droge wattenstok) Eén voor kweek (wattenstok met koolstof transportmedium Eén voor PCR (droge wattenstok) n.v.t. droge wattenstok voor Gramkleuring en PCR wattenstok voor kweek Kamertemperatuur, < 24 uur Kweek: dagelijks Kweek: 3-5 dagen PCR: 1-3 dagen Bekende bacteriële verwekkers van conjunctivitis zijn S. pneumoniae, S. aureus, H. influenzae, N. meningitidis, Chlamydia trachomatis en N. gonorrhoeae. Bekende virale verwekkers van conjunctivitis zijn adenovirus, Coxsackie A virus, enterovirus type 70, HSV. PCR onderzoek op virale verwekkers wordt extern verricht m.u.v. HSV.

109 Onderdeel van Oog, corneaschraapsel Alleen invullen als onderdeel van een pakket Bel de arts-microbioloog vóór afname. De analist komt met de benodigde materialen naar de onderzoekskamer om de schraapsel direct te enten op de voedingsbodems. Schimmels Virale verwekkers Keratitis, ulcus corneae Het aspect van het oog en waarvoor het is verdacht. Eventueel gebruik van oogdruppels of anderszins antibiotica. Microscopie Kweek (banaal bacteriële verwekkers) PCR (virussen en C. trachomatis) Corneaschraapsels bij voorkeur 4 schraapsels virustransportmedium voor PCR onderzoek De voedingsbodems worden door de analist meegenomen. werkdagen Microscopie: 1 dag Kweek: 3-5 dagen PCR: 1-3 dagen Bekende bacteriële verwekkers van keratitis zijn S. aureus, S. pneumoniae, P. aeruginosa, enterokokken, haemolytische streptokokken van groep A (S. pyogenes), Enterobacteriaceae, P. multocida en Chlamydia. Bekende virale verwekkers van keratitis zijn adenovirus, HSV en VZV. Acanthamoeba keratitis wordt gezien bij dragers van contactlenzen. Onderzoek op Acanthamoeba is nog niet mogelijk. PCR op adenovirus wordt extern verricht.

110 Oor, middenoor Mycobacteriën Otitis media symptomen kweek Punctaat (bij intact trommelvlies) Uitstrijk (bij doorgebroken trommelvlies) 0.15 ml (3 druppels) punctaat afgedopte spuit wattenstok met koolstoftransportmedium Kamertemperatuur, < 24 uur (punctaat) 4 C, < 24 uur (uitstrijk) dagelijks 3-5 dagen De meest voorkomende verwekkers van otitis media zijn S. pneumoniae, Haemophilus influenzae, S. pyogenes en andere ß-haemolytische streptokokken.

111 Onderdeel van Oor, externe gehoorgang Alleen invullen als onderdeel van een pakket schimmels Otitis externa Symptomen, antibioticagebruik kweek gehoorganguitstrijk n.v.t. 4 C, < 24 uur dagelijks wattenstok met koolstoftransportmedium 3-5 dagen Otitis externa wordt meestal veroorzaakt door Pseudomonas aeruginosa of Staphylococcus aureus, maar kan ook door andere aerobe bacteriën of schimmels worden veroorzaakt. Naam / omschrijving Onderdeel van Papillomavirus cervixcytologie Dit onderzoek wordt verricht op de afdeling Pathologie

112 Parainfluenza virus 1-4 Onderdeel van Volledig viraal respiratoir panel (i.c.m. influenza AB, humaan metapneumovirus, rhinovirus, RSV, bocavirus, adenovirus en 4 coronavirussen) Kan ook apart worden aangevraagd. Indien niet een volledig viraal panel gewenst is. Bovenste en onderste luchtweginfecties, van mild tot ernstig. Symptomen. Eerste ziektedag. PCR Neusspoelsel Nasopharynxuitstrijk Keeluitstrijk Sputum BAL/bronchusspoelsel 0.5 ml wattenstok voor nasopharynx- en keeluitstrijk steriel potje met rode deksel voor sputum werkdagen 1-3 dagen Een positieve PCR is bewijzend voor infectie Het onderzoek wordt extern verricht.

113 Onderdeel van Parvovirus B19 Serologisch onderzoek bij congenitale infectie (in combinatie met CMV, HSV, Rubella, Toxoplasma en T. pallidum) ja Erythema infectiosum: 5 e ziekte (slapped cheek) Anaemie, aplastische crise bij erythroide aanmaakstoornis of immuungecompromitteerden) Zwangeren: non-immuun hydrops foetalis Symptomen Serologie (IgG en IgM) PCR Serologie en PCR: serum of EDTA plasma Bij zwangeren met verdenking op non-immuun hydrops foetalis: serum, foetaal serum, vruchtwater, foetale ascites Serum: 1 ml PCR: 0.5 ml stolbuis met gel voor serologie en PCR EDTA buis voor serologie en PCR steriel potje met rode dop voor vruchtwater en ascites Serum en plasma: kamertemperatuur, < 24 uur Vruchtwater en ascites: 4 C, < 24 uur Serologie: werkdagen PCR: 2x per week Serologie: 1-3 dagen PCR: 1-7 dagen

114 Antistoffen (IgM en IgG) zijn aantoonbaar dag 7 van de ziekte of dag 1 na ontstaan van het exantheem. IgM blijft enkele maanden aantoonbaar, IgG levenslang. Fout-positief IgM onderzoek komt voor bij andere acute exantheemziekten als mazelen en rubella. Parvovirus infectie kan geassocieerd zijn met productie van rheumafactor en tot fout-positieve serologie in andere assays leiden. Bepalen van de virale load kan in die gevallen de specificiteit van de positieve IgM ophelderen. Een positieve PCR is bewijzend voor infectie. Dit onderzoek wordt extern verricht.

115 Onderdeel van Pericardvocht Kweek algemeen, inclusief anaeroben Mycobacteriën Schimmels pericarditis Huidige klachten, evt. trauma, operaties, antibioticumgebruik kweek > 1 ml afgedopte spuit Naam / omschrijving Onderdeel van 4 C, < 24 uur dagelijks 3-5 dagen Schimmelkweek 3-10 dagen Elk isolaat uit steriele ruimtes wordt als relevant beschouwd. Echter, contaminatie bij het afnemen van het materiaal is niet uit te sluiten. Perineumuitstrijk (zie ook MRSA) Screening op MRSA MRSA Dragerschap MRSA Reden verdenking MRSA Kweek PCR Twee uitstrijken 4 C, < 24 uur dagelijks PCR: 2-3 dagen Kweek: 5 dagen wattenstok met koolstoftransportmedium Zowel fout-positieve als fout-negatieve PCR zijn niet uit te sluiten. Een positieve kweek is bewijzend voor MRSA dragerschap.

116 Onderdeel van Pleuravocht Kweek algemeen Anaeroben (niet bij drainvocht) Mycobacteriën Schimmels Punctaat of drainvocht Huidige klachten, evt. trauma, operaties, antibioticumgebruik kweek > 1 ml Bij voorkeur in afgedopte spuit (punctaat) afgedopte spuit of steriel potje met rode dop 4 C, < 24 uur dagelijks 3-5 dagen Elk isolaat uit steriele ruimtes wordt als relevant beschouwd. Echter, contaminatie bij het afnemen van het materiaal is niet uit te sluiten. Onderzoek wordt al of niet extern verricht

117 Pneumocystis jirovecii ja Pneumonie bij immuungecompromiteerde patiënten Symptomen. Immuunstatus, immuunsuppressieve medicatie. Microscopie (IF) PCR BAL/bronchusspoelsel Geïnduceerd sputum Microscopie: 0.5 ml PCR: 0.5 ml 4 C, < 24 uur werkdagen steriele puntbuis 1-3 dagen Positieve microscopie duidt op infectie. Positieve PCR met een hoge Ct waarde is suggestief voor infectie, maar kan ook bij kolonisatie zonder infectie worden gevonden. Het PCR onderzoek wordt extern verricht.

118 Pneumokokken antigeen sneltest ja Pneumonie? Sneltest (immunochromatografie) urine 3 ml 4 C, < 24 uur dagelijks 1 dag potje met rode dop De sensitiviteit varieert tussen 50-80%. De specificiteit is > 90%. Na een pneumokokkeninfectie kan de test 1 tot 6 maanden positief blijven. Ook bij dragerschap zonder infectie kan de test positief zijn. Om die reden is de test niet geschikt bij kinderen.

119 Anti-pneumokokken antistoffen ja De indicatie voor. Onderliggend lijden. Luminex (flowcytometrie) serum 200 µl stolbuis met gel Kamertemperatuur, < 24 uur 1 x per 2 weken 2 tot 3 weken De grenswaarden van beschermende titers worden bij elke uitslag vermeld Het onderzoek wordt extern verricht

120 Poliovirus ja poliomyelitis 1 e ziektedag, symptomen, land van herkomst, contact met personen uit endemisch gebied, reisanamnese, vaccinatiestatus PCR serologie Feces: 2 monsters met interval van uur en binnen 14 dagen na ziekteverschijnselen. Serum: 1 e monster in de acute fase 2 e monster 10 tot 14 dagen later Feces: Serum: 5 ml bloed per monster Steriel fecespotje Feces: 4 C Serum: kamertemperatuur, < 24 uur direct 1-2 weken Een positieve PCR is bewijzend voor de infectie Poliomyelitis is een meldingsplichtige ziekte van groep A, d.w.z. direct melden aan de GGD. Het onderzoek wordt extern verricht.

121 Punctaat Mycobacteriën Schimmels Gewrichtsvocht wordt altijd ook op N. gonorrhoeae ingezet. Huidige klachten, ev. trauma, operaties, antibioticumgebruik kweek Gewrichtsvocht, pleuravocht, pericardvocht, ascites, amnionvocht > 1 ml Bij voorkeur in afgedopte spuit: Ascites: indien > 1 ml beschikbaar, ook in bloedkweekflessen enten 4 C, < 24 uur dagelijks 3-5 dagen Schimmelkweek 3-10 dagen Elk isolaat uit steriele ruimtes wordt als relevant beschouwd. Toch is contaminatie bij het afnemen van het materiaal niet uit te sluiten.

122 Pus kweek kweek op bacteriën(aeroob/anaeroob),gisten, schimmels Door middel van kweek- en determinatietechnieken wordt vastgesteld om welk micro-organisme het gaat en wordt- zo mogelijk - een gevoeligheidsbepaling verricht. kweek In het algemeen: bij voorkeur pus insturen in steriel potje of spuit. > 1 ml potje met rode dop wattenstok in koolstofmedium Afname instructies wattenstok in UTM voor PCR Afname met wattendragers Afname m.b.v. pus-setje wattenstok met zwart transportmedium. Wattendragers kunnen gemakkelijk uitdrogen. Dit heeft een nadelig effect op vele micro-organismen. Wil men dit voorko men, dan dient de wattendrager direct na afname in een trans portmedium (het zwarte gemodificeerde Charcoal medium) geplaatst te worden. De wattendragers zijn geschikt voor het maken van uitstrijkjes van de huid, slijmvliezen en tal van wonden/laesies. Bij laesies het materiaal zo diep

123 mogelijk afnemen na de omgeving gereinigd te hebben. Indien een Grampreparaat gewenst is, pus in steriel potje of spuit insturen. Zo dit niet mogelijk is, met behulp van een extra wattendrager en voorwerpglaasje een preparaat maken en meesturen (setje gramkleuring ). Kweken op tuberculose en toxoplasmose diagnostiek (Giemsa kleuring) kan slechts met vloeibaar of vast materiaal geschieden, dus niet met wattendragers. Afname met spuit Aspiratie m.b.v. spuit en naald zo mogelijk na vooraf zorgvuldige desinfectie van de huid of slijmvliezen. De geaspireerde hoeveelheid moet bij voorkeur ten minste 1 ml zijn, in ieder geval ruim genoeg voor Grampreparaat en kweek. Overtollige lucht verwijderen i.v.m. afsterving anaëroobe bacteriën. Altijd naald verwijderen en stopje aanbrengen voor transport naar het MMB. Weefselstukjes Biopten of weefselstukjes van zo mogelijk circa ½ cm3 in steriel schroefdopflesje plaatsen. Bij zeer kleine stukjes een beetje steriel fysiologisch zout toevoegen, ter voorkoming van uitdroging. Bij obducties het weefseloppervlak schroeien en daarna punc teren of een weefselstukje van zo mogelijk circa 1 cm3 uitne men. Materiaal in een steriel schroef dopflesje deponeren. NB: Materiaal niet onderdompelen in fysi zout. alleen vochtig gaasje Vaatcatheter, wonddrain, etc. Na zorgvuldige huiddesinfectie katheter/drain uitnemen en van het diepst in het lichaam gelegen gedeelte (de tip) circa 5 cm afknippen met steriele schaar. Tip in een steriel schroef dopflesje deponeren. 4 C, < 24 uur dagelijks 3-5 dagen Schimmelkweek 3-10 dagen

124 Quantiferon - Aantonen van cellulaire immunrespons tegen Mycobacterium tuberculosis. symptomen serologie serum 4 volledig gevulde bloedbuizen van de speciale afname set. Afname instructies Afnameset met 4 buizen Door middel van venapunctie wordt volbloed afgenomen in vier buisjes, namelijk: NIL (Nil-buis): negatieve controle, gecoat met heterofiele antilichamen en niet specifieke IFN-γ. TB1 (TB1 antigeenbuis): gecoat met peptiden ESAT-6 en CFP-10 welke reactie veroorzaken bij CD4 + T-cellen. TB2 (TB2 antigeenbuis): bevat naast ESAT-6 en CFP-10 een aanvullende set peptiden welke reactie veroorzaken bij CD8 + T-cellen. MIT (Mitogeen buis): positieve controle, bevat phyto-haemagglutinine dat de T-cellen stimuleert tot productie van IFN-γ. Afweercellen in het bloed van geïnfecteerde personen reageren hierop met de aanmaak van interferon gamma, dat na verwerking van de test op het laboratorium in het plasma kan worden gemeten. Afname: 1. Neem bloed af in de drie afnamebuizen door middel van een venapunctie, ongeveer 1 ml per buis. NB: de buizen zijn voorzien van een zwarte markering. Deze markering is een indicatie voor de hoeveelheid afgenomen bloed. De Quantiferon buizen zijn gevalideerd voor een bloedvolume van 0,8 1,2 ml. De bloedstroom in de buis verloopt traag, laat na het stoppen van de bloedstroom de buis nog 2 tot 3 seconden aan de naald hangen. 2. Zwenk de buizen direct na het vullen 10 x zodanig dat het hele binnenoppervlak van de buizen gecoat is met bloed. Te krachtig schudden kan de gel kapot maken en kan leiden tot onjuiste resultaten. 3. Voorzie de buizen van naam en geboortedatum en stop ze terug in de bijbehorende doos. Het afgenomen materiaal dient samen met het aanvraagformulier zo snel mogelijk op het laboratorium voor Medische Microbiologie te worden gebracht. Bewaar het materiaal tijdens transport bij kamertemperatuur. De buizen dienen binnen 16 uur na afname geïncubeerd te worden bij 37 C. Deze incubatiestap gebeurt op de afdeling Medische Microbiologie. 1-4 dagen Een positieve uitslag toont aan dat de patiënt in het verleden in contact is geweest met M. tuberculosis. Er wordt geen onderscheid gemaakt tussen een

125 latente infectie, actieve infectie of in het verleden doorgemaakt en behandelde infectie. Er bestaat kruisreactiviteit met een aantal ander Mycobacterium species, waaronder M. bovis, die gebruikt wordt in het BCG-vaccin. Om een actieve tuberculose infectie aan te tonen moet er 3x een ochtend sputum of BAL worden ingestuurd.

126 Rabies virus Ja, altijd i.o.m. arts-microbioloog Hondsdolheid Er is geen test beschikbaar, die bij de mens in een vroeg stadium, voordat klinische symptomen ontstaan, infectie kan aantonen of uitsluiten. Zodra klinische verschijnselen optreden kan het virus worden aangetoond. Alleen in bijzondere situaties is er een indicatie voor het bepalen van beschermende antistoffen tegen rabiës. PCR Liquor cerebrospinalis Speeksel Huid van de nek Urinesediment Cornea-afdruk Hersenweefsel Antistofbepaling: 10 ml bloed in stolbuis Kamertemperatuur, 24 uur Onbekend (onderzoek wordt extern verricht) Maximaal 14 dagen positief / negatief Bij verdenking op rabiës altijd overleggen met de arts-microbioloog. Het onderzoek wordt extern verricht.

127 Respiratoir panel/ pakket nee Virale en atypische luchtweginfecties symptomen PCR Neusspoelsel Nasopharynxuitstrijk Keeluitstrijk Sputum BAL/bronchusspoelsel 0.5 ml wattenstok voor nasopharynx- en keeluitstrijk steriel potje voor sputum steriele puntbuis (BAL) slijmzuiger (RS) 4 C, < 24 uur werkdagen 1-3 dagen Een positieve PCR is bewijzend voor de aanwezigheid van het micro-organisme en vaak ook voor infectie. Dit onderzoek wordt extern verricht

128 Rhinovirus Onderdeel van Volledig viraal respiratoir panel Respiratoir algemeen/atypische pneumonie panel Respiratoir panel, kinderen nee verkoudheid symptomen PCR Neusspoelsel Nasopharynxuitstrijk Keeluitstrijk Sputum BAL/bronchusspoelsel 0.5 ml wattenstok voor nasopharynx- en keeluitstijk steriel potje met rode dop voor sputum 4 C, < 24 uur werkdagen 1-3 dagen steriele puntbuis (BAL) Een positieve PCR is bewijzend voor aanwezigheid van het virus Dit onderzoek wordt extern verricht.

129 Rickettsia spp. en Orientia spp. ja Rocky Mountain Spotted Fever (R. rickettsii) Fièvre boutonneuse (R. conorii) Epidemische vlektyfus (R. prowazekii) Endemische vlektyfus (R. typhi) Rickettial pox (R. akari) Scrub tyfus (O. tsutsugamushi) Symptomen, reisanamnese serologie serum 0.5 ml stolbuis met gel Kamertemperatuur, < 24 uur 1x per week 2 weken Een viervoudige titerstijging tussen monsters in de acute (zo vroeg mogelijk) en de convalescent fase (na 1-2 weken of na 3-4 weken) is bewijzend voor infectie. Dit onderzoek wordt extern verricht.

130 Onderdeel van Rotavirus Wordt samen met adenovirus test gedaan ja Gastro-enteritis, diarrhee symptomen sneltest feces 100 mg vaste feces of 500 µl vloeibare feces steriel fecespotje Kamertemperatuur, < 2 uur dagelijks 1 dag De sensitiviteit van rotavirus sneltesten varieert tussen % (referentie ELISA). De specificiteit is 100%. Onderzoek wordt al of niet extern verricht

131 Onderdeel van Respiratoir Syncitieel Virus (RSV) Wordt altijd samen met influenza A en B getest Ja. Voor CITO: bel de arts-microbioloog Bronchiolitis, pneumonie, tracheobronchitis in eerste 3-4 levensmaanden Symptomen, leeftijd PCR Neusspoelsel Nasopharynxuitstrijk Keeluitstrijk Sputum BAL/bronchusspoelsel 0.5 ml wattenstok voor nasopharynx- en keeluitstrijk steriel potje voor sputum Dagelijks 1 dag Een positieve PCR is bewijzend voor infectie.

132 Rubella virus ja Rode hond, congenitaal rubella syndroom Indicatie voor : Verdenking rode hond/acute infectie? Onderzoek immuunstatus bij zwangere Verdenking congenitaal rubella syndroom? Serologie PCR Serum Keel- of nasopharynxuitstrijk (PCR) 500 µl stolbuis met gel wattenstok voor keel en nasopharynxuitstrijk Kamertemperatuur, < 24 uur werkdagen 1-3 dagen - Fout-positieve IgM tegen rubella komt bij pasgeborenen voor bij parvovirus B19 infectie. - Immuunstatus dient alleen onderzocht te worden met IgG bepaling. IgM (% pos) IgG (% pos) Postnatale rubella 1 e dag exantheem 50-3 e dag exantheem 50 5 e dag exantheem > 90 8 e dag exantheem > 90 6 weken na exantheem Congenitaal rubella syndroom Bij geboorte * 1 maand > * 6 maanden * * dalend maternaal en stijgend IgG van het kind kunnen in het eerste jaar resulteren in constant of stijgend IgG. De PCR wordt extern verricht

133 Onderdeel van Salmonella/ Shigella Feceskweek, algemeen nee Gastro-enteritis, buiktyfus (Salmonella), dysenterie (Shigella dysenteriae) Wat tenminste moet worden vermeld kweek Feces Bloedkweek (bij buiktyfus) Tenminste 5 ml dunne feces of fecesportie ter grootte van een walnoot steriel fecespotje bloedkweekflessen 4 C, maximaal 24 uur dagelijks 2 tot 5 dagen Een negatieve kweek sluit een infectie met Salmonella of Shigella niet uit.

134 Onderdeel van Schimmels Alleen invullen als onderdeel van een pakket ja divers Symptomen, klinisch beeld Microscopie Kweek Galactomannan (Aspergillus-) antigeen (alleen in BAL) Materiaal Minimum hoeveelheid Abces/wond/drainvocht Zie hyperlink Bloedkweek Zie hyperlink Oog (corneaschraapsel, Zie hyperlink conjunctiva, glasvocht) Haren 10 haren uit aangedaan gebied nagels Stukje aangedaan nagel of schraapsel van aangedaan deel nagel Sputum, ochtend-, 3 maal 3 ml per monster BAL Zie hyperlink Huid Na desinfectie met 70% alcohol, schraap van de rand van de laesie. Vocht uit steriele lichaamsplaatsen (liquor, pleura, pericard, gewricht, peritoneaal) 2 ml Hoe meer vocht, des te groter de kans op isoleren van elke schimmel Weefsel/biopt Erwtgrootte, voeg 2-3 ml steriel fysiologisch zout toe ter voorkoming van uitdroging Urine, ochtend- onbekend steriel potje met rode dop Afname instructie Huid eerst ontsmetten met 70% alcohol, daarna de schilfers aan de rand van de aangedane plek verzamelen, neem bij voorkeur dunne schilfers. Opvangen in een steriele petrischaal en bewaren bij kamertemperatuur. Haren uittrekken, meestal bevindt de schimmel zich aan de basis van het haar. Door de schimmelaantasting verdwijnen de haarschubben en ook de dwarsstreping binnen het haar; in en om het aangetaste haar zijn soms speciale schimmelsporen zichtbaar en in het haar bolvormige ruimtes ( luchtbellen ). Nagels Omdat de schimmel meestal aan de onderzijde groeit, eerst de bovenzijde van het aangetaste deel verwijderen en van de (kruimelige) onderzijde materiaal verzamelen of van een nageldeel de onderzijde afkrabben. Opvangen in een steriele

135 Bewaar- /transportcondities Referentie / interpretatie van het onderzoek Sputum Pus Liquor Urine en lichaamsvloeistoffen petrischaal en bewaren bij kamertemperatuur. Indien de nagels te groot zijn om te enten, dienen deze eerst in kleine stukjes te worden gesneden met behulp van lancetmesjes. eerst goed mond laten spoelen en bij voorkeur s morgens vroeg het sputum verzamelen. vooral het korrelige materiaal inzetten en onderzoeken. bewaren bij 4 C. insturen in een steriele container. Bewaren bij 4 C voor maximaal 12 uur. Biopten fijn maken, homogeniseren en dan enten. 4 C, < 24 uur Materiaal bewaren bij kamertemperatuur. Poli dermatologie HMC: zorg ervoor dat de petrischaal of SCG2-plaat dichtgeplakt zijn, zodat het materiaal tijdens transport niet verloren kan gaan en de voedingsbodem niet uitdroogt. werkdagen Microscopie: 1-3 dagen Kweek: dagen Galactomannan: 2-5 dagen Schimmels geïsoleerd uit steriele lichaamsplaatsen zijn zeer verdacht voor infectie. Schimmels geïsoleerd uit niet-steriele plaatsen kunnen ook duiden op kolonisatie of contaminatie vanuit de omgeving. Graag klinische gegevens en herkomst van het materiaal vermelden, dit is van belang voor het bepalen of een schimmel pathogeen is of niet. Let op specifieke aanvragen: bij verdenking van Cryptococcen species, Malassezia (Pityriasis versicolor, Histoplasma en andere exotische schimmels dit vermelden op het aanvraagformulier. De galactomannan wordt extern verricht.

136 Schistosoma (S. mansoni, S. haematobium, S. japonicum, S. intercalatum, S. mekongi) Onderdeel van Onderzoek op wormeieren in feces Serologisch onderzoek Acute schistosomiasis (Katayama syndroom), chronische schistosomiasis. Symptomen, reisanamnese Microscopie PCR Serologie Feces Urine (S. haematobium) Serum TFT medium: vullen tot aan de rode pijl Tenminste 5 ml dunne feces of fecesportie ter grootte van een walnoot TFT medium Steriel feces potje stolbuis met gel 4 C, < 24 uur Fecesonderzoek: werkdagen Serologie: 1x per week Fecesonderzoek: 1 4 dagen Serologie: 1-2 weken Het aantonen van eieren in feces is bewijzend voor infectie. Positieve serologie bij reizigers uit niet-endemische gebieden naar endemische gebieden duidt op een recente infectie. Eenmaal positief blijven antistoffen jarenlang aantoonbaar, ook na adequate behandeling. Het serologisch onderzoek wordt extern verricht.

137 Onderdeel van Shigatoxine-producerende E. coli (STEC), EHEC (= een subset van STEC), waaronder diverse serotypes O157:H7, O104:H4 e.a. Alleen invullen als onderdeel van een pakket Ja, maar wordt bij bloederige diarrhee altijd ingezet Colitis (haemorrhagisch) al of niet gepaard gaande met het haemolytisch uraemisch syndroom (HUS). STEC kan ook milde diarrhee veroorzaken. symptomen Kweek PCR op shigatoxines 1 en 2 (stx1 en stx2) feces Kweek: Tenminste 5 ml dunne feces of fecesportie ter grootte van een walnoot PCR: 500 µl Steriel fecespotje 4 C, < 24 uur Kweek: werkdagen PCR: 3x per week Kweek: 3 6 dagen PCR: 2 4 dagen Sommige STEC soorten zijn niet of nauwelijks pathogeen. Op basis van serotype en virulentiefactoren kan vastgesteld worden of een STEC ziekteverwekkend is. Dit vergt doorgaans nader onderzoek van de gekweekte stam bij externe laboratoria. De PCR wordt extern verricht.

138 Sputum Anaeroben (bij longabces) Schimmels Mycobacteriën Legionella Nocardia Mycoplasma Chlamydophila Respiratoire virussen Strongyloides larven Luchtweginfectie Duur en aard van de klachten Aard van de afwijkingen op de longfoto Microscopie Kweek PCR 1 ml en voor elk van bovengenoemde extra aanvragen eveneens 1 ml Zie ook mycobacteriën Afname instructies Door middel van microscopie, kweek, amplificatie- en determinatie technieken wordt vastgesteld om welk micro-organisme het gaat en wordt - zo mogelijk - een gevoeligheidsbepaling verricht. Nuchter ochtendsputum in steriel schroefdop potje inzenden. Bij kleine kinderen vervangt een nasopharynxaspiraat uitstrijk het sputum. Het kweken van speeksel is zinloos en dit materiaal zal in het algemeen voor kweek worden afgekeurd. Voor de diagnostiek op tuberculose op 3 opeenvolgende dagen ochtendsputum verzamelen. 4 C, < 24 uur Alle dagen Kweek algemeen: 3-5 dagen Kweek op schimmels: 10 dagen Zie mycobacteriën Zie Legionella Zie Mycoplasma Zie Chlamydophila Zie Strongyloides Goed sputum toont in het GRAM preparaat > 25 leukocyten (++) en < 10 plaveiselepitheelcellen (kleine vergroting) (0-+) en overwegend het veroorzakend micro-organisme. Bacteriën, die intracellulair (neutrofielen) worden gezien in het Gram-preparaat, zijn suggestief voor infectie. sommige mensen dragen luchtwegpathogenen in de keel zonder

139 verschijnselen van infectie, doorgaans in niet grote hoeveelheden. de beademingstube van beademde patiënten raakt snel gekoloniseerd met Gram-negatieve staven. Isoleren van deze bacteriesoorten duidt niet automatisch op infectie Materiaal zo mogelijk binnen 2 uur op het laboratorium aanbieden. Sputum dient bij 4 ºC bewaard te worden. Gebeurt dit niet dan gaat de kwaliteit snel achteruit.

140 Streptococcus pneumoniae (pneumokokken) Alleen sneltest Pneumonie, sepsis, meningitis, otitis, sinusitis e.a. Klinisch beeld Kweek Sneltest urine Materiaal van de infectiehaard Urine voor sneltest Zie sputum, bloedkweek, liquor cerebrospinalis Urine: 1 ml steriel potje voor sputum en urine bloedkweekset liquorbuis Zie sputum, BAL, bloedkweek, liquor Urine: 4 C dagelijks Sneltest: 1 dag Kweek: 3-5 dagen De sensitiviteit van de urinesneltest ligt tussen 50 80%. De specificiteit is > 90%. De test kan tot 6 maanden na infectie positief blijven. De sneltest kan ook positief zijn bij dragerschap van pneumokokken en is om die reden minder geschikt bij kinderen jonger dan 6 jaar. Een positieve kweek uit steriele lichaamsplaatsen (bloek, liquor) is bewijzend voor infectie. S. pneumoniae geïsoleerd uit sputum kan ook duiden op dragerschap.

141 Onderdeel van Strongyloides stercoralis Alleen invullen als onderdeel van een pakket ja darminfectie Immuuncompetent of -deficiënt Microscopie Kweek van larven Serologie Feces Serum TFT set: vullen totaan de rode pijl Fecespotje met rode dop: Tenminste 5 ml dunne feces of fecesportie ter grootte van een walnoot TFT medium of steriel fecespotje stolbuis met gel Microscopie: kamerteperatuur Serologie:4 C, < 24 uur Feces onderzoek: werkdagen Serologie: 1x per week Microscopie: 1-4 dagen Kweek op Strongyloides larven: 14 dagen Serologie: 1-2 weken Het aantonen van eieren of larven is bewijzend voor infectie. Een positieve uitslag van de serologie duidt op infectie opgelopen in het verleden (> 2 jaar geleden). Het serologisch onderzoek wordt extern verricht

142 Onderdeel van Taenia solium (de gewapende of varkenslintworm) Onderzoek op wormeieren Nee Worminfectie Cysticercose Klinisch beeld, eosinofielie Microscopie, serologie Feces, serum Vullen tot aan de rode pijl Serum 500µl TFT medium stolbuis met gel 4 C, < 24 uur werkdagen 1-4 dagen Aantonen van eieren is bewijzend voor infectie. Het serologisch onderzoek wordt extern verricht

143 Tick borne encephalitis virus (TBEV) ja Meestal griepachtig ziektebeeld, < 1% encephalitis. Eerste ziekte (=koorts-)dag Reisanamnese, beroep, hobby Serologie Serum en liquor cerebrospinalis 0.5 ml stolbuis met gel Kamertemperatuur, < 24 uur 1x per week 1-2 weken Op dag 10 van de infectie zijn IgG en IgM in serum en liquor ca. 95% van de gevallen positief. Onderzoek wordt extern verricht

144 Toxocara canis (hondenspoelworm) ja Toxocara infectie Contact met honden Serologie (ELISA IgG) Serum 0.5 ml stolbuis met gel Kamertemperatuur, < 24 uur Minder dan 1x per week 2 tot 3 weken Een positief resultaat in combinatie met verhoogd IgE en eosinofielie is suggestief voor een actieve infectie. Zonder overige verschijnselen duidt een positief resultaat waarschijnlijk op een in het verleden doorgemaakte infectie. Dit onderzoek wordt extern verricht

145 Onderdeel van Toxoplasma gondii Alleen invullen als onderdeel van een pakket ja toxoplasmose Patiënt immuuncompetent of deficiënt? Zwanger? Chorioretinitis? Serologie (IgG, IgM en aviditeit) PCR Serologie: serum PCR: BAL of lymfklier-/hersenbiopt, liquor cerebrospinalis, amnionvocht, oogkamervocht. Serum: 500 µl PCR: Liquor cerebrospinalis: 2.2 ml Overig: 500 µl Liquor buisje stolbuis met gel Steriel potje voor andere matrialen Kamertemperatuur, < 24 uur Serologie en PCR: werkdagen Serologie: 1-5 dagen PCR: 2-8 dagen IgG pos en IgM neg: jaren geleden doorgemaakte infectie. IgG pos en IgM pos: recent of in afgelopen 1 à 2 jaar opgelopen infectie. IgG pos, IgM pos en aviditeit laag: in afgelopen 3 à 4 maanden opgelopen infectie. IgG pos, IgM pos en aviditeit hoog: tussen 3 à 4 maanden en 2 jaar geleden opgelopen infectie. Een positieve PCR is bewijzend voor een actieve infectie. De PCR wordt extern verricht

146 Treponema pallidum ja Syphilis, lues Symptomen. Zwangerschap. Serologie (TPPA, RPR en immunoblot) 500 µl Serum of EDTA plasma of liquor of stolbuis met gel EDTA buis liquorbuis Kamertemperatuur, < 24 uur TPPA en RPR: alle werkdagen Immunoblot: 2 maal per week 1-6 dagen TPPA RPR immunoblot Sensitiviteit (%) Primaire fase (na gemidd dagen incubatie) Secundaire fase (gemidd. 2 8 weken na start primaire fase) Lues latens

147 Tertiaire fase Specificiteit (%) * * met TPPA en FTA-ABS als referentie de bepaling wordt de eerste maal positief in serum geconfirmeerd in de immunoblot

148 Onderdeel van Trichinella spiralis Alleen invullen als onderdeel van een pakket ja Darminfectie met migratie naar en inkapseling in dwarsgestreepte spieren. Wat tenminste moet worden vermeld Microscopie Serologie (IgM, IgA en IgG1 en IgG4) PCR Spierbiopt (microscopie en PCR) Serum Serum: 0.5 ml urinepotje met rode dop voor spierbiopt (voeg enkele ml steriel aquadest of fysiologisch zout toe) stolbuis met gel voor serologie Serologie en PCR: 1 maand Microscopie: 1-3 dagen Serologie en PCR: 1 maand Het aantonen van larven in spierweefsel is bewijzend voor infectie. Antistoffen zijn 3 tot 4 weken na besmetting aantoonbaar en blijven dat jarenlang, ook IgM. Serologie en PCR worden extern verricht