Bepalingenwijzer. Medische Microbiologie

Transcriptie

1 Bepalingenwijzer Medische Microbiologie Uitgave: HMC Medische Microbiologie Datum: november 2018

2 Bepalingenwijzer Medische Microbiologie In bepalingenwijzer van het laboratorium Medische Microbiologie vindt u een overzicht van alle testen die het laboratorium doet. In dit overzicht vindt u informatie over: hoe u materiaal moet aanleveren het ziektebeeld de minimale testhoeveelheid serum de frequentie waarmee plaatsvindt de maximale doorlooptijd (in werkdagen) de bewaarconditie van het testmateriaal Verzendmateriaal Het is belangrijk dat u het te testen materiaal aanlevert in het juiste bewaarmateriaal. Dit is nodig voor een goede uitvoering van de test. Heeft u nog vragen? Neem dan contact op met de Medische Microbiologie, (088) Laboratoriumonderzoek A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z

3 INHOUD A Acanthamoeba Adenovirus Aeromonas Amoeben (serologie) Ancylostoma Anti-DNAse Antrax Ascaris (serologie) Ascites kweek Aspergillus (serologie) AST (anti-streptolysine O) B Bacteriële gastro-enteritis (SSC, STEC) BAL (broncho-alveolaire lavage) Bartonella henselae bcap zie Community Aquired Pneumonia BDG β-d-glucan Bijzonder Resistente Micro-Organismen (BRMO) Biopt en weefsel BK virus Bloedkweken algemeen Bocavirus, zie Viraal respiratoir panel Bofvirus Bordetella pertussis Borrelia burgdorferi Botweefsel, zie biopt en weefsel Bronchusspoelsel, zie BAL Brucella (serologie) Brugia, zie Filaria C Campylobacter CAPD vloeistof Catheter(tip) intravasaal Catheter intraventriculair/ lumbaal Chikungunya virus Chlamydophila pneumoniae Chlamydia psittaci Chlamydia trachomatis Clostridium difficile CMV Cytomegalovirus Coccidiomyces, zie Schimmels Community Aquired Pneumonia Corna virus, zie Viraal respiratoir panel Corynebacterium diphteriae (difterie) Coxiella Coxsackie Creutzfeld Jacob Cryptococcen Cryptosporidium

4 Cyclospora, zie Parasitaire gastro-enteritis D Dengue virus Dermatophyten, zie Schimmels Dientamoeba fragilis Difterie, zie Corynebacterium diphteriae E Echinococcus (serologie) Ehrichia Enterobius Enterohemorragische E.coli (EHEC), zie Shigatoxine producerende E.Coli (STEC) Enterovirus Epstein-Barr virus (EBV) ESBL, zie BRMO F Feces, zie Bacteriële gastro-enteritis (SSC, STEC), Parasitaire gastro-enteritis, Virale gastro-enteritis Filaria serologie Francisella tularensis G Giardia lamblia, Giardasis Griep, zie influenza Genitaal- en SOA onderzoek Galactomannan, zie Aspergillus (serologie) Gonococcen, zie Genitaal- en SOA onderzoek H Hantaan virus Haemophilus ducreyi Helicobacter pylori Hepatitis A Hepatitis B Hepatitis C Hepatitis D/ Deltavirus Hepatitis E Histoplasma serologie HIV HSV Humaan Herpes virus type 6 (HHV6) Humaan Herpes virus type 7 (HHV7) Humaan Herpes virus type 8 (HHV8) Humane metapneumovirus Humane Papilloma virus Human T-cell Lymphotropic Virus (HTLV) Type I en II I Influenza Isospora belli, zie Parasitaire gastro-enteritis J Japanse Encephalitis virus (serologie) JC virus

5 K Keel Kingella Kinkhoest, zie Bordetella pertussis Knokkelkoorts, zie Dengue virus L Legionella pneumonia Leishmania Leptospirose (ziekte van Weil) LGV, lymfogranuloma venereum Liquor cerebrospinalis Listeria monocytogenes Loa loa, zie Filaria Lues, zie Treponema pallidum Lyme, ziekte van, zie Borrelia burgdorferi Lymfocytair choriomeningitis virus (LCMV) M Malaria plasmodium Malassezia, zie Schimmels Mazelen serologie MERS Microsporidium, zie Parasitaire gastro-enteritis Mond MRSA Mycobacteriën Mycoplasma gentialium Mycoplasma pneumoniae N Nasopharynx Neisseria gonorrhoeae Neisseria meningitidis Neus Nocardia Norovirus O Oog, conjunctiva Oog, cornea Oor, gehoorgang Oor, middenoor

6 P Parainfluenza virus Parasitaire gastro-enteritis Parechovirus Parvo virus Paul Bunnell, zie EBV Pericardvocht Perineumuitstrijk PJP (pneumocystis jirovecii) PCR Plasmodium, zie Malaria plasmodium Plesiomonas Pleuravocht Pneumokokken antigeensneltest Pneumokokken antistoffen Polio virus serologie Pus kweek Punctaat Puumala virus serologie, zie hantaan virus Q Quantiferon Q koorts, zie Coxiella R Rabies virus Respiratoir panel/ pakket Rhinovirus Rickettsiae serologie Rotavirus RSV Rubella S Salmonella Schimmels Schistosoma SDD, Hematologie Shigatoxine producerende E.Coli (STEC) Shigella Sputum Streptococcen groep B (GBS) Streptoccus pneumoniae Strongyloides Syphilis, zie Treponema pallidum

7 T Taenia solium cysticerose serologie Tetanus antistoffen na vaccinatie Tick-borne Encephalitis Virus serologie Toxocara serologie Toxoplasmose Treponema pallidum Trichinella spiralis Trichomonas Trichuris trichiura Triple feces test (TFT), zie Parasitaire gastro-enteritis Trypanosoma Tuberculose, zie Mycobacteriën Tularemie, zie Francisella tularensis U Ulcus molle, zie Haemophilus ducreyi Ureaplasma Urine (zie Genitaal- en SOA onderzoek) V Varicella zoster (VZV) Veteranenziekte, zie Legionella pneumonia Vibrio cholerae Virale gastro-enteritis Viraal respiratoir panel Vancomycine resistente Enterococcus faecium (VRE) W Waterpokken, zie Varicella zoster (VZV) West Nijl Virus serologie Wond, abces, drainagevloeistof Wormeieren/cysten, zie Parasitaire gastro-enteritis Y Yersinia Z Zika virus

8 Onderdeel van Acanthamoeba extern onderzoek Is mogelijk Acanthamoeba is een parasiet die keratitis kan veroorzaken. Met name contactlenzen die niet goed schoongemaakt zijn, kunnen deze infectie veroorzaken. Acanthamoeba komen voor in water wat de infectiebron kan zijn. symptomen PCR Corneaschraapsel op Eswab (roze dop) n.v.t. ESwab (roze dop) voor ooguitstrijk Om een optimale leefbaarheid van de micro-organismen te behouden, is het aanbevolen om het materiaal zo snel mogelijk naar het laboratorium te transporteren. Tot aan het transport wordt het materiaal koel bewaard gedurende maximaal 48 uur. onbekend wordt extern verricht Maximaal 14 dagen Een positieve uitslag is passend bij een acanthamoeba keratitis Onderzoek wordt extern verricht

9 Adenovirus nvt Afhankelijk van leeftijd en immuun status: o.a. luchtweginfectie, conjunctivitis, diarree Symptomen van klinische infectie PCR voor het aantonen van actieve infectie (zie Viraal respiratoir panel) Sneltest antigeen detectie (Virale gastro-enteritis minder betrouwbaar dan PCR) PCR: Faeces; Naso-farynx-uitstrijk (Nasofarynxwat oranje dop); BAL; Ooguitstrijk (ESwab roze dop); Liquor; Urine en Sputum Antigeen detectie (in combinatie met Rotavirus): Feces PCR: Feces: 100 mg vaste feces of 0.5.mL vloeibare feces Liquor: 500 µl Antigeen detectie: 100 mg vaste feces of 0.5.mL vloeibare feces Steriele container (feces) ESwab (ooguitstrijk) Nasofarynxwat Steriele buis (liquor) Steriele container (bal, sputum, urine) UriSwab (urine) Om een optimale leefbaarheid van de micro-organismen te behouden, is het aanbevolen om het materiaal zo snel mogelijk naar het laboratorium te transporteren. Tot aan het transport wordt het materiaal koel bewaard gedurende maximaal 48 uur. Antigeen detectie: dagelijks PCR: onbekend wordt extern verricht

10 Antigeen detectie: 1 dag PCR: maximaal 14 dagen PCR: Een positieve PCR duidt doorgaans op actieve infectie. Antigeen detectie (vergeleken met ELISA): sensitiviteit 90% en specificiteit 100%. PCR wordt extern verricht, antigen bepaling wordt door HMC zelf verricht

11 Onderdeel van Aeromonas sp. nvt Ja, alleen in overleg arts-microbioloog Gastro-enteritis symptomen kweek Feces Tenminste 5 ml dunne feces of fecesportie ter grootte van een walnoot Steriele container (feces) Om een optimale leefbaarheid van de micro-organismen te behouden, is het aanbevolen om het materiaal zo snel mogelijk naar het laboratorium te transporteren. Tot aan het transport wordt het materiaal koel bewaard gedurende maximaal 48 uur. Werkdagen 3 6 dagen Een positieve kweek is bewijzend voor de infectie.

12 Onderdeel van Hoeveelheid benodigd materiaal Amoeben (Entamoeba histolytica/dispar) Parasitaire gastro-enteritis Amoeben diagnostiek (altijd op afspraak of vooraf overleg arts-microbioloog) Abces, diarree infecties maagdarm stelsel Klinische symptomen Microscopie PCR Serologie (alleen zinvol bij verdenking extra-intestinale amoebiasis) Microscopie: Pus uit leverabces PCR: Feces Serologie: Serum PCR: Feces:Tenminste 5 ml dunne feces of fecesportie ter grootte van een walnoot Serologie: Serum: 1mL Steriele container voor punctaat of afgedopte spuit (punctaat) Stolbuis met gel (serum) Steriele container (feces) Microscopie: materiaal z.s.m. afgeven op laboratorium PCR/Serologie: Om een optimale leefbaarheid van de micro-organismen te behouden, is het aanbevolen om het materiaal zo snel mogelijk naar het laboratorium te transporteren. Tot aan het transport wordt het materiaal koel bewaard gedurende maximaal 48 uur. Microscopie: dagelijks

13 PCR: onbekend wordt extern verricht Referentie / interpretatie van Microscopie: maximaal 4 dagen PCR: maximaal 14 dagen Serologie: maximaal 14 dagen Positieve PCR past bij een actieve infectie Aantonen van amoeben in microscopie past bij actieve infectie. Serologie en PCR worden extern verricht

14 Onderdeel van Ancylostoma (mijnworm) Wormeieren Mogelijk, ook onderdeel van wormeieren en cysten Besmetting vindt plaats via contact tussen de huid en aarde die is besmet met ontlasting waarin larven leven (Ancylostoma kan ook via besmet voedsel tot een infectie leiden). De larve dringt de huid binnen en reist via de lymfeklieren naar de longen. Dit leidt tot jeuk en huiduitslag waar de larven zijn binnengedrongen, en tot hoesten en piepende ademhaling door hun aanwezigheid in de longen. Via opgehoest en ingeslikt slijm dalen de larven af naar hun uiteindelijke doel: de maag en darmen. Hier zuigen ze zich aan de darmwand vast en leven van het bloed. Besmetting met de worm leidt tot weinig of geen darmklachten, die bovendien niet typisch zijn. Het uit zich bij volwassenen in lichte buikpijn. Bij heel ernstige infecties bij kinderen en zwangere vrouwen in derdewereldlanden kan bloedarmoede optreden. In de meest extreme gevallen ontstaan koorts, vertraagde groei en hartfalen. Meestal is de infectie echter vrij onschuldig, en vrij makkelijk te verhelpen met medicijnen. Symptomen, eerste ziektedag PCR Feces Tenminste 5 ml dunne feces of fecesportie ter grootte van een walnoot Steriele container (feces) Om een optimale leefbaarheid van de micro-organismen te behouden, is het aanbevolen om het materiaal zo snel mogelijk naar het laboratorium te transporteren. Tot aan het transport wordt het materiaal koel bewaard gedurende maximaal 48 uur. Onbekend wordt extern verricht Maximaal 14 dagen In plaats van PCR kan ook feces op wormeieren en cysten worden aangevraagd. Vermeld dan specifiek de vraag Ancylostoma.

15 Onderdeel van - Anti-DNAse Nee, altijd in combinatie met anti-streptolycine-o (AST) Streptokokken behoren tot de belangrijkste en meest voorkomende ziekteverwekkers bij de mens. Tot de complicaties van groep A Streptokokkeninfectie behoren het acuut gewrichtsreuma en acute glomerulonephritis Symptomen, eerste ziektedag Serologie Serum Serum: 1 ml Stolbuis met gel Om een optimale leefbaarheid van de micro-organismen te behouden, is het aanbevolen om het materiaal zo snel mogelijk naar het laboratorium te transporteren. Tot aan het transport wordt het materiaal koel bewaard gedurende maximaal 48 uur. 1 x per week (op dinsdag) maximaal 8 dagen Vooral het beloop van de antistof productie is van betekenis. Bij Streptokokken-infectie kan anti-streptolysine O aanvullende informatie geven. Daarom is het soms nodig een 2e monster in te sturen met een interval van circa 3 weken.

16 Onderdeel van - Antrax (Bacillus anthracis) nvt Cutane vorm Respiratoire vorm (wolsorteerdersziekte) Intestinale vorm Welke symptomen er zijn vermelden. Altijd vooraf overleggen met artsmicrobioloog. Bacteriologische kweek Gram-preparaat Wondvocht Weefsel Bloedkweken Pus of weefsel: 1 ml of 1 cm 3 Bloedkweken: zie Bloedkweken algemeen Eswab (roze dop) voor keel- en ooguitstrijk Steriele container voor weefsels Bloedkweekflessen PED flesje bij kleine kinderen Om een optimale leefbaarheid van de micro-organismen te behouden, is het aanbevolen om het materiaal zo snel mogelijk naar het laboratorium te transporteren. Tot aan het transport wordt het materiaal koel bewaard gedurende maximaal 48 uur. Dagelijks

17 Maximaal 7 dagen Het aantonen van Bacillus anthracis is passend bij de aandoening. Dit is een meldingsplichtige ziekte (groep C) voor de GGD. Confirmatie van een positieve bevinding vindt plaats in een extern laboratorium.

18 Onderdeel van Hoeveelheid benodigd materiaal Ascaris lumbricoides (spoelworm) Onderzoek op wormeieren nee Worminfectie Klinisch beeld, eosinofielie Microscopie Serologie Feces Serum Feces: Tenminste 5 ml dunne feces of fecesportie ter grootte van een walnoot Serum: 1 ml serum Stolbuis met gel (serum) Steriele container (feces) Referentie / interpretatie van Om een optimale leefbaarheid van de micro-organismen te behouden, is het aanbevolen om het materiaal zo snel mogelijk naar het laboratorium te transporteren. Tot aan het transport wordt het materiaal koel bewaard gedurende maximaal 48 uur. Microscopie: werkdagen Serologie: onbekend wordt extern verricht Microscopie: 1-4 dagen Serologie: maximaal 14 dagen Aantonen van eieren is bewijzend voor infectie. Bij hoge verdenking op een infectie en negatieve diagnostiek dient herhaald te worden.

19 Ascites kweek Onderdeel van - Standaard wordt een banale kweek verricht. De volgende onderzoeken kunnen apart worden aangevraagd Gisten en schimmels Mycobacteriën Peritonitis Symptomen, vermeld eventueel antibioticumgebruik Bacteriologische kweek (Aeroob/Anaeroob) Gist/schimmel kweek Mycobacteriën Afname ascites: desinfecteer de huid met 70% alcohol en wacht tot dit is opgedroogd aspireer ascites in spuit Ascites Acites: min 2 ml Steriele container voor punctaat of afgedopte spuit (punctaat) Om een optimale leefbaarheid van de micro-organismen te behouden, is het aanbevolen om het materiaal zo snel mogelijk naar het laboratorium te transporteren. Tot aan het transport wordt het materiaal koel bewaard gedurende maximaal 48 uur. Dagelijks Banale, gisten, schimmel kweek maximal 7 dagen, extern onderzoek kan tot 14 dagen duren. TBC 2-3 maanden. Een juiste interpretatie van is afhankelijk van: juiste afname ascites is in principe een steriel materiaal -

20 Onderdeel van Aspergillus (schimmel) Gist en schimmelkweek variërend symptomen Mycologie: Kweek Serologie: Galactomannan Afhankelijk locatie infectie (mycologische kweek) Serologie: Serum of Bal voor galactomannan Serum: 1 ml BAL voor Galactomannan: 1 ml ESwab (roze dop) voor mycologische kweek Stolbuis met gel (serum) Steriele petrischaal of steriele container voor mycologische kweek Om een optimale leefbaarheid van de micro-organismen te behouden, is het aanbevolen om het materiaal zo snel mogelijk naar het laboratorium te transporteren. Tot aan het transport wordt het materiaal koel bewaard gedurende maximaal 48 uur. Mycologische kweek: dagelijks Serologie: maximaal 7 dagen Kweek: maximaal 7 dagen

21 Interpretatie van een gevonden Aspergillus is afhankelijk van klinisch beeld, hoeveelheid en soort gekweekte Aspergillus en evt beeldvorming. Galactomannan is een antigeen dat kan vrijkomen in het bloed tijdens een invasieve infectie met Aspergillus fumigatus. Bij neutropene patienten, is sensitiviteit resp. specificiteit van de test volgens de literatuur: serum 81% - 96% resp 77%-85% BAL 76% resp 94% De sensitiviteit bij niet-neutropene patienten is fors lager. Fout-positieve serum uitslagen (1-5%) kunnen zich voordoen bij kinderen, bij patiënten die cyclofosfamide, antibiotica (piperacilline-tazobactam), of antifungale middelen gebruiken, en bij patiënten die in het maag-darmkanaal uitgebreid besmet zijn met voedsel dat sporen van Aspergillus species bevat. Galactomannan wordt extern verricht

22 Onderdeel van AST (anti-streptolysinetiter) n.v.t. Altijd in combinatie met antidnase Streptokokken behoren tot de belangrijkste en meest voorkomende ziekteverwekkers bij de mens. Tot de complicaties van groep A Streptokokkeninfecties behoren het acuut gewrichtsreuma en de acute glomerulonefritis Symptomen, eerste ziektedag Serologie Serum Serum: 1 ml Stolbuis met gel (serum) Om een optimale leefbaarheid van de micro-organismen te behouden, is het aanbevolen om het materiaal zo snel mogelijk naar het laboratorium te transporteren. Tot aan het transport wordt het materiaal koel bewaard gedurende maximaal 48 uur. 1x per week (dinsdag) Maximal 8 dagen Streptolysine O is een enzym dat door de meeste groep A Streptokokken geproduceerd wordt. Dit enzym is een van de vele antigenen van Streptokokken dat een antistofproductie bij geïnfecteerde patiënten opwekt. Vooral het beloop van de AST is van betekenis. Bij Streptokokken-infecties kan anti-dnase B aanvullende informatie geven. De normale waarden kunnen variëren met de leeftijd, het seizoen van het jaar en geografisch gebied, de bovengrens van normaal voor antistreptolysine O titers bij kleuters is < 100 IU/ml, en bij de schoolgaande kinderen of jonge volwassenen ligt het meestal tussen IU/ml. Het gemiddelde is in elk geval <200 IU/ml. Titers groter dan de bovengrens (200 IU/ml) zijn een indicatie voor een streptokokkeninfectie. Bij een acute streptokokkeninfectie zal de antistreptolysine-o titer stijgen na een week tot een maximaal binnen 3-5 weken. De titer daalt tot de pre-infectie niveau in ongeveer 6-12 maanden.

23 Onderdeel van Bacteriële gastro-enteritis n.v.t. Ja PCR methode om de belangrijkste verwekkers van bacteriële gastro-enteritis aan te tonen. Het gaat om de volgende verwekkers: Salmonella, Shigella, Campylobacter en shigatoxine-producerende E.coli (STEC). Klinisch beeld PCR Feces Faces: Tenminste 5 ml dunne feces of fecesportie ter grootte van een walnoot Steriele container voor feces Om een optimale leefbaarheid van de micro-organismen te behouden, is het aanbevolen om het materiaal zo snel mogelijk naar het laboratorium te transporteren. Tot aan het transport wordt het materiaal koel bewaard gedurende maximaal 48 uur. Werkdagen 2 tot 5 dagen Indien Salmonella, Shigella en/of Campylobacter wordt aangetoond middels PCR dan zal een poging gedaan worden om de bacterie alsnog te kweken voor typering en gevoeligheidsbepaling.

24 Onderdeel van Broncho-alveolaire lavage (BAL) n.v.t. Mycobacteriën Schimmels Chlamydia Mycoplasma Legionella PJP Virussen variërend, eventueel legionella risico, TBC risico Bacteriologische kweek Mycologische kweek Mycobacteriën: kweek, PCR, kleuringen (auramine en evt. ZN) PJP: PCR Bacteriën/ virussen: PCR broncho-alveolaire lavage (BAL) Afhankelijk van het aantal onderzoeken. >3 ml Steriele container voor BAL Om een optimale leefbaarheid van de micro-organismen te behouden, is het aanbevolen om het materiaal zo snel mogelijk naar het laboratorium te transporteren. Tot aan het transport wordt het materiaal koel bewaard gedurende maximaal 48 uur. Kweek: Dagelijks TBC en PCR: werkdagen Banale, gisten, schimmel kweek maximaal 7 dagen, extern onderzoek kan tot 14 dagen duren. TBC 2-3 maanden. Alle pathogene micro-organismen worden uitgewerkt. Echter, contaminatie bij het afnemen van het materiaal is niet uit te sluiten. PJP PCR wordt extern verricht

25 Bartonella henselae ja kattekrabziekte Symptomen, eerste ziektedag Serologie, PCR Serum Biopt/weefsel, liquor, punctaat, pus (PCR) Steriele container voor weefsel/biopten Afgedopte spuit (punctaat) Stolbuis met gel (serum) steriele buis voor liquor Om een optimale leefbaarheid van de micro-organismen te behouden, is het aanbevolen om het materiaal zo snel mogelijk naar het laboratorium te transporteren. Tot aan het transport wordt het materiaal koel bewaard gedurende maximaal 48 uur. Serologie en PCR: onbekend wordt extern verricht Serologie: maximaal 14 dagen PCR: maximaal 14 dagen IgM, een zeer hoge IgG titer en/of een tenminste 4-voudige titerstijging in gepaard serum duiden op infectie. Een positieve PCR duidt op infectie. Zowel serologie als PCR worden extern verricht.

26 Onderdeel van β-d-glucan (BDG) Schimmels Ja Serologie Serum BAL Serum: 1 ml BAL: 1 ml Stolbuis met gel (serum) Steriele container voor BAL Om een optimale leefbaarheid van de micro-organismen te behouden, is het aanbevolen om het materiaal zo snel mogelijk naar het laboratorium te transporteren. Tot aan het transport wordt het materiaal koel bewaard gedurende maximaal 48 uur.

27 Onderdeel van Bijzonder Resistente Micro-Organismen (BRMO) Inventarisatie op BRMO Ja Micro-organismen die resistent zijn tegen de eerste keuze-antibiotica of tegen meerdere groepen antibiotica noemen we Bijzonder Resistente Micro- Organismen (BRMO). Resistentie van micro-organismen tegen meerdere groepen antibiotica komt steeds vaker voor. Het gevolg is dat uitgeweken moet worden naar reservemiddelen waartegen ook in toenemende mate resistentie dreigt te ontstaan. Verspreiding van BRMO vormt een bedreiging voor zorginstellingen. Patiënten die een infectie hebben met een BRMO zullen in de regel langer opgenomen blijven in het ziekenhuis en mogelijk een slechtere prognose hebben. De meerkosten voor verlengde- en intensievere therapie kunnen aanzienlijk zijn, maar zijn moeilijk te voorspellen. Daarnaast zijn er vergaande gevolgen voor de continuïteit van zorg (door bijvoorbeeld opnamestop). Om deze redenen is het van het allergrootste belang binnen een ziekenhuis maatregelen te treffen die gericht zijn op: het voorkómen van resistentie-ontwikkeling, het voorkómen van verspreiding van resistente micro-organismen. Kweek Rectumuitstrijk Keeluitstrijk N.v.t. ESwab (roze dop) voor rectum-/keeluitstrijk Om een optimale leefbaarheid van de micro-organismen te behouden, is het aanbevolen om het materiaal zo snel mogelijk naar het laboratorium te transporteren. Tot aan het transport wordt het materiaal koel bewaard gedurende maximaal 48 uur. Dagelijks 2 tot 5 dagen

28 Onderdeel van Biopt en weefsel n.v.t. Bacteriologische kweek (aeroob en anaeroob) Mycobacteriën (TBC) Schimmels variërend Afname locatie, klinisch beeld Bacteriologische kweek Mycologische kweek Mycobacteriën: kweek, PCR, kleuringen (auramine en evt. ZN) Biopt Weefsel Afhankelijk van de mogelijkheden. Steriele container voor biopten/weefsels Om een optimale leefbaarheid van de micro-organismen te behouden, is het aanbevolen om het materiaal zo snel mogelijk naar het laboratorium te transporteren. Tot aan het transport wordt het materiaal koel bewaard gedurende maximaal 48 uur. Dagelijks Banale, gisten, schimmel kweek maximaal 7 dagen, extern onderzoek kan tot 14 dagen duren. TBC 2-3 maanden. Elk isolaat uit steriele ruimtes wordt als relevant beschouwd. Echter, contaminatie bij het afnemen van het materiaal is niet uit te sluiten. n.v.t.

29 Onderdeel van BK virus n.v.t. n.v.t. BK virus in met name relevant in patiënten na niertransplantatie. Symptomen, immuunstatus PCR EDTA-Plasma (EDTA-Bloed) Urine EDTA-Plasma 2 ml Urine 2 ml EDTA bloedbuis (plasma) Steriele container of UriSwab (urine) Om een optimale leefbaarheid van de micro-organismen te behouden, is het aanbevolen om het materiaal zo snel mogelijk naar het laboratorium te transporteren. Tot aan het transport wordt het materiaal koel bewaard gedurende maximaal 48 uur. Onbekend wordt extern verricht Maximaal 14 dagen De uitslag is negatief wanneer geen genoom wordt aangetoond. De interpretatie van positieve uitslagen in afhankelijk van soort materiaal en immuun status van de patiënt. Onderzoek wordt extern verricht. In overleg kan PCR binnen (<3 werkdagen bekend zijn).

30 Onderdeel van Bloedkweken Aerobe en anaerobe fles Bij verdenking endocarditis vermelden! Brucella, histoplasma, schimmels vermelden Mycobacteriën Sepsis Klinisch beeld Bij verdenking Brucella en histoplasma vermelden! (deze kweken worden langer geïncubeerd) Kweek Bloed afgenomen direct in bloedkweek flesjes Aeroob en anaeroob bloedkweekflesje: 8-10 ml PED bloedkweekflesje 1-5 ml setje met twee bloedkweekflesjes PED flesje bij kleine kinderen afname instructie Aantal kweken en afnametijden is afhankelijk van de klinische situatie. Een aanvraag op het kweken van micro-organismen uit bloed bestaat uit het afnemen van drie bloedkweeksets. bloedkweek algemeen/ patiënten met levensbedreigende sepsis Onmiddellijk twee bloedkweeksets afnemen het liefst voordat met de antimicrobiële therapie wordt gestart. Eén bloedkweekset uit de rechter arm, de andere bloedkweekset uit de linker arm. Verdenking op bacteriemie onder antimicrobiële therapie welke niet onderbroken kan worden bij verdenking endocarditis, Brucellose of schimmels De derde bloedkweekset afnemen na één uur, hierbij is het niet van belang uit welke arm het bloed wordt afgenomen. de 3 bloedkweeksets afnemen zo mogelijk op momenten van lage antibiotica concentratie 3 bloedkweeksets afnemen binnen 24 uur met een tussenpoos van ten minste 1 uur. Op dag 2 of 3 nogmaals 2 bloedkweeksets, tenzij eerder afgenomen kweken al positief zijn bevonden. De huid wordt voor bloedafname gedurende 30 seconden gedesinfecteerd met een oplossing van 0,5 % chloorhexidine in alcohol 70 % (gebruik geen jodium voor desinfectie, daar dit het materiaal van de dop kan aantasten). Bloed wordt afgenomen door veneuze punctie met het vacutainer-systeem in 2 flesjes, bestemd voor aerobe (dop grijs/blauw) respectievelijk anaerobe

31 (dop paars/lila) kweek. Voor jonge kinderen één PED fles (dop roze/grijs). De doppen tevoren desinfecteren. Nadat het gewenste volume bereikt is, fles op tijd terugtrekken. Let op expiratiedatum. Geen patiëntetiket op de fles. De barcodesticker van bloedkweekfles op de linkervoorzijde van het aanvraagformulier plakken. HMC Westeinde: de afnemer dient zorg te dragen voor direct transport naar de afdeling Medische Microbiologie, waar de bloedkweekflessen zo snel mogleijk in de stoof van 35 C worden geplaatst. HMC Bronovo/ Antoniushove: de afnemer dient zorg te dragen voor direct transport naar LabWest waar de bloedkweekflessen zo snel mogelijk in de Bactec worden worden geplaatst. dagelijks Negatieve bloedkweek staat 5 dagen in het systeem alvorens deze negatief gerapporteerd wordt. Bij vermelding van endocarditis of verdenking schimmels, histoplasma of Brucella op het aanvraagformulier: langere incubatie. Alle positieve bevindingen zijn in principe relevant en worden door de artsmicrobioloog doorgebeld. Op basis van de uitslag in combinatie van het klinisch beeld kan in onderling overleg met de aanvrager worden besloten dat het contaminatie kan zijn. n.v.t.

32 Bofvirus - Parotitis epidemica Complicaties (zeldzaam): aseptische meningitis, encefalitis, epididymo-orchitis, oöforitis, gehoorverlies, pancreatitis, thyroïditis, artritis, mastitis, glomerulonefritis, trombocytopenie, cerebellaire ataxie en myocarditis Symptomen en vaccinatiestatus. Serologie (IgG en IgM) PCR Serologie: Serum EDTA-Plasma PCR Keeluitstrijk Speeksel Urine Serum of EDTA-Plasma: 1 ml Speeksel of urine: 1 ml Stolbuis (serum) EDTA-buis (Plasma) Eswab (keeluitstrijk) Steriele container voor speeksel of urine UriSwab (urine) Om een optimale leefbaarheid van de micro-organismen te behouden, is het aanbevolen om het materiaal zo snel mogelijk naar het laboratorium te transporteren. Tot aan het transport wordt het materiaal koel bewaard gedurende maximaal 48 uur.

33 Onbekend wordt extern verricht Serologie: maximaal 14 dagen PCR: maximaal 14 dagen Bij ongevaccineerden is de meest aangewezen test het aantonen van IgM-antistoffen in het serum. Deze kunnen meestal na 3 dagen na de eerste ziektedag worden aangetoond en zijn tot enkele weken na de ziekte nog goed aantoonbaar. Bij gevaccineerden die alsnog bofparotitis ontwikkelen is de sensitiviteit van de IgM-antistofbepaling onvoldoende. Bij gevaccineerden wordt dan ook PCR aangeraden voor de diagnostiek van bof. Een (minstens) viervoudige titerstijging van IgG-antistoffen is eveneens bewijzend voor een recente infectie. Deze bepaling is zeer betrouwbaar maar vereist 2 bloedmonsters. Het eerste monster moet (bij voorkeur) binnen 3 dagen na de eerste ziektedag worden afgenomen, het tweede 14 dagen na de eerste ziektedag. Een positieve PCR is bewijzend voor een infectie Dit onderzoek wordt extern verricht. In overleg kan PCR binnen (<3 werkdagen bekend zijn). Bof is een meldingsplichtige ziekte groep C.

34 Bordetella (para)pertussis ja kinkhoest Symptomen, eerste ziektedag, antibioticumgebruik Kweek (bij ziekteduur < 3 weken) PCR (bij ziekteduur < 3 weken) Serologie (bij ziekteduur > 3 weken) Kweek en PCR: Nasopharynxuitstrijk Serologie: Serum (IgA tegen B. pertussis en IgG tegen het toxine) Serum: 1 ml Afname instructie/ achtergrondinformatie Nasofarynxwat (oranje dop) Stolbuis met gel (serum) Een nasopharyngeale uitstrijk levert de beste kweekresultaten op. Afname door middel van flexibele metalen nasopharynxwat. Direct na afname wattendrager in het bijgeleverde transportmedium plaatsen. De overleving van de bacterie in dit transportmedium is beperkt. 1. Microbiologische diagnostiek Kweekafname is zinnig in de catarrale en de vroege paroxysmale fase. In de paroxysmale fase komen de antistoffen langzaam op (de serologie geeft de diagnose dus meestal pas achteraf). Kortom: In vroege fase: nasopharynxuitstrijk In latere fase: éénpuntsserologie Het beste resultaat m.b.v. serologie blijft de tweepuntsserologie (tweede monster 2-3 weken na eerste monster afnemen. Indien de uitslag van het eerste monster voldoende hoog is, is een tweede monster niet nodig. Het RIVM verzorgt de serologie. 2. PCR in de vroege fase mn. 3. Klinisch beeld Incubatie: 7 dagen (range 6-20) Infectieus: vanaf ziekteverschijnselen tot 2-3 weken in de paroxysmale fase. Indien met antibiotica behandelt: na 5 dagen niet meer infec tieus. Catarrale fase: milde bovenste luchtweginfectie(hoest, conjunctivitis, snotteren). Na 7-10 dagen: frequenter en intenser hoesten. Geen of geringe koorts. Wisselende beelden. Paroxysmale fase: ernstige en frequente hoest. Aanvalsgewijs staccato hoesten. 2-4 weken. Convalescentie fase: langzame afname 2-8 weken.

35 Kweek: De kweek dient zo snel mogelijk ingezet te worden. Het liefst ter plekke kweek inzetten, uiterlijk binnen 1uur. PCR en serologie: Om een optimale leefbaarheid van de micro-organismen te behouden, is het aanbevolen om het materiaal zo snel mogelijk naar het laboratorium te transporteren. Tot aan het transport wordt het materiaal koel bewaard gedurende maximaal 48 uur. Kweek: dagelijks PCR: onbekend wordt extern verricht. Serologie: werkdagen Kweek: 7-10 dagen PCR: maximaal 14 dagen Serologie: maximaal 4 dagen De kweek heeft een lage sensitiviteit, vier weken na het begin van ziekte is deze vrijwel altijd negatief PCR heeft een hogere sensitiviteit, maar moet evenzeer zo vroeg mogelijk in de ziekte worden afgenomen De interpretatie van de serologie is afhankelijk van leeftijd en klinische gegevens Vaak volstaat eenpuntsserologie, behalve in het geval dat (1) de antistoftiters in het eerste monster onder het niveau van infectie liggen of (2) < 1 jr geleden is gevaccineerd. Dan dient een tweede serummonster te worden onderzocht. PCR wordt extern verricht. In overleg kan PCR binnen (<3 werkdagen bekend zijn)

36 Borrelia burgdorferi sensu lato (s.l.) ja Ziekte van Lyme Symptomen Eerste ziektedag Tekenbeet Serologie (EIA en immunoblot) PCR Serologie: Serum en Liquor (antistoffen). Liquor altijd in combinatie met serum insturen (maximal 21 dagen interval) PCR: Gewrichtspunctaat, oogkamervocht, biopt/weefsel en liquor. Serum, liquor, vocht en punctaten: 1 ml Biopten en weefsels: afhankelijk van de mogelijkheden. Stolbuis met gel (serum) Steriele buis liquor ESwab (roze dop) vochten en weefsels Afgedopte spuit (punctaat) Om een optimale leefbaarheid van de micro-organismen te behouden, is het aanbevolen om het materiaal zo snel mogelijk naar het laboratorium te transporteren. Tot aan het transport wordt het materiaal koel bewaard gedurende maximaal 48 uur. Serologie: 1x per week Serum-liquor paar en PCR: onbekend worden extern verricht. Serologie: 1-8 dagen Serum-liquor paar / PCR: maximaal 14 dagen

37 het onderzoek Op serum wordt altijd IgG en IgM screening m.b.v. EIA gedaan. Als de EIA positief is, dan wordt bevestigd met de immunoblot. IgM en/of IgG antistoffen kunnen langer dan 1 jaar (IgM) of vele jaren (IgG) aantoonbaar blijven. De sensitiviteit van IgG bij > 8 weken bestaande infectie is > 98%. Een negatieve IgG maakt een infectie dan onwaarschijnlijk. Liquor wordt onderzocht als het serum positief is. Bij vroeg behandelde infectie kan de seroconversie uitblijven (9 41%). IgM IgG interpretatie Geen infectie - - Windowfase (herhaal onderzoek bij kort bestaande klachten na 4 6 weken) - of n.d.* + + of n.d. - of n.d. - of n.d. + Bij herhaling en langer dan 6-8 weken klachten: geen infectie Bij kort bestaande klachten/sterke klinische verdenking: herhaal onderzoek na 2 weken Acute infectie Aspecifieke IgM, herhaal onderzoek na 4 weken Acute infectie Actieve infectie - + Infectie in het verleden * n.d. = niet doorslaggevend - Indien serologie positief is, dan wordt automatische en blot verricht. - Bij verdenking neuroborreliose serum-liquor paar bij voorkeur dezelfde dag agfenomen, maximal interval 21 dagen - De serum-liquor paar en PCR worden extern verricht.

38 Onderdeel van Brucella antistoffen n.v.t. Ja, altijd i.o.m. arts-microbioloog Brucellose heft veel aspcifieke symptomen. Recidiverende koorts incombinatie met hoofdpijn, vermoeidheid, lusteloosheid, zweten en gewrichtsklachten. serologie Serum Serum 2 ml stolbuis met gel (serum) Om een optimale leefbaarheid van de micro-organismen te behouden, is het aanbevolen om het materiaal zo snel mogelijk naar het laboratorium te transporteren. Tot aan het transport wordt het materiaal koel bewaard gedurende maximaal 48 uur. Onbekend wordt extern verricht. Maximaal 14 dagen Brucellose is een meldingsplichtige ziekte, groep C

39 Onderdeel van Campylobacter spp. Bacteriële gastro-enteritis nee Gastro-enteritis PCR Feces Tenminste 5 ml dunne feces of fecesportie ter grootte van een walnoot Steriele container (feces) Om een optimale leefbaarheid van de micro-organismen te behouden, is het aanbevolen om het materiaal zo snel mogelijk naar het laboratorium te transporteren. Tot aan het transport wordt het materiaal koel bewaard gedurende maximaal 48 uur. Werkdagen 1 tot 5 dagen Een positieve PCR wordt standard bevestigd d.m.v. kweek, inclusief gevoeligheidsbepaling. Een negatieve kweek sluit een infectie met Campylobacter spp. niet geheel uit. De infectie is over het algemeen zelf-limiterend. Bij immuun competente personen is behandeling zelden geïndiceerd.

40 Onderdeel van Hoeveelheid benodigd materiaal CAPD vloeistof nee Bacteriologische kweek (aeroob en anaeroob) Mycobacteriën (TBC) Schimmels peritonitis symptomen Bacteriologische kweek Mycologische kweek Mycobacteriën: kweek, PCR, kleuringen (auramine en evt. ZN) Continue Ambulante Peritoneaal Dialyse (CAPD) vloeistof Bloedkweekflesjes: 8-10 ml Spuit/ steriele container: >1 ml Steriele container voor punctaat of bij voorkeur afgedopte spuit Bloedkweekflesjes Kweek: Om een optimale leefbaarheid van de micro-organismen te behouden, is het aanbevolen om het materiaal zo snel mogelijk naar het laboratorium te transporteren. Tot aan het transport wordt het materiaal koel bewaard gedurende maximaal 48 uur. Bloedkweek flesjes: HMC Westeinde: de afnemer dient zorg te dragen voor direct transport naar de afdeling Medische Microbiologie, waar de bloedkweekflessen zo snel mogleijk in de stoof van 35 C worden geplaatst. Dagelijks

41 Referentie / interpretatie van 3-5 dagen Elk isolaat uit steriele ruimtes wordt als relevant beschouwd. Echter, contaminatie bij het afnemen van het materiaal is niet uit te sluiten.

42 Onderdeel van Catheter(tip) intravasaal n.v.t. n.v.t. Lijnsepsis Soort catheter, locatie catheter, klinisch beeld Kweek op bacteriën, gisten Catheter, cathetertip n.v.t. Steriele container voor catheter(tip) Om een optimale leefbaarheid van de micro-organismen te behouden, is het aanbevolen om het materiaal zo snel mogelijk naar het laboratorium te transporteren. Tot aan het transport wordt het materiaal koel bewaard gedurende maximaal 48 uur. Dagelijks maximaal 7 dagen n.v.t. Interpretatie van kweek i.c.m. klinische symptomen en andere (bloed)kweken. Bij verdenking op een lijnsepsis ook 2 sets bloedkweken afnemen: 1 set uit de lijn en 1 set uit een perifeer infuus. Het routinematig kweken van lijntips is niet zinvol.

43 Onderdeel van Catheter intraventriculair / lumbaal n.v.t. Draingerelateerde meningitis Soort catheter: EVD of ELD, klinisch beeld Kweek op bacteriën, gisten Extraventriculair drain (tip), Extralumbale drain (tip) n.v.t. Steriele container voor extraventriculair drain (tip) of extralumbale drain (tip) Om een optimale leefbaarheid van de micro-organismen te behouden, is het aanbevolen om het materiaal zo snel mogelijk naar het laboratorium te transporteren. Tot aan het transport wordt het materiaal koel bewaard gedurende maximaal 48 uur. dagelijks maximaal 7 dagen n.v.t. Interpretatie van kweek i.c.m. klinische symptomen en andere (liquor)kweken. Bij verdenking op een drain gerelateerde meningitis eveneens liquor insturen voor kweek. Het routinematig kweken van EVD s en ELD s is niet zinvol.

44 Chikungunya Onderdeel van - - Klinische informative Infecties met chikungunya virus veroorzaken plotseling opkomende hoge koorts, spier- en gewrichtspijn, hoofdpijn, lichtschuwheid en huiduitslag. Infecties zonder ziekteverschijnselen komen niet vaak voor. De symptomen kunnen variëren van milde tot ernstige klachten. Ernstige klachten komen vaker voor bij pasgeborenen, oudere mensen of volwassenen die lijden aan andere ziekten. De acute symptomen na een infectie met chikungunyavirus verdwijnen meestal binnen 1-2 weken, maar de gewrichtspijnen (artritis) kunnen lang aanhouden (maanden tot jaren). Complicaties treden slechts zelden op. Symptomen, welk land bezocht is Serologie: IgM en IgG PCR: bij zeer vroege infectie Als de klachten een week bestaan, kan de infectie worden aangetoond met serologisch onderzoek, bij zeer vroege infecties is PCR eventueel beschikbaar. Serum en EDTA-Plasma Serologie: 2 ml serum PCR: 2mL EDTA-plasma Stolbuis met gel (serum) EDTA bloedbuis (plasma) Om een optimale leefbaarheid van de micro-organismen te behouden, is het aanbevolen om het materiaal zo snel mogelijk naar het laboratorium te transporteren. Tot aan het transport wordt het materiaal koel bewaard gedurende maximaal 48 uur. Onbekend (onderzoek wordt extern verricht) Uitslag veelal na dagen bekend IgM positief is passend bij een recente infectie. IgG past bij een doorgemaakte infectie. Kruisreactie met andere virussen is mogelijk. Onderzoek wordt extern verricht. Chikungunya is meldingsplichtig (groep C) in Caribisch Nederland: Bonaire, St. Eustatius, Saba).

45 Chikungunyakoorts is een infectieziekte die wordt veroorzaakt door het chikungunya virus. Dit virus kan worden overgedragen door muggen die overdag steken. Chikungunya komt voor in gebieden rond de Indische oceaan, in een deel van Afrika en op de eilanden in de Caraïben. In zuid Europa wordt dit virus soms ook gevonden. Het gebied waar chikungunya voor komt breidt zich steeds verder uit.

46 Onderdeel van Chlamydia trachomatis Bij SOA screening wordt ook altijd PCR op C. trachomatis verricht Hoeveelheid benodigd materiaal Uro-genitale infecties Pelvic inflammatory disease (PID) Chlamydia proctitis Conjuctivitis, naso-pharyngeale infectie, pneumonie Symptomen, screening. PCR Serologie IgG PCR: Cervixuitstrijk Vaginauitstrijk Urethrauitstrijk Rectumuitstrijk Keeluitstrijk Urine, first void! Conjunctivauitstrijk Serologie: Serum liquor Urine: 3 ml Serum: 2mL Aptima swabs voor chlamydia, Go, trichomonas en mycoplasma PCR. De wattenstokken worden direct in de juiste Collection kits zoals in onderstaande tabel beschreven en opgeslagen. Multitest Swab Collection kit (oranje) Unisex Swab Collection kit (paars) Urine Collection kit (geel) Vaginale uitstrijk Keel uitstrijk Anus uitstrijk Oog uitstrijk Cervix uitstrijk Urethra uitstrijk Urine monsters

47 Bewaar- /transportcondities Referentie / interpretatie van het onderzoek stolbuis met gel (serum) Steriele buis voor liquor Aptima swabs: kamertemperatuur Serologie: Het materiaal zo snel mogelijk naar het laboratorium transporteren. Tot aan het transport wordt het materiaal koel bewaard gedurende maximaal 48 uur. PCR: werkdagen Serologie 1x per week Serovar Typering PCR: Onbekend wordt extern verricht PCR: 1-3 dagen Serologie: maximaal 7 dagen Serovar Typering PCR: 14 dagen Positieve PCR is bewijzend voor een infectie. Na een succesvolle behandeling kan de PCR nog circa een maand positief blijven. Serologie wordt uitgevoerd om een in het verleden doorgemaakte infectie met Chlamydia trachomatis vast te stellen. Voor het vaststellen van een recente infectie moet een PCR worden verricht. Anuswatten die positief zijn voor Chlamydia trachomatis worden automatisch verstuurd voor genotypering om LGV geassocieerd serovar aan te tonen.

48 Onderdeel van Chlamydophila pneumoniae Community Aquired Pneumonia ja Pneumonie, tracheobronchitis Symptomen PCR Sputum BAL Keeluitstrijk Sputum of BAL : > 1 ml Steriele container voor sputum/bal ESwab (roze dop) voor keeluitstrijk Om een optimale leefbaarheid van de micro-organismen te behouden, is het aanbevolen om het materiaal zo snel mogelijk naar het laboratorium te transporteren. Tot aan het transport wordt het materiaal koel bewaard gedurende maximaal 48 uur. PCR: werkdagen PCR: 1-3 dagen Een positieve PCR is bewijzend voor infectie. -

49 Onderdeel van Chlamydia psittaci Community Aquired Pneumonia ja Psittacose, ornithose, papegaaienziekte Symptomen, blootstelling aan (zieke) vogels? PCR Sputum BAL Keeluitstrijk Serum Liquor Sputum of BAL : > 1 ml Serum/liquor: 2ml Steriele container voor sputum/bal ESwab (roze dop) voor keeluitstrijk stolbuis met gel (serum) Steriele buis voor liquor Om een optimale leefbaarheid van de micro-organismen te behouden, is het aanbevolen om het materiaal zo snel mogelijk naar het laboratorium te transporteren. Tot aan het transport wordt het materiaal koel bewaard gedurende maximaal 48 uur. PCR sputum, BAL en keeluitstrijk: Werkdagen PCR serum en liquor: onbekend wordt extern verricht. PCR sputum, BAL en keeluitstrijk: 1 3 dagen PCR serum en liquor: maximaal 14 dagen Een positieve PCR is bewijzend voor infectie. -

50 Clostridium difficile Onderdeel van n.v.t. - Diarree, meestal bij recent antibiotica gebruik symptomen Antigeenbepaling (toxine bepaling) Kweek Feces Tenminste 5 ml dunne feces of fecesportie ter grootte van een walnoot Steriele container (feces) Om een optimale leefbaarheid van de micro-organismen te behouden, is het aanbevolen om het materiaal zo snel mogelijk naar het laboratorium te transporteren. Tot aan het transport wordt het materiaal koel bewaard gedurende maximaal 48 uur. Dagelijks Antigeenbepaling : 1 dagen Kweek: 3-5 dagen Bij negatieve test en blijvende klachten eventueel na 5 dagen herhalen. Bij een positieve test is controle niet zinvol: ook na succesvolle behandeling blijft toxine nog geruime tijd in feces aantoonbaar. Kinderen <1 jaar zijn vaak asymptomatisch gekoloniseerd met Clostridium: bepaling derhalve niet zinvol. Standaard wordt een sneltest verricht en een kweek ingezet. In uitbraak situatie kan in overleg met de arts-microbioloog typering worden ingezet. Dat onderzoek wordt extern verricht.

51 Onderdeel van - bcap, Community Aquired Pneumonia Ja Aantonen van Chlamydia pneumoniae, Chlamydia psittaci, Legionella pneumophila en Mycoplasma pneumoniae uit klinisch materiaal met behulp van een Real-Time PCR PCR Sputum BAL Keeluitstrijk BAL/ Sputum: minimaal 1 ml Steriele container voor BAL of Sputum ESwab (roze dop) voor keeluitstrijk Om een optimale leefbaarheid van de micro-organismen te behouden, is het aanbevolen om het materiaal zo snel mogelijk naar het laboratorium te transporteren. Tot aan het transport wordt het materiaal koel bewaard gedurende maximaal 48 uur. Werkdagen 1-3 werkdagen Een positieve PCR is bewijzend voor infectie.

52 Corynebacterium diphtheriae (en C. ulcerans), Difterie Ja, alleen in overleg met dienstdoend microbioloog Ziekteverschijnselen zijn afhankelijk van de plaats van de infectie. Er wordt onderscheid gemaakt tussen respiratoire difterie en cutane difterie. Als de ademweg (keel, luchtpijp en longen) geïnfecteerd is, verloopt de ziekte ernstiger. De patiënt heeft koorts en kan ernstig ziek worden met benauwdheid. Bij difterie kan men twee typen complicaties onderscheiden: lokale complicaties door membranen en oedeem (verstikkingsgevaar) en systemische complicaties als gevolg van de toxine (hoe ernstiger de primaire infectie, des te groter de kans op complicaties door de toxine). Symptomen. Vaccinatiestatus. Kweek Afhankelijk van locatie: neusuitstrijk, keeluitstrijk, wonduitstrijk Stevig, bij voorkeur onder elk (pseudo)membraan en alle witte plekjes en ontstoken gebieden, in de keel te wrijven. Materiaal via de neus van de achterste nasofarynxwand afnemen. Huidlaesies eerst ontdoen van schilfers en korsten en reinigen met fysiologisch zout alvorens de wattenstok stevig in de laesie te drukken. - ESwab keel- wonduitstrijk Nasofarynxwat voor nasofarynxwand Zo snel mogelijk naar het laboratorium kamertemperatuur, binnen 2-3 uur Dagelijks maximaal 7 dagen Bij een positieve kweek voor C. diphtheriae / ulcerans wordt de toxigeniciteit vervolgens elders bepaald. Alleen diagnostiek naar C. diphtheriae insturen na overleg dienstdoend microbioloog Difterie is een meldingsplichtige ziekte van groep B1 en dient binnen 24 uur aan de GGD te worden gemeld.

53 Onderdeel van Coxiella burnettii Alleen invullen als onderdeel van een pakket ja Q-koorts. C. burnettii kent twee antigene fases, I en II. Bij een acute of recente infectie staan antistoffen tegen fase II op de voorgrond, bij een chronische infectie antistoffen tegen fase I. Verdenking acute of chronische infectie (1 e ziektedag!!) PCR (< 21 dagen na 1 e ziektedag) Serologie (gepaarde serummonsters met interval van 2-3 weken): IgM en IgG tegen fase I IgM en IgG tegen fase II PCR: serum of EDTA-plasma Serologie: serum Serum of EDTA-plasma: 1 ml Stolbuis met gel (serum) EDTA-bloedbuis (plasma) Om een optimale leefbaarheid van de micro-organismen te behouden, is het aanbevolen om het materiaal zo snel mogelijk naar het laboratorium te transporteren. Tot aan het transport wordt het materiaal koel bewaard gedurende maximaal 48 uur. Onbekend ( wordt extern verricht). maximaal 14 dagen IgM tegen fase II is ca. 2 3 weken na de eerste symptomen aantoonbaar. De PCR wordt dan negatief. Deze IgM antistoffen blijven nog maanden aantoonbaar. Fout-positieve IgM tegen fase II komt voor bij Legionella-, Bartonellaen acute EBV infectie en in de zwangerschap. Een solitair positieve IgM tegen fase II uitslag dient bevestigd te worden met een twee serummonster met seroconversie voor IgG fase II. Seroconversie treedt bij de meeste mensen na 2 weken op, maar sommige duurt het langer. Een positieve PCR is bewijzend voor Q-koorts. Bij IgM en IgG fase I en II positief kan er sprake zijn van recent doorgemaakte infecte of chronische ziekte. Er dient een tweede serummonster onderzocht te worden. Acute Q-koorts is een meldingsplichtige infectieziekte van groep C. Dit onderzoek wordt extern verricht.

54 Onderdeel van - Coxsackie virus Coxsackievirussen behoren tot de enterovirussen. Ze kunnen allerlei verschijnselen geven, variërend van koorts zonder andere verschijnselen tot keelpijn, diarree, braken, huiduitslag, aanvallen van spierpijn, leverontsteking en ontsteken van het hartzakje. Bij baby's verloopt een coxsackievirusinfectie soms zeer ernstig, met bijvoorbeeld hersenvliesontsteking, bloedvergiftiging of longontsteking. Ook is het coxsackievirus de veroorzaker van hand-, voeten mondziekte Verdenking acute of chronische infectie (1e ziektedag!!) PCR: Enterovirus Serologie: Bij voorkeur gepaard monster met 2-3 weken interval PCR: o Liquor o Feces (wordt extern verricht) Serologie (wordt extern verricht) o serum Serum: 1 ml Liquor: 1 ml Feces: Tenminste 5 ml dunne feces of fecesportie ter grootte van een walnoot Steriele buis (liquor) Steriele container (feces) Stolbuis met gel (serum) Om een optimale leefbaarheid van de micro-organismen te behouden, is het aanbevolen om het materiaal zo snel mogelijk naar het laboratorium te transporteren. Tot aan het transport wordt het materiaal koel bewaard gedurende maximaal 48 uur. PCR liquor: Werkdagen Serologie en PCR feces: onbekend wordt extern verricht PCR liquor: 1-2 dagen Serologie en PCR : maximal 14 dagen Serologie wordt extern verricht

55 Creutzfeldt-Jacob ziekte (variant) Onderdeel van - Een aanvraag voor diagnostiek naar CJD of vcjd moet altijd voorafgaand aan afname van het lichaamsmateriaal worden overlegd met de dienstdoende arts-microbioloog omdat voor prionziekte specifieke infectiepreventiemaatregelen moeten worden genomen. Snel verlopende dementie Patiënt moet vooraf besproken worden met de arts-microbioloog. Op aanvraag vermelden: Verdenking Creutzfeldt-jacob. Immunoblot Liquor Liquor 1 ml (let op: het materiaal mag niet op het laboratorium geopend worden. Indien er diagnostiek naar andere micro-organismen nodig is, dient een tweede buis ingestuurd te worden. Deze wordt bewaard totdat de CJD is uitgesloten). - Steriele buis voor liquor Om een optimale leefbaarheid van de micro-organismen te behouden, is het aanbevolen om het materiaal zo snel mogelijk naar het laboratorium te transporteren. Tot aan het transport wordt het materiaal koel bewaard gedurende maximaal 48 uur. In overleg met extern centrum In overleg met extern centrum Onderzoek wordt extern verricht. Zowel de klassieke als variant JCD zijn meldingsplichtig (groep C).

56 Onderdeel van Cryptococcen Gisten/schimmels Ja Cryptococcenmeningitits komt voor bij immuungecompromitteerde patiënten. Met name bij HIV-patiënten kan deze gistinfectie voorkomen. Serologie Schimmelkweek Liquor en serum Liquor: 1 ml Serum: 1ml Steriele buis (liquor) stolbuis met (serum) Om een optimale leefbaarheid van de micro-organismen te behouden, is het aanbevolen om het materiaal zo snel mogelijk naar het laboratorium te transporteren. Tot aan het transport wordt het materiaal koel bewaard gedurende maximaal 48 uur. Dagelijks Serologie: 1-2 dagen Kweek: 10 dagen Positieve test is bewijzend voor een Cryptococcen infectie. Het onderzoek wordt altijd direct uitgevoerd en de resultaten worden zo snel mogelijk telefonisch doorgegeven aan de aanvragend arts.

57 Onderdeel van: Cryptosporidium parvum / hominis, Cryptosporidiose Parasitaire gastro-enteritis ja Gastro-enteritis, diarree. Infectie met Cryptosporidium veroorzaakt acute diarree die in principe zelflimiterend is. Het ziektebeeld kan ernstig verlopen, met name bij immuungecompromitteerde personen. Symptomen, immuun status patient PCR feces Tenminste 5 ml dunne feces of fecesportie ter grootte van een walnoot Steriele container (feces) Om een optimale leefbaarheid van de micro-organismen te behouden, is het aanbevolen om het materiaal zo snel mogelijk naar het laboratorium te transporteren. Tot aan het transport wordt het materiaal koel bewaard gedurende maximaal 48 uur. Werkdagen 1 tot 3 dagen Positieve test is bewijzend voor een infectie.

58 Dengue virus Onderdeel van - - Dengue fever, wordt veroorzaakt door een flavivirus en overgedragen door muggenbeten. Er bestaan 4 verschillende Dengue virussen Den 1 t/m 4 - die genetisch nauw verwant zijn, maar serologisch weinig tot geen kruisbescherming geven. Een mens kan dus in zijn leven met verschillende dengue virussen besmet raken. Een ongecompliceerde dengue infectie ook knokkelkoorts genoemd - manifesteert zich met acuut optredende hoge koorts, spier-, bot- en gewrichtspijn, retro-orbitale pijn en exantheem. Vaak gaat het gepaard met leukopenie en trombopenie. In ernstige gevallen kan er sprake zijn van dengue hemorrhagische koorts en dengue shock syndroom. De incubatietijd voor denguevirus is 2 tot 15 dagen. Symptomen, welke land is bezocht, eerste ziektedag Serologie (IgG en IgM antistoffen tegen denguevirus) Antigeen detectie (NS1 Ag STRIP) Serologie: serum Antigeen detectie: serum of EDTA-plasma Serum: 1 ml Stolbuis met gel (serum) EDTA bloedbuis (plasma) Om een optimale leefbaarheid van de micro-organismen te behouden, is het aanbevolen om het materiaal zo snel mogelijk naar het laboratorium te transporteren. Tot aan het transport wordt het materiaal koel bewaard gedurende maximaal 48 uur. Antigeentest: dagelijks Serologie : onbekend wordt extern verricht Antigeentest: Zelfde dag Serologie: uitslag is vaak na 14 dagen bekend De diagnose Dengue wordt gesteld door het aantonen van het Dengue NS1 antigeen en/of specifieke IgM antistoffen in het serum van de patiënt. Serum dat vroeg in de infectie is afgenomen (1e week van symptomen) kan nog IgM negatief zijn. Op dat moment zijn NS1 antigenen detecteerbaar (antigeentest). Vanwege de grote serologische kruisreactiviteit tussen de verschillende flavivirussen wordt het aanbevolen een vervolgserum in te sturen om een titerstijging aan te tonen.

59 Onderzoek wordt extern verricht. Dengue is meldingsplichtig (groep C) in Caribisch Nederland: Bonaire, St. Eustatius, Saba).

60 Onderdeel van Dientamoeba fragilis Parasitaire gastro-enteritis ja Symptomen, welke land is bezocht, eerste ziektedag Microscopie Feces Fecespotje: minimaal ter grootte van een walnoot of 5 ml dunne feces Steriele container (feces) Om een optimale leefbaarheid van de micro-organismen te behouden, is het aanbevolen om het materiaal zo snel mogelijk naar het laboratorium te transporteren. Tot aan het transport wordt het materiaal koel bewaard gedurende maximaal 48 uur. Werkdagen Microscopie: 1-4 dagen Aantonen van cysten is bewijzend voor infectie.

61 Echinococcus Onderdeel van - Ja Microscopie Serologie Microscopie: cystevocht Serologie: Serum Cystenvocht en serum: >1 ml Stolbuis met gel (serum) Afgedopte spuit (cystenvocht) Om een optimale leefbaarheid van de micro-organismen te behouden, is het aanbevolen om het materiaal zo snel mogelijk naar het laboratorium te transporteren. Tot aan het transport wordt het materiaal koel bewaard gedurende maximaal 48 uur. Microscopie: dagelijks Microscopie: maximaal 4 dagen Serologie: onbekend wordt extern verricht. Een positieve uitslag is passend bij een Echinococcus.

62 Ehrlichia Onderdeel van - Ja Humane ehrlichiosen en anaplasmosen zijn acute teekoverdraagbare ziekten, veroorzaakt door gramnegatieve rickettsia-achtige bacteriën. Anaplasma phagocytophilia is de veroorzaker van Humane Granulocytaire Anaplasmose (HGA) en komt voor in heel Europa en Noord-Amerika. Humane Monocytaire Ehrlichiose (HME) wordt veroorzaakt door Ehrlichia chaffeensis en komt alleen in Noord-Amerika voor. E. ewingii is ook een humaan pathogeen en heeft het zelfde verspreidingsgebied als E. chaffeensis. Sennetsu fever wordt veroorzaakt door Neorickettsia sennetsu (eerder ook ingedeeld onder de humane ehrlichiosen] en is alleen beschreven in Japan. De incubatietijd bedraagt 5 tot 21 dagen (maximaal 60 dagen). Het klinisch beeld van HGA en HME is onderling weinig verschillend. Vrijwel altijd is er sprake van een acuut, influenza-achtig ziektebeeld met koorts (> 38 C), zware hoofdpijn, myalgie, arthralgie en algemene malaise. Braken, hoesten en exantheem kunnen worden waargenomen. Leverfunctie-, nierfunctie- en stollingsstoornissen komen frequent voor, vaak samen met trombocytopenie, anemie, leukopenie en matig verhoogde levertransaminasen. Ook het centrale zenuwstelsel kan aangedaan worden. Vaak treedt na een ziekte van enkele dagen een spontaan herstel op, soms worden patiënten ernstig ziek met sepsis, bloedingen en/of ARDS. Serologie IgG/IgM antistoffen Serum Serum : 1 ml Stolbuis met gel (serum) Om een optimale leefbaarheid van de micro-organismen te behouden, is het aanbevolen om het materiaal zo snel mogelijk naar het laboratorium te transporteren. Tot aan het transport wordt het materiaal koel bewaard gedurende maximaal 48 uur.

63 Antistoffen zijn gemiddeld pas 3-4 weken na het optreden van de symptomen aantoonbaar. Kweek is mogelijk, maar niet eenvoudig toepasbaar voor routinediagnostiek en kan enkele weken duren.

64 Epstein-Barr virus (EBV), ziekte van Pfeiffer, mononucleosis infectiosa Onderdeel van - Ja Het bekende klinisch beeld (mono-nucleosis) bij een primo-infectie is: moeheid, koorts (oplopend in de eerste week, verdwenen na 2 tot 4 weken), pharyngitis en lymfadenopathie. Daarnaast komen vaak voor: splenomegalie, hepatomegalie en leverfunctiestoornissen. Bij jonge kinderen verloopt de infectie meestal asymptomatisch of er zijn atypische verschijnselen zoals exantheem, granulocytopenie of een longontsteking (interstitiële pneumonie). EBV kan reactiveren in immuungecompromiteerden. Symptomen, screening. Serologie (IgG en IgM antistoffen) PCR bij reactivaties (kwalitatief/ kwantitatief) Serologie: Serum of EDTA-plasma PCR: EDTA-plasma of Liquor Serum: 2 ml EDTA plasma: 2 ml Liquor: 1-2 ml Stolbuis (serum) EDTA-bloedbuis (plasma) Steriele buis (liquor) Om een optimale leefbaarheid van de micro-organismen te behouden, is het aanbevolen om het materiaal zo snel mogelijk naar het laboratorium te transporteren. Tot aan het transport wordt het materiaal koel bewaard gedurende maximaal 48 uur. Serologie: Werkdagen PCR: onbekend wordt extern verricht Serologie: 1-3 werkdagen PCR: maximaal 14 dagen Primo-infectie: Voor het aantonen van een primo-infectie met EBV wordt geadviseerd serologie te verrichten: EBV VCA-IgM, EBV VCA-IgG en EBV NA-IgG in serum. IgM IgG VCA IgG EBNA Primaire EBV* ++ + Laag/ afwezig Doorgemaakte EBV - + +

65 Geen aanwijzingen EBV * Aanwezigheid van heterofiele antistoffen is in deze context een extra argument voor primaire infectie, maar deze bepaling is voor het vaststellen van een primaire infectie niet noodzakelijk. EBV reactivatie: Wordt vastgesteld met behulp van EBV DNA bepaling (PCR) in bloed. PCR voor EBV wordt extern verricht.

66 Enterobius vermicularis Onderdeel van - - Enterobius vermicularis wordt ook wel aarsmade of oxyuren genoemd. Deze parasitaire infectie komt regelmatig voor bij vooral kinderen. De rondworm veroorzaakt jeuk op de perianale huid wanneer de vrouwtjes hun eieren daar afzetten. symptomen Microscopie met plakband preparaat plakband preparaat m.b.v. doorzichtig plakband een afdruk maken van de huid rond de anus. Vervolgens Plakband op objectglaasje plakken. Objectglaasje kamertemperatuur Werkdagen 1-3 dagen Het aantonen van Enterobius is bewijzend voor een infectie. Altijd doorzichtig, helder plakband gebruiken

67 Enterovirus Onderdeel van Enterovirus (ssrna virus) wordt taxonomisch geclassificeerd tot de virusgroep die poliovirussen, coxsackievirussen, echovirus en de enterovirussen bevat. - Enterovirus is een virus wat met name bij kleine kinderen symptomatische infectie geeft met koorts en huiduitslag. Sommige typen enterovirus kunnen een ziektebeeld veroorzaken wat lijkt op (bacteriële) meningitis. symptomen PCR Liquor Feces Liquor: > 1 ml Feces: minimaal ter grootte van een walnoot of 5 ml dunne feces Steriele container (feces) steriele buis (liquor) Om een optimale leefbaarheid van de micro-organismen te behouden, is het aanbevolen om het materiaal zo snel mogelijk naar het laboratorium te transporteren. Tot aan het transport wordt het materiaal koel bewaard gedurende maximaal 48 uur. PCR liquor: werkdagen PCR feces: onbekend wordt extern verricht PCR liquor: 1-2 dagen PCR feces: maximaal 14 dagen Een positieve uitslag in liquor is passend bij een recente infectie. Enterovirus wordt nog tot 3 maanden uitgescheiden in de feces. Een positieve PCR op feces is niet direct bewijzend voor recente infectie. Liquor diagnostiek wordt in eigen beheer verricht. Feces onderzoek wordt extern verricht.

68 Filaria (draadwormen) Ja Filariasis Loa loa Wuchereria bancrofti Brugia malayi Onchocerca volvulus Symptomen, reisanamnese Microscopie: Bloed en huidbiopt Serologie (antigeen) EDTA-bloed Overdag afgenomen (loa loa) s nachts afgenomen (W. bancrofti, B. malayi) Serum Huid boven scapula, crista iliaca en/of kuit (O. volvulus) Serum en EDTA bloed: 1 ml Huid : 1 2 mg EDTA-bloedbuis (bloed) stolbuis met gel (serum) Steriel petrischaal of containers voor huid. kamertemperatuur Microscopie: werkdagen Serologie: onbekend ( wordt extern verricht) Microscopie: 1-3 dagen Serologie: maximaal 14 dagen Positieve microscopie is bewijzend voor infectie. Negatieve microscopie sluit de infectie niet uit. Over de sensitiviteit van antigeendetectie in serum zijn geen gegevens bekend, maar is waarschijnlijk hoger dan microscopie. Het serologisch onderzoek wordt extern verricht

69 Onderdeel van: Apart aanvragen Francisella tularensis (tularemie) Wond, abces, drainagevloeistof, Bloedkweken Ja Tularemie is een bacteriële zoönose veroorzaakt door Francisella tularensis, een Gram-negatieve bacterie. De bacterie was lange tijd een importziekte, maar de laatste jaren zijn ook in Nederland enkele infecties opgelopen. Infecties kunnen indirect optreden via vliegen en teken of via oppervlaktewater, maar ook rechtstreeks door besmettingsbronnen van dierlijke oorsprong, bv contact met dode dieren. De ziekte heeft verschillende uitingsvormen: ulceroglandulair (ulcer met lymfeklierzwelling), glandulair, oculoglandulair, orofaryngeaal, intestinaal, typhoidaal (systemisch) of pulmonaal. Gewoonlijk begint tularemie met een plotselinge temperatuurstijging, hoofdpijn, spierpijn en koude rillingen. Respiratoire symptomen, maar ook buikpijn en diarree kunnen optreden. Onbehandeld kan de koorts een maand aanhouden. Gewichtsverlies, klierzwellingen en algeheel malaisegevoel kunnen maanden blijven bestaan. Alle vormen van tularemie kunnen worden gecompliceerd door hematogene uitzaaiing met als gevolg secundaire pneumonie en/of sepsis. Kweken Wonduitstrijk Weefsels/ biopten Abces/pus Bloed Sputum Weefsel/biopt: afhankelijk van de mogelijkheden Abces/pus of sputum: 1 ml Bloed: 8-10 ml Steriele container (weefsels, biopten, sputum) afgedopte spuit pus/abces

70 Bloedkweeksetjes en PED flesje bij kinderen ESwab voor wonduitstrijken Om een optimale leefbaarheid van de micro-organismen te behouden, is het aanbevolen om het materiaal zo snel mogelijk naar het laboratorium te transporteren. Tot aan het transport wordt het materiaal koel bewaard gedurende maximaal 48 uur. Dagelijks Maximaal 8 dagen Een positieve kweek is bewijzend voor infectie met Francisella tularensis. Francisella tularensis is een klasse 3 pathogeen en besmettelijk voor laboratoriummedewerkers. Waarschuw de dienstdoende arts-microbioloog indien materiaal voor kweek wordt ingestuurd van een patient die verdacht wordt van een infectie met Francisella en vermeld de verdenking bij de klinische gegevens!

71 Onderdeel van: Giardia lamblia, Giardiasis Parasitaire gastro-enteritis ja Gastro-enteritis, uiteenlopend van een milde zelflimiterende ziekte tot een chronisch ziektebeeld dat maanden kan aanhouden. Daarnaast wordt asymptomatisch dragerschap veelvuldig gezien. Bij jonge kinderen kan een infectie met G. lamblia overgaan in een chronisch ziektebeeld met malabsorptie, diarree, gewichtsverlies en groeiachterstand. Symptomen PCR Microscopie feces Tenminste 5 ml dunne feces of fecesportie ter grootte van een walnoot Steriele container (feces) Om een optimale leefbaarheid van de micro-organismen te behouden, is het aanbevolen om het materiaal zo snel mogelijk naar het laboratorium te transporteren. Tot aan het transport wordt het materiaal koel bewaard gedurende maximaal 24 uur. Dagelijks 1 tot 3 dagen Positieve PCR of aantonen van G. lamblia in microscopie is bewijzend voor een infectie.

72 Onderdeel van Genitaal- en SOA onderzoek Aantonen van micro-organismen in patiëntmaterialen afkomstig van de genitaliën (vrouw/man). Aantonen van bacteriële vaginose. Kweek op bacteriën Candida species Haemolytische streptococcen (GBS, GAS) Listeria monocytogenes Chlamydia trachomatis (PCR) Nugent-score bacteriële vaginose (preparaat) Neisseria gonorrhoeae (PCR of kweek* ) Mycoplasma (PCR) Trichomonas (PCR) * Tijdens kantooruren na telefonisch overleg. Symptomen, zwangerschap, urethritis Kweek preparaat voor Nugent-score PCR Kweek (ESwab): Cervixuitstrijk Vaginauitstrijk Urethrauitstrijk Sperma semen PCR (Aptima Swabs): Cervixuitstrijk Vaginauitstrijk Urethrauitstrijk Rectumuitstrijk Keeluitstrijk Urine, first void! Conjunctivauitstrijk Nugent-score: uitgestreken fluor bij de vrouw ESwab voor banale kweek, candida kweek en listeria kweek Object glaasje (Nugent-score)

73 Afname instructie Referentie Aptima swabs voor chlamydia, GO, trichomonas en mycoplasma PCR. De wattenstokken worden direct in de juiste collection kits zoals in onderstaande tabel beschreven en opgeslagen. Multitest Swab Collection kit (oranje) Vaginale uitstrijk Keel uitstrijk Anus uitstrijk Oog uitstrijk Unisex Swab Collection kit (paars) Cervix uitstrijk Urethra uitstrijk Urine Collection kit (geel) Urine monsters Banale kweek en Neisseria gonorrhoeae kweek: Ecoulemant/cervixuitstrijk op wattenstok in transportmedium plaatsen ter voorkoming van uitdroging. Zo mogelijk binnen enkele uren op het microbiologisch laboratorium laten verwerken. Voor diagnostiek naar GO kan een PCR worden gedaan. Een kweek voor detectie inclusief gevoeligheidsbepaling is ook mogelijk. Zorg ervoor dat de kweekstok dan zo snel mogelijk (binnen 3 uur) op het laboratorium is (graag na telefonisch overleg). Aptima Swabs: kamertemperatuur ESwab: Om een optimale leefbaarheid van de micro-organismen te behouden, is het aanbevolen om het materiaal zo snel mogelijk naar het laboratorium te transporteren. Tot aan het transport wordt het materiaal opkamertemperatuur bewaard gedurende maximaal 24 uur. M.u.v. GO-kweek: binnen 3 uur (na telefonisch overleg). Werkdagen 3 tot 5 dagen Geen pathogene micro-organismen Een positief resultaat is bewijzend voor infectie met N. gonorrhoeae en C. trachomatis. U. urealyticum wordt ook bij gezonde personen gevonden. Voor naar C. trachomatis en N. gonorrhoeae moet 'first void' (eerste portie van een urinelozing) urine zijn. Deze urine moet binnen 24 uur in de Urine Collection kit worden opgeslagen anders is de test onbetrouwbaar.

74 Hantaanvirus Onderdeel van - - Hantaanvirus en Puumalavirus behoren tot de het genus Hantavirus. Een hantavirus infectie in mensen kan asymptomatische verlopen of kan een griepachtige ziektebeeld geven. Het kan echter ook aanleiding geven tot ernstiger verlopende ziektebeelden met koorts, longontsteking, bloedingen en nierfunctiestoornissen (hantavirus pulmonary syndrome). In Nederland komt voornamelijk een renaal syndroom (nephropathia epidemica) voor, veroorzaakt door het puumulavirus. Symptomen, evt reishistorie Serologie (IgG en IgM antistoffen) Serum Serum: 1mL Stolbuis (serum) Om een optimale leefbaarheid van de micro-organismen te behouden, is het aanbevolen om het materiaal zo snel mogelijk naar het laboratorium te transporteren. Tot aan het transport wordt het materiaal koel bewaard gedurende maximaal 48 uur. Onbekend ( wordt extern verricht) De uitslag is veelal binnen 14 dagen bekend IgM positief is passend bij een recente infectie. IgG past bij een doorgemaakte infectie. Onderzoek wordt extern verricht

75 Haemophilus ducreyi Onderdeel van - Ja Ulcus molle, chancroid Ulcus molle (weke sjanker) is een acute infectieziekte van de genitalia veroorzaakt door Haemophilus ducreyi en wordt vooral in de tropen gezien. Bij vrouwen komt deze ziekte vaak asymptomatisch voor. Bij mannen vormen zich 2 a 7 dagen na de besmetting papels op de genitaliën die zeer snel pijnlijke ulcera vormen. Het is een echte zweer die bedekt is met een grijswit beslag met een dikke rode rand. PCR Materiaal onder rand ulcus of punctie regionale lymfklier(bubo) Punctie: 1-2 ml ESwab voor ulcusuitstrijk afgedopte spuit voor punctie Om een optimale leefbaarheid van de micro-organismen te behouden, is het aanbevolen om het materiaal zo snel mogelijk naar het laboratorium te transporteren. Tot aan het transport wordt het materiaal koel bewaard gedurende maximaal 48 uur. Onbekend ( wordt extern verricht) Maximaal 14 dagen Een positieve PCR is bewijzend voor een Haemophilus ducreyi infectie. Onderzoek wordt extern verricht

76 Helicobacter pylori Onderdeel van - - H. pylori veroorzaakt een infectie van het maagslijmvlies, wat in ernstige gevallen kan leiden tot een maagulcus (maagzweer). symptomen Serologie (antigeen test feces) Feces of serum Feces: Tenminste 5 ml dunne feces of fecesportie ter grootte van een walnoot Serum: 1 ml Steriele container (feces) Stolbuis (serum) - Om een optimale leefbaarheid van de micro-organismen te behouden, is het aanbevolen om het materiaal zo snel mogelijk naar het laboratorium te transporteren. Tot aan het transport wordt het materiaal koel bewaard gedurende maximaal 48 uur. Antigeen test feces: werkdagen Serologie serum: 2x per week Feces (antigeentest): 1-3 dagen Serum: 1-4 dagen Een positieve uitslag van antigeenonderzoek op de feces is bewijzend voor een actieve infectie. Serologie is minder betrouwbaar om onderscheid te maken tussen een actieve infectie en een in het verleden doorgemaakte infectie

77 Hepatitis A virus ja hepatitis Symptomen, vaccinatiestatus Serologie: IgT(otaal) en IgM EIA Serum EDTA-, of heparineplasma Serum/ plasma: 1 ml EDTA-bloedbuis (plasma) stolbuis met gel (serum) Om een optimale leefbaarheid van de micro-organismen te behouden, is het aanbevolen om het materiaal zo snel mogelijk naar het laboratorium te transporteren. Tot aan het transport wordt het materiaal koel bewaard gedurende maximaal 48 uur. Werkdagen 1-3 dagen De incubatieperiode is 4 tot 6 weken. IgM daalt in ca. 6 maanden tot ondetecteerbaar niveau. IgG blijft na vaccinatie of infectie levenslang aantoonbaar. Recent opgelopen hepatitis A infectie is een meldingsplichtige infectieziekte van groep B2.

78 Hepatitis B virus (HBV) ja Hepatitis (acuut, chronisch, fulminant), levercirrose. Symptomen prik-/spataccident? Controle op vaccinatie tegen hepatitis B? Serologie (antigenen en antistoffen) PCR (HBV DNA) Serum (serologie) EDTA plasma (PCR) Serum: 1 ml EDTA-plasma: 2 ml EDTA-bloedbuis (plasma) stolbuis met gel (serum) Om een optimale leefbaarheid van de micro-organismen te behouden, is het aanbevolen om het materiaal zo snel mogelijk naar het laboratorium te transporteren. Tot aan het transport wordt het materiaal koel bewaard gedurende maximaal 48 uur. Serologie: dagelijks PCR: 1 x per week Serologie: 1-3 dagen PCR: 1-2 weken HBV DNA is doorgaans als eerste aantoonbaar, nog vóór HBsAg In de acute fase zijn aantoonbaar: HBsAg, HBV DNA, IgM anti-hbcore en HBeAg Anti-HBs is aantoonbaar nadat HBsAg ondetecteerbaar is geworden. De patiënt is dan niet meer besmettelijk. Totaal anti-hbcore blijft doorgaans levenslang aantoonbaar. Patiënten met alleen anti-hbcore kunnen nog viraal genoom in de lever herbergen. In periodes van immuunsuppressie, kan het virus weer opspelen. Anti-HBs kan na jaren ondetecteerbaar worden. Bij een chronische infectie blijft HBsAg langer dan 6 maanden aantoonbaar. HBV DNA, HBeAg en totaal antihbcore blijven dan ook lang aantoonbaar. Patiënten met blijvend HBeAg hebben grotere kans op progressie naar leverziekten a.g.v. chronische immuunrespons. Na seroconversie tot anti-hbe neemt de leverschade af. HBV DNA kan dan intermitterend aantoonbaar zijn. Een solitaire anti-hbs ( 10 miu/ml) duidt op een goede respons na vaccinatie tegen hepatitis B.

79 Patiënten met negatieve HBsAg, anti-hbc en anti-hbs zijn niet geïnfecteerd met hepatitis B. Een recent opgelopen hepatitis B is een meldingsplichtige infectieziekte van groep B2.

80 Hepatitis C virus (HCV) ja Hepatitis Symptomen Prik-/spataccident?: datum Serologie EIA IgG antistoffen PCR HCV RNA kwantificering (load bepaling) HCV genotypering Serum (serologie) EDTA plasma (PCR) Serum: 1 ml Plasma: 2 ml EDTA-bloedbuis (plasma) stolbuis met gel (serum) Om een optimale leefbaarheid van de micro-organismen te behouden, is het aanbevolen om het materiaal zo snel mogelijk naar het laboratorium te transporteren. Tot aan het transport wordt het materiaal koel bewaard gedurende maximaal 48 uur. IgG antistoffen: dagelijks HCV RNA kwantificering: 1x per week HCV genotypering: onbekend ( wordt extern verricht) IgG antistoffen: 1-3 dagen HCV RNA kwantificering: 1-2 weken HCV genotypering: maximaal 14 dagen Seroconversie (IgG) treedt 4 tot 6 maanden na blootstelling op. HCV RNA is 1 week na blootstelling aantoonbaar; de viraemie is 30 tot 60 dagen intermitterend van karakter. HCV RNA kwantificering wordt gebruikt voor het aantonen van virale replicatie bij chronische HCV en voor het vervolgen van de respons op behandeling. Genotypering wordt gebruikt voor het vaststellen van het behandelschema. Een recent opgelopen hepatitis C is een meldingsplichtige infectieziekte van groep B2.

81 Hepatitis D virus (HDV) ja Hepatitis symptomen Serologie: IgG (EIA) PCR (kwalitatief) Serum (serologie) EDTA plasma (PCR) Serum: 1 ml Plasma: 2 ml EDTA-bloedbuis (plasma) stolbuis met gel (serum) Om een optimale leefbaarheid van de micro-organismen te behouden, is het aanbevolen om het materiaal zo snel mogelijk naar het laboratorium te transporteren. Tot aan het transport wordt het materiaal koel bewaard gedurende maximaal 48 uur. Serologie/PCR: onbekend ( wordt extern verricht) Maximaal 14 dagen HDV is voor zijn replicatie afhankelijk van hepatitis B virus. HDV kan alleen worden overgedragen naar personen, die al met HBV zijn geïnfecteerd of wanneer beide virussen tegelijk worden overgedragen. HDV opgelopen als superinfectie met HBV: Anti HDV totaal blijft levenslang aantoonbaar, anti- HDV IgM tot ca. 8 maanden na infectie. HDV opgelopen als co-infectie met HBV: anti-hdv IgM verdwijnt na ca. 6 maanden en Ig-Totaal na ca. 9 maanden. Dit onderzoek wordt extern verricht.

82 Hepatitis E virus (HEV) ja Hepatitis symptomen Serologie: IgG en IgM (EIA) PCR (kwantitatief) Serum (serologie) EDTA plasma (PCR) Serum: 1 ml Plasma: 2 ml EDTA-bloedbuis (plasma) stolbuis met gel (serum) Om een optimale leefbaarheid van de micro-organismen te behouden, is het aanbevolen om het materiaal zo snel mogelijk naar het laboratorium te transporteren. Tot aan het transport wordt het materiaal koel bewaard gedurende maximaal 48 uur. Serologie/PCR: onbekend ( wordt extern verricht) Maximaal 14 dagen Zowel anti-hev IgM als IgG dalen in de eerste 6 maanden na infectie snel IgG spiegels kunnen zozeer dalen dat geen levenslange bescherming optreedt. Dit onderzoek wordt extern verricht.

83 Histoplasma serologie ja Histoplasma is een schimmel die infecties kan veroorzaken aan de luchtwegen en in weefsels. Ze behoren tot de dimorfe schimmels welke systemische diepe mycose veroorzaken. Histoplasma antistoffen Serum (antistoffen) Serum: 2 ml het onderzoek Stolbuis met gel (serum) Om een optimale leefbaarheid van de micro-organismen te behouden, is het aanbevolen om het materiaal zo snel mogelijk naar het laboratorium te transporteren. Tot aan het transport wordt het materiaal koel bewaard gedurende maximaal 48 uur. Onbekend (dit onderzoek wordt extern verricht) Maximaal 14 dagen Kruisreacties met blastomyces en coccidioides kunnen voorkomen. Dit onderzoek wordt extern verricht.

84 HIV (human immunodeficiency virus) - Acute infectie varieert van vrijwel symptoomloos tot een griepachtig beeld. Een infectie met het HIV virus leidt tot een ernstige stoornis van het afweersysteem. Infecties met laag-virulente micro-organismen, zogenaamde opportunistische infecties. symptomen Serologie PCR Serologie Serum (antigenen en antistoffen) PCR EDTA plasma (HIV load/ HIV type 2 load/ HIV genetische resistentie) Serum: 1 ml Plasma: 2 ml EDTA-bloedbuis (plasma) stolbuis met gel (serum) Om een optimale leefbaarheid van de micro-organismen te behouden, is het aanbevolen om het materiaal zo snel mogelijk naar het laboratorium te transporteren. Tot aan het transport wordt het materiaal koel bewaard gedurende maximaal 48 uur. Serologie: Dagelijks HIV load: 2x in de week HIV type 2 load/ HIV genetische resistentie: onbekend ( wordt extern verricht) Serologie: 1-3 dagen HIV load: 1 week HIV type 2 load/ HIV genetische resistentie: maximaal 14 dagen Een positieve uitslag wordt altijd bevestigd door middel van immunoblot. Bovendien dient een positieve uitslag bevestigd te worden op een tweede serummonster wat separaat is afgenomen. Bij een positieve uitslag dient verwijzing naar een HIV behandelcentrum plaats te vinden.

85 Herpes simplex type 1 en type 2, (HSV 1 en HSV 2) Onderdeel van Viraal meningitis/encephalitis panel (met enterovirus, HSV-1, HSV-2 en VZV) Ja Herpes simplex type 1 en 2 kunnen een grote verscheidenheid aan infecties veroorzaken o.a: Herpes labialis, Herpes gingivostomatitis Herpes genitalis Neonatale herpes Herpes encephalitis Oculaire herpes infecties Symptomen PCR Serologie PCR: Liquor cerebrospinalis (HSV encephalitis) Blaasjesvocht Uitstrijk blaasjesbodem, blaasjesvocht, laesies Uitstrijken van cervix of urethra Serologie: Serum en EDTA plasma (Gedissemineerde HSV infectie) Liquor: 2 ml Serum/ EDTA plasma: 1mL EDTA-bloedbuis (plasma) stolbuis met gel (serum) Steriele buis (liquor) ESwab voor uitstrijken

86 Om een optimale leefbaarheid van de micro-organismen te behouden, is het aanbevolen om het materiaal zo snel mogelijk naar het laboratorium te transporteren. Tot aan het transport wordt het materiaal koel bewaard gedurende maximaal 48 uur. PCR en serologie: werkdagen 1-3 dagen PCR is de meest gevoelige methode om een primo-infectie met of reactivatie van HSV-1 en HSV-2 aan te tonen en daarom het diagnosticum van eerste keus. Voor de diagnose van een primaire infectie kan serologie (IgM) zinvol zijn, als de klachten minstens 2 weken bestaan. Voor het aantonen van een seroconversie zijn een serummonster afgenomen voor of tijdens het begin van de klachten, en een vervolgserum afgenomen op zijn vroegst enige weken na de klachten van belang. Serologische diagnostiek is niet zinvol voor de diagnose van een reactivatie van HSV-1 en HSV-2, omdat hierbij meestal geen IgMvorming optreedt. PCR op HSV-1 en -2 wordt intern verricht.

87 Onderdeel van - Ja Humaan herpes virus 6 (HHV6), de Zesde ziekte (exanthema subitum) Primaire infectie met HHV-6 (meestal voor op de leeftijd van 6-18 maanden) en is bij 90% van de kinderen symptomatisch. Symptomen: hoge koorts zonder duidelijk gelokaliseerde symptomen. Na verdwijnen koorts ontwikkeld een minderheid een typische huiduitslag (een fijn maculopapulair exantheem), beginnend in gezicht en romp en verder uitbreidend naar de extremiteiten en nek. Neurologische complicaties (encephalitis) bij een primo-infectie met HHV6 komen voor maar zijn zeldzaam. Bij ernstig immuungecompromiteerden kan HHV6 reactiveren. Symptomen Serologie (IgG) PCR bij reactivaties (kwalitatief/ kwantitatief) Serum voor serologie Liquor (bij verdenking HHV6 encephalitis) EDTA-bloed (voor reactivatie) Serum: 2 ml EDTA-bloed: 5mL Liquor: 2mL EDTA-bloedbuis stolbuis (serum) steriele buis (liquor) Om een optimale leefbaarheid van de micro-organismen te behouden, is het aanbevolen om het materiaal zo snel mogelijk naar het laboratorium te transporteren. Tot aan het transport wordt het materiaal koel bewaard gedurende maximaal 48 uur. Onbekend ( wordt extern verricht). Maximaal 14 dagen Een primaire infectie of reactivatie van HHV-6 is aantoonbaar door PCR of gepaarde serologie (IgG-titerstijging of seroconversie). Serologie en PCR voor HHV6 worden extern verricht.

88 Humaan herpes virus 7 (HHV7) Onderdeel van - Ja, in overleg met dienstdoend microbioloog Humaan herpesvirus 7 (HHV7) infectie verloopt over het algemeen asymptomatisch. De structurele gelijkenis van HHV7 met HHV6 suggereert vergelijkbare pathologie, ondersteund door studies waarin HHV7 seroconversie en virusuitscheiding is gevonden bij een tweede episode van exanthema subitum. Symptomen PCR EDTA plasma (voor reactivatie) Liquor (bij verdenking HHV7 encephalitis) EDTA-plasma: 3 ml Liquor: 1-2 ml EDTA-bloedbuis steriele buis (liquor) Om een optimale leefbaarheid van de micro-organismen te behouden, is het aanbevolen om het materiaal zo snel mogelijk naar het laboratorium te transporteren. Tot aan het transport wordt het materiaal koel bewaard gedurende maximaal 48 uur. Onbekend ( wordt extern verricht). Maximaal 14 dagen Diagnostiek voor HHV7 is over het algemeen niet aangewezen. Alleen aanvragen in overleg met dienstdoend arts-microbioloog. De PCR voor HHV7 wordt extern verricht.

89 Humaan herpes virus 8 (HHV8) Onderdeel van - Ja, in overleg met dienstdoend microbioloog Humaan herpesvirus 8 (HHV8) is geassocieerd met aan aantal klinische ziektebeelden: Kaposi sarcoom Primair effusie lymfoom Morbus Castleman Symptomen, screening Serologie PCR Serum (serologie) EDTA-plasma (PCR) Serum: 2 ml EDTA-bloed: 5mL EDTA-bloedbuis stolbuis (serum) Om een optimale leefbaarheid van de micro-organismen te behouden, is het aanbevolen om het materiaal zo snel mogelijk naar het laboratorium te transporteren. Tot aan het transport wordt het materiaal koel bewaard gedurende maximaal 48 uur. Onbekend ( wordt extern verricht). Maximaal 14 dagen Serologie kan worden verricht voor het aantonen van een doorgemaakte infectie (alleen IgG). Een actieve infectie kan worden aangetoond middels PCR HHV8 in EDTA. De diagnostiek voor HHV8 wordt extern verricht.

90 Human T-cell Lymphotropic Virus (HTLV) Type I en II Onderdeel van - Ja Serologie Serum 2 ml serum stolbuis met gel (serum) Om een optimale leefbaarheid van de micro-organismen te behouden, is het aanbevolen om het materiaal zo snel mogelijk naar het laboratorium te transporteren. Tot aan het transport wordt het materiaal koel bewaard gedurende maximaal 48 uur. Onbekend (onderzoek wordt extern verricht) Maximaal 14 dagen Serologie kan worden verricht voor het aantonen van IgTotaal antistoffen tegen HTLV (anti-htlv I/II). Onderzoek wordt extern verricht

91 Influenza A en B Onderdeel van Wordt altijd samen met respiratoir syncyticiaal virus (RSV) getest. Andere respiratoire virussen moeten apart aangevraagd worden Griep symptomen PCR Keeluitstrijk - ESwab voor keeluitstrijk Om een optimale leefbaarheid van de micro-organismen te behouden, is het aanbevolen om het materiaal zo snel mogelijk naar het laboratorium te transporteren. Tot aan het transport wordt het materiaal koel bewaard gedurende maximaal 48 uur. dagelijks 1 dag Een positieve uitslag is bewijzend voor de aanwezigheid van het virus. -

92 Japanse Encephalitis virus (serologie) Onderdeel van - ja Serologie Serum of Liquor Serum/ Liquor: 1-2 ml Stolbuis met gel (serum) Steriele buis (liquor) Om een optimale leefbaarheid van de micro-organismen te behouden, is het aanbevolen om het materiaal zo snel mogelijk naar het laboratorium te transporteren. Tot aan het transport wordt het materiaal koel bewaard gedurende maximaal 48 uur. Onbekend (onderzoek wordt extern verricht) Maximaal 14 dagen Vier dagen na infectie is bij 75% van de patiënten de IgM- ELISA van serum en/of liquor positief, na zeven dagen zijn bijna alle patiënten positief. IgM is sneller meetbaar in liquor dan in serum. IgG productie begint enkele dagen na infectie. Bevesting van infectie vindt plaats door middel van het aantonen van seroconversie naar IgM in liquor en/of serum of door het aantonen van een viervoudige titerverhoging in gepaarde serummonsters met 14 dagen ertussen. Door de hoge kruisreactiviteit tussen Japanse-encefalitisvirus en andere nauw verwante en mogelijk klinisch overeenkomende flavivirussen zoals West Nilevirus en denguevirus is het aan te raden diagnostiek voor al deze virussen tegelijk uit te voeren. Onderzoek wordt extern verricht

93 JC virus Onderdeel van - - JC virus kan reactiveren in immuungecompromitteerde patiënten en is in die omstandigheden geassocieerd met Progressieve Multi-focale Leuko- Encefalopathie (PML). In sporadische gevallen is JC virus ook geassocieerd met een interstitiële nefritis. Immuunstatus, symptomen PCR Liquor Urine Serum 1-2 ml Steriele buis (liquor) steriele container of UriSwab (urine) stolbuis (serum) Om een optimale leefbaarheid van de micro-organismen te behouden, is het aanbevolen om het materiaal zo snel mogelijk naar het laboratorium te transporteren. Tot aan het transport wordt het materiaal koel bewaard gedurende maximaal 48 uur. Onbekend (onderzoek wordt extern verricht) Maximaal 14 dagen De uitslag is negatief wanneer geen genoom wordt aangetoond. De interpretatie van positieve uitslagen in afhankelijk van soort materiaal en immuun status van de patiënt. Onderzoek wordt extern verricht

94 Keel Onderdeel van Screening op MRSA dragerschap (uitstrijk) Screening op BRMO (alleen op de IC) Surveillance bij SOD MRSA BRMO SOD Virale verwekkers Dragerschap MRSA of BRMO Virale respiratoire infecties Gegeneraliseerde of lokale entero-/parecho infectie (neonatale sepsis/meningitis, myocarditis, pleurodynie), dan ook feces insturen Indicatie voor Symptomen, 1 e ziektedag Kweek: Screening op dragerschap PCR: Virale infecties Keeluitstrijk n.v.t. ESwab voor keeluitstrijk Om een optimale leefbaarheid van de micro-organismen te behouden, is het aanbevolen om het materiaal zo snel mogelijk naar het laboratorium te transporteren. Tot aan het transport wordt het materiaal koel bewaard gedurende maximaal 48 uur. Kweek en PCR: 1-3 dagen Kweek: dagelijks PCR: werkdagen Zie MRSA Een positieve PCR voor virale verwekkers duidt op infectie Bij SOD surveillance wordt gekweekt op Gram-negatieve staven. PCR op virale verwekkers wordt extern verricht.

95 Onderdeel van: Apart aanvragen Kingella kingae Weefsel, gewrichtspunctaat, Bloedkweken (bij verdenking endocarditis) Ja Bekend zijn gewrichts- en botinfecties door Kingella kingae bij jonge kinderen, al dan niet gepaard gaand met bacteriemie (positieve bloedkweken). Kingella species kunnen ook endocarditis veroorzaken, zowel bij kinderen als volwassenen. De diagnostiek naar infecties kan met behulp van PCR op een gewrichtspunctaat. Ook kan Kingella met behulp van kweek op een gewrichtspunctaat worden aangetoond, maar kweek is minder gevoelig. Bij verdenking op endocarditis dienen er bloedkweken te worden ingestuurd. Kweek en PCR Kweek: Weefsel Gewrichtspunctaat Bloedkweken PCR: Gewrichtspunctaat Weefsel: Afhankelijk van de mogelijkheden Gewrichtspunctaat: 1 ml Bloed: 8-10 ml Steriele container voor punctaat/weefsel of afgedopte spuit (punctaat) setje met twee bloedkweekflesjes PED flesje bij kleine kinderen Weefsel/ punctaat: Om een optimale leefbaarheid van de micro-organismen te behouden, is het aanbevolen om het materiaal zo snel mogelijk naar het laboratorium te transporteren. Tot aan het transport wordt het materiaal koel bewaard

96 gedurende maximaal 48 uur. Bloedkweek: HMC Westeinde: de afnemer dient zorg te dragen voor direct transport naar de afdeling Medische Microbiologie, waar de bloedkweekflessen zo snel mogleijk in de stoof van 35 C worden geplaatst. Kweek: dagelijks PCR: onbekend Kweek: 2-5 dagen PCR: Onbekend (onderzoek wordt extern verricht) Een positieve kweek of PCR is bewijzend voor infectie met Kingella kingae. PCR wordt extern verricht, kweek wordt door HMC zelf verricht

97 Onderdeel van Legionella pneumophila Community Aquired Pneumonia ja Pneumonie (Legionellose, veteranenziekte) Symptomen, verblijf in hotel Kweek PCR Immunochromatografie (sneltest in urine) Sputum, BAL (kweek en PCR) Keeluitstrijk (PCR, indien geen sputum of BAL) Urine (sneltest) Sputum /BAL: 2 ml Urine: 1 ml Steriele container voor sputum/ BAL ESwab voor keeluitstrijk Steriele container of UriSwab voor urinesneltest Om een optimale leefbaarheid van de micro-organismen te behouden, is het aanbevolen om het materiaal zo snel mogelijk naar het laboratorium te transporteren. Tot aan het transport wordt het materiaal koel bewaard gedurende maximaal 48 uur. Kweek en Urine sneltest: dagelijks PCR: werkdagen Kweek: 4-7 dagen PCR: 1-3 dagen Urine sneltest: 1 dag

98 Een positieve kweek of PCR is bewijzend voor infectie met Legionella pneumophila. De sensitiviteit van de sneltest in de urine varieert afhankelijk van de ernst van de ziekte: 90% bij zodanige ernst, dat opname op de IC vereist is 40-50% bij ziekenhuispatiënten, die geen behandeling op de IC behoeven De sneltest kan op de eerste ziektedag negatief zijn, herhaling van het onderzoek na 2-3 dagen is aan te bevelen bij blijvende verdenking. Legionellose is een meldingsplichtige ziekte van groep C en dient binnen 1 werkdag gemeld te worden bij de GGD.

99 Leishmania ja Viscerale leishmaniasis Cutane leishmaniasis Symptomen, reisanamnese, eerste ziektedag Microscopie PCR Serologie Microscopie: Beenmerg EDTA bloed PCR: Beenmerg EDTA bloed Huidlaesie (punctaat uit de rand) Punctaat (milt, lymfeklier, lever) Serologie: Serum EDTA-bloed of beenmerg: 1mL Serum: 1mL Punctaat: 1mL stolbuis (serum) EDTA-bloedbuis afgedopte spuit (punctaat) Om een optimale leefbaarheid van de micro-organismen te behouden, is het aanbevolen om het materiaal zo snel mogelijk naar het laboratorium te transporteren. Tot aan het transport wordt het materiaal koel bewaard gedurende maximaal 48 uur. Microscopie: dagelijks PCR en serologie: Onbekend (onderzoeken worden extern verricht) Microscopie: 1-2 dagen PCR en Serologie: maximaal 14 dagen PCR is de meest gevoelige diagnostische test voor cutane leishmaniasis Serologisch onderzoek is bij cutane leishmaniasis niet aangewezen vanwege het ontbreken van een antistofrespons Antistoffen blijven lang na behandeling aantoonbaar Fout-negatieve serologie komt voor bij HIV patiënten PCR en serologie worden extern verricht.

100 Leptospira (ziekte van Weil) ja M. Weil, leptospirose Serologie (microscopische agglutinatie test, MAT en ELISA) PCR (als korter dan 10 dagen ziek) Kweek (als korter dan 10 dagen ziek) Urine (als langer dan 10 dagen ziek) Serologie: 2 ml serum (1 stolbuis) PCR: 5 ml EDTA bloed Kweek: 5 ml heparine bloed Urine: 5 ml midstream Stolbuis met gel (serum) EDTA bloedbuis Steriele container of UriSwab voor urinesneltest Om een optimale leefbaarheid van de micro-organismen te behouden, is het aanbevolen om het materiaal zo snel mogelijk naar het laboratorium te transporteren. Tot aan het transport wordt het materiaal koel bewaard gedurende maximaal 48 uur. Onbekend (onderzoek wordt extern verricht). Serologie, PCR en Urine: maximaal 14 dagen Kweek incubatieduur: 4 maanden Leptospiren circuleren in het bloed alleen gedurende de eerste 5 tot 10 dagen (PCR positief). Serologie en kweek zijn dan nog negatief. Een positieve IgM-ELISA duidt op (recente) infectie. De MAT kent een hoge specificiteit en maakt gebruik van groep-specifieke antistoffen. Dit onderzoek wordt extern verricht

101 Liquor cerebrospinalis Onderzoek op Bacteriën Virussen Parasieten (Toxoplasma) Schimmels mycobacteriën Cryptococcus neoformans Onderzoek op antistoffen tegen specifieke verwekkers Afhankelijk van de aard van de verwekker Klinisch beeld, antibioticumgebruik Microscopie en kweek ((myco)bacteriën, schimmels) PCR (virussen, mycobacteriën, toxoplasma) Antistofbepaling (altijd in combinatie met een serummonster van dezelfde dag) Antigeenbepaling (Cryptococcus neoformans) Bacteriën en schimmels: 1-2 ml Mycobacteriën: zie mycobacteriën Virussen: 1 ml Parasieten: 3 ml Antigeenbepaling: 1mL Steriele buis (liquor) De ernst van het ziektebeeld meningitis en kwetsbaarheid van sommige verwekkers rechtvaar digt het insturen van liquor als spoed onderzoek voor preparaat en kweek, mits er sprake is van een verhoogd celaantal. Bij neonaten is geen verhoogd celaantal vereist voor een CITO-onderzoek. Steeds tot het moment van inzetten van de kweek bij 35 ºC bewaren, tenzij in de tabel anders is aangegeven. De liquor mag in geen geval bij 4 ºC geplaatst worden in verband met de afsterving van Neisseria meningitidis en sommige streptokokken bij deze temperatuur. Voor onderzoek op antistoffen of viruskweek de liquor wel bij 4 ºC plaatsen. Soort onderzoek Bewaarcondities Banale kweek 35 C Gisten/schimmels 35 C Infectieserologie ** 4 C Mycobacteriologie 35 C PCR diagnostiek 4 C Viruskweek * 4 C * Voor liquor onderzoek naast een liquorbuis een beetje liquor in GLYtransportmedium spuiten m.b.v. een steriele spuit en opzuignaald.

102 ** Tevens parallel stolbloed inzenden voor infectieserologisch onderzoek Kweek banale bacteriën en schimmels: dagelijks PCR virussen: werkdagen Toxoplasma PCR: werkdagen Cryptococcus neoformans: dagelijks Antistofbepaling: zie specifieke verwekkers Kweek banale micro-organismen: 7 dagen Kweek schimmels: 10 dagen PCR virussen en toxoplasma: 1-3 dagen Cryptococcus neoformans: 1-3 dagen zie de specifieke verwekkers

103 Listeria monocytogenes Ja Listeria veroorzaakt vooral infecties bij zwangere vrouwen, ouderen en immuungecompromiteerde patiënten. De patiënten kunnen een nietspecifiek griepachtig beeld ontwikkelen. De foetus kan via de placenta geïnfecteerd worden. Het gevolg kan zijn abortus of vroeggeboorte. Ook tijdens de geboorte kan het kind geïnfecteerd worden. De ziekte kan zich dan voordoen als sepsis of meningitis. Ook bij patiënten met verlaagde immuniteit uit de ziekte zich door een sepsis of meningitisbeeld. Abortus of vroeggeboorte, sepsis of meningitis. Kweek Bloedkweekflesjes Liquor Cervix of anusuitstrijk bij moeder. Keel, neus, oor, huiduitstrijk bij pasgeborene setje met twee bloedkweekflesjes PED flesje bij kleine kinderen ESwab voor uitstrijken Uitstrijken: Om een optimale leefbaarheid van de micro-organismen te behouden, is het aanbevolen om het materiaal zo snel mogelijk naar het laboratorium te transporteren. Tot aan het transport wordt het materiaal koel bewaard gedurende maximaal 48 uur. Bloedkweken:

104 Zie bloedkweken Dagelijks 3-5 dagen Een positieve kweek is bewijzend voor infectie met Listeria monocytogenes.

105 Lymfocytair choriomeningitis virus (LCMV) - Meningitis (+ of orchitis, myocarditis, arthritis, alopecia) Symptomen, eerste ziektedag Serologie Serum Liquor 1 ml (serum en liquor) Steriele buis (liquor) Stolbuis met gel (serum) Om een optimale leefbaarheid van de micro-organismen te behouden, is het aanbevolen om het materiaal zo snel mogelijk naar het laboratorium te transporteren. Tot aan het transport wordt het materiaal koel bewaard gedurende maximaal 48 uur. Onbekend (onderzoek wordt extern verricht) Maximaal 14 dagen IgM positief is passend bij een recente infectie. IgG past bij een doorgemaakte infectie. Het onderzoek wordt extern verricht

106 Onderdeel van Chlamydia trachomatis serotype lymfogranuloma venereum (LGV) De bepaling wordt automatisch door het laboratorium aangevraagd bij een positieve Chlamydia trachomatis PCR op een anuswat. Het klachtenpatroon is afhankelijk van het LGV stadium en van de inoculatieplaats. Er zijn drie LGV syndromen: Anorectale LGV Inguinale LGV Faryngeale LGV Symptomen PCR sequentieanalyse - Rectumuitstrijk Uitstrijk ulcus Aptima swab: anus, rectumuitstijk of ulcus het onderzoek Aptima swabs: kamertemperatuur Onbekend (onderzoek wordt extern verricht) Maximaal 14 dagen Serovar L1, L2 en L3 zijn LGV specifieke serovars Onderzoek wordt extern verricht.

107 Onderdeel van Plasmodium (falciparum, vivax, ovale, malariae, knowlesi) malariadiagnostiek ja Koorts uit de tropen Reisanamnese (land, periode), profylaxe gebruik, 1 e ziektedag Sneltest (immunochromatografie) Microscopie Microscopie en Sneltet: EDTA bloed 2 ml EDTA-bloed het onderzoek EDTA-bloedbuis (bloed) Om een optimale leefbaarheid van de micro-organismen te behouden, is het aanbevolen om het materiaal zo snel mogelijk naar het laboratorium te transporteren. Tot aan het transport wordt het materiaal op kamertemperatuur bewaard gedurende maximaal 48 uur. Dagelijks Sneltest: 1-4 uur Microscopie: binnen 24 uur In principe wordt altijd sneltest én een dikke druppel verricht. Sneltest: Bij hoge parasitaemie van P. falciparum is de sensitiviteit 100%, bij lage parasitaemie 91%, bij parasitaemie < 0.002% (100 parasieten/µl) altijd negatief. Bij hoge parasitaemie van P. vivax is de sensitiviteit 85%, bij lage: 10%. Dikke druppel: Drempel van detectie: parasieten/µl (parasitaemie %)

108 Mazelenvirus ja mazelen Symptomen, eerste ziektedag Serologie PCR Serologie: Serum PCR: respiratoir materiaal (keel uitstrijk) urine EDTA bloed Serum: 1 ml Urine en EDTA bloed: 2 ml stolbuis met gel (serum) EDTA-bloedbuis (bloed) ESwab voor uitstrijk Steriele container of UriSwab voor urine Om een optimale leefbaarheid van de micro-organismen te behouden, is het aanbevolen om het materiaal zo snel mogelijk naar het laboratorium te transporteren. Tot aan het transport wordt het materiaal op kamertemperatuur bewaard gedurende maximaal 48 uur. Serologie IgG: werkdagen Serologie IgM: 1x per week PCR: werkdagen IgG: 1-3 dagen IgM: 1-8 dagen PCR: 1-3 dagen

109 IgM is op de eerste dag van het exantheem in ca. 77% van de gevallen al positief. Fout-positieve IgM (ca. 4%) komt voor bij rubella en parvovirus B19. Secundaire IgG en IgM respons op een circulerende stam kan optreden bij personen, die voorheen mazelen hebben gehad IgM IgG interpretatie Seroconversie op vaccinatie + + of - Seroconversie op infectie Mazelen in het verleden - + Na 2 e vaccinatie, eerste gefaald Mazeleninfectie + + Recent vaccinatie Mazelen behoort tot de meldingsplichtige infectieziekten van groep B2

110 MERS Ja Het Middle East Respiratory Syndrome Coronavirus (MERS-CoV) behoort tot de groep van betacoronavirussen waartoe ook hcov-oc43 en SARS-CoV behoren. Coronavirussen veroorzaken bij mensen en dieren respiratoire infecties, soms met een enterale component, en zijn naast rhinovirussen de veroorzakers van een groot deel van gewone verkoudheid. Informatie over de klinische manifestatie van MERS-CoV is beperkt beschikbaar. Bij de meeste bevestigde patiënten manifesteerde de infectie zich als een ernstig respiratoir ziektebeeld, soms voorafgegaan door gastro-intestinale klachten (met name diarree). Bij immuungecompromitteerde personen kan het zich ook als ernstige infectie zonder respiratoire symptomen presenteren. Beperkte mensop-mens-transmissie is in gezinssituaties en ziekenhuissettings aangetoond. Symptomen van klinische infectie PCR, serologie PCR: Naso-farynx-uitstrijk Keel-uitstrijk sputum BAL (indien mogelijk) Feces Serologie: Serum Feces: Tenminste 5 ml dunne feces of fecesportie ter grootte van een walnoot Serum: 1 ml Sputum/ BAL: 2 ml Steriele container (feces) UTM-buis voor Nasofarynx- en keeluitstrijk

111 Steriele conatiner BAL, sputum en urine Materiaal tot verzending bij 4 C bewaren Het materiaal wordt volgens procedure gestickerd en in gesloten container verpakt. Transport van klinisch materiaal van een MERS-CoV-verdachte of bevestigde patiënt moet worden behandeld als een category B infectious substance UN3373 Onbekend ( wordt extern verricht) Maximaal 14 dagen 1. Monitoring met tweemaal daags temperatuur controle en alertheid voor koorts en respiratoire symptomen. Wordt actief dagelijks door ziekenhuis/ggd nagebeld 2. In het kader van contactonderzoek wordt aan nauwe contacten gevraagd monsters af te staan: o Venapunctie voor serologisch onderzoek op dag 7 en dag 21 na blootstelling. o Evt iom LCI afnemen keelswab voor moleculaire testen (PCR) op dag 7 en dag 14 na blootstelling. 3. N.B.: zodra diagnostiek voor MERS-CoV wordt ingezet wordt contact behandeld als Patiënt verdacht voor MERS-infectie 4. Indien het contact immuun gecompromitteerd is en een ernstige infectie heeft, dient het contact beschouwd te worden als een mogelijk geval en getest te worden op het MERS-CoV. 5. Monitoring tot en met 14 dagen na laatste contact (1)

112 Mond Herpes Orale candidiasis Herpes symptomen Kweek PCR Monduitstrijk n.v.t. ESwab voor monduitstrijk Om een optimale leefbaarheid van de micro-organismen te behouden, is het aanbevolen om het materiaal zo snel mogelijk naar het laboratorium te transporteren. Tot aan het transport wordt het materiaal op kamertemperatuur bewaard gedurende maximaal 48 uur. Kweek: dagelijks PCR: werkdagen Kweek: 3-5 dagen PCR: 1-3 dagen De mondholte is een van de lichaamsplaatsen waar onder normale omstandigheden veel soorten micro-organismen in grote aantallen aanwezig zijn, waaronder gisten. Het isoleren van Candida dient altijd in relatie tot het klinisch beeld te worden beoordeeld. Een positieve herpes PCR is bewijzend voor actieve infectie.

113 Onderdeel van MRSA (Meticilline-Resistente Staphylococcus aureus) Inventarisatie op BRMO en MRSA Screeningsonderzoek? Vervolgonderzoek bij een positief bevonden patiënt? Controle op eradicatiebehandeling? MRSA dragerschap of infectie met MRSA Is patiënt een bekend drager van MRSA? Heeft patiënt contact met MRSA drager (huisgenoot, parner, verzorger van MRSA drager, kamergenoot van MRSA drager?) Afgelopen 2 maanden > 24 uur opgenomen in buitenlandse zorginstelling? Is patiënt buitenlander, die hier komt dialyseren? Heeft patiënt beroepsmatig contact met levende varkens, vleeskalveren of vleeskuikens? Is patiënt adoptiekind uit het buitenland? Woont patiënt in een asielzoekerscentrum? PCR en Kweek neusuitstrijk keeluitstrijk perineumuitstrijk wonduitstrijk (alle wonden) sputum (alleen als patiënt hoest) urine (alleen als patiënt verblijfscatheter heeft) drainvocht Sputum, urine en drainvocht: 1 ml ESwab voor uitstrijken Steriele container voor sputum, urine en drainvocht Om een optimale leefbaarheid van de micro-organismen te behouden, is het aanbevolen om het materiaal zo snel mogelijk naar het laboratorium te transporteren. Tot aan het transport wordt het materiaal op kamertemperatuur bewaard gedurende maximaal 48 uur. PCR en kweek: dagelijks PCR: 1-3 dagen Kweek: 3-5 dagen

114 De PCR kent zowel fout-negatieve als fout-positieve resultaten en is niet altijd doorslaggevend. De kweek geeft het definitieve resultaat. Op basis van een negatieve PCR wordt in het ziekenhuis de isolatie opgeheven.

115 Onderdeel van Mycobacteriën n.v.t. ja tuberculose De diagnostiek naar een actieve Mycobacterium tuberculosis infectie berust op kweek van sputum, bloed, beenmerg of aangedane weefsels en op direct microscopisch onderzoek van ingezonden materiaal (Auraminekleuring). Gebruik van nucleïnezuurdetectiemethoden (PCR) kan de diagnostiek versnellen indien positief, maar kan de kweek niet vervangen. Mycobacteriën groeien doorgaans langzaam en materiaal moet ingezet worden op speciale groeimedia. Daarom is het noodzakelijk expliciet vermelding te maken dat er een verdenking is op een mycobacteriële infectie. Mycobacteriële kweek, PCR, Auramine, serologie (Quantiferon) BAL, sputum, urine, feces, punctaten, biopten en andere lichaamsvochten Hoeveelheid benodigd materiaal Beenmerg Biopt Bloed Feces Gewrichtsvocht Huidbiopt Lymfklier Liquor Nuchtere maaginhoud Pericardvocht Peritoneumbiopt Peritoneaalvocht Pleurabiopt Pleuravocht Punctaten Spoelsel (BAL) Sputum Urine Hoeveelheid benodigd / minimaal ml (in steriel potje, evt. opvangen in mycolytic flesje nvt ml (in myolytic flesje) 1-2 gram 5-20 ml (in steriel potje) 1 gram 1 gram 5 ml ca. 20 ml 5-20 ml (in steriel potje) 1 gram 5-20 ml 1 gram 5-10 ml 5-10 ml 5-10 ml / 3 ml 5-10 ml / 3 ml > 15 ml mycolytic flesje voor bloederige materialen steriele container voor feces

116 Referentie / interpretatie van Steriele container of afgedopte spuit voor BAL, sputum, weefsel, biopten, urine en punctaten. Om een optimale leefbaarheid van de micro-organismen te behouden, is het aanbevolen om het materiaal zo snel mogelijk naar het laboratorium te transporteren. Tot aan het transport wordt het materiaal op kamertemperatuur bewaard gedurende maximaal 48 uur. Elke werkdag, voor uur zelfde dag, anders volgende dag. Auraminekleuring, M. tuberculosis complex-pcr: 1-2 dagen Kweek: 2-3 maanden Elke gekweekte (atypische) mycobacterie kan afhankelijk van het klinisch beeld relevant zijn. CITO altijd i.o.m arts-microbioloog: Auramines: dagelijks (ook buiten werktijden en in het weekend). M. tuberculosis complex-pcr: alleen werkdagen Bij sputum: ochtendsputum, bij voorkeur apart verzameld op 3 achtereenvolgende dagen. Bij urine: gewassen ochtendurine, op 2 achtereenvolgende dagen

117 Onderdeel van Mycoplasma genitalium Onderzoek bij bacteriële vaginose ja Bacteriële vaginose Symptomen, antibioticumgebruik PCR Vagina uitstrijk urethra uitstrijk cervixuitstrijk Urine De wattenstokken worden direct in de juiste Collection kits zoals in onderstaande tabel beschreven en opgeslagen. Multitest Swab Collection kit (oranje) Vaginale uitstrijk Unisex Swab Collection kit (paars) Cervix uitstrijk Urethra uitstrijk Urine Collection kit (geel) Urine monsters 24 uur bij kamertemperatuur Dagelijks 1-3 dagen Bij mannen kan M.gentialium een urethritis veroorzaken. Van alle nonchlamydial non-gonococcal urethritis (NCNGU) wordt 10-35% veroorzaakt door M.genitalium. Niet behandelen leidt in 40% tot een persisterende of recidiverende infecties. Complicaties van een niet-behandelde M.genitalium infectie zijn epididymo-orchitis en een verhoogde kans op transmissie van HIV. Bij vrouwen is M.genitalium geassocieerd met urethritis, cervicitis, PID, infertiliteit, spontane abortus en vroeggeboorte. Bij zowel mannen als vrouwen kan een infectie gevolgd worden door een postinfectieuze artritis.

118 Onderdeel van Mycoplasma pneumoniae Community Aquired Pneumonia Ja, of als onderdeel onderzoek atypisch pneumonie Atypische pneumonie Pharyngitis Laryngitis Tracheobronchitis Diverse extra-pulmonale manifestaties (huid, cardiaal, CZS,e.a.) Symptomen, antibioticumgebruik PCR Serologie PCR: BAL Sputum Keeluitstrijk Diversen, afhankelijk van klinisch beeld Serologie: serum BAL/ sputum: 2 ml Serum 1 ml Steriele container voor BAL, sputum en vochten Stolbuis met gel (serum) ESwab voor keeluitstrijk Om een optimale leefbaarheid van de micro-organismen te behouden, is het aanbevolen om het materiaal zo snel mogelijk naar het laboratorium te transporteren. Tot aan het transport wordt het materiaal op kamertemperatuur bewaard gedurende maximaal 48 uur.

119 het onderzoek PCR en serologie: werkdagen PCR en serologie: 1-4 dagen PCR is van voorkeur. Een positieve PCR is bewijzend voor infectie. IgG is aantoonbaar na de eerste ziekteweek en piekt 5 weken na begin van de symptomen. Een viervoudige titerstijging (interval 2-3 weken) is bewijzend voor recente infectie. IgM is aantoonbaar in de eerste ziekteweek met de piek in de derde week. Na enkele maanden is IgM niet meer aantoonbaar. IgM wordt bij volwassenen niet altijd geproduceerd. -

120 Onderdeel van Nasopharynx Alleen invullen als onderdeel van een pakket Bordetella pertussis (kinkhoest) Neisseria meningitidis (dragerschap) Corynebacterium diphtheriae (difterie) Respiratoire virussen: compleet panel (adenovirus, RSB, influenza A/B, parainfluenza 1-4, humaan metapneumovirus, coronavirussen, humaan bocavirus) OF elk afzonderlijk. Symptomen, 1 e ziektedag, antibioticumgebruik Kweek (B. pertussis, N. meningitidis, C. diphtheriae) PCR (B. pertussis, respiratoire virussen) Nasopharynxuitstrijk Nasofarynxwat (oranje dop) Om een optimale leefbaarheid van de micro-organismen te behouden, is het aanbevolen om het materiaal zo snel mogelijk naar het laboratorium te transporteren. Tot aan het transport wordt het materiaal op kamertemperatuur bewaard gedurende maximaal 48 uur. Kweek: dagelijks PCR: werkdagen Kweek B. pertussis: 7 dagen Kweek op N. meningitidis: 2 dagen Kweek op C. diphtheriae: 3 dagen PCR RSV en influenza: 1 dag PCR overige respiratoire virussen en B. pertussis: 1-3 dagen De gevoeligheid van de kweek op B. pertussis is beperkt. Een negatieve kweek sluit kinkhoest niet uit. De gevoeligheid van PCR is aanzienlijk groter. Positieve kweek en/of PCR zijn bewijzend voor dragerschap (N. meningitidis) PCR op overige respiratoire virussen wordt extern verricht.

121 Onderdeel van Hoeveelheid benodigd materiaal Neisseria gonorrhoeae (gonokokken) Bij SOA screening wordt ook altijd PCR op C. trachomatis verricht ja gonorrhoe Eventueel antibioticumgebruik PCR (Aptima Swabs) Kweek (ESwabs en steriele containers of spuiten) Cervixuitstrijk Urethrauitstrijk Rectumuitstrijk Keeluitstrijk Urine, first void! (geen kweek) Gewrichtsvocht Conjunctivauitstrijk Urine: 2 ml Gewrichtsvocht: 1 ml ESwab voor kweek Steriele container voor gewrichtvochten of afgedopte spuit De wattenstokken worden direct in de juiste Collection kits zoals in onderstaande tabel beschreven en opgeslagen.

122 Referentie / interpretatie van Multitest Swab Collection kit (oranje) Vaginale uitstrijk Keel uitstrijk Anus uitstrijk Oog uitstrijk Unisex Swab Collection kit (paars) Cervix uitstrijk Urethra uitstrijk Urine Collection kit (geel) Urine monsters Kweek: binnen 3 uur (na telefonisch overleg) Aptima swab: 24 uur kamertemperatuur Kweek: dagelijks PCR: werkdagen Kweek: 3-6 dagen PCR: 1-3 dagen Een positieve kweek of PCR is bewijzend voor infectie.

123 Neisseria meningitidis (meningokokken) Alleen in geval van onderzoek naar dragerschap in de keel Sepsis, meningitis Symptomen, antibioticumgebruik kweek Liquor cerebrospinalis Bloedkweek Nasopharynxuitstrijk (dragerschap) Liquor: 1 ml Bloedkweek: 8-10 ml (volwassenen) en 3-5 ml (kinderen) Steriele buis liquor Nasofarynxwat (oranje dop) setje met twee bloedkweekflesjes PED flesje bij kleine kinderen Kamertemperatuur, < 2 uur Dagelijks Bloedkweek: 5 dagen Liquorkweek: 2-7 dagen Een positieve kweek is bewijzend voor infectie (liquor, bloed) c.q. dragerschap (nasofarynx) Meningokokkenziekte is een meldingsplichtige ziekte van groep C.

124 Neus Onderdeel van Screening op stafylokokken dragerschap (uitstrijk) Screening op MRSA dragerschap (uitstrijk) Onderzoek op respiratoire virussen (neusspoelsel) S. aureus dragerschap MRSA dragerschap Respiratoire virussen: compleet panel (adenovirus, RSV, influenza A/B, parainfluenza 1-4, humaan metapneumovirus, coronavirussen, humaan bocavirus) of elk afzonderlijk. Reden van onderzoek Kweek (S. aureus, MRSA) PCR (MRSA en respiratoire virussen) Neusuitstrijk Neusspoelsel Neusspoelsel: 10 ml fysiologisch zout ESwab voor neusuitstrijk Steriele container voor neusspoelsel Om een optimale leefbaarheid van de micro-organismen te behouden, is het aanbevolen om het materiaal zo snel mogelijk naar het laboratorium te transporteren. Tot aan het transport wordt het materiaal op kamertemperatuur bewaard gedurende maximaal 48 uur. Kweek en PCR op RSV en influenza: dagelijks PCR op overige respiratoire virussen: werkdagen Kweek op S. aureus: 2-4 dagen Kweek op MRSA: 5 dagen PCR RSV en influenza: 1 dag PCR overige respiratoire virussen: 1-3 dagen Positieve kweek en PCR zijn bewijzend voor dragerschap (S. aureus en MRSA) c.q. infectie (respiratoire virussen) Alternatieve materialen voor onderzoek op respiratoire virussen zijn: nasopharynxuitstrijk, keeluitstrijk, sputum en trachea-aspiraat of BAL PCR op overige respiratoire virussen wordt extern verricht.

125 Nocardia Ja Nocardiaceae zijn aërobe actinomyceten die veelal in de grond leven. De belangrijkste pathogene soort is Nocardia asteroides. Deze worden bij de mens het meest bij longinfecties gevonden. De besmetting vindt via de lucht plaats. Er ontstaan multipele abcessen van waaruit de bacteriën zich gemakkelijk verspreiden naar andere delen van het lichaam (o.a. hersenen). Ook komen onderhuidse abcessen, osteomyelitis en infecties van het oog voor. In de literatuur worden steeds meer gevallen vermeld van opportune infecties bij immuungecompromiteerde patiënten. Symptomen Kweek Sputum BAL Huidbiopten Punctaten Bloedkweken setje met twee bloedkweekflesjes PED flesje bij kleine kinderen Steriel container voor sputum,bal, biopten of afgedopte spuit voor punctaten Om een optimale leefbaarheid van de micro-organismen te behouden, is het aanbevolen om het materiaal zo snel mogelijk naar het laboratorium te transporteren. Tot aan het transport wordt het materiaal op kamertemperatuur bewaard gedurende maximaal 48 uur. Dagelijks 5-7 dagen Een positieve kweek is bewijzend voor infectie met Nocardia.

126 Onderdeel van Norovirus Alleen invullen als onderdeel van een pakket ja Virale gastro-enteritis Symptomen, 1e ziektedag Sneltest (immunochromatografie, antigeen detectie) feces Tenminste 5 ml dunne feces of fecesportie ter grootte van een walnoot Steriele container feces Om een optimale leefbaarheid van de micro-organismen te behouden, is het aanbevolen om het materiaal zo snel mogelijk naar het laboratorium te transporteren. Tot aan het transport wordt het materiaal op kamertemperatuur bewaard gedurende maximaal 48 uur. dagelijks 1 dag De hoogste uitscheiding van virus treedt op uur na het begin van de symptomen. De sensitiviteit van de sneltest t.o.v. PCR varieert tussen 59 en 87% De specificiteit van de sneltest t.o.v. PCR is ca. 97% De sensitiviteit van de EIA t.o.v. PCR is 72.8% De specificiteit van de EIA t.o.v. PCR is 100%

127 Oog, conjunctiva Bacteriele kweek Virale verwekkers Chlamydia trachomatis Neisseria gonorrhoeae conjunctivitis Vermeld ontstaanswijze en vermoedelijke probleem (viraal, bacterieel) Kweek PCR (C. trachomatis en N. gonorrhoeae en virussen) Uitstrijk conjunctiva n.v.t. ESwab voor kweek/pcr Aptima multi Swab voor Chlamydia/Neisseria ESwab: Om een optimale leefbaarheid van de micro-organismen te behouden, is het aanbevolen om het materiaal zo snel mogelijk naar het laboratorium te transporteren. Tot aan het transport wordt het materiaal op kamertemperatuur bewaard gedurende maximaal 48 uur. Multi swab Aptima: Kamertemperatuur, < 24 uur Kweek: dagelijks PCR: werkdagen Kweek: 3-5 dagen PCR: 1-3 dagen Bekende bacteriële verwekkers van conjunctivitis zijn S. pneumoniae, S. aureus, H. influenzae, N. meningitidis, Chlamydia trachomatis en N. gonorrhoeae. Bekende virale verwekkers van conjunctivitis zijn adenovirus, Coxsackie A virus, enterovirus type 70, HSV. PCR onderzoek op virale verwekkers wordt extern verricht m.u.v. HSV.

128 Onderdeel van Oog, corneaschraapsel Alleen invullen als onderdeel van een pakket Bel de arts-microbioloog vóór afname. De analist komt met de benodigde materialen naar de onderzoekskamer om de schraapsel direct te enten op de voedingsbodems. Schimmels Virale verwekkers Keratitis, ulcus corneae Het aspect van het oog en waarvoor het is verdacht. Eventueel gebruik van oogdruppels of anderszins antibiotica. Microscopie Kweek (banaal bacteriële verwekkers) PCR (virussen en C. trachomatis) Corneaschraapsels bij voorkeur 4 schraapsels ESwab voor kweek/pcr Aptima multi Swab voor Chlamydia/Neisseria De voedingsbodems worden door de analist meegenomen. werkdagen Microscopie: 1 dag Kweek: 3-5 dagen PCR: 1-3 dagen Bekende bacteriële verwekkers van keratitis zijn S. aureus, S. pneumoniae, P. aeruginosa, enterokokken, haemolytische streptokokken van groep A (S. pyogenes), Enterobacteriaceae, P. multocida en Chlamydia. Bekende virale verwekkers van keratitis zijn adenovirus, HSV en VZV. Acanthamoeba keratitis wordt gezien bij dragers van contactlenzen. Onderzoek op Acanthamoeba is nog niet mogelijk. PCR op adenovirus wordt extern verricht.

129 Oor, middenoor Mycobacteriën Otitis media symptomen Kweek Punctaat (bij intact trommelvlies) Ooruitstrijk (bij doorgebroken trommelvlies) Punctaat 1 ml ESwab voor ooruitstrijk afgedopte spuit voor punctaat Om een optimale leefbaarheid van de micro-organismen te behouden, is het aanbevolen om het materiaal zo snel mogelijk naar het laboratorium te transporteren. Tot aan het transport wordt het materiaal op kamertemperatuur bewaard gedurende maximaal 48 uur. Dagelijks 3-5 dagen De meest voorkomende verwekkers van otitis media zijn S. pneumoniae, Haemophilus influenzae, S. pyogenes en andere ß-haemolytische streptokokken.

130 Onderdeel van Oor, externe gehoorgang Alleen invullen als onderdeel van een pakket schimmels Otitis externa Symptomen, antibioticagebruik kweek gehoorganguitstrijk n.v.t. ESwab voor gehoorganguitstrijk Om een optimale leefbaarheid van de micro-organismen te behouden, is het aanbevolen om het materiaal zo snel mogelijk naar het laboratorium te transporteren. Tot aan het transport wordt het materiaal op kamertemperatuur bewaard gedurende maximaal 48 uur. Dagelijks 3-5 dagen Otitis externa wordt meestal veroorzaakt door Pseudomonas aeruginosa of Staphylococcus aureus, maar kan ook door andere aerobe bacteriën of schimmels worden veroorzaakt.

131 Onderdeel van Papillomavirus cervixcytologie Dit onderzoek wordt verricht op de afdeling Pathologie

132 Parainfluenza virus 1-4 Onderdeel van Volledig viraal respiratoir panel (i.c.m. influenza AB, humaan metapneumovirus, rhinovirus, RSV, bocavirus, adenovirus en 4 coronavirussen) Kan ook apart worden aangevraagd. Indien niet een volledig viraal panel gewenst is. Bovenste en onderste luchtweginfecties, van mild tot ernstig. Symptomen. Eerste ziektedag. PCR Neusspoelsel Nasopharynxuitstrijk Keeluitstrijk Sputum BAL/bronchusspoelsel 0.5 ml ESwab (keeluitstrijk) Nasopharynxwat (oranje) steriel potje (sputum) Om een optimale leefbaarheid van de micro-organismen te behouden, is het aanbevolen om het materiaal zo snel mogelijk naar het laboratorium te transporteren. Tot aan het transport wordt het materiaal op kamertemperatuur bewaard gedurende maximaal 48 uur. werkdagen 1-3 dagen Een positieve PCR is bewijzend voor infectie Het onderzoek wordt extern verricht.

133 Onderdeel van - Parasitaire gastro-enteritis ja De meeste parasieten in de mens behoren of tot het phylum van de eencelligen (Protozoa) of tot een van de phyla der wormen. In de tropen en subtropen komen parasieten in grotere aantallen en in grotere diversiteit voor dan in gematigde en koele klimaten zoals Nederland. In Nederland zijn een aantal parasitaire infecties endemisch zoals oa Giardia. Veel andere parasitaire infecties worden uitsluitend als importziekte gezien zoals b.v. Cyclospora en Entamoebe hystolitica. Daarom is het belangrijk de reisanamnese te vermelden bij het aanvragen van. Hoeveelheid benodigd materiaal Bezoek aan buitenland, klinisch beeld, eosinofielie PCR (Cryptosporidium spp., Entamoeba histolytica en Giardia lamblia) Microscopie (alleen bij buitenland bezoek) Feces Fecespotje: Tenminste 5 ml dunne feces of fecesportie ter grootte van een walnoot of de worm zelf Steriele feces container Afname instructie Parasitologie: 4 C Strongyloïdes diagnostiek: Kamertemperatuur Referentie / interpretatie van Dagelijks PCR: 1-3 dagen Microscopie: 1-4 dagen Een positieve PCR is bewijzend voor een infectie.

134 Onderdeel van Parechovirus nvt ja Neonatale sepsis Meningitis Encefalitis Gastro-enteritis Symptomen PCR EDTA, serum, feces, liquor, biopt EDTA, serum: 10 ml feces: 1 gr biopt: 2mm2 overig: 1-2 ml stolbuis met gel (PCR) EDTA buis (PCR) steriele container (overig) kamertemperatuur, < 24 uur Dagelijks 2 tot 3 weken Een positieve PCR is bewijzend voor infectie. Dit onderzoek wordt extern verricht. Omdat Het klinisch beeld van parechovirus infectie niet of nauwelijks te onderscheiden is van een enterovirus infectie wordt de parechovirus PCR-bepaling altijd in combinatie met een enterovirus PCR-bepaling uitgevoerd.

135 Onderdeel van Parvovirus B19 Serologisch onderzoek bij congenitale infectie (in combinatie met CMV, HSV, Rubella, Toxoplasma en T. pallidum) ja Erythema infectiosum: 5 e ziekte (slapped cheek) Anaemie, aplastische crise bij erythroide aanmaakstoornis of immuungecompromitteerden) Zwangeren: non-immuun hydrops foetalis Symptomen Serologie (IgG en IgM) PCR Serologie en PCR: serum of EDTA plasma Bij zwangeren met verdenking op non-immuun hydrops foetalis: serum, foetaal serum, vruchtwater, foetale ascites Serum: 1 ml PCR: 0.5 ml stolbuis met gel EDTA buis steriel potje (serologie en PCR) (serologie en PCR) (vruchtwater en ascites) Serum en plasma: kamertemperatuur, < 24 uur Vruchtwater en ascites: 4 C, < 24 uur Serologie: werkdagen PCR: 2x per week Serologie: 1-3 dagen PCR: 1-7 dagen Antistoffen (IgM en IgG) zijn aantoonbaar dag 7 van de ziekte of dag 1 na ontstaan van het exantheem. IgM blijft enkele maanden aantoonbaar, IgG levenslang. Fout-positief IgM onderzoek komt voor bij andere acute exantheemziekten als mazelen en rubella. Parvovirus infectie kan geassocieerd zijn met productie van rheumafactor en tot fout-positieve serologie in andere assays leiden. Bepalen van de virale load kan in die gevallen de specificiteit van de positieve IgM ophelderen. Een positieve PCR is bewijzend voor infectie. Dit onderzoek wordt extern verricht.

136 Onderdeel van Pericardvocht Kweek algemeen, inclusief anaeroben Mycobacteriën Schimmels pericarditis Huidige klachten, evt. trauma, operaties, antibioticumgebruik kweek > 1 ml afgedopte spuit 4 C, < 24 uur dagelijks 3-5 dagen Schimmelkweek 3-10 dagen Elk isolaat uit steriele ruimtes wordt als relevant beschouwd. Echter, contaminatie bij het afnemen van het materiaal is niet uit te sluiten.

137 Onderdeel van Perineumuitstrijk (zie ook MRSA) Screening op MRSA MRSA Dragerschap MRSA Reden verdenking MRSA Kweek PCR Twee uitstrijken ESwab 4 C, < 24 uur dagelijks PCR: 2-3 dagen Kweek: 5 dagen Zowel fout-positieve als fout-negatieve PCR zijn niet uit te sluiten. Een positieve kweek is bewijzend voor MRSA dragerschap.

138 Onderdeel van Plesiomonas shigelloides nvt Ja, alleen in overleg arts-microbioloog Gastro-enteritis symptomen feceskweek Tenminste 5 ml dunne feces of fecesportie ter grootte van een walnoot Steriele container (feces) kamertemperatuur, < 24 uur werkdagen 3 6 dagen Een positieve kweek is bewijzend voor de infectie.

139 Onderdeel van Pleuravocht Kweek algemeen Anaeroben (niet bij drainvocht) Mycobacteriën Schimmels Punctaat of drainvocht Huidige klachten, evt. trauma, operaties, antibioticumgebruik kweek > 1 ml Bij voorkeur afgedopte spuit (punctaat) 4 C, < 24 uur dagelijks 3-5 dagen steriel potje Elk isolaat uit steriele ruimtes wordt als relevant beschouwd. Echter, contaminatie bij het afnemen van het materiaal is niet uit te sluiten. Onderzoek wordt al of niet extern verricht

140 Pneumocystis jirovecii ja Pneumonie bij immuungecompromiteerde patiënten Symptomen. Immuunstatus, immuunsuppressieve medicatie. Microscopie (IF) PCR BAL/bronchusspoelsel Geïnduceerd sputum Microscopie: 0.5 ml PCR: 0.5 ml steriele puntbuis 4 C, < 24 uur werkdagen 1-3 dagen Positieve microscopie duidt op infectie. Positieve PCR met een hoge Ct waarde is suggestief voor infectie, maar kan ook bij kolonisatie zonder infectie worden gevonden. Het PCR onderzoek wordt extern verricht.

141 Pneumokokken antigeen sneltest ja Pneumonie? Sneltest (immunochromatografie) urine 3 ml steriel potje 4 C, < 24 uur dagelijks 1 dag De sensitiviteit varieert tussen 50-80%. De specificiteit is > 90%. Na een pneumokokkeninfectie kan de test 1 tot 6 maanden positief blijven. Ook bij dragerschap zonder infectie kan de test positief zijn. Om die reden is de test niet geschikt bij kinderen.

142 Anti-pneumokokken antistoffen ja De indicatie voor. Onderliggend lijden. Luminex (flowcytometrie) serum 200 µl stolbuis met gel Kamertemperatuur, < 24 uur 1 x per 2 weken 2 tot 3 weken De grenswaarden van beschermende titers worden bij elke uitslag vermeld Het onderzoek wordt extern verricht

143 Poliovirus ja poliomyelitis 1 e ziektedag, symptomen, land van herkomst, contact met personen uit endemisch gebied, reisanamnese, vaccinatiestatus PCR serologie Feces: 2 monsters met interval van uur en binnen 14 dagen na ziekteverschijnselen. Serum: 1 e monster in de acute fase 2 e monster 10 tot 14 dagen later Feces: Serum: 5 ml bloed per monster Steriele container (feces) Feces: 4 C Serum: kamertemperatuur, < 24 uur direct 1-2 weken Een positieve PCR is bewijzend voor de infectie Poliomyelitis is een meldingsplichtige ziekte van groep A, d.w.z. direct melden aan de GGD. Het onderzoek wordt extern verricht.

144 Punctaat Mycobacteriën Schimmels Gewrichtsvocht wordt altijd ook op N. gonorrhoeae ingezet. Huidige klachten, ev. trauma, operaties, antibioticumgebruik kweek Gewrichtsvocht, pleuravocht, pericardvocht, ascites, amnionvocht > 1 ml Bij voorkeur in afgedopte spuit: Ascites: indien > 1 ml beschikbaar, ook in bloedkweekflessen enten 4 C, < 24 uur dagelijks 3-5 dagen Schimmelkweek 3-10 dagen Elk isolaat uit steriele ruimtes wordt als relevant beschouwd. Toch is contaminatie bij het afnemen van het materiaal niet uit te sluiten.

145 Pus kweek kweek op bacteriën (aeroob/anaeroob), gisten, schimmels Door middel van kweek- en determinatietechnieken wordt vastgesteld om welk micro-organisme het gaat en wordt- zo mogelijk - een gevoeligheidsbepaling verricht. kweek In het algemeen: bij voorkeur pus insturen in steriel potje of spuit. > 1 ml ESwab 4 C, < 24 uur dagelijks 3-5 dagen Schimmelkweek 3-10 dagen steriel potje

146 Quantiferon - Aantonen van cellulaire immunrespons tegen Mycobacterium tuberculosis. symptomen serologie serum 4 volledig gevulde bloedbuizen van de speciale afname set. Afname instructies Afnameset met 4 buizen Door middel van venapunctie wordt volbloed afgenomen in vier buisjes, namelijk: NIL (Nil-buis): negatieve controle, gecoat met heterofiele antilichamen en niet specifieke IFN-γ. TB1 (TB1 antigeenbuis): gecoat met peptiden ESAT-6 en CFP-10 welke reactie veroorzaken bij CD4 + T-cellen. TB2 (TB2 antigeenbuis): bevat naast ESAT-6 en CFP-10 een aanvullende set peptiden welke reactie veroorzaken bij CD8 + T-cellen. MIT (Mitogeen buis): positieve controle, bevat phyto-haemagglutinine dat de T-cellen stimuleert tot productie van IFN-γ. Afweercellen in het bloed van geïnfecteerde personen reageren hierop met de aanmaak van interferon gamma, dat na verwerking van de test op het laboratorium in het plasma kan worden gemeten. Afname: 1. Neem bloed af in de drie afnamebuizen door middel van een venapunctie, ongeveer 1 ml per buis. NB: de buizen zijn voorzien van een zwarte markering. Deze markering is een indicatie voor de hoeveelheid afgenomen bloed. De Quantiferon buizen zijn gevalideerd voor een bloedvolume van 0,8 1,2 ml. De bloedstroom in de buis verloopt traag, laat na het stoppen van de bloedstroom de buis nog 2 tot 3 seconden aan de naald hangen. 2. Zwenk de buizen direct na het vullen 10 x zodanig dat het hele binnenoppervlak van de buizen gecoat is met bloed. Te krachtig schudden kan de gel kapot maken en kan leiden tot onjuiste resultaten. 3. Voorzie de buizen van naam en geboortedatum en stop ze terug in de bijbehorende doos. Het afgenomen materiaal dient samen met het aanvraagformulier zo snel mogelijk op het laboratorium voor Medische Microbiologie te worden gebracht. Bewaar het materiaal tijdens transport bij kamertemperatuur. De buizen dienen binnen 16 uur na afname geïncubeerd te worden bij 37 C. Deze incubatiestap gebeurt op de afdeling Medische Microbiologie.

147 1-4 dagen Een positieve uitslag toont aan dat de patiënt in het verleden in contact is geweest met M. tuberculosis. Er wordt geen onderscheid gemaakt tussen een latente infectie, actieve infectie of in het verleden doorgemaakt en behandelde infectie. Er bestaat kruisreactiviteit met een aantal ander Mycobacterium species, waaronder M. bovis, die gebruikt wordt in het BCG-vaccin. Om een actieve tuberculose infectie aan te tonen moet er 3x een ochtend sputum of BAL worden ingestuurd.

148 Rabies virus Ja, altijd i.o.m. arts-microbioloog Hondsdolheid Er is geen test beschikbaar, die bij de mens in een vroeg stadium, voordat klinische symptomen ontstaan, infectie kan aantonen of uitsluiten. Zodra klinische verschijnselen optreden kan het virus worden aangetoond. Alleen in bijzondere situaties is er een indicatie voor het bepalen van beschermende antistoffen tegen rabiës. PCR Liquor cerebrospinalis Speeksel Huid van de nek Urinesediment Cornea-afdruk Hersenweefsel Antistofbepaling: 10 ml bloed in stolbuis Kamertemperatuur, 24 uur Onbekend (onderzoek wordt extern verricht) Maximaal 14 dagen positief / negatief Bij verdenking op rabiës altijd overleggen met de arts-microbioloog. Het onderzoek wordt extern verricht.

149 Respiratoir panel/ pakket nee Virale en atypische luchtweginfecties symptomen PCR Neusspoelsel Nasopharynxuitstrijk Keeluitstrijk Sputum BAL/bronchusspoelsel 0.5 ml ESwab steriel potje UTM buis (alleen voor Slijmzuiger) (RS) 4 C, < 24 uur werkdagen 1-3 dagen Een positieve PCR is bewijzend voor de aanwezigheid van het micro-organisme en vaak ook voor infectie. Dit onderzoek wordt extern verricht

150 Rhinovirus Onderdeel van Volledig viraal respiratoir panel, zie Viraal respiratoir panel Respiratoir algemeen/atypische pneumonie panel Respiratoir panel, kinderen nee verkoudheid symptomen PCR Neusspoelsel, Nasopharynxuitstrijk, Keeluitstrijk Sputum BAL/bronchusspoelsel 0.5 ml ESwab (keeluitstrijk) nasofarynx wat steriel potje 4 C, < 24 uur werkdagen 1-3 dagen Een positieve PCR is bewijzend voor aanwezigheid van het virus Dit onderzoek wordt extern verricht.

151 Rickettsia spp. en Orientia spp. ja Rocky Mountain Spotted Fever (R. rickettsii) Fièvre boutonneuse (R. conorii) Epidemische vlektyfus (R. prowazekii) Endemische vlektyfus (R. typhi) Rickettial pox (R. akari) Scrub tyfus (O. tsutsugamushi) Symptomen, reisanamnese serologie serum 0.5 ml stolbuis met gel Kamertemperatuur, < 24 uur 1x per week 2 weken Een viervoudige titerstijging tussen monsters in de acute (zo vroeg mogelijk) en de convalescent fase (na 1-2 weken of na 3-4 weken) is bewijzend voor infectie. Dit onderzoek wordt extern verricht.

152 Onderdeel van Rotavirus Wordt samen met adenovirus test gedaan ja Virale gastro-enteritis, diarree symptomen Sneltest antigeen detectie feces 100 mg vaste feces of 500 µl vloeibare feces Steriele container (feces) Kamertemperatuur, < 2 uur dagelijks 1 dag De sensitiviteit van rotavirus sneltesten varieert tussen % (referentie ELISA). De specificiteit is 100%. Onderzoek wordt al of niet extern verricht

153 Onderdeel van Respiratoir Syncitieel Virus (RSV) Wordt altijd samen met influenza A en B getest Ja. Voor CITO: bel de arts-microbioloog Bronchiolitis, pneumonie, tracheobronchitis in eerste 3-4 levensmaanden Symptomen, leeftijd PCR Neusspoelsel Nasopharynxuitstrijk Keeluitstrijk Sputum BAL/bronchusspoelsel 0.5 ml ESwab (keeluitstrijk) nasofarynxwat steriel potje voor sputum Dagelijks 1 dag Een positieve PCR is bewijzend voor infectie.

154 Rubella virus ja Rode hond, congenitaal rubella syndroom Indicatie voor : Verdenking rode hond/acute infectie? Onderzoek immuunstatus bij zwangere Verdenking congenitaal rubella syndroom? Serologie PCR Serum Keel- of nasopharynxuitstrijk (PCR) 500 µl stolbuis met gel ESwab (keeluitstrijk) nasofarynxwab (oranje dop) Kamertemperatuur, < 24 uur werkdagen 1-3 dagen - Fout-positieve IgM tegen rubella komt bij pasgeborenen voor bij parvovirus B19 infectie. - Immuunstatus dient alleen onderzocht te worden met IgG bepaling. IgM (% pos) IgG (% pos) Postnatale rubella 1 e dag exantheem 50-3 e dag exantheem 50 5 e dag exantheem > 90 8 e dag exantheem > 90 6 weken na exantheem Congenitaal rubella syndroom Bij geboorte * 1 maand > * 6 maanden * * dalend maternaal en stijgend IgG van het kind kunnen in het eerste jaar resulteren in constant of stijgend IgG. De PCR wordt extern verricht

155 Onderdeel van Salmonella Bacteriële gastro-enteritis nee Gastro-enteritis, buiktyfus (Salmonella) Wat tenminste moet worden vermeld PCR Feces Bloedkweek (bij buiktyfus) Tenminste 5 ml dunne feces of fecesportie ter grootte van een walnoot Steriele container (feces) Bloedkweekflessen kamertemperatuur, < 24 uur dagelijks 2 tot 5 dagen Een positieve PCR wordt standard bevestigd d.m.v. kweek, inclusief gevoeligheidsbepaling.

156 Onderdeel van Schimmels Alleen invullen als onderdeel van een pakket ja divers Symptomen, klinisch beeld Microscopie Kweek Galactomannan (Aspergillus-) antigeen (alleen in BAL) Materiaal Minimum hoeveelheid Abces/wond/drainvocht Zie hyperlink Bloedkweek Zie hyperlink Oog (corneaschraapsel, Zie hyperlink conjunctiva, glasvocht) Haren 10 haren uit aangedaan gebied nagels Stukje aangedaan nagel of schraapsel van aangedaan deel nagel Sputum, ochtend-, 3 maal 3 ml per monster BAL Zie hyperlink Huid Na desinfectie met 70% alcohol, schraap van de rand van de laesie. Vocht uit steriele lichaamsplaatsen (liquor, pleura, pericard, gewricht, peritoneaal) 2 ml Hoe meer vocht, des te groter de kans op isoleren van elke schimmel Weefsel/biopt Erwtgrootte, voeg 2-3 ml steriel fysiologisch zout toe ter voorkoming van uitdroging Urine, ochtend- onbekend Bewaar- /transportcondities steriel potje 4 C, < 24 uur Materiaal bewaren bij kamertemperatuur. Poli dermatologie HMC: zorg ervoor dat de petrischaal of SAB-plaat dichtgeplakt zijn, zodat het materiaal tijdens transport niet verloren kan gaan en de voedingsbodem niet uitdroogt. werkdagen Microscopie: 1-3 dagen Kweek: dagen Galactomannan: 2-5 dagen

157 Referentie / interpretatie van het onderzoek Schimmels geïsoleerd uit steriele lichaamsplaatsen zijn zeer verdacht voor infectie. Schimmels geïsoleerd uit niet-steriele plaatsen kunnen ook duiden op kolonisatie of contaminatie vanuit de omgeving. Graag klinische gegevens en herkomst van het materiaal vermelden, dit is van belang voor het bepalen of een schimmel pathogeen is of niet. Let op specifieke aanvragen: bij verdenking van Cryptococcen species, Malassezia (Pityriasis versicolor, Histoplasma en andere exotische schimmels dit vermelden op het aanvraagformulier. De galactomannan wordt extern verricht.

158 Schistosoma (S. mansoni, S. haematobium, S. japonicum, S. intercalatum, S. mekongi) Onderdeel van Onderzoek op wormeieren in feces Serologisch onderzoek Acute schistosomiasis (Katayama syndroom), chronische schistosomiasis. Symptomen, reisanamnese Microscopie PCR Serologie Feces Urine (S. haematobium) Serum TFT medium: vullen tot aan de rode pijl Tenminste 5 ml dunne feces of fecesportie ter grootte van een walnoot steriel feces potje 4 C, < 24 uur Fecesonderzoek: werkdagen Serologie: 1x per week Fecesonderzoek: 1 4 dagen Serologie: 1-2 weken stolbuis met gel Het aantonen van eieren in feces is bewijzend voor infectie. Positieve serologie bij reizigers uit niet-endemische gebieden naar endemische gebieden duidt op een recente infectie. Eenmaal positief blijven antistoffen jarenlang aantoonbaar, ook na adequate behandeling. Het serologisch onderzoek wordt extern verricht.

159 Selectieve Darmdecontaminatie (SDD)- Hematologie Onderdeel van n.v.t. Keeluitstrijk Neusuitstrijk Vagina- of preputiumuitstrijk Perineumuitstrijk Rectumuitstrijk n.v.t. Ja controle op de effectiviteit van de decontaminatie bij patienten rondom een beenmergtransplantatie door middel van inventarisatiekweken op het medisch microbiologisch laboratorium geschiedt voor de afdeling hematologie. Immuungecompromitteerde patiënten hebben een verhoogd risico op het verkrijgen van levensbedreigende infecties door micro-organismen die behoren tot de normale flora van huid en slijmvliezen. Daarom krijgen dergelijke patiënten een vorm van antimicrobiële profylaxe. Dit protocol is van toepassing op beenmergtransplantatiepatiënten in de periode dat het aantal granulocyten in het bloed <100 per mm 3 is. Deze patiënten krijgen Selectieve Darm Decontaminatie (SDD), welke bestaat uit polymyxine B, neomycine, amphotericine B, ciprofloxacine in een decontaminatiepasta of Totale Darm Decontaminatie (TDD), welke bestaat uit orale toediening van piperacilline/tazobactam (tazocin) met amphotericine B en een decontaminatiepasta van amphotericine B met polymyxine en neomycine op de mondslijmvliezen. Het doel van de inventarisatiekweken is de effectiviteit op de SDD of TDD te controleren en deze bij te stellen als er Staphylococcus aureus wordt gekweekt of de kolonisatiegraad met gisten toeneemt. Ook bij het vinden van Gram-negatieve staven wordt de therapie bijgesteld. Kweek wattenstok voor uitstrijken Kamertemperatuur, 24 uur Dinsdag 2 tot 5 dagen

160 Onderdeel van Shigella Entero-invasieve E.coli Bacteriële gastro-enteritis nee Gastro-enteritis, dysenterie (Shigella dysenteriae) Wat tenminste moet worden vermeld PCR (ipah) kweek Feces Bloedkweek Tenminste 5 ml dunne feces of fecesportie ter grootte van een walnoot steriel fecespotje kamertemperatuur, < 24 uur dagelijks 2 tot 5 dagen Een positieve PCR kan geen onderscheid maken tussen een infectie met Shigella spp. of een Entero-invasieve E. coli. Bij een positieve PCR wordt standaard een kweek ingezet voor nadere typering en een gevoeligheidsbepaling. Shigellose is een meldingsplichtige ziekte groep B2.

161 Onderdeel van Shigatoxine-producerende E. coli (STEC), EHEC (= een subset van STEC), waaronder diverse serotypes O157:H7, O104:H4 e.a. Bacteriële gastro-enteritis Ja Colitis (haemorrhagisch) al of niet gepaard gaande met het haemolytisch uraemisch syndroom (HUS). STEC kan ook milde diarrhee veroorzaken. symptomen PCR op shigatoxines 1 en 2 (stx1 en stx2) Kweek feces Kweek: Tenminste 5 ml dunne feces of fecesportie ter grootte van een walnoot PCR: 500 µl Steriel fecespotje kamertemperatuur, < 24 uur Kweek: werkdagen PCR: werkdagen Kweek: 3 6 dagen PCR: 2 4 dagen Sommige STEC soorten zijn niet of nauwelijks pathogeen. Op basis van serotype en virulentiefactoren kan vastgesteld worden of een STEC ziekteverwekkend is. Dit vergt doorgaans nader onderzoek van de gekweekte stam bij externe laboratoria. Ziekte veroorzaakt door STEC is meldingsplichtig groep B2.

162 Sputum Anaeroben (bij longabces) Schimmels Mycobacteriën Legionella Nocardia Mycoplasma Chlamydophila Respiratoire virussen Strongyloides larven Luchtweginfectie Duur en aard van de klachten Aard van de afwijkingen op de longfoto Microscopie Kweek PCR 1 ml en voor elk van bovengenoemde extra aanvragen eveneens 1 ml Zie ook mycobacteriën Afname instructies Steriel potje Door middel van microscopie, kweek, amplificatie- en determinatie technieken wordt vastgesteld om welk micro-organisme het gaat en wordt - zo mogelijk - een gevoeligheidsbepaling verricht. Nuchter ochtendsputum in steriel schroefdop potje inzenden. Bij kleine kinderen vervangt een nasopharynxaspiraat uitstrijk het sputum. Het kweken van speeksel is zinloos en dit materiaal zal in het algemeen voor kweek worden afgekeurd. Voor de diagnostiek op tuberculose op 3 opeenvolgende dagen ochtendsputum verzamelen. 4 C, < 24 uur Alle dagen Kweek algemeen: 3-5 dagen Kweek op schimmels: 10 dagen Zie mycobacteriën Zie Legionella Zie Mycoplasma Zie Chlamydophila Zie Strongyloides Goed sputum toont in het GRAM preparaat > 25 leukocyten (++) en < 10 plaveiselepitheelcellen (kleine vergroting) (0-+) en overwegend het

163 veroorzakend micro-organisme. Bacteriën, die intracellulair (neutrofielen) worden gezien in het Gram-preparaat, zijn suggestief voor infectie. sommige mensen dragen luchtwegpathogenen in de keel zonder verschijnselen van infectie, doorgaans in niet grote hoeveelheden. de beademingstube van beademde patiënten raakt snel gekoloniseerd met Gram-negatieve staven. Isoleren van deze bacteriesoorten duidt niet automatisch op infectie Materiaal zo mogelijk binnen 2 uur op het laboratorium aanbieden. Sputum dient bij 4 ºC bewaard te worden. Gebeurt dit niet dan gaat de kwaliteit snel achteruit.

164 Streptococcus Groep B (GBS) kweek of PCR (CITO) Ja Ongeveer 20% van de vrouwen draagt de Streptococcus agalactiae bacterie, oftewel de groep B streptokok bij zich, voornamelijk in de darm en op huid en slijmvliezen. Via recto-vaginaal dragerschap kan de bacterie groep B streptokokkenziekte veroorzaken bij pasgeborenen. Dit kan zich uiten in een pneumonie, sepsis of meningitis. De volgende factoren geven een verhoogd risico op GBS ziekte: ernstige maternale GBS-kolonisatie in de huidige zwangerschap, zoals bacteriurie of urineweginfectie door GBS, een eerder kind met GBS ziekte, prematuriteit, langdurig gebroken vliezen en koorts durante partu. Bij vrouwen met (dreigende) vroeggeboorte of langdurig gebroken vliezen kan gescreend worden op GBS dragerschap. Tevens wordt onderzoek verricht bij pasgeborenen met een verdenking op infectie. Screening moeder op dragerschap haemolytische Streptococ groep B en verdenking op een infectie bij pasgeborenen Kweek (standaard) PCR (CITO na overleg, tijdens partus) Recto-vaginale uitstrijk bij moeder. (kweek of CITO PCR) Keel, neus, oor, huiduitstrijk bij pasgeborene (kweek). ESwab (kweek of PCR) GBS swab Kamertemperatuur, binnen 24 uur Inleveren op: maandag-vrijdag: uur weekend: uur dagelijks 3-5 dagen (PCR na telefonisch overleg, binnen 1,5 uur) Haemolytische Streptococ groep B pos/neg

165 Streptococcus pneumoniae (pneumokokken) Alleen sneltest Pneumonie, sepsis, meningitis, otitis, sinusitis e.a. Klinisch beeld Kweek Sneltest urine Materiaal van de infectiehaard Urine voor sneltest Zie sputum, bloedkweek, liquor cerebrospinalis Urine: 1 ml steriel potje (sputum en urine) UriSwab (urine) liquorbuis bloedkweekset PED fles voor kleine kinderen Zie sputum, BAL, bloedkweek, liquor Urine: 4 C dagelijks Sneltest: 1 dag Kweek: 3-5 dagen De sensitiviteit van de urinesneltest ligt tussen 50 80%. De specificiteit is > 90%. De test kan tot 6 maanden na infectie positief blijven. De sneltest kan ook positief zijn bij dragerschap van pneumokokken en is om die reden minder geschikt bij kinderen jonger dan 6 jaar. Een positieve kweek uit steriele lichaamsplaatsen (bloek, liquor) is bewijzend voor infectie. S. pneumoniae geïsoleerd uit sputum kan ook duiden op dragerschap.

166 Onderdeel van Strongyloides stercoralis Alleen invullen als onderdeel van een pakket ja darminfectie Immuuncompetent of -deficiënt Microscopie Kweek van larven Serologie Feces Serum Fecespotje met rode dop: Tenminste 5 ml dunne feces of fecesportie ter grootte van een walnoot. steriel fecespotje Microscopie: kamerteperatuur Serologie:4 C, < 24 uur Feces onderzoek: werkdagen Serologie: 1x per week stolbuis met gel Microscopie: 1-4 dagen Kweek op Strongyloides larven: 14 dagen Serologie: 1-2 weken Het aantonen van eieren of larven is bewijzend voor infectie. Een positieve uitslag van de serologie duidt op infectie opgelopen in het verleden (> 2 jaar geleden). Het serologisch onderzoek wordt extern verricht

167 Onderdeel van Taenia solium (de gewapende of varkenslintworm) Onderzoek op wormeieren Nee Worminfectie Cysticercose Klinisch beeld, eosinofielie Microscopie, serologie Feces, serum Vullen tot aan de rode pijl Serum 500µl stolbuis met gel 4 C, < 24 uur werkdagen 1-4 dagen Aantonen van eieren is bewijzend voor infectie. Het serologisch onderzoek wordt extern verricht

168 Tetanus antistoffen na vaccinatie ja Bepalen van een vaccinatiestatus (IgG antistoffen tegen tetanus toxine). De diagnose wordt gesteld op basis van de anamnese (vaccinatiestatus, verwonding) in combinatie met het klinisch beeld. Symptomen als gegeneraliseerde spierstijfheid, hyperreflexie, trismus en de karakteristieke spasmen ondersteunen de diagnose, evenals de aanwezigheid van een normaal bewustzijn en het ontbreken van sensibiliteitstoornissen. Een enkele maal kan C. tetani uit het wondmateriaal worden geïsoleerd. Bepalen van serologie (circulerend antitoxine) heeft geen diagnostische waarde. Serologie kan wel gebruikt worden om een vaccinatiestatus te bepalen. Serologie Serum 200 ml stolbuis met gel Kamertemperatuur, < 24 uur Onbekend, wordt extern verricht 2 tot 3 weken Dit onderzoek wordt extern verricht.

169 Tick borne encephalitis virus (TBEV) ja Meestal griepachtig ziektebeeld, < 1% encephalitis. Eerste ziekte (=koorts-)dag Reisanamnese, beroep, hobby Serologie Serum en liquor cerebrospinalis 0.5 ml stolbuis met gel Kamertemperatuur, < 24 uur 1x per week 1-2 weken Op dag 10 van de infectie zijn IgG en IgM in serum en liquor ca. 95% van de gevallen positief. Onderzoek wordt extern verricht

170 Toxocara canis (hondenspoelworm) ja Toxocara infectie Contact met honden Serologie (ELISA IgG) Serum 0.5 ml stolbuis met gel Kamertemperatuur, < 24 uur Minder dan 1x per week 2 tot 3 weken Een positief resultaat in combinatie met verhoogd IgE en eosinofielie is suggestief voor een actieve infectie. Zonder overige verschijnselen duidt een positief resultaat waarschijnlijk op een in het verleden doorgemaakte infectie. Dit onderzoek wordt extern verricht

171 Onderdeel van Toxoplasma gondii Alleen invullen als onderdeel van een pakket ja toxoplasmose Patiënt immuuncompetent of deficiënt? Zwanger? Chorioretinitis? Serologie (IgG, IgM en aviditeit) PCR Serologie: serum PCR: BAL of lymfklier-/hersenbiopt, liquor cerebrospinalis, amnionvocht, oogkamervocht. Serum: 500 µl PCR: Liquor cerebrospinalis: 2.2 ml Overig: 500 µl stolbuis met gel Kamertemperatuur, < 24 uur Serologie en PCR: werkdagen Serologie: 1-5 dagen PCR: 2-8 dagen IgG pos en IgM neg: jaren geleden doorgemaakte infectie. IgG pos en IgM pos: recent of in afgelopen 1 à 2 jaar opgelopen infectie. IgG pos, IgM pos en aviditeit laag: in afgelopen 3 à 4 maanden opgelopen infectie. IgG pos, IgM pos en aviditeit hoog: tussen 3 à 4 maanden en 2 jaar geleden opgelopen infectie. Een positieve PCR is bewijzend voor een actieve infectie. De PCR wordt extern verricht

172 Treponema pallidum ja Syphilis, lues Symptomen. Zwangerschap. Serologie (TPPA, RPR en immunoblot) 500 µl Serum of EDTA plasma of liquor stolbuis met gel EDTA buis liquorbuis Kamertemperatuur, < 24 uur TPPA en RPR: alle werkdagen Immunoblot: 2 maal per week 1-6 dagen TPPA RPR immunoblot Sensitiviteit (%) Primaire fase (na gemidd dagen incubatie) Secundaire fase (gemidd. 2 8 weken na start primaire fase) Lues latens Tertiaire fase Specificiteit (%) * * met TPPA en FTA-ABS als referentie de bepaling wordt de eerste maal positief in serum geconfirmeerd in de immunoblot

173 Onderdeel van Trichinella spiralis Alleen invullen als onderdeel van een pakket ja Darminfectie met migratie naar en inkapseling in dwarsgestreepte spieren. Wat tenminste moet worden vermeld Microscopie Serologie (IgM, IgA en IgG1 en IgG4) PCR Spierbiopt (microscopie en PCR) Serum Serum: 0.5 ml Steriel potje voor spierbiopt (Voeg enkele ml steriel aquadest of fysiologisch zout toe.) Serologie en PCR: 1 maand Microscopie: 1-3 dagen Serologie en PCR: 1 maand stolbuis met gel voor serologie Het aantonen van larven in spierweefsel is bewijzend voor infectie. Antistoffen zijn 3 tot 4 weken na besmetting aantoonbaar en blijven dat jarenlang, ook IgM. Serologie en PCR worden extern verricht

174 Onderdeel van Trichomonas vaginalis Onderzoek bij fluor, bacteriële vaginose, vaginitis nee vaginitis Symptomen PCR Urine en uitstrijkjes van cervix en urethra. 1 ml aspiraat of Aptima afnamekit De wattenstokken worden direct in de juiste Collection kits zoals in onderstaande tabel beschreven en opgeslagen. 4. Unisex Swab Collection kit (paars) Cervix uitstrijk Urethra uitstrijk Multitest Swab Collection kit (oranje) Vaginale uitstrijk Urine Collection kit (geel) Urine monsters Kamertemperatuur, binnen 24 uur Minimaal 2x per week Maximaal 7 dagen Trichomonas vaginalis behoort niet tot de normale vaginale flora.

175 Onderdeel van Trichuris trichiura (zweepworm) Onderzoek naar wormeieren nee darminfectie symptomen Microscopisch onderzoek feces Steriel fecespotje 4 C, < 24 uur werkdagen 1-4 dagen Aantonen van eieren is bewijzend voor infectie

176 Trypanosoma spp. (brucei gambiense, brucei rhodesiense, cruzi) ja Afrikaanse trypanosomiasis (slaapziekte) Amerikaanse trypanosomiasis (Ziekte van Chagas) Reisanamnese, eerste ziektedag, klinisch beeld Microscopie en Serologie Lymfevocht EDTA Bloed (dikke druppel, uitstrijk) Liquor cerebrospinalis Serum EDTA bloed: 1 ml Liquor cerebrospinalis: 1 ml Serum: 1 ml afgedopte spuit EDTA buis liquorbuis stolbuis met gel (lymfevocht) Kamertemperatuur, binnen 2 uur (microscopie) Microscopie: alle werkdagen Serologie: 1x per week Microscopie: 1-3 dagen Serologie: 2-3 weken Positieve microscopie is bewijzend voor de infectie. Het serologisch onderzoek wordt extern verricht.

177 Onderdeel van Ureaplasma urealyticum Banale kweek van urethra, vagina en cervix Ja, bij urine en bronchusspoelsel (non-gonokokken, non-chlamydia) urethritis Pneumonie bij premature pasgeborenen Symptomen, klinisch beeld kweek Urethrauitstrijk Vagina- of cervixuitstrijk Mannen: first-void urine Pasgeborene: bronchusspoelsel Urine: 5 ml Bronchusspoelsel: 1 ml ESwab (uitstrijk) Steriel potje (urine) UriSwab (urine) 4 C, < 24 uur werkdagen 3-5 dagen Ureaplasma urealyticum kan bij gezonde mensen in de lage tractus genitalis worden gevonden. Isolatie van dit micro-organisme betekent dus niet zonder meer infectie.