Advies Ondernemingsraad Voorgenomen Besluit Reorganisatie

Transcriptie

1 Advies Ondernemingsraad Voorgenomen Besluit Reorganisatie De voorgeschiedenis Op 15 maart 2001 stuurde de decaan een adviesaanvraag naar de Ondernemingsraad (OR) in verband met zijn voorgenomen besluit de Faculteit te reorganiseren. Op 2 april 2001 retourneerde de OR een eerste schriftelijke reactie. Vervolgens werd de aanvraag besproken in drie overlegvergaderingen op 5 april, 8 mei en 7 juni. Naar aanleiding van de vragen en opmerkingen van de OR kwam de decaan op 21 mei, 11, 14 en 20 juni met een schriftelijke aanvulling op de aanvraag en enkele gevraagde financiële overzichten. Ook uit andere geledingen van de faculteit ontving de OR commentaar. De doelen van de reorganisatie Op basis van genoemde stukken en overleggen, concludeert de OR dat er in feite vier afzonderlijke doelen voor de voorgestelde reorganisatie aan te wijzen zijn: 1. Bezuinigingen om op termijn een sluitende begroting te krijgen en geld vrij te maken voor nieuwe initiatieven 2. Het invoeren van de Bachelor-Master (BaMa) structuur in het onderwijs 3. Een herprofilering van de faculteit op Internationaal en Europees recht 4. De reductie en integratie van de meta-juridische vakken in onderwijs en onderzoek van de positiefrechtelijke vakgebieden Hoewel er een zekere samenhang tussen deze vier doelen bestaat, hecht de OR eraan ze ieder op zich te bespreken en beoordelen. Ze zijn in principe afzonderlijk te verwezenlijken en de reorganisatie staat of valt ook niet met het loslaten van een van de doelen, uitgezonderd wellicht het eerste doel. 1. Bezuinigen en financiering nieuwe initiatieven In de diverse stukken schetst het bestuur het volgende beeld: De inkomsten uit eerste geldstroom van de faculteit zijn met ingang van dit jaar sterk afgenomen, omdat de toegekende incidentele gelden uit de afgelopen convenantsperiode niet structureel zijn toegewezen door het College van Bestuur (CvB). Daarnaast ontbreekt er ruimte in de begroting voor nieuwe initiatieven. Een door de OR gevraagde planning voor de komende jaren bij ongewijzigd beleid suggereert een onaanvaardbaar tekort. Over de precieze hoogte van het tekort valt te twisten, maar de OR is er in meerderheid van overtuigd dat de financiële situatie van de faculteit zorgelijk wordt. Daarnaast ziet de OR ook de noodzaak van enige financiële armslag voor het ondersteunen van nieuwe initiatieven in onderwijs en onderzoek. Maakt dit bezuinigingen door middel van een reorganisatie noodzakelijk? In de diverse overleggen is een aantal alternatieven de revue gepasseerd. Allereerst kan men natuurlijk denken aan het verhogen van de inkomsten. De OR is met het bestuur van mening dat de faculteit door het CvB structureel onderbedeeld wordt in het toekennen van middelen uit de eerste geldstroom. Helaas heeft het bestuur duidelijk gemaakt dat er van het CvB in deze niets te verwachten is. Het substantieel verhogen van inkomsten uit de eerste geldstroom door een toename van studentenaantallen en verbetering van de rendementcijfers is op korte termijn ook niet realistisch. Andere bronnen van inkomsten zijn de tweede en derde geldstroom, maar afgezien van het feit dat de jaarlijkse omvang van deze inkomsten onzeker is, is de OR met het bestuur van mening dat het onwenselijk is deze op grote schaal af te romen om de eerste geldstroom aan te vullen. Tenslotte zou men nog kunnen kijken of de gewenste bezuinigingen op andere, minder ingrijpende manier dan een reorganisatie met mogelijk gedwongen ontslagen, gerealiseerd kunnen worden. Er valt te denken aan actief ouderenbeleid en een vacaturestop. Het bestuur heeft te kennen gegeven dat zulke maatregelen niet voldoende geld opleveren en bovendien ongewenste effecten (kunnen) hebben; formatie verdwijnt bijvoorbeeld op de verkeerde plekken. 1 van 6

2 Advies OR Voorgenomen Besluit Reorganisatie De decaan vult de bezuinigingen concreet in door het afstoten van 33 fte personeel: 10 fte onderwijs, 10 fte onderzoek en 13 fte ondersteunend personeel. In ieder geval ten aanzien van deze laatste groep is niet aangegeven in welke onderdelen van de faculteit deze vermindering zal plaatsvinden. Ook is niet duidelijk hoe de verdeling over de diverse categorieën zal zijn. Daarnaast stelt de decaan enkele veranderingen in de organisatie van de faculteit voor, zoals het op laten gaan van het Eggens Instituut en de Amsterdam Law School in het AIRO, en het samengaan van de Afdelingen Privaatrecht A en B. Het is onduidelijk of deze veranderingen tot bezuinigingen zullen leiden. Ruimte voor nieuwe initiatieven wordt gecreëerd door de invoering van twee personeels-pools. In de plannen is sprake van een onderwijspool van 5 fte en een onderzoekspool van 5 fte. In abstracto is de rol van beide pools wel duidelijk. De onderwijspool dient om pieken in het onderwijs op te vangen en voor onderwijsvernieuwing. Deze pool bestaat volgens het bestuur in de huidige situatie al. De onderzoekspool is bedoeld als nieuw beleidsinstrument voor het steunen van nieuwe initiatieven. De ruimte voor deze laatste 5 fte komt bovenop de 10 fte onderzoeksplaatsen die moeten verdwijnen. Blijft de vraag over of de voorgestelde maatregelen op termijn tot een sluitende begroting plus ruimte voor vernieuwing zullen leiden. Volgens de door het bestuur geleverde financiële planning voor de komende jaren na reorganisatie wel, maar daarin zijn de kosten van de reorganisatie zelf niet opgenomen. Deze kosten en de hoogte daarvan zijn op dit moment nog niet bekend. Ook is het nog onduidelijk in welke mate het CvB deze reorganisatiekosten zal dragen. 2. Invoeren BaMa structuur Het invoeren van de BaMa structuur in het onderwijs staat strikt genomen los van de voorgestelde reorganisatie; deze moet op termijn sowieso ingevoerd worden, met of zonder reorganisatie. Het ligt echter voor de hand deze ingrijpende wijziging van het onderwijs in een eventuele reorganisatie mee te nemen. Op de precieze invulling van de BaMa structuur in onze faculteit, zoals beschreven in het advies van de commissie Hesselink, komt de OR in een later stadium nog terug. De OR zal zich daarbij vooral richten op de personele consequenties, die nu nog onduidelijk zijn. Wel is nu al duidelijk dat invoering van de BaMa structuur een grote inspanning zal vergen, die volgens het reorganisatieplan met 10 fte minder onderwijskrachten en een nog onduidelijke korting op ondersteunend personeel, uitgevoerd zal moeten worden. 3. Herprofilering van de faculteit De decaan stelt een herprofilering van de faculteit voor op Internationaal- en Europeesrechtelijk gebied. Reeds in eerste instantie vroeg de OR zich af wat hier precies mee bedoeld wordt (2 april). Ook is onduidelijk wat deze herprofilering zou moeten opleveren. Een groter marktaandeel: meer studenten? Meer en betere onderzoeksresultaten? Een tweede vraag die de OR stelde, was of straks elke medewerker nationaal, Europees en internationaal recht op zijn gebied moet beheersen of dat het zo is dat opleidingen en onderzoeksprogramma s door deze profilering gekenmerkt worden? De decaan stelde in het overleg van 5 april 2001 dat, hoewel in beginsel elke medewerker in staat moet worden geacht ook de internationale component bij juridisch onderwijs en onderzoek te betrekken, de opleidingen en onderzoeksprogramma s uiteindelijk binnen het profiel moeten passen. Binnen deze herprofilering, worden er drie bijzonder aandachtsgebieden geformuleerd: Arbeid en Recht, Informatierecht en Milieurecht. Ook voor deze keuze wordt geen motivering gegeven. Uit een op verzoek gekregen overzicht van onderwijs- en onderzoeksformatie uit de eerste geldstroom per afdeling en instituut (11 juni) blijkt, dat deze drie terreinen al in het verleden als aandachtsgebied zijn aangegeven c.q. ontwikkeld. Zo verkeert de Afdeling Privaatrecht B bestaande uit Arbeid en Recht en Informatierecht - in de bijzondere positie dat maar liefst 80% van de totale eerste 2 van 6

3 Advies OR Voorgenomen Besluit Reorganisatie geldstroomformatie aan onderzoek kan worden besteed, terwijl dat bij de andere afdelingen tussen de 33 en de 50% ligt. 4. Reductie en integratie van de meta-juridische vakken De onder punt 1 beschreven bezuinigingen op wetenschappelijk personeel worden in het reorganisatieplan in hoofdzaak afgewenteld op de afdeling meta-juridica en in mindere mate op de afdeling publiekrecht: 1. De afdeling metajuridica wordt opgeheven en daarmee de leerstoelen: Rechtsgeschiedenis, Rechtsfilosofie, Rechtssociologie, Rechtsinformatica, Economie en de Werkgroep vrouwenstudies. Er voor in de plaats komt één afdeling Algemene Rechtsleer met twee leerstoelen Encyclopedie/Algemene Rechtsleer. 2. De leerstoelgroepen Staatsrecht en Bestuursrecht worden samengevoegd. 3. Het Paul Scholten Instituut (PSI) en het Belinfante Instituut worden opgeheven en daarmee de functie van directeur van het PSI. 4. Ook wordt er een leerstoel Privaatrecht opgeheven die door de decaan zonder nadere motivering aan het PSI wordt gerelateerd. Deze relatie bestaat, voor zover de OR bekend is, niet. In eerste instantie werd deze aanpak niet gemotiveerd. In latere aanvullingen (21 mei en 14 juni) op de oorspronkelijke adviesaanvrage motiveert de decaan deze keuze op de volgende wijze: o Bewust wordt er niet gekozen voor de kaasschaafmethode en dus moeten er keuzes gemaakt worden. o Het metajuridisch onderwijs en onderzoek dient meer geïntegreerd te worden met de positiefrechtelijke vakken. o De afdeling Metajuridica omvat de wetenschapsgebieden waarin het recht vanuit een aantal niet-juridische invalshoeken wordt bestudeerd en gedoceerd. Dat kan de faculteit zich niet meer in die mate veroorloven. De reductie van de personeelsformatie maakt een beperking van dat aantal wetenschapsgebieden noodzakelijk; o Ten aanzien van het onderzoek heeft hij geconstateerd dat het PSI en het Belinfante Instituut er niet in geslaagd zijn een door hem goedgekeurd onderzoekprogramma op te stellen. De OR wil nog eens het belang benadrukken van de metajuridische vakken in het onderwijs. Voor een goed begrip van het recht zijn de meta-vakken onmisbaar. Formatie voor deze vakken dient geoormerkt en beschermd te zijn. Binnen de huidige wettelijke kaders is instrument bij uitstek voor zo n bescherming het instituut van de leerstoel. Aan de in 1970 ingezette, in leerstoelen verankerde en gewaarborgde, verbreding van het juridisch onderwijs en onderzoek komt in het reorganisatieplan een abrupt einde. In het reorganisatieplan legt men zich immers neer bij de mislukking van de integratie van de metavakken. Nu kan de integratie in de praktijk van onderwijs en onderzoek van de metajuridica en de positiefrechtelijke vakken niet geslaagd worden genoemd, maar dat neemt niet weg dat het gehele juridisch vakgebied - nationaal en internationaal - er van overtuigd is dat deze invalshoeken verankerd dienen te zijn in onderwijs en onderzoek. Financiële redenen mogen en kunnen geen reden zijn om aan deze ontwikkeling (die in feite voor sommige invalshoeken nog maar net is begonnen) een einde te maken: dat zou de rechtswetenschap en de rechtenopleiding een eeuw terugzetten in de tijd. Internationale erkenning van onze faculteit voor wat betreft onderzoek en onderwijs hangt mede af van de aanwezigheid van deze invalshoeken en dat is ook het geval met de maatschappelijke erkenning van de opleiding door de organisaties, ondernemingen etc. waarin afgestudeerrde juristen terechtkomen. Het zo openlijk afstoten van vijf van de zes metajuridische leerstoelen zal nationaal en internationaal verbazing wekken, zelfs bij hen die vooral waarde hechten aan de positiefrechtelijke kant van onderwijs en onderzoek. Zowel het wetenschappelijk als het maatschappelijk forum zal de faculteit plaatsen in de benarde hoek van een beroepsopleiding en daarin zullen de leerstoelen Encyclopedie en/of Algemene Rechtsleer geen verandering kunnen brengen. Te meer daar noch Encyclopedie, noch 3 van 6

4 Advies OR Voorgenomen Besluit Reorganisatie Algemene Rechtsleer een internationaal erkend wetenschapsgebied zijn, in tegenstelling tot de vier bestaande leerstoelen Rechtsgeschiedenis, Rechtssociologie, Rechtsfilosofie en Rechtsinformatica. Tevens worden het metajuridisch en het publiekrechtelijk onderzoek door het opheffen van het PSI en het Belinfante Instituut dakloos. Onderzoek op deze terreinen dient aansluiting en goedkeuring te zoeken bij de bestaande positiefrechtelijke onderzoeksinstituten: het Instituut voor Informatierecht, het Hugo Sinzheimer Instituut, het Centrum voor Milieurecht, het Amsterdam Centre for International Law en het Amsterdams Instituut voor Privaatrecht. Het bestaande metajuridisch onderzoek - rechtssociologie, rechtsfilosofie, rechtsgeschiedenis en rechtsinformatica - zal dit bovendien moeten doen zonder daarbij enige bescherming te hebben van een leerstoel, hetgeen bij het publiekrechtelijk onderzoek - strafrecht, staatsrecht en bestuursrecht - wel het geval is. Concluderend 1. Bezuinigen en financiering nieuwe initiatieven Aangezien de OR niet overtuigd is van de noodzaak om het volle, in de adviesaanvraag genoemde, bedrag van 4 miljoen op jaarbasis te bezuinigen, kan hij ook niet zonder meer akkoord gaan met het zeer ingrijpende verlies van 33 fte aan arbeidsplaatsen (ca. 15% van de eerste geldstroomstaf). Ook is op dit moment nog onduidelijk op welke plekken deze arbeidsplaatsen precies verloren zullen gaan, met name voor de categorie ondersteunend en beheerspersoneel, en welke de precieze personele consequenties zullen zijn (b.v. om hoeveel mensen het gaat; hoeveel gedwongen ontslagen?). De OR stelt vast dat er door middel van de zogenaamde personeelspools 10 fte tijdelijke arbeidsplaatsen wetenschappelijk personeel gecreëerd worden, terwijl anderzijds 20 fte wetenschappelijk personeel dienen te verdwijnen. Hoewel de precieze gang van zaken rond deze personeelspools in het reorganisatieplan niet duidelijk is aangegeven, gaat de OR er vooralsnog vanuit dat hier binnen de organisatie een wisseling plaats vindt van vaste aanstellingen naar tijdelijke aanstellingen. Allereerst wil de OR er op wijzen dat dit een wijziging in het aanstellingsbeleid is en op grond van artikel 27 lid 1 onder e WOR bestaat ten aanzien van zo n besluit instemmingsrecht van de OR. Dit geldt dus ook voor de blijkbaar reeds bestaande onderwijspool. Ten tweede is de OR van mening dat gedwongen ontslag een onaanvaardbaar middel is voor het creëren van deze pools van tijdelijke aanstellingen. Als deze pools al gecreëerd zullen worden, zou dat door middel van natuurlijk verloop moeten geschieden, net zoals kennelijk voor de onderwijspool is gebeurd. Dit betekent dat bovenop het in de reorganisatieplannen voorziene verlies van 20 fte wetenschappelijk personeel niet nog eens 5 fte vaste staf gedwongen dient te verdwijnen. Tenslotte, zoals gezegd, hangt het welslagen van de voorgestelde reorganisatie op financieel gebied een sluitende begroting in 2003 sterk af van de vraag wie de reorganisatiekosten draagt. Als deze kosten niet voor rekening van het CvB komen, kan de reorganisatie sowieso niet doorgaan. 2. Invoeren BaMa structuur Wat betreft de invoering van de BaMa structuur biedt de OR nog geen advies, omdat de personele consequenties nog niet inzichtelijk zijn. Wel signaleert de OR dat de benodigde extra inspanning voor het invoeren van de BaMa op gespannen voet staat met de voorgestelde reductie van 10fte op het onderwijspersoneel plus een niet nader bekende reductie van het ondersteunend personeel op dit onderwijsgebied. 4 van 6

5 Advies OR Voorgenomen Besluit Reorganisatie 3. Herprofilering van de faculteit Wat betreft de herprofilering van de faculteit op internationaal- en Europeesrechtelijk gebied heeft de OR geen bezwaar, maar de reden en het beoogde doel van deze herprofilering is nog steeds onduidelijk. Ook stelt de OR vast dat bijna alle juridische faculteiten in Nederland zich op dit punt profileren. Daarnaast hecht de OR aan de toezegging dat zo n herprofilering uiteindelijk geldt voor opleidingen en onderzoeksprogramma s en niet per se voor individuele medewerkers. 4. Reductie en integratie van de meta-juridische vakken Uit het bovenstaande bleek reeds dat de OR met de plannen en de uitvoering van de integratie van de metavakken de grootste moeite heeft. De OR erkent dat globaal genomen de integratie van de metavakken op het terrein van onderwijs en onderzoek met de positiefrechtelijke vakken tot op heden slecht is verlopen, maar voegt daar direct aan toe dat zulks zeker niet het geval is bij bijvoorbeeld het onderzoek van de leerstoelgroep Rechtssociologie en het onderwijs van de leerstoelgroep Rechtsfilosofie. Het lijkt hier in feite te gaan om het afwentelen van de bezuiniging op de Afdeling Metajuridica, een handelswijze die ook in het verleden veelvuldig is voorgesteld en voor de integratie dan ook weinig bevorderlijk is geweest. De opheffing van het PSI motiveert de decaan met de constatering dat de onderzoeksprogramma s door hem niet zijn goedgekeurd. De decaan is daarmee kennelijk teruggekomen op een eerdere goedkeuring van de onderzoeksprogramma s van het PSI. De beide programma-onderdelen (1. Sociale Cohesie/Pluriformiteit en de Rechtsstaat en 2. Algemeen Deel van het Europees Privaatrecht) zijn beide aanvankelijk door hem goedgekeurd en aan de uitvoering daarvan werden AIO-plaatsen verbonden. Bovendien zijn beide programma-onderdelen door de externe evaluatiecommissie Polak in lovende termen beoordeeld. Gezien deze voorgeschiedenis is de OR van mening dat er, in het geval van opheffing van het PSI, waarborgen voor het onderbrengen van deze goedgekeurde programma s moeten zijn. De grootste problemen heeft de OR met het afstoten van vijf van de zes leerstoelen metajuridica. Als gezegd: nationaal en internationaal is het juridische en maatschappelijk forum er van overtuigd dat de invalshoeken van de metajuridica voor onderwijs en onderzoek een absoluut vereiste zijn voor het rechtswetenschappelijk onderzoek en onderwijs. Daarover bestaat geen twijfel en wij menen dat ook de decaan dat erkent. Opheffing van deze leerstoelen biedt echter geen enkel beter perspectief op de integratie die wordt gewenst, integendeel, elke stimulering wordt dan daaraan ontnomen. Van een kwaal herstelt men nu eenmaal niet door deze op te heffen. Indien de integratie niet verloopt zoals wordt gewenst, zullen de metajuridische en de positiefrechtelijke leerstoelen daarop moeten worden aangesproken, eventueel met verregaande consequenties inzake de persoonlijke bezetting van deze leerstoelen. Er moet dus voor wat betreft de integratie volgens de OR uitdrukkelijk in een andere richting dan de opheffing van leerstoelen worden gezocht. Vermindering van de omvang van de afzonderlijke leerstoelen metajuridica (Rechtsgeschiedenis, Rechtssociologie, Rechtsinformatica, Rechtsfilosofie) ligt dan in afwachting van betere tijden eerder voor de hand, waarbij overigens ook de leerstoel Encyclopedie uitdrukkelijk betrokken zou moeten worden. Immers, waarom zou juist deze metajuridische leerstoel een aparte behandeling krijgen? Een tweede stap zou dan inderdaad kunnen zijn wat de decaan voorstelt: het onderzoek wordt ondergebracht bij de bestaande hierboven genoemde instituten, hetgeen leidt tot opheffing van het PSI en de daaraan verbonden leerstoel, maar niet van de reeds goedgekeurde en door leerstoelen ondersteunde en functionerende en extern beoordeelde onderzoeksprogramma s. Een derde stap zou dan zijn het door de BaMa-commissie voorgestelde model van integratie van de metavakken in het onderwijs van de positiefrechtelijke vakken te realiseren; waarover overigens thans 5 van 6

6 Advies OR Voorgenomen Besluit Reorganisatie nog wordt gediscussieerd. Mocht de integratie op onderwijsgebied lukken, dan kan dat weer een positieve invloed hebben op de integratie van het onderzoek. En tenslotte zou er gekeken kunnen worden naar het functioneren van alle leerstoelen in het kader van de integratie, doch dat acht de OR een zaak van continue en door de wet vereiste personeelsbeoordeling die geheel buiten de reorganisatie valt. Op die manier blijven de afzonderlijke leerstoelen voor de faculteit bewaard terwijl tevens een verandering wordt ingezet inzake de integratie en bovendien het doel van de bezuiniging niet tekort wordt gedaan. Gezien het voorafgaande overweegt de ondernemingsraad dat een reorganisatie waarbij 33 fte, zijnde 15% van de eerste-geldstroom-formatie verloren gaat, een te ingrijpende maatregel is. De ondernemingsraad is een voorstander van een minder vergaande ingreep, gebaseerd op andere keuzes, zoals uit bovenstaande conclusies blijkt. Alle medewerkers van de faculteit dienen er op te kunnen vertrouwen dat ten aanzien van hen volgens zorgvuldige en objectief bepaalbare criteria een besluit wordt genomen door het bevoegd gezag. De besluitvorming moet duidelijk maken welke positie een medewerker, of een groep van medewerkers, inneemt, in aanmerking genomen het wettelijk kader en de structuur van instituten, opleidingen en programma s waarvoor de UvA heeft gekozen. Als vertegenwoordiger van het personeel dient de ondernemingsraad er dan ook overtuigd van te zijn dat de keuzes die moeten leiden tot de voorgestelde veranderingen met voldoende waarborgen voor de personeelsleden worden gemaakt. Uit de hierboven opgesomde bezwaren blijkt dat daarvan nog onvoldoende sprake is. De Ondernemingsraad 25 juni van 6