HOE ZIT DAT NU MET ZELFVERTROUWEN Wat is zelfvertrouwen en hoe groeit het gedurende een mensenleven

Transcriptie

1 HOE ZIT DAT NU MET ZELFVERTROUWEN Wat is zelfvertrouwen en hoe groeit het gedurende een mensenleven Be yourself, everyone else is taken. Oscar Wilde Nieuwsflits N52 Mei 2015 Gert Anbeek, Esmiralda Borgt, Huub Corssmit, Ron van Eijk, Patrick Lybaert, Bert Muetstege, Hans Pot, Harry de Weerd Kopiëren en vrijelijk gebruiken vinden wij prima, netjes met bronvermelding graag. 1

2 Hoe zit dat nu eigenlijk met zelfvertrouwen? De Wereld Draait Door van zelfvertrouwen. Velen lijken te zoeken naar meer zelfvertrouwen, naar innerlijke rust door zelfbegrip en het daarop gebaseerde bewust kunnen handelen. Zo ook Burgemeester Van der Laan die het onderwerp Zelfvertrouwen inbracht bij de Wereld Draait Door. Het is zijn inbreng voor de Nationale Wetenschapsvraag. Hij heeft als advocaat, minister en burgemeester ervaren dat het veel scheelt of je met mensen werkt die voldoende zelfvertrouwen hebben of niet. Hij heeft ervaren dat mensen met een hoog zelfvertrouwen "gelukkiger zijn, beter aan oplossingen werken en fijner met elkaar samenwerken". Hij vroeg zich af hoe het is opgebouwd en hoe je het ontwikkelen kunt, zodat meer mensen zich gelukkiger kunnen voelen. Dat vonden wij een interessante vraag. We gingen ermee aan de gang en dat heeft geleid tot een nieuwsbrief van zeven pagina s, wat langer is dan normaal, die je op je gemak kunt lezen als je dat wilt. We proberen hierin een concreet antwoord te geven op de onderstaande vragen. Wat is zelfvertrouwen en hoe groeit het gedurende een mensenleven? Met zelfvertrouwen bedoelen we zoals het woord al zegt je vertrouwen in jezelf, een realistische kijk op je eigen kunnen, het vertrouwen dat je taken en tegenvallers zelf aankunt, de bereidheid en motivatie om te durven acteren in het leven en het gevoel hebben er toe te doen in dit bestaan. In de nieuwsbrief gaan we uitgebreid in op wat het is en hoe het groeit. Hoe ontwikkel ik mijn zelfvertrouwen? Het lijkt aan alle kanten goed om je zelfvertrouwen te blijven ontwikkelen. Dat is mooi en aardig, maar hoe ga je dat nou doen? We werken in de nieuwsbrief een viertal belangrijke stappen uit, waar een zekere volgordelijkheid in zit: Stap- 1. Een realistische kijk op mijn eigen kunnen; hoe capabel ben ik? Stap- 2. Aanvaarden zoals het met mij is, met realistische gedachten. Stap- 3. Doen: Durven, oefenen en succes behalen. Stap 4. Een positieve instelling is belangrijk, maar wel realistisch blijven. 2

3 Hoe zit dat nu eigenlijk met zelfvertrouwen? De Wereld Draait Door van zelfvertrouwen. Velen lijken te zoeken naar meer zelfvertrouwen, naar innerlijke rust door zelfbegrip en het daarop gebaseerde bewust kunnen handelen. Zo ook Burgemeester Van der Laan die het onderwerp Zelfvertrouwen inbracht bij de Wereld Draait Door. Het is zijn inbreng voor de Nationale Wetenschapsvraag. Hij heeft als advocaat, minister en burgemeester ervaren dat het veel scheelt of je met mensen werkt die voldoende zelfvertrouwen hebben of niet. Hij heeft ervaren dat mensen met een hoog zelfvertrouwen gelukkiger zijn, beter aan oplossingen werken en fijner met elkaar samenwerken. Hij vroeg zich af hoe het is opgebouwd en hoe je het ontwikkelen kunt, zodat meer mensen zich gelukkiger kunnen voelen. Hij leek met zijn bestuurlijke ervaring ook wel te zeggen met mensen met meer zelfvertrouwen kom je verder omdat ze zelf steviger in hun schoenen staan en hun woorden ook daden zijn. Over ons zelfvertrouwen praten we niet graag. Alsof we onszelf niet zouden vertrouwen. Het is een intiem onderwerp. Dagelijkse voorbeelden in onze samenleving van een zogenaamd perfect leven, leiden vaak tot idealisering en brengen dan al snel twijfel of we wel goed genoeg zijn. Eigenlijk is het wel opvallend dat we het onderwerp in al die jaren van het verzorgen van trainingen vrijwel nooit hoorden als expliciete leerwens. Wel hebben we het vaak over zelfinzicht en zelfbegrip, voorwaarden voor een hoog zelfvertrouwen, wat belangrijke EQ- componenten zijn zoals jullie weten. We hebben eerder een nieuwsbrief (N27 10 tips voor 1 ) met bruikbare tips geschreven, nu willen we het begrip zelfvertrouwen verder uitdiepen. Zelfvertrouwen is nogal van belang, voor je welbevinden en ook voor het behalen van succes in het leven. Succes gedefinieerd als datgene bereiken dat je graag wilt. Succes is een relatief begrip en is zowel het proces de reis als het bereiken van doelen. Om relaties aan te kunnen gaan is zelfbegrip en de bereidheid tot het nemen van de juiste actie richting anderen doorslaggevend. Zelfvertrouwen is iets anders dan een groot ego voor alle duidelijkheid. Het is juist een lage egocentriciteit kunnen combineren met jouw positief gewaardeerde eigenheid. Wat is zelfvertrouwen en hoe groeit het gedurende een mensenleven. Met zelfvertrouwen bedoelen we zoals het woord al zegt je vertrouwen in jezelf, een realistische kijk op je eigen kunnen, het vertrouwen dat je taken en tegenvallers zelf aankunt, de bereidheid en motivatie om te durven acteren in het leven en het gevoel hebben er te toe doen in dit bestaan! De belangrijke onderzoeker op het terrein van EQ, Daniel Be yourself everyone else is taken. Oscar Wilde Goleman, zegt: alleen mensen met een hoog zelfvertrouwen kunnen echte aandacht geven op ieder gewenst moment

4 Mensen met een hoog zelfvertrouwen voelen zichzelf lekker en dat merken anderen wanneer ze bij hen zijn en met hen samenwerken. Dat is precies wat de Burgemeester ook opvalt. Deze mensen voelen zich capabel en ervaren dat ze de taken waarvoor ze staan goed aankunnen. Ze hebben ook het lef om te durven acteren op grond van hetgeen ze vinden en zeggen; ze zetten door en ze kunnen waarmaken. Ze hebben een realistisch beeld van hun eigen kunnen en hun grenzen. Ze kunnen omgaan met gevoelens van twijfel en tijdelijke onduidelijkheid, zonder zelf ontregeld te raken. Ze durven nieuwe dingen te doen, mede op basis van hun ervaring dat onderweg bijsturen altijd mogelijk is. Ook bij pittige emoties kunnen ze hun impulsieve reacties onderkennen en daarna kanaliseren. Ze zijn zich bewust van zichzelf in hun omgeving in het moment en plaatsen hun aanwezigheid in de context van hetgeen aan de orde is. Ze staan sterk in hun schoenen, durven een duidelijke mening te uiten en durven erop te acteren, waardoor ze waarmaken wat ze zeggen te willen. Zo beginnen we vermoedelijk de Burgemeester te begrijpen. Twijfel over imperfectie hoort erbij in het leven! We twijfelen allemaal weleens aan onszelf. We bouwen eigen beelden op over onszelf zoals hij of zij dat doet, dat kan ik niet en zo goed ben ik niet dat ik dat durf.. en ik mis een aantal kwaliteiten en daarom twijfel ik aan mezelf om iets te gaan doen, dat ik eigenlijk wel zou willen. Twijfel hindert niets, heeft iedereen, zolang ons de basis van zelfvertrouwen groot genoeg is. Twijfel en het leren omgaan met de eigen imperfecties is een sleuteltje voor zelfvertrouwen. Alleen al de eis stellen aan jezelf perfect te moeten zijn, ondermijnt elk zelfvertrouwen natuurlijk. Brené Brown s boek The gift of Imperfection is daarin baanbrekend: de moed om imperfectie onder ogen te kunnen hebben, te erkennen, er mee om te gaan en vooral daarna te moed om te erkennen wat er wel aan kwaliteiten in je zelf zitten en deze dan ook ten volle in te durven zetten. Ik voel me kwetsbaar, dus ik leef. Onzekerheid en schaamte weerhouden ons van zelfvertrouwen: ben ik wel goed genoeg; vinden ze mij wel leuk genoeg, kan ik wel aan de verwachtingen voldoen. We lijken dan bang te zijn het niet waard te zijn, bang om afgewezen te worden. Eigenlijk vreemd, omdat niemand perfect is. Trouwens wie bepaalt wat perfect zou moeten zijn? Een verstandiger uiting aan je zelf is. Ik ben genoeg, meer dan goed genoeg, meer hoef ik niet te zijn, ook niet in de vergelijking met anderen, hoezeer ik hen bewonder. Hierbij helpt het nogal om voor je zelf een beetje zachtmoedig en minder streng te zijn, om dan van daaruit anderen te ontmoeten, te leren kennen, te waarderen zonder condities vooraf, echt benieuwd te kunnen zijn, enthousiast te kunnen zijn over de mooie dingen van de ander, complimenten te kunnen geven voor andermans succes. 4

5 De basis voor ons zelfvertrouwen ontwikkelt zich in de kinderjaren. Het is zoals bijna altijd een kwestie van persoonlijkheid en sociale omgeving ( nature and nurture ). Een veilige en tegelijk ambitieuze omgeving om in op te groeien en nieuwe dingen te ontdekken ook. Een tè beschermende sociale omgeving biedt onvoldoende gelegenheid om voldoende te ervaren dat je ZELF dingen kunt en kan daarom heel belemmerend werken. Een omgeving waar je als kind zelfvertrouwen kunt afkijken is een automatische leerroute. Al die leermomenten die in je ontwikkelingsjaren voorbij komen, hebben kansen in zich voor het ontdekken van kwaliteiten en het bouwen van zelfvertrouwen. De nature - kant in onze persoonlijkheid is ook van invloed. Zelfvertrouwen bouw je ook door praktisch te doen. Lef of durf is echter ook een aangeboren component. De een heeft een lagere angstdrempel dan een ander. Daarin verschillen mensen. Tegelijk is wat meer lef hebben, ook in behoorlijke mate te ontwikkelen. De mogelijke ontstaansgrond van je zelfvertrouwen nog eens overdenken is een eerste stap in het bewuster gaan denken over zelfvertrouwen. Zelfvertrouwen is vooral ook een vaardigheid die door oefening ontstaat. William James, een van de grondleggers van de moderne psychologie, benadrukt nog een ander aspect, belangrijk voor het ontwikkelen zullen we zien. Hij ziet zelfvertrouwen als de vaardigheid om succes te behalen. Als je deze vaardigheid ontwikkelt door te oefenen, groeit het zelfvertrouwen vanzelf zegt hij. Dus je kunt zelfvertrouwen concreet maken en praktisch oefenen! Dat weten we ook van presenteren voor groepen, wat vrijwel iedereen een beetje eng vindt. Het staat in de top 5 op de lijstjes met angsten van mensen. Totdat je het zo vaak gedaan hebt en het zelfs een beetje leuk gaat vinden en op enig moment alle schroom verliest en in alle zelfvertrouwen een verhaal weet neer te zetten. Ja, inderdaad dat vraagt oefening. Ik heb me zelf overwonnen, hoor je dan zeggen, eigenlijk is het de roep die de hunkering naar het zelfvertrouwen beschrijft. Bij het overwinnen van verlegenheid is het inzicht ontstaan, om dat niet langer te doen met gesprekstherapie over de belemmeringen of ontstaansgrond in het verleden, maar vooral te doen door oefeningen met pro actief handelen en bewuste uitingen naar anderen, verbaal en non- verbaal. En dan is er nog een situationeel aspect bij het vergroten van je zelfvertrouwen, dat een hele praktische kant vraagt, iets doen! Je kunt je vol zelfvertrouwen voelen als het gaat om het kunnen uitvoeren van een inhoudelijke taak op het werk en tegelijkertijd weinig zelfvertrouwen hebben ten aanzien van de bijbehorende menselijke interactie. Weten hoe iets te doen op een praktische manier. Dus dat vraagt om vaardigheid wederom! Tegenwoordig is er ook meer aandacht voor waardigheid, want wat als het even niet lukt om de vaardigheid te ontwikkelen die op het moment wel nodig is? Het is belangrijk om jezelf waardevol te vinden ook al staat daar niet gelijk een prestatie tegenover. Het gaat dan over jezelf accepteren zoals je bent. Ik voel me kwetsbaar dus ik leef, schreven we hiervoor al. Je kan niet alles even goed en dat is ook niet erg. Dat geldt voor iedereen. 5

6 Hoe ontwikkel ik mijn zelfvertrouwen? Het lijkt aan alle kanten goed aan je zelfvertrouwen te blijven ontwikkelen. Een aantal ingrediënten zijn wel genoemd, maar hoe gaan we dat nou doen? We noemen een viertal belangrijke stappen waar een zekere volgordelijkheid in zit. Stap- 1. Een realistische kijk op mijn eigen kunnen; hoe capabel ben ik? Het begint met zelfbegrip, een realistische zelfinschatting ten aanzien van datgene waartoe je in staat bent, wisseling in stemmingen kunnen herkennen en jezelf als capabel zien. Hierover hebben de meesten van ons veel geleerd op training met behulp van bijvoorbeeld de MBTI, Kolbe en EQ ontwikkeling. Hier helpt ons IQ trouwens ook nog een beetje. Het stelt ons in staat om een eerlijke cognitieve analyse ten aanzien van ons zelfbeeld te maken. Deze analyse beïnvloedt vervolgens onze gedachten over onszelf. Het vergt wel een beetje moed om ook de minder leuke dingen maar gewoon onder ogen te zien door in de spiegel te blijven kijken als het minder mooi wordt. Over in de spiegel kijken gesproken. Het volgende, recente, wetenschappelijk onderzoek is in dit kader wel leuk en interessant. In een Engels onderzoek gaf meer dan een derde van de vrouwen tussen de achttien en de vijfentwintig aan graag IQ punten te willen inleveren in ruil voor een mooier lichaam. Dat zou hen een stuk gelukkiger maken en meer zelfvertrouwen geven gaven ze aan. Deze vrouwen werd gevraagd om voor de spiegel te gaan staan en hun lichaam te beschrijven en de negatieve gedachten en gevoelens toe te laten. Na vijf sessies van twee maal veertig minuten per week verdwenen de negatieve gedachten en gevoelens uiteindelijk. Dit komt doordat de negatieve beschrijving de eerste keer het pijn- en vermijdingssysteem in de hersenen prikkelt met de negatieve, nare gevoelens ten gevolg. Door dit telkens te herhalen waarbij je niet kunt ontsnappen en je tegelijkertijd ervaart dat er niet echt iets vervelends gebeurt, wordt deze prikkeling minder en verdwijnen de negatieve gevoelens. In een ander onderzoek bleek dat een beschrijving in neutrale termen leidde tot meer tevredenheid en zelfvertrouwen. Zo beïnvloeden we onze eigen hersenen, houden we ze zelfs een beetje voor de gek. Als je erover nadenkt heeft dit nog wel bredere implicaties ten aanzien van het leren van gedrag. Daarover een volgende keer. Dit bevestigt eigenlijk dat het verstandig is om ons zelfinzicht, juist ook de negatieve gedachten die we daarbij hebben, regelmatig en met precisie voor ons zelf te beschrijven. Eens in het half jaar een aantal keren voor de spiegel te gaan staan, zoals beschreven, is aan te raden. Stap- 2. Aanvaarden zoals het met mij is, met realistische gedachten. Zelfinzicht heeft nog een ander voordeel. Als je een goed zelfinzicht ontwikkelt, dan weet je waarin je het meest capabel bent en ook waarin je dat niet bent. Als je dat weet dan wordt het vele malen makkelijker om succes te behalen door je daarop te richten. En tegelijkertijd helder te hebben en het ook niet erg te vinden waar je talenten dus niet liggen. Zo prijzen wij nog altijd de dag dat we inzagen dat adviseren wel behoorlijk ging en managen een stuk minder. Het is helemaal niet erg om niet alles te kunnen, dat kan niemand. Het is zelfs een 6

7 beetje gek om te denken dat je alles zou moeten kunnen. En je maakt ook fouten, net als iedereen. Het helpt daarbij wanneer je voor jezelf precies weet hoe het zit. Praat jezelf geen angst aan en wees voorzichtig met je negatieve gedachten. Het helpt niet voor je zelfvertrouwen om op deze manier door het leven te gaan. Wees vriendelijk tegen je gedachten. Vind het niet gek dat je bepaalde gedachten hebt, maar zet actief onnuttige negatieve gedachten om in meer realistische. Dat is makkelijk gezegd denk je misschien. Laten we een voorbeeld nemen. Over gedachten als dat kan ik vast niet of ze zullen het wel dom vinden als ik dat zeg kunnen we het vermoedelijk wel eens zijn dat die weinig specifiek en nogal negatief zijn. Zulke gedachten helpen niks en geven geheid een onzeker gevoel, dat in dit geval vanzelf volgt uit die gedachte. Gedachten als daar ben ik niet zo goed in dus ik moet me even extra voorbereiden en alert zijn of even uitkijken hoe ik dat het beste kan zeggen zijn realistisch en effectief. Ze verhogen je zelfvertrouwen dat het met die goede voorbereiding wel zal lukken. Je kunt ook zeggen behandel jezelf zoals je iemand zou behandelen die je graag mag. Dus ken je sterkte punten. Benoem welk beeld (zie stap- 1) van jezelf je een goed gevoel geeft. Weet wat je kunt en wat te veel gevraagd is. Ken op hoofdlijnen de praktische aanpak van activiteiten die nodig zijn voor succesvolle uitvoering. Houd afstemming met je innerlijke voorkeuren, je drives, motivaties. Heb voeling met je omgeving. Stap- 3. Doen: Durven, oefenen en succes behalen. Het veranderen van gedrag, gedachten over jezelf en emoties die je ervaart en interpreteert, doe je door te oefenen. Dat is met zelfvertrouwen ontwikkelen net zo. Dan is veel oefenen, met realistische doelstellingen, om te ervaren dat je dingen succesvol kunt doen, zoals James zegt, van groot belang. Dat is makkelijk gezegd denk je dan wellicht. Oefenen met nieuwe dingen vergt durf, een beetje lef. En als je meer zelfvertrouwen hebt, durf je meer. Dus waar te beginnen in die vicieuze cirkel? Het begint nu juist met de moeilijke dingen te durven aanpakken en ze niet uit de weg gaan. Heel belangrijk is het om dan haalbare doelen voor jezelf te stellen. Dingen waarbij je je misschien wel over iets heen moet zetten om ze te gaan doen, maar die je wel zou moeten realiseren, waarvoor je zelfvertrouwen voldoende is. Als je een aantal keren ervaart dat het goed gaat, wel meevalt om te doen, dan groeit je zelfvertrouwen, durf je meer, verleg je de lat en oefent door en zo ontwikkelt het zich verder en verder. Kies in het werk ook mogelijkheden waarmee je je zelf voor een drempel plaatst die je wilt nemen. Maak het mogelijk dat je kleine overwinninkjes op jezelf behaalt. Ga op een zachtmoedige en geduldige manier met jezelf om, wees aardig tegen jezelf. Je hebt vrijwel geen beheersing over datgene dat je aan gedachten krijgt en over wat je op welk moment gaat ervaren en voelen. je hebt wel een keuzemoment om te besluiten 7

8 wat je met je gedachten en gevoelens gaat doen. En des te meer je dat onder ogen hebt en in kleine stappen bijstuurt des je meer zelfvertrouwen je krijgt. Geef jezelf op een reële manier complimenten. Als je jezelf complimenten geeft, wordt je innerlijke kracht groter. Zeg tegen jezelf dat je het heel goed aanpakt, ook als je iets ogenschijnlijk onbelangrijks doet. Stap 4. Een positieve instelling is belangrijk, maar wel realistisch blijven. En dan je instelling, dat is het persoonlijkheidsaspect waarmee je de dingen bekijkt. Wederom geldt hier: reëel en tegelijk positief zijn! Nog een leuk onderzoek tenslotte ter illustratie. Wist je dat bijgeloof helpt? Nou wordt het langzamerhand te gek denk je misschien. Nee hoor, lees maar Een drietal onderzoekers aan de universiteit van Keulen onderzochten het. In feite deden ze een serie experimenten met allemaal dezelfde uitkomsten. We beschrijven er hier een. Proefpersonen moesten tien keer een balletje in een putje slaan. Tachtig procent had in een vooronderzoekje aangegeven dat ze in geluk geloofden. De helft van de proefpersonen kreeg de bal aangereikt met de zin: Dit is je bal. Deze bal blijkt tot nu toe geluk te brengen. Deze zin verwijst naar bijgeloof. De andere helft kreeg de neutrale controle zin te horen: Dit is de bal die iedereen tot nu toe heeft gebruikt. De proefpersonen die de bijgeloofzin te horen kregen sloegen de bal significant vaker in het putje. Uit de vervolgexperimenten bleek dat bijgeloof je zelfvertrouwen in het uitvoeren van een taak vergroot en dat je de uitvoering langer volhoudt. En als je zelfvertrouwen groter is, is de kans dat je de taak succesvol volbrengt ook groter. Wederom beïnvloedt je je eigen hersenen. Het aardige van dit soort onderzoek is dat het de dingen, die we al lang vanuit onze eigen ervaring denken te weten, een beetje verklaart. Daarom zeggen we wel eens denk nu maar dat het glas half vol is. Als bijgeloof dat al doet dan mag je verwachten dat een positieve, realistische kijk op je eigen kunnen je zelfvertrouwen zeker vergroot. Mocht je het interessant vinden hier voor je zelf iets meer mee te doen, dan tref je hier een checklistje zelfvertrouwen aan. Appendix: checklist zelfvertrouwen. 1. Durf ik mezelf te zijn, voel ik me veilig en denk ik vaak ik doe er toe, ik ben van betekenis? 2. Ben ik over het geheel genomen optimistisch in alle aspecten van mijn leven en mijn zijn? 3. Ken ik mijn sterktes en voel ik die ook zo als ik ze inzet? 4. Durf ik mijzelf te zijn in het publieke domein, zonder gene? 5. Als ik tegenslagen heb, herpak ik me dan snel, zonder zelfmedelijden? 6. Kan ik problemen ook als mogelijkheden zien in de realiteit van het moment? 7. Durf ik op basis van mijn sterktes snel het initiatief te nemen? 8. Durf ik voor mijn mening te staan, ook al is die anders als die van anderen? 9. Durf ik mijn mening te herzien als ik ongelijk blijk te hebben? 10. Ga ik door totdat er een eerlijk resultaat is bereikt? 8