De docent beroepsonderwijs: Jongleren op het grensvlak van verschillende werelden. Elly de Bruijn 24 januari 2013 NOT Profiel Lezing

Transcriptie

1 De docent beroepsonderwijs: Jongleren op het grensvlak van verschillende werelden Elly de Bruijn 24 januari 2013 NOT Profiel Lezing

2 Warming up Door de ervaringen als sociaal pedagogisch hulpverlener begreep ik groepsdynamica en had ik ervaring met jongeren. Alleen het didactische element ontbrak nog De docent in het beroepsonderwijs opent de deuren naar de kennis, zienswijzen, vaardigheid, opvattingen en houdingen die horen bij de toekomstige beroepspraktijk van de deelnemer en draagt zorg voor de verwerving van een startpositie daarbinnen. Dat vraagt van docenten om de kleur en geur van een sector of functiedomein te verweven in het eigen zijn, denken en doen.

3 Warming up Deelnemers kiezen het beroep dat hen past. Dat passen is een combinatie van de aard van het werk, de cultuur en de mensen. Een beroepsopleiding past ook in die zin bij een sector of domein en de docent is daar een belangrijke drager van. De match tussen aard van de beroepspraktijk, kenmerken van de deelnemers en die van de docenten is een krachtige motor tot leren.

4 Vraagstelling Wat betekent dat voor docenten in het beroepsonderwijs? De docent brengt de jongere net iets verder dan hij/zij op eigen kracht kan De docent zoekt daarbij vooral verbinding met de motivatie van de jongere in relatie tot het leren van een vak/beroep beelden

5 Het kader Drievoudige kwalificeringopdracht; ontwikkelen van beroeps-, loopbaan- en burgerschapcompetenties (inclusief wettelijke vereisten) De heterogeniteit van beroepsonderwijs: aard opleiding; deelnemerspopulatie: maatwerk Beroepsgerichte kwalificatiestructuur: relateren aan leren in de praktijk, begeleiden van het verbinden van leren in verschillende contexten; van ontwikkeling van zelfsturing, van vergroting van reflectievermogen

6 De deur open of dicht? Beroepsopleiding = leren en begeleiden van dat leren op school én op de werkplek als primaire leercontexten gericht op het ontwikkelen van een basis voor beroepsmatig handelen in termen van kennis, vaardigheden en houdingen. Centraal vraagstuk: hoe de verbinding tussen de verschillende contexten vormgeven zodanig dat de studenten optimaal ondersteund worden het geleerde in die contexten te integreren. School en werkplek hebben een eigen dynamiek. In plaats van gelijk trekken, afstemmen verschillen productief maken voor leren

7 Kennisontwikkeling Kennis in het perspectief van het beroep Schoolboeken, werkproceskennis, expertkennis, ervaringen, zienswijzen op de werkplek, waarden en normen van een beroep Persoonlijke professionele theorie is de basis van het handelen (om te richten en om te begrijpen) Via een wederkerig proces van ingroeien en persoonlijke betekenis geven Via een wederkerig proces van specifieke situaties en ervaringen abstraheren en vertalen naar theoretische modellen/begrippen en theoretische modellen/begrippen toepassen en specificeren in concrete taken

8 Leren op en over grenzen Beginnende lerenden hebben vaak behoefte aan theorie omdat ze op de werkplek overspoeld raken door informatie. Sommige kennis, vaardigheden of houdingen kunnen beter op de werkplek worden geleerd en andere beter in een meer formele onderwijssetting. Leren op de werkplek moet niet alleen praktisch van aard zijn maar moet ook gericht zijn op begrijpen. Nieuwe kennis en handelingsschema s ontwikkelen vraagt andere processen dan eenvoudig toevoegen van nieuwe informatie zonder dat bestaande kennis en handelingen van aard veranderen. Reflectie (in en op actie) is daarbij noodzakelijk.

9 Opleider in beroepsonderwijs Competentie: op het snijvlak van schoolvakinhoud, pedagogisch-didactische kennis en vaardigheden, beroepskennis en ervaring. Rollen: combinaties van werkmeester, leermeester, (beroeps)didacticus, (beroeps)pedagoog. Functie in het leerproces van de student: toegevoegde waarde zoeken in de zone van naaste ontwikkeling, dat wil zeggen studenten wat verder brengen dan ze op eigen kracht hadden gekund (zowel qua breedte als diepgang)

10 Kernopgaven docent mbo Ontwikkeling van een beroepsgerichte kennisbasis Ondersteunen bij het integreren van kennis, vaardigheden en attitudes tot uiting komend in beroepsmatig handelen op de werkplek Concreet vormgeven aan leerarrangementen gericht op leren aan/van de beroepspraktijk Deelnemers leren reflecteren gericht op het opbouwen van zelfregulatievaardigheden voor verder leren in opleiding of beroep Leveren van maatwerk op deelnemersniveau van inhoud en begeleidingsvorm

11 Breed handelingsrepertoire Modelling: de opleider denkt en doet voor en de deelnemer zit daar dicht op om de kunst af te kijken Guiding: piketten slaan waar naar toegewerkt kan worden, overzicht aanbrengen, structureren Scaffolding: eerst een taak uitvoeren met veel hulp en begeleiding en daarna een soortgelijke taak met minder begeleiding Coaching: de lerende volgen en door middel van vragen zelf tot oplossingen laten komen Monitoring: in het kader van regulatieoverdracht treedt de docent of trainer op als het externe oog bij metacognitieve processen. Tijdens het verloop van het opleidingstraject treedt dit externe oog steeds verder terug

12 Knelpunten Verbinding (school) vak en beroep ( samensmelting schoolvak, pedagogisch-didactische kennis en vaardigheden en het beroep) Reflecteren als betekenisgeving ondersteunen (niet alleen in het kader van persoonlijk welbevinden maar juist in het vinden van ankerpunten en integratie gericht op persoonlijke beroepsmatige kennis en handelen) Flexibel en gevarieerd handelingsrepertoire (curriculumkaders geven minder houvast) Diagnosticeren en begeleiden in de zone van naaste ontwikkeling (evenwicht vinden tussen sturen en loslaten, tussen uitdagen en stutten).

13 Dé docent bestaat niet Vier opleiders maken een beroepsopleiding: Algemene vakken, rekenen en taal Vaktheorie/vakleer/onderliggende disciplines Praktijkvakken, vaardighedentraining Leren op de werkplek Opleiden als individu en als team Ingekleurd vanuit het beroep, de branche

14 Om verder te lezen, kijken Bruijn, E. de (2006). Adaptief beroepsonderwijs. Leren en opleiden in transitie. Oratie. Utrecht/ s-hertogenbosch: Universiteit Utrecht/ CINOP Expertisecentrum. Bruijn, E. de (2009). De docent beroepsonderwijs: jongleren op het grensvlak van twee werelden In Hogeschool Utrecht (2009). De identiteit van de HBO-professional (pp ). Utrecht: Hogeschool Utrecht. uments/fe/lectoraat%20beroepsonderwijs/jongleren%20op%20het%20grensvlak% 20van%20twee%20werelden.ashx Bruijn, E. de, Leeman, Y., & Overmaat, M. (2006). Authentiek en zelfgestuurd leren in het mbo. Pedagogiek, 26(1), Video voor ROC Midden Nederland: Glaudé, M., van den Berg, J., Verbeek, F., & de Bruijn, E. de (2011). Pedagogischdidactisch handelen van docenten in het middelbaar beroepsonderwijs. Literatuurstudie. Utrecht/ s-hertogenbosch: Expertisecentrum Beroepsonderwijs. Nieuwenhuis, L.F.M. (2012). Lang leven leren on the roc s. Een visie op werken en leren in het mbo. Oratie. Heerlen: Open Universiteit. Schaap, H. (2010). Samenwerkend leren aan beroepsdilemma s. zie ook:

15 Powerpoint ontvangen? Mail naar:

16