Onderzoeksplan Rekenkamer Leeuwarden

Transcriptie

1 Onderzoeksplan Rekenkamer Leeuwarden

2

3 Colofon Samenstelling Rekenkamer Leeuwarden dr. P.L. Polhuis MA (voorzitter) ir. E. Voorwinde M.A. Hoekstra mw. J.E. Rijpma (secretaris) Telefoon: Website:

4 Inhoudsopgave 1 INLEIDING ONDERZOEKEN IN OVERIGE ACTIVITEITEN BEGROTING... 8

5 1 INLEIDING De Rekenkamer van Leeuwarden voert onderzoek uit naar de doelmatigheid, doeltreffendheid en de rechtmatigheid van het gevoerde bestuur in de gemeente Leeuwarden. Tot op heden publiceerde de Rekenkamer jaarlijks tegelijkertijd met haar jaarverslag haar jaarplan voor het komende jaar. Dit is het eerste onderzoeksplan dat meerdere jaren beslaat. De Rekenkamer heeft daartoe besloten omdat de uitvoering van rekenkameronderzoeken vaak niet aan een kalenderjaar is gebonden. De uitvoering van het onderzoeksplan wordt besproken met de Begeleidingscommissie van de Rekenkamer. Hoe komt de rekenkamer aan haar onderwerpen? De rekenkamer stelt zelf haar onderzoeksagenda samen. De leden wenden daartoe hun kennis en inzichten over mogelijk nieuwe onderwerpen aan. Daarnaast boort de rekenkamer diverse bronnen aan. Voor de samenstelling van dit onderzoeksprogramma en de groslijst waar het op gebaseerd is, vraagt de rekenkamer jaarlijks aan de fracties om suggesties aan te leveren. Vanzelfsprekend hebben ook inwoners van de gemeente de mogelijkheid onderwerpen aan te dragen. Deze moeten wel een algemene vraagstelling hebben en niet over een incident, klacht e.d. gaan. Om inwoners op deze mogelijkheid te wijzen wordt jaarlijks een algemene oproep in het huis-aan-huisblad gedaan om onderwerpen aan te leveren.de rekenkamer kijkt ook naar de omgeving: welke onderwerpen zijn actueel bij andere rekenkamers? De rekenkamer beslist zelf over haar onderzoeksprogramma. Niettemin kan de gemeenteraad besluiten (bijvoorbeeld bij motie) om tussentijds een gemotiveerd verzoek in te dienen bij de rekenkamer om een onderzoek te verrichten. De rekenkamer weegt dit verzoek af en reageert hier binnen een maand op. De laatste jaren is enkele malen een verzoek bij de rekenkamer ingediend. Weging en planning van mogelijke onderwerpen De rekenkameronderzoeken moeten gaan over het door het gemeentebestuur gevoerde beleid en bestuur. De onderzoeken worden niet ingezet als oordelend instrument over het college, het ambtelijke apparaat of de griffie. Zij moeten een bijdrage leveren aan een lerende cultuur en niet aan een afrekencultuur. Het onderzoeksprogramma kan bestaan uit onderzoeken van verschillende grootte, werkvorm en diepgang. Het kan gaan om zogenaamde quick scans, maar ook om grotere onderzoeken. De selectiecriteria voor de onderzoeksonderwerpen, voortkomend uit de verordening, zijn: - het onderwerp moet geschikt zijn voor onderzoek naar de maatschappelijke effecten en/of kaderstelling door de raad; - het beleid is politiek actueel; het staat politiek, maatschappelijk, strategisch hoog op de agenda; - het onderwerp kan een voorbeeldfunctie vervullen doordat het een algemene strekking heeft en een zekere maatschappelijke en financiële impact; - er moet politieke ruimte zijn om het beleid bij te stellen en/of te leren; - het onderwerp moet inhoudelijk kunnen worden afgebakend; - het onderzoek moet binnen het beschikbare budget kunnen worden uitgevoerd; 1

6 - in het meerjarenprogramma moet sprake zijn van een zeker evenwicht in de gekozen beleidsvelden; - het onderwerp vormt niet al object van onderzoek van bijvoorbeeld het college of de raad zelf. Wat betreft de algemene planning merken wij op dat wij ruimte willen houden voor actuele onderzoeken en/of verzoeken vanuit de raad om actueel onderzoek. De ervaring leert dat wij twee onderzoeken per jaar kunnen plannen, om in onze planning te kunnen schuiven als dat nodig mocht zijn. 2

7 2 ONDERZOEKEN IN In dit hoofdstuk worden de onderwerpen genoemd waarnaar een vooronderzoek zal worden gedaan. Dat betekent dat een nadere afbakening volgt of mogelijk wordt afgezien van een diepgaander vervolgonderzoek. Ook is het denkbaar dat de rekenkamer ingaat op verzoeken vanuit de gemeenteraad die in de loop van het jaar ontstaan. De onderwerpsuggesties die zijn afgevallen worden toegevoegd aan de groslijst van de Rekenkamer en zullen voor het onderzoeksplan in samenhang met eventuele nieuwe onderwerpen - opnieuw worden bekeken. 2.1 ONDERZOEKSPLAN Bij de keuze van onderzoeksonderwerpen gaat de rekenkamer als volgt te werk. Eerst worden suggesties verzameld en op de longlist geplaatst. Vervolgens wordt een nadere selectie gemaakt: de short list. De onderwerpen op de shortlist zijn besproken met de begeleidingscommissie van de Rekenkamer. In 2016 stonden in willekeurige volgorde de volgende onderwerpen op de shortlist: 1. Stadsvisie Leeuwarden banen-plan 3. Jeugd en alcohol 4. Dorpen- en wijkenbeleid 5. Vervolgonderzoek subsidies 6. Duurzaamheidsbeleid 1. Stadsvisie Leeuwarden In 2008 is de geactualiseerde stadsvisie Leeuwarden vastgesteld: Leeuwarden, fier verder! Op weg naar een duurzame stad. Doel van de stadsvisie is het geven van richting aan de ontwikkeling van Leeuwarden. Ook in tijden van geringe economische groei is die richting van groot belang. Een stadsvisie of een samenwerkingsagenda is bedoeld voor de langere termijn. Daarmee vormt het een toetsingskader voor nieuwe investeringen of beleidsplannen. Nieuwe beleidsvoorstellen zouden navolgbaar getoetst moeten zijn aan de stadsvisie. De rekenkamer wil onderzoeken of de stadsvisie voldoende geïnternaliseerd is en een voldoende levend document is en waar de gemeente Leeuwarden staat ten opzichte van de in de stadsvisie benoemde doelen banen plan Het collegeprogramma Iedereen is Leeuwarden is gebaseerd of vijf pijlers, waaronder iedereen een kans : We willen mensen kansen bieden. Werk is onze topprioriteit. Er zijn meer banen nodig, bijvoorbeeld op het gebied van duurzaamheid, watertechnologie en agrifood. Maar ook mensen met de juiste diploma s. Daarom investeren we in onderwijskwaliteit en pakken leerachterstanden vroegtijdig aan. Ook maken we ons sterk voor een goede aansluiting tussen 3

8 onderwijs en arbeidsmarkt. En: we kiezen voor innovatie. We zetten in op minimaal 1000 nieuwe banen. Het 1000-banenplan is ook onderdeel van het armoedebeleid van de gemeente Leeuwarden, de kunst van het rondkomen. De midterm review van het collegeprogramma d.d. 8 maart 2016 rapporteert dat de inzet vanuit de gemeente heeft bijgedragen tot nieuwe werkgelegenheid en er in de eerste helft van deze collegeperiode 550 nieuwe banen zijn bijgekomen. Het college lijkt daarmee op koers te liggen. Tegelijkertijd is er zorg bij een aantal raadsfracties over de methodiek en de effectiviteit van het 1000-banenplan. De rekenkamer wil onderzoeken in hoeverre het te verwachten is dat het 1000-banenplan aan het eind van deze collegeperiode gerealiseerd is 3. Jeugd en Alcohol Het beleidsplan Preventie - en Handhavingsplan Jeugd, Alcohol, Tabak & Drugs is op 10 november 2014 door de Raad vastgesteld. Bij het beleidsplan hoort een uitvoeringsnotitie die door het college is vastgesteld, met daarin drie pijlers: preventie/educatie, regelgeving en de handhaving. Onlangs werd op initiatief van de CDA-fractie een forumbijeenkomst georganiseerd met dit thema. De rekenkamer wil nagaan in hoeverre de doelstellingen zijn gerealiseerd en hoe het landschap er anno 2016/2017 uit ziet. 4 Dorpen- en wijkenbeleid De gemeente Leeuwarden zet al jaren sterk in op haar wijken- en dorpenbeleid. Voorts is een tendens waarneembaar dat de gemeente de komende jaren steeds meer een beroep zal doen op haar burgers. Op 9 november 2015 stelde de Raad de notitie Leeuwarden en de wijken en dorpen: de ontwikkelrichting vast. Daarin wordt benoemd dat de ruimte die de gemeente Leeuwarden biedt voor plannen vanuit de samenleving en het aangaan van de samenwerking met die samenleving de kern is van het wijken- en dorpenbeleid. Uit onderzoek blijkt dat bij een krachtig wijken- en dorpenbeleid zich ook een aantal knelpunten kunnen voordoen: - te hoge verwachtingen bij leden dorps- en wijkraden - onduidelijkheid over aanspreekpunt binnen gemeente - niet voorbij de voordeur = de contactambtenaar - onduidelijkheid over bevoegdheden, taken en werkveld - ontbreken heldere visie op rol - oude grijze mannen (twijfels aan representativiteit) - weinig animo = weinig vers bloed De rekenkamer wil een evaluatie uitvoeren naar het functioneren van de dorps- en wijkraden. Hierin zal worden meegenomen hoe vanuit verschillende perspectieven (wijkraden, gemeente, bewoners) hun functioneren wordt beoordeeld. 5 Vervolgonderzoek subsidiebeleid In 2011 publiceerde de Rekenkamer de resultaten van haar onderzoek naar het subsidiebeleid van de gemeente Leeuwarden. Eén van de conclusies was dat er geen inzicht is in de effecten van de subsidieverstrekking, omdat hier niet of nauwelijks onderzoek naar wordt 4

9 gedaan en er daardoor onvoldoende informatie beschikbaar is. Of subsidies effect hebben wordt slechts incidenteel onderzocht en de vertaling van beleidsdoelen in subsidiebeschikkingen vindt onvoldoende concreet plaats. De rekenkamer heeft in haar rapportage een aantal aanbevelingen gedaan die door de Raad bij raadsbesluit op 28 november 2011 werden overgenomen. De rekenkamer wil onderzoeken in hoeverre de aanbevelingen door het college zijn uitgevoerd en in hoeverre dat heeft geleid tot verbeteren van het inzicht in de doeltreffendheid van de subsidieverstrekking. 6 Duurzaamheidsbeleid De gemeente Leeuwarden heeft als lange termijn ambitie onafhankelijk te willen zijn van fossiele brandstoffen zoals olie en aardgas. Die ambitie betekent dat de energievraag van huishoudens, bedrijven en instellingen duurzaam wordt opgewekt. Duurzame energie is naast watertechnologie en agrifood een speerpunt uit het collegeprogramma Iedereen is Leeuwarden Ljouwert is eltsenien. Leeuwarden is in 2018 Culturele Hoofdstad van Europa. Ook daar is duurzaamheid een belangrijk thema: Energy Now! is het energieproject in het bidbook. De Raad van Leeuwarden stelde in juni 2016 de Energieagenda Leeuwarden vast. In die energieagenda worden twee doelstellingen benoemd: 1. Doelstelling is in 2020 een energiebesparing in de woningbouw van 20% te realiseren ten opzichte van het energieverbruik in In de periode 2010 tot en met 2014 was er een besparing van 0,28 PJ. Van 2015 tot en met 2020 moet dan minimaal 0,33 PJ energie bespaard worden in de woningbouw. 2. We wekken in 2020 minimaal 1,41 PJ duurzame energie op. Dit is 16% van het totale energieverbruik in Leeuwarden in 2013 Uit onderzoek van de Noordelijke Rekenkamer in 2013 blijkt dat het in 2007 afgesloten energie-akkoord tussen Provincie en Rijk, zes jaar na dato slechts voor een derde was gerealiseerd. Dit werpt bij de rekenkamer de vraag op hoe realistisch het is te verwachten dat de doelstellingen in de energieagenda van Leeuwarden in 2020 behaald zullen zijn. Om de Raad zonodig de mogelijkheid te geven om tussentijds te kunnen bijsturen wil de rekenkamer niet wachten tot 2020 met het uitvoeren van een onderzoek naar het duurzaamheidsbeleid. 2.2 ONDERZOEK I.S.M. REKENKAMER(COMMISSIE)S IN DE REGIO Op dit moment wordt in Fries verband een gezamenlijk onderzoek opgestart naar de effecten van de WMO Een interessant onderwerp wat zich tevens uitstekend leent voor een benchmarktoepassing waarbij naar verschillen, overeenkomsten en effecten bij gemeenten kan worden gekeken. De rekenkamer van Leeuwarden heeft voorlopig ingestemd met deelname aan dit gezamenlijk onderzoek. 2.3 LOPEND ONDERZOEK Op dit moment voert de rekenkamer een onderzoek uit naar de digitale informatieveiligheid bij de gemeente Leeuwarden. De overheid werkt vanuit haar directe relatie met haar burgers veel met gegevens van en over deze burger. De burger mag er vanuit gaan dat de overheid de privacy aspecten van deze gegevens optimaal waarborgt. Zeker met de komst van nieuwe zorgtaken in het sociale domein heeft de gemeente een nieuwe verantwoordelijk- 5

10 heid voor de borging van nieuwe privacy gevoelige informatie gekregen, vaak in een omgeving waarin intensief met externe partners wordt samengewerkt, al of niet in een uitbestedingsrelatie. Onderzoeken bij andere gemeenten hebben aangetoond dat niet alleen de techniek (veilige website, e-dienstverleningsproducten, etc.) belangrijk is, maar dat vaak de menselijke factor de zwakke schakel is. Het werkveld informatieveiligheid bestaat uit een breed scala aan maatregelen die een gemeente kan en moet nemen. De rekenkamer onderzoekt de werking van de informatiebeveiliging in de praktijk, zowel bij de Gemeente zelf als bij externe partners die met privacy gevoelige informatie vanuit de gemeente werken. Het onderzoek zal naar verwachting in het vierde kwartaal van 2016 aan de gemeenteraad worden aangeboden. 6

11 3 OVERIGE ACTIVITEITEN 3.1 LIDMAATSCHAP NVRR De rekenkamer is lid van de Nederlandse Vereniging van Rekenkamers en Rekenkamercommissies (NVRR). De NVRR organiseert o.a. studiedagen en informatievoorziening aan de leden. De jaarcongressen van de NVRR worden door de rekenkamer jaarlijks bezocht. Begin 2010 werd de NVRR kring Noord opgericht, een noordelijk netwerk van Rekenkamer(commissie)s. Ervaringen uitwisselen en van elkaar leren is een belangrijk aspect in deze kring. De voorzitter en de secretaris zijn actief (respectievelijk als voorzitter en secretaris) betrokken bij de Kring Noord. De Kring Noord organiseert tweemaal per jaar, in het voor- en najaar, een studiebijeenkomst met wisselende thema s. 3.2 COMMUNICATIE Het aspect communicatie speelt op een aantal momenten tijdens het onderzoek: De onderwerpkeuze: de Rekenkamer benadert ieder jaar raadsfracties, het college van b. en w. en burgers om suggesties voor onderzoek aan te dragen bij de Rekenkamer; Bij de start en tijdens het onderzoek: de Rekenkamer wil transparant en toegankelijk zijn en kiest er daarom voor om op noodzakelijke momenten af te stemmen met betrokkenen; Bij de afronding van een onderzoek. Bij de publicatie van onderzoeksrapporten (zie worden persberichten verspreid om zo passend bij het onderwerp de nodige informatie over te brengen. De onderzoeksrapportages worden tevens aangeboden aan de NVRR voor publicatie op hun website. 3.3 WISSELING SAMENSTELLING In mei 2016 heeft de voorzitter van de Rekenkamer te kennen gegeven voorgedragen te zullen worden als lid van het College van de Noordelijke Rekenkamer (NRK). Dit College is de gezamenlijke rekenkamer voor de provincies Groningen, Fryslân en Drenthe. Bij de voordracht is door de selectiecommissie van de Staten aangegeven dat een combinatie van het lidmaatschap van het College van de NRK en dat van een gemeentelijke rekenkamer niet wenselijk is. De voorzitter van de rekenkamer heeft daarop zijn ontslagverzoek bij de Raad ingediend. Dientengevolge zal in september een wervingsprocedure worden gestart voor de benoeming van een nieuwe voorzitter van de rekenkamer. De huidige voorzitter blijft tot 10 oktober 2016 in functie. 7

12 4 BEGROTING Begroting 2016 De begroting (het werkbudget) van de rekenkamer bedraagt in 2016 circa BEGROTING 2016 REGULIERE ONDERZOEKSKOSTEN OVERIGE KOSTEN (REISKOSTEN, CONTRIBUTIES, OPLEIDINGEN) VERGOEDING REKENKAMER (PRESENTIEGELD EN ONDERZOEKSUREN) TOTAAL EURO EURO EURO EURO De begroting 2017 moet nog door de Raad worden vastgesteld. Om te kunnen blijven voldoen aan de opdracht van de Raad het uitvoeren van 2 à 3 onderzoeken per jaar en voor een kwalitatief goede uitvoering van haar taken acht de rekenkamer in 2017 minimaal hetzelfde budget als in 2016 noodzakelijk. Dit verzoek heeft de rekenkamer in juni 2016 aan de raad gedaan. Voorts sluit de rekenkamer niet uit om een aanvullend budgetverzoek aan de Raad te doen als definitief besloten wordt tot deelname aan een gezamenlijk onderzoek van Friese rekenkamer(commissies naar de WMO. 8