COMPUTERGESTUURDE MECHANISCHE PRODUCTIETECHNIEKEN DERDE GRAAD DERDE LEERJAAR TSO

Transcriptie

1 COMPUTERGESTUURDE MECHANISCHE PRODUCTIETECHNIEKEN DERDE GRAAD DERDE LEERJAAR TSO LEERPLAN SECUNDAIR ONDERWIJS VVKSO BRUSSEL September 2009 (vervangt leerplan D/1995/0279/058 met ingang van 1 september 2009) Vlaams Verbond van het Katholiek Secundair Onderwijs Guimardstraat 1, 1040 Brussel

2

3 Inhoud Situering van het leerplan Studierichtingsprofiel en samenhang Studierichtingsprofiel Situering van in het logisch tso-curriculum van het studiegebied Mechanica-elektriciteit Instroom en beginsituatie Factoren die de keuze voor deze studierichting kunnen beïnvloeden Persoonlijkheidsvereisten Sancties van de studies en uitstroom Profilering van tso t.o.v. Computergestuurde werktuigmachines bso Algemene doelstellingen Computergestuurde mechanische productietechnieken Algemene vorming Specifieke vorming Attitudes Algemene didactische wenken Stage Projectmatig werken Het gebruik van informatie- en communicatietechnologie (ict) De geïntegreerde proef Opvatting van de geïntegreerde proef Opdracht Inhoud Evaluatie van de geïntegreerde proef Evaluatie Procesevaluatie Productevaluatie Algemene doelstellingen, leerplandoelstellingen, leerinhouden, didactische wenken Preventie - milieu (geïntegreerd te realiseren) Planning kwaliteitsbeheersing kostprijs (geïntegreerd te realiseren) Realisaties computergestuurde mechanische verspanende productietechnieken Realisaties computergestuurde mechanische productietechnieken plaatbewerking Realisaties optimalisatie mechanisch ontwerp en realisatie Realisaties geautomatiseerd toevoersysteem Complementaire gedeelte Realisaties: computergestuurde exclusieve vormgevingstechnieken Stages de graad tso 3de leerjaar 3

4 7 Minimale materiële vereisten Algemeen Infrastructuur Algemene uitrusting Gemeenschappelijke meetgereedschappen Gemeenschappelijke gereedschappen Machines Realisaties: computergestuurde mechanische verspanende productietechnieken De school beschikt over onderstaande gereedschappen/machines in functie van de gekozen clusers 6.4, 6.5, Machines complementair gedeelte Bibliografie Nuttige adressen de graad tso - 3de leerjaar

5 Situering van het leerplan Studierichting Graad en onderwijsvorm Pedagogische vakbenamingen Administratieve vakbenaming Specifiek gedeelte Derde leerjaar derde graad tso Realisaties computergestuurde mechanische productietechnieken TV Elektromechanica/Mechanica uur/week waarvan minimum 2 uur stage. 3de graad tso - 3de leerjaar 5

6 1 Studierichtingsprofiel en samenhang 1.1 Studierichtingsprofiel De specialisatieopleiding in het derde leerjaar van de derde graad tso is een vervolgopleiding aansluitend op de studierichting Mechanische vormgevingstechnieken tso en richt zich vooral naar jongeren met een ruime belangstelling voor het realiseren van een gespecialiseerde opdracht met computergestuurde werktuigmachines. Dit houdt in: Verantwoordelijkheid kunnen opnemen voor het eigen werk en de startkwalificatie verwerven om het beroep: gekwalificeerd technicus en machinesteller van computergestuurde werktuigmachines; programmeur van computergestuurde werktuigmachines; werkvoorbereider; technisch tekenaar met CAD-apparatuur; kwaliteitsbewaker; in een mechanisch constructiebedrijf te kunnen uitoefenen. Een basisvoorwaarde om later in het beroepsleven te slagen, is de aanwezigheid of de capaciteit om technologisch en praktisch inzicht te verwerven in de technologie van toepassing bij de verschillende gespecialiseerde teken-, voorbereidingstechnieken, computergestuurde werktuigmachines en kwaliteitscontroles. Alle doelstellingen en inhouden worden derhalve op een zeer toegepaste maar technologisch onderbouwde manier aangebracht. Voldoende competenties verwerven om zich te kunnen vervolmaken via vervolgopleidingen in het volwassenenonderwijs en talrijke bedrijfsopleidingen waarbij heel wat certificaten kunnen worden behaald. 6 3de graad tso - 3de leerjaar

7 1.2 Situering van in het logisch tso-curriculum van het studiegebied Mechanica-elektriciteit Tweede graad 1ste en 2de leerjaar Derde graad 1ste en 2de leerjaar Derde graad 3de leerjaar Autotechnieken Toegepaste autotechnieken Mechanische vormgevingstechnieken Computergestuurde mechanische productietechnieken Mechanica constructie- en planningstechnieken Mechanische technieken Koel- en warmtechnieken Industriële koeltechnieken Industriële warmtetechnieken Kunststoftechnieken Kunststofvormgevingstechnieken Orthopedie technieken Orthopedische instrumenten Vliegtuigtechnieken Vliegtuigtechnieken Podiumtechnieken Elektrische Installatietechnieken Stuur- en beveiligingstechnieken Elektrotechnieken Telecommunicatie Industriële ICT Audio-, Video-, en teletechnieken Industriële computertechnieken Elektronische installatietechnieken Industriële elektronicatechnieken Industriële wetenschappen Industriële wetenschappen Elektromechanica Elektromechanica Industriële onderhoudstechnieken Elektriciteit-elektronica Elektriciteit-elektronica Regeltechnieken 3de graad tso - 3de leerjaar 7

8 1.3 Instroom en beginsituatie Zoals hierboven reeds vermeld, is de logische vooropleiding de studierichting Mechanische vormgevingstechnieken tso. De leerlingen komen dan ook uit deze studierichting. Het merendeel van de leerlingen kwam dus al in min of meerdere mate in contact met theoretische en praktische kennis en vaardigheden die nodig zijn bij het vervaardigen van mechanische constructies. De studierichting bouwt vooral verder op de inzichten, vaardigheden en attitudes verworven in de derde graad tso Mechanische vormgevingstechnieken. Instromende leerlingen dienen in het bezit te zijn van een diploma secundair onderwijs, ze hebben derhalve de facto de eindtermen voor het secundair onderwijs behaald. Dit gegeven werpt een ander licht op de benadering van de na te streven competenties. 1.4 Factoren die de keuze voor deze studierichting kunnen beïnvloeden Bepaalde lichamelijke en fysische gebreken kunnen een belemmerende factor zijn voor het uitoefenen van één of meerdere beroepen waarop deze studierichting voorbereidt. Een gepaste oriëntering en begeleiding is dan ook ten zeerste aangewezen, enerzijds omdat ze invloed hebben op de slaagkansen van de leerlingen en anderzijds omdat ze de uitoefening van heel wat beroepen bemoeilijken. In heel wat beroepen waarop deze studierichting voorbereidt gelden bepaalde beroepsdrempels. lichamelijke letsels en aandoeningen die de normale fysieke inspanning eigen aan de diverse beroepen beletten of bemoeilijken; handicaps die het normaal motorisch functioneren eigen aan het uitoefenen van het beroep bemoeilijken. 1.5 Persoonlijkheidsvereisten Vele beroepen stellen ook heel wat eisen op persoonlijkheidsvlak. Leerlingen van de studierichting Mechanische vormgevingstechnieken tso bezitten deze reeds in bepaalde mate of geven in ieder geval blijk dat ze deze willen ontwikkelen: interesse voor één of meerdere aansluitende beroepen; blijk geven van voldoende verantwoordelijkheidszin; voldoende flexibel zijn en bereid zijn in diverse omstandigheden te functioneren; aandacht hebben voor aspecten die het welzijn op het werk bevorderen; uitvoeringsgericht kunnen communiceren; bereid zijn zich aan te passen aan de arbeidsomstandigheden. 1.6 Sancties van de studies en uitstroom Het profiel van de studierichting focust op een gespecialiseerde vorming voor bedienaar van computergestuurde werktuigmachines, tekenaar, productieplanner, leidinggevende functie en kwaliteitscontroleur in een mechanisch constructiebedrijf. Door het volgen van de studierichting kan de afgestudeerde heel wat functies uitoefenen binnen een mechanisch constructiebedrijf. De mogelijkheid om bijkomende certificaten te behalen ligt ook in het verlengde van deze opleiding. 8 3de graad tso - 3de leerjaar

9 1.7 Profilering van tso t.o.v. Computergestuurde werktuigmachines bso Voor de twee studierichtingen wordt de eigenheid verduidelijkt. Dit gebeurt enerzijds door een omschrijving te geven van het te bestuderen studieobject en anderzijds door een schematische voorstelling dat het aandeel weergeeft van de theoretische en de praktische vormingscomponenten in het geheel van de opleiding. Studierichting Eigenheid studieobject Schematische voorstelling vormingscomponenten Computergestuurde mechanische productietechnieken 3de graad tso 3de leerjaar De studie van een uit te voeren project Communiceren om het concept van computergestuurde mechanische productietechnieken te begrijpen en de uitvoering voor te bereiden. Om de gevraagde kwaliteitscriteria te bereiken de noodzakelijke uitvoeringsrichtlijnen formuleren. De uitvoering voorbereiden, opvolgen en bijsturen. uitvoeren 50% concept 50% Het uitvoeren van een project Communiceren om gespecialiseerde werkzaamheden te kunnen uitvoeren. Computergestuurde werktuigmachines 3de graad bso 3de leerjaar De conceptuele kenmerken van het concept begrijpen en voorzieningen treffen om de uitvoering ervan mogelijk te maken. Onder leiding de gespecialiseerde werkzaamheden uitvoeren volgens opgelegde kwaliteitscriteria. uitvoere n 75% concept 25% 3de graad tso - 3de leerjaar 9

10 2 Algemene doelstellingen De studierichting heeft een tweevoudige doelstelling: De startkwalificatie te verwerven om het beroep van bedienaar van gespecialiseerde computergestuurde werktuigmachines, mechanische constructietekenaar, werkvoorbereider, kwaliteistcontroleur en een leidinggevende functie in een team te kunnen uitoefenen. Dit houdt in dat hij/zij verantwoordelijkheid kan opnemen voor het eigen werk en na een korte in servicetraining in een constructiebedrijf of aanverwante, productiewerkzaamheden kan uitvoeren. Voldoende competenties verwerven om zich te kunnen vervolmaken via vervolgopleidingen in het volwassenenonderwijs en talrijke bedrijfsopleidingen waarbij heel wat certificaten kunnen worden behaald. 2.1 Algemene vorming In de basisvorming van wordt de totale persoonlijkheid gevormd. In het specifiek deel van de studierichting wordt er vanuit het te realiseren profiel ook aan algemene vormingscompetenties gewerkt Communiceren in het Nederlands, het Frans en het Engels De leerlingen van het 3de leerjaar derde graad tso hebben een specifiek technisch communicatiemiddel zoals schetsen, technisch tekeningen en schema s. Naast het maatschappelijk functioneren (de weg vragen, een gids raadplegen ) wordt in de opleiding Computergestuurde mechanische productietechnieken ook aandacht besteed aan andere vormen van communicatie (literair, beschouwend ). Het functioneel in de Nederlandse taal vlot communiceren in het kader van een beroepsopdracht (een verslag maken en presenteren, rapporteren, een artikel lezen ) In de tweede taal een eenvoudige technische conversatie voeren en technische handleidingen begrijpend lezen. In een derde taal enkele technische handleidingen begrijpend lezen en interpreteren; Rond bovenstaande competenties wordt voornamelijk gewerkt in het kader van opdrachten die verband houden met de meer technische vorming van de leerlingen, zoals in het kader van een experiment, een technischwetenschappelijk project, een praktische realisatie, een werkvergadering, een maatschappelijk debat Een eigen mening vormen en verwoorden op basis van argumenten, luisteren naar de mening van anderen en eventueel de eigen mening herzien De leerling leert om zich een eigen en op argumenten gesteunde mening te vormen. Dit is belangrijk voor zijn algemeen maatschappelijk en zijn werkgericht functioneren. In het specifiek gedeelte van overlegt hij in team om tot een gemeenschappelijke visie te komen, past hij deze gemeenschappelijke visie toe in zijn concrete werksituatie en staat hij voortdurend open voor de mening van anderen. 10 3de graad tso - 3de leerjaar

11 De gemotiveerde verantwoording van een productiemethode, herstellingswerkzaamheden,... Het in team uitwerken van theoretische en praktische projecten en realisaties. De uitwerking al of niet in teamverband van de geïntegreerde proef Op een verantwoorde manier keuzes maken. In de opleiding maakt de leerling In het specifieke deel tal van verantwoorde keuzes, zoals: de keuze van een geschikte werkwijze in het kader van een wetenschappelijke, technische onderzoeksvraag; een keuze uit de verschillende constructiemogelijkheden bij het ontwerpen en tekenen van een constructietekening; de keuze en benadering van een onderwerp voor de geïntegreerde proef; een verantwoorde technische bewerking-, productieproces kiezen bij de voorbereiding (tekenen, graad, nauwkeurigheid van afwerking) en de realisatie van de praktische uitvoering. 2.2 Specifieke vorming VERPLICHT GEDEELTE 6.1 Preventie - milieu 6.2 Planning kwaliteitsbeheersing - kostprijs 6.3 Realisaties: computergestuurde mechanische verspanende productietechnieken 6.8 Stages KEUZEGEDEELTE De school kiest verplicht voor één van de clusters 6.4, 6.5, Realisaties: computergestuurde mechanische productietechnieken plaatbewerking 6.5 Realisaties: optimalisatie mechanisch ontwerp en realisatie 6.6 Realisaties: geautomatiseerd toevoersysteem Het complementair gedeelte Realisaties: computergestuurde exclusieve vormgevingstechnieken ALGEMENE DOELSTELLINGEN Preventie Milieu (6.1 geïntegreerd te realiseren) De leerling kan de geldende veiligheidregels opzoeken; 3de graad tso - 3de leerjaar 11

12 deze consequent toepassen; in respect voor de leefomgeving op een ecologisch verantwoorde wijze de werkzaamheden uitvoeren. Planning kwaliteitsbeheersing kostprijs (6.2 geïntegreerd te realiseren) Binnen een afgesproken opdracht: zich verantwoorden door te plannen en te rapporteren; economisch en kostprijsbewust werken. zelfstandig de uitgevoerde taken kritisch beoordelen op een volledige, correcte, kwalitatieve uitvoering inzichten verwerven van de klassieke meettoestellen en opstellingen alsook in de 3D-meetmethoden en opstellingen; de geproduceerde constructieonderdelen opmeten en toetsen aan de vooropgestelde kwaliteitseisen en de tekorten interpreteren en rapporteren om zo het productieproces bij te sturen. Realisaties computergestuurde mechanische verspanende productietechnieken (6.3) De leerling verwerft: de competentie om constructietekeningen te tekenen en te lezen - interpreteren dit om de communicatie tussen de ontwerper en de uitvoerder te verzekeren en deze te linken aan het productieproces (cad-cam); de competentie om een werkvoorbereiding op te maken; de competentie om werkstukken en gereedschappen op te spannen en de computergestuurde werktuigmachine in te stellen en te bedienen; de competentie om op een passende wijze tijdens de uitvoering in te grijpen teneinde het cncproductieproces bij te sturen; de competentie om constructieonderdelen op te meten en de meetwaarden te toetsen aan de vooraf opgestelde kwaliteitseisen teneinde het productieproces bij te sturen. Realisaties computergestuurde mechanische productietechnieken plaatbewerking (6.4) De leerling verwerft: inzichten in de werking van computergestuurde plaatbewerkingsmachines; de competentie om tekeningen te maken, te lezen en te interpreteren met het oog op een cnc-productie; inzichten in plannen en door het opstellen van een werkvoorbereiding voor een cnc-productie; inzichten in de verschillende parameters die een computergestuurd productieproces beïnvloeden bij het praktisch uitvoeren; de competentie om werkstukken en gereedschappen op te spannen en de computergestuurde werktuigmachine in te stellen en te bedienen; de competentie om tijdens de uitvoering in te grijpen om het productieproces bij te sturen. Realisaties optimalisatie mechanisch ontwerp en realisatie (6.5) De leerling verwerft de competentie om: mechanische constructieonderdelen op te meten, een werktekening te maken en te realiseren. het gebruik van een CAD-CAM pakket optimaliseren. Specifieke documenten (bestelbon, meetrapport ) inherent aan het productieproces opstellen en toelichten. 12 3de graad tso - 3de leerjaar

13 Realisaties geautomatiseerd toevoersysteem (6.6) De leerling kan, alleen of in teamverband, binnen een welomschreven opdracht: de verschillende onderdelen van een geautomatiseerd toevoersysteem toelichten en volgens de voorschriften van de constructeur monteren en aansluiten; manipulatoren robot volgens voorschriften instellen; bij het vaststellen van een storing aan een geautomatiseerd toevoersysteem deze rapporteren en volgens de door de constructeur vastgelegde onderhoudsprocedure een passende herstelling zelfstandig uitvoeren. Realisaties: computergestuurde exclusieve vormgevingstechnieken (6.7) De leerling maakt kennis met de verschillende facetten van exclusieve vormgevingstechnieken zoals het lasersnijden, het instellen van een lasrobot: de parameters inherent aan realisatiemethode technisch-technologisch toelichten en een werkvoorbereiding uitwerken; volgens opgelegde criteria zelfstandig opdrachten realiseren, controles uitvoeren, resultaten en/of tekorten rapporteren en hieruit passende conclusies trekken teneinde het vormgevingsproces op een adequate wijze te bedienen en het productieproces bij te sturen. Stage (6.8) In een constructiebedrijf kennismaken met de bedrijfscultuur, afspraken maken en naleven en werkzaamheden in team uitvoeren. 2.3 Attitudes Het is enorm belangrijk om attitudes bewust en expliciet op diverse momenten na te streven. Attitudes die bijzondere aandacht verdienen zijn: erop gericht zijn om volgens afgesproken regels en afspraken binnen de vooropgestelde tijd en ondanks moeilijkheden, toch willen verder werken om zo een opgedragen taak kwaliteitsvol en kostprijsbewust te voltooien; om zich aan te passen aan wijzigende omstandigheden (andere materialen, andere gereedschappen, nieuwe opdrachten, nieuwe technologieën, ) en probleemsituaties door de bereidheid om informatie te raadplegen en op te zoeken om probleemoplossend te handelen; om in team te willen functioneren, met het oog op tevredenheid van zichzelf en van anderen door het zich kunnen inleven in de situatie, cultuur en de filosofische overtuiging waarin de teamleden leven, er begrip voor opbrengen en er tactvol mee kunnen omgaan; om zijn uitgevoerde taken op een volledige correcte, kwalitatieve uitvoering kritisch te beoordelen dit met het oog op een algemene tevredenheid van zichzelf, zijn directe overste en de gebruiker/klant om vlot in de eigen taal functioneel en op correcte wijze te communiceren met het oog op: het zich verantwoorden ten opzichte van zijn directe overste of gebruiker/klant van het gepresteerde; de samenwerking in teamverband te bevorderen door het correct en duidelijk verwoorden van de te maken afspraken voorkomt tal van misverstanden en overbodige discussies bij het uitvoeren van eenopdracht; het actief deelnemen aan een maatschappelijk debat om zijn eigen besluitvaste mening te vormen en te uiten om zo uit zijn isolement te treden en de angst te overwinnen om iets te vragen of te bereiken; om in de eigen beroepscontext tal van documenten correct in te vullen, een verslaggeving, rapportering te maken van eigen beroepsactiviteiten en duidelijke conclusie formuleren. 3de graad tso - 3de leerjaar 13

14 de bereidheid om actief mee te werken aan het veiligheidsbeleid, de voorschriften op het vlak van gezondheid, hygiëne en ergonomie naleven, de collectieve veiligheidsvoorzieningen treffen, persoonlijke beschermingsmiddelen gebruiken bij het uitvoeren van een opdracht en dit om zijn eigen veiligheid, deze van zijn teamgenoten en de gebruikers te garanderen; de bereidheid om actief mee te werken aan het milieubeleidsplan en de milieuvoorschriften correct toepassen om zo bij te dragen tot een milieuvriendelijke leefwereld; Al deze attitudes terzelfder tijd nastreven is uiteraard onmogelijk. Het is daarom aangewezen om in functie van de opdracht telkens één of enkele attitudes expliciet te benadrukken. 3 Algemene didactische wenken 3.1 Stage We willen hier het belang van de bedrijfsstages voor de leerlingen benadrukken. Het geeft hen de kans om in gespecialiseerde domeinen de "werkrealiteit" te beleven, niet alleen op technologisch maar ook op administratief en sociaal vlak. Om het bedrijfs- en realiteitsgerichte karakter van de opleiding te ondersteunen is dergelijke stage onontbeerlijk. De leraren moeten de leerlingen op de stageplaatsen opvolgen. Deze regelmatige contacten bevorderen de samenwerking tussen scholen en bedrijven en zal er toe bijdragen dat de stage voor de leerling zinvol verloopt. 3.2 Projectmatig werken Projectmatig werken volgens het technologisch proces Tijdens de lessen streeft men vooral naar projectwerking, waarbij de leerlingen individueel aan het werk gesteld worden. Dit laat de leerkracht toe de moeilijkheidsgraad aan te passen naar de leerling toe (binnenklasdifferentiatie). Binnen de context van dit leerplan wordt onder een project verstaan, een praktische realisatie waarin zowel cognitieve als meer uitvoeringsgerichte doelstellingen zinspelend op elkaar aan bod komen. Elk project verloopt volgens het technologisch proces waardoor de leerlingen regelmatig zichzelf en hun realisaties dienen te evalueren. 14 3de graad tso - 3de leerjaar

15 Opdrachtbeschrijving vanuit een reële behoefte en formuleren van de eisen Opdoen van de relevante voorkennis en verzamelen van de nodige gegevens bijsturen evaluatie OK Voorbereiding, planning en organisatie evaluatie bijsturen OK Uitvoeren, realiseren bijsturen evaluatie bijsturen OK Einde project De keuze van projecten De grootste uitdaging is het kiezen van geschikte projecten in een logisch en pedagogisch verantwoord continuum, die ook nog binnen de gestelde tijd- en plaatsruimte en met de ter beschikking gestelde middelen kunnen worden gerealiseerd. Belangrijke richtlijnen hierbij zijn: De projecten dienen om de leerplandoelstellingen te realiseren. De projecten zijn zinvol, vermijd in ieder geval opdrachten waar enkel de vaardigheid op zich centraal staat. Elk project schenkt aandacht aan het technologisch proces. Elk project vertrekt steeds vanuit een voorbereiding en planning. De moeilijkheidsgraad van de projecten neemt geleidelijk toe. 3de graad tso - 3de leerjaar 15

16 Elk nieuw project refereert enerzijds naar kennis en vaardigheden uit vorige projecten maar biedt anderzijds ook telkens iets nieuws aan. Breng voldoende verscheidenheid in. Beperk de projecten in de tijd Een dossier van projecten Omwille van deze didactische aanpak kan de leerling, volgens het profiel van de studierichting, een dossier van (deel)projecten bijhouden en aanvullen. Dit biedt heel wat voordelen: gans de leerstof kan erin worden gebundeld, het kan het persoonlijk werk van de leerling bevatten en het kan aangeven hoe de leerling heeft gepresteerd en hoe hij werd geëvalueerd. Mogelijke dossierinhouden: een omschrijving van de opdrachten en de gestelde kwaliteitseisen; verwijzingen naar informatiebronnen zoals brochures, handboeken, technische fiches, cd-rom s en websites; verwerkingsdocumenten in verband met de voorkennis zoals samenvattingen, geformuleerde oplossingen en verantwoording van gemaakte keuzen; tussentijdse opdrachten en toetsen; documenten in verband met de voorbereiding; documenten in verband met evaluatie en rapportering; foto s van de realisatie Hoe vertalen in een jaarplan Wanneer alle projecten afgewerkt zijn dienen alle leerplandoelstellingen één of meerdere malen aan bod te zijn gekomen. Om het overzicht te behouden worden de leerplandoelstellingen het best opgelijst, wordt bijgehouden in welke projecten ze aan bod komen, welke diepgang er wordt gevraagd en bereikt, welke evaluatiemethoden er worden gehanteerd, welke elementen van belang zijn voor bijsturing, welke punten in een volgend project extra aandacht vragen. Dit overzicht vervult tevens de rol van jaarplan Randvoorwaarden Hieronder worden enkele essentiële voorwaarden die deze leerplanvisie ondersteunen opgesomd: Deze visie vraagt een zorgvuldige keuze en opbouw van de diverse (deel)projecten. De meest geschikte opbouw van de leerstofonderdelen wordt bestudeerd en door het lerarenteam gedragen. Alle actoren dienen deze vormingsvisie te steunen en blijvend te stimuleren. Een krachtige leeromgeving met aangepaste infrastructuur en voldoende ruimte om aan projecten te werken. Een werkplaatsklas is hiervoor zeer geschikt. Een werkplaats met in de nabijheid een klas waar regelmatig ondersteunende theorie kan worden gegeven uiteraard ook. De leerkrachten coachen en inspireren hun leerlingen om eigenhandig hun opleiding te sturen. Polyvalente en gedreven leerkrachten die niet de inhoud maar de leerling centraal plaatsen. Aangepaste leermiddelen en evaluatie-instrumenten moeten worden ontwikkeld. Beperkte klasgroepen om via differentiatie recht te doen aan elke individuele leerling. 16 3de graad tso - 3de leerjaar

17 3.3 Het gebruik van informatie- en communicatietechnologie (ict) Het is evident dat van de mogelijkheden die de computer, op het didactisch vlak, biedt, optimaal gebruik moet worden gemaakt. Er dient opgemerkt dat de programma s die men gebruikt dermate gebruiksvriendelijk zijn dat de klemtoon ligt op de te verwerven leerplandoelstellingen en zeker niet op de beheersing van één of ander softwarepakket. 4 De geïntegreerde proef Voor de concretisering van de geïntegreerde proef verwijzen we naar: De omzendbrief SO 64 van 25 juni 1999 punt 8 Evaluatie en bekrachtiging van de studies. Het algemeen kader in verband met de geïntegreerde proef van het VVKSO, te raadplegen via de website Een algemeen model voor de geïntegreerde proef voor deze en andere studierichtingen, te downloaden (in PDF-formaat) via de website Opvatting van de geïntegreerde proef De geïntegreerde proef wordt opgevat als één (of meerdere) realiteitsgebonden project(en) rond de realisatie van een geautomatiseerde installatie hetzij een industriële machinesturing of een regeltechnische installatie. Bij kleine, relatief eenvoudige projecten kan de proef als een individuele opdracht worden opgevat. Bij grotere, meer complexe projecten kan de proef een groepsopdracht zijn. De belangrijkste theoretisch-technische en praktische vormingscomponenten uit het studierichtingprofiel komen aan bod. Waar mogelijk worden ook componenten uit de algemene vorming bij de proef betrokken. Opdracht(en) die tijdens de stage worden gerealiseerd vormen uiteraard een meerwaarde. 4.2 Opdracht De opdracht moet alle aspecten bevatten die in de visie op de studierichting werden opgenomen: conceptuele aspecten, voorbereidende en uitvoeringsgerichte aspecten en aspecten in verband met de kwaliteit. De concrete opdracht dient in hoofdzaak uit de volgende componenten te bestaan: Het samenstellen en bijhouden van een dossier. De praktische realisatie van een installatie of een gedeelte daarvan. De mondelinge toelichting van de realisatie, in een kort tijdsbestek, via een presentatie. 4.3 Inhoud Inhoud van de realisatie Zowel een nieuwe, een variante op een bestaande als een nieuwe implementatie van een oude geautomatiseerde of regeltechnische installatie kan het onderwerp van de geïntegreerde proef zijn. Het kan gaan om een eenvoudige machine, een proces of een systeem. 3de graad tso - 3de leerjaar 17

18 4.3.2 Inhoud van het dossier Een dossier kan de volgende elementen bevatten: Een omschrijving van de opdracht met de vooropgestelde kwaliteitseisen. Tekeningen en schema s van het voorontwerp. Uitgewerkte uitvoeringsschema s, dimensionering van de installatie, materiaallijst, prijsaanvragen, berekening van de kostprijs, gereedschappen, uitvoeringstechnieken Naslagdocumenten van de planning en organisatie, de werkvolgorde en veiligheidsaspecten Documenten rond de opvolging: logboek, tussentijdse evaluaties, adviezen, bijsturingen, kwaliteitscontrole. Stagedocumenten indien er een verband bestaat tussen de geïntegreerde proef en een eventuele stage. Elementen ter ondersteuning van de toelichting: foto s, dia s, pc-presentaties. 4.4 Evaluatie van de geïntegreerde proef In de loop van het schooljaar gebeuren tussentijdse evaluaties waarvan minstens één met de jury. Dergelijke evaluaties kunnen leiden tot adviezen en bijsturing. De eindevaluatie op het einde van het schooljaar mag niet beperkt worden tot een productevaluatie van het dossier, de praktische realisatie en de presentatie. Zij moet gebaseerd zijn op het volledige proces en rekening houden met de hoofddoelstellingen van de studierichting. Daarbij zullen de volgende hoofdaspecten aan bod komen: Het concept. De voorbereiding van de uitvoering, het inzichtelijk handelen bij de uitvoering zelf. De kwaliteitscontrole. 5 Evaluatie De evaluatie is geen doel op zich en maar dient om leerlingen te oriënteren, hen vooruit te helpen en het leerproces te sturen, niet om hen terecht te wijzen. Evaluatiemomenten zijn meer leermomenten dan beoordelingsmomenten. Evalueren is meestal geen afzonderlijke activiteit meer maar wordt sterk geïntegreerd in het leerproces. De geloofwaardigheid en het succes van onderwijsvernieuwingen zoals geïntegreerd en projectmatig werken neemt toe indien leerlingen ervaren dat de evaluatie op een aangepaste wijze verloopt, zij passen hun leergedrag aan. In de eerste plaats stellen we dat permanente- en zelfevaluatie sterk aangewezen zijn bij de geïntegreerde en projectmatige aanpak bij de realisatie van dit leerplan. Om de leerlingen toe te laten zichzelf en hun leerproces te evalueren is het uiteraard belangrijk dat de evaluatiecriteria goed begrepen en bekend zijn. Evaluatiemomenten waarbij men gebruik maakt van meer klassieke evaluatiemiddelen zijn echter nog steeds verantwoord binnen deze benadering, maar ook dan dienen de evaluatiecriteria en elementen op voorhand bij de leerlingen gekend te zijn. De prestaties van de leerlingen dienen globaal gewaardeerd te worden en vanuit de meest diverse standpunten benaderd. Er dient op een evenwichtige wijze rekening gehouden te worden met zowel het proces als het product. Bij de evaluatie worden de volgende aspecten in een verantwoord evenwicht in rekening gebracht, in overeenstemming met het profiel van de studierichting: 18 3de graad tso - 3de leerjaar

19 Cognitieve aspecten: kennen, begrijpen, inzien, toepassen Psychomotorische aspecten (vaardigheden): nadoen, beheersen, oog-hand-coördinatie, ritme, snelheid nauwkeurigheid Attitudes: doorzetting, efficiëntie, sociale gerichtheid 5.1 Procesevaluatie De procesevaluatie kan gebeuren: Aan de hand van een opvolging van de door de leerling geleverde prestaties waarin de neerslag (verwerking, reflectie en kritiek) ligt van het verwerkingsproces. Door een regelmatige individuele begeleiding van de leerling die moet leiden naar zelfevaluatie waardoor de leerling zijn eigen handelen kan bijsturen om tot kwaliteitsverbetering te komen. Langsheen de verschillende opeenvolgende oefeningen en opdrachten waaraan het inzicht en de persoonlijke vorming van de leerling kan getoetst worden. Enkele indicaties in verband met procesevaluatie: Gaat de leerling logische, gestructureerd en zorgvuldig te werk? Ontwikkelt de leerling zelfredzaamheid en groeit hij/zij naar meer zelfstandigheid? Maakt de leerling efficiënt gebruik van de ter beschikking gestelde gereedschappen en leermiddelen? Voert de leerling een opdracht volgens voorschrift uit? Voert de leerling spontaan controleberekeningen uit? Reflecteert de leerling na het uitvoeren van opdracht? 5.2 Productevaluatie De productevaluatie kan gebeuren: In de vorm van rechtstreekse communicatie: individuele gesprekken, groepsbesprekingen en overleg. Als onrechtstreekse communicatie: bespreking van het werk van de leerling, onderlinge vergelijkingen en tegenstellingen. Enkele indicaties in verband met productevaluatie: Is een tekening conform de normen? Is het resultaat van een berekening correct? Voldoet de uitvoering van een installatie aan de vooropgestelde eisen? Verslagen De leerlingen moeten de meetresultaten uit de meetoefeningen correct kunnen weergeven en verwerken in een gestructureerd verslag en er de gepaste interpretatie kunnen aan geven. Ook hier is het aangewezen om een duidelijk vooropgesteld stramien te hanteren. Deze evaluatie mag zich niet beperken tot dit verslag, maar dient ook de activiteiten van de leerlingen tijdens de meetsessies in rekening te brengen (persoonlijke inzet, zin voor zelfstandigheid en nauwkeurigheid, aandacht voor veiligheid, kritische ingesteldheid, bereidheid tot teamwork...). 3de graad tso - 3de leerjaar 19

20 Mondelinge overhoring Tijdens het aanbrengen van de leerstof kan men regelmatig duidelijk geformuleerde en doelgerichte vragen stellen. Uit de antwoorden van de leerlingen kunnen aandacht, inzet, inzicht en het begrijpen van de leerstof worden afgeleid. Overhoringen Regelmatige schriftelijke overhoringen kunnen noodzakelijk zijn. Een aantal vormen kunnen hierbij worden gebruikt: Korte, eventueel onaangekondigde overhoringen op het einde van een les of bij het begin van de volgende les, over enkele hoofdelementen van de beperkte leerstof. Aangekondigde, summatieve overhoringen waarbij alle elementen van een reeks lessen aan bod komen en waaruit ook moet blijken of de leerlingen de opgaven in hun juiste context kunnen plaatsen. Toetsen en examens Hiermee evalueert men of de leerlingen in staat zijn grotere pakketten leerstof te assimileren en ook dan de opgaven juist kunnen situeren in dit groter geheel. Leerplannen van het VVKSO zijn het werk van leerplancommissies, waarin begeleiders, leraren en eventueel externe deskundigen samenwerken. Op het voorliggende leerplan kunt u als leraar ook reageren en uw opmerkingen, zowel positief als negatief, aan de leerplancommissie meedelen via (leerplannen@vsko.be) of per brief (Dienst Leerplannen VVKSO, Guimardstraat 1, 1040 Brussel). Vergeet niet te vermelden over welk leerplan u schrijft: vak, studierichting, graad, nummer. In beide gevallen zal de Dienst Leerplannen zo snel mogelijk op uw schrijven reageren. 20 3de graad tso - 3de leerjaar

21 6 Algemene doelstellingen, leerplandoelstellingen, leerinhouden, didactische wenken 6.1 Preventie - milieu 1 (geïntegreerd te realiseren) ALGEMENE DOELSTELLINGEN De leerling kan de geldende veiligheidregels opzoeken; deze consequent toepassen; in respect voor de leefomgeving op een ecologisch verantwoorde wijze de werkzaamheden uitvoeren. LEERPLANDOELSTELLINGEN 1 De wijze waarop in een bedrijf de diverse preventie- en veiligheidsaspecten toegepast worden met eigen woorden toelichten. 2 De voorschriften in verband met de basisveiligheid naleven. 3 Gevaarlijke situaties herkennen, melden en volgens de verstrekte voorschriften in verband met de basisveiligheden en de richtlijnen handelen. LEERINHOUDEN Organisatie van de preventiediensten Preventieadviseur Veiligheidsfilosofie Preventie- en welzijnsaspecten op vlak van Voorkomingbeleid Hygiëne en gezondheid Pyscho-sociaal Pesten en seksuele intimiteiten Interne en externe diensten Comité voor preventie en welzijn op het werk Veiligheidssignalisatie pictogrammen Machine-instructiekaarten Veiligheidsinstructiekaarten Productfiche Procedures Evacuatie bij brand Bij ernstige ongevallen rampen Eigen aan de opdracht en de locatie Aandachtspunten Struikelen, uitglijden en vallen Gereedschappen en machines Gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen (pbm) 1 Leerlingen die niet in het bezit zijn van een VCA-B attest kunnen het VCA-B attest in de loop van het studiejaar te behalen. 3de graad tso - 3de leerjaar 21

22 Elektrisch 4 De elementaire voorzieningen van een ehbokit op een verantwoorde wijze kunnen toepassen. 5 De in lichamelijke opvoeding aangeleerde technieken om op een ergonomische verantwoorde wijze werkzaamheden uit te voeren, toepassen. 6 De wijze waarop in een bedrijf de diverse preventie- en milieuaspecten toegepast worden met eigen woorden toelichten. 7 De verstrekte richtlijnen op het vlak van milieu naleven. 8 Producten en materialen volgens afspraak en voorschriften verhandelen, bewerken, verwerken, sorteren en opslaan. Elektrocutiegevaar Kortsluiting Overbelasting Brandgevaar Gevaarlijke producten Extreme temperatuursomstandigheden Stoom Negatieve temperaturen Tillen, dragen van lasten Procedures en afspraken bij het hijsen van lasten Houding aan de werkpost Organisatie van de milieudienst Milieucoördinator Milieufilosofie Milieuvoorschriften Afvalvoorkoming en verwerking Reinigings- en poetsproducten Lawaaihinder Kenmerken van producten en materialen Verhandelen, bewerken, verwerken Sorteren Opslag Oliën Koelmiddelen: DIDACTISCHE WENKEN Wijs op de overeenkomsten tussen de in de school na te leven afspraken en deze die in het bedrijfsleven gelden. Bij de doelstelling over de persoonlijke veiligheidsvoorschriften verwijzen sommige leerinhouden naar het al of niet behaald VCA B-attest. Vermits heel wat van onze leerlingen tewerkgesteld worden in (onder)aannemingsbedrijven waar dergelijk VCA-certificering verplicht is, is het zinvol om de leerlingen die niet in het bezit ervan zijn aan te sporen om het alsnog te behalen. Leerlingen die nog niet in het bezit zijn van het VCA-attest kunnen via begeleid zelfstandig leren de nodige kennis verwerven. 22 3de graad tso - 3de leerjaar

23 Besteed bijzondere aandacht aan voorschriften in verband met preventie, persoonlijke en collectieve beschermingsmiddelen, hygiëne en milieu. Let er op dat elke leerling alvorens aan het werk te gaan aan een machine voldoende geïnstrueerd is over het werken ermee en de gevaren die ermee gepaard gaan. Zie toe op het noteren ervan in de agenda. Heb oog voor eventuele afwezigen. Verwijs naar de impact op het milieu bij de winning, productie, verwerking, gebruik en verwerking na gebruik van materialen. 6.2 Planning kwaliteitsbeheersing kostprijs (geïntegreerd te realiseren) ALGEMENE DOELSTELLINGEN Binnen een afgesproken opdracht: zich verantwoorden door te plannen en te rapporteren; economisch en kostprijsbewust werken. zelfstandig de uitgevoerde taken kritisch beoordelen op een volledige, correcte, kwalitatieve uitvoering inzichten verwerven van de klassieke meettoestellen en opstellingen alsook in de 3D-meetmethoden en opstellingen; de geproduceerde constructieonderdelen opmeten en toetsen aan de vooropgestelde kwaliteitseisen en de tekorten interpreteren en rapporteren om zo het productieproces bij te sturen. LEERPLANDOELSTELLINGEN 9 Eigen werkzaamheden plannen en organiseren. 10 In team de invloed van de werkelijke uitvoeringstijd van de verschillende bewerkingen op de planning onderkennen en de planning bijsturen. 11 De administratieve afhandeling en verwerking van gegevens van de eigen werkzaamheden volgens verstrekte richtlijnen uitvoeren. 12 Een dagrapport, administratieve formulieren invullen. 13 Het belang van het rapporteren van de.fecten, storingen en tekorten, toelichten. LEERINHOUDEN Eigen werkzaamheden Planning Organisatie Inrichting eigen werkplek Het actualiseren van de planning voorziene tijdsduur uitvoeringstijd bijsturingsmogelijkheden Administratie Materialen Producten Machine-uren Manuren Andere Dagrapporten Administratieve formulieren Tekorten storingen 3de graad tso - 3de leerjaar 23

24 DIDACTISCHE WENKEN Voldoende toelichten dat bij de aanvang van het project niet alle parameters in detail gekend zijn, maar duidelijker worden naargelang de vorderingen van de werkzaamheden. Het is dus belangrijk dat in de beginfase de parameters zo goed mogelijk worden omschreven en bij opvolging zo goed mogelijk wordt geanticipeerd op onverwachte gebeurtenissen. Stel gegevens ter beschikking van werkelijke uitvoeringstijden en laat leerlingen deze noteren van de werkzaamheden die ze zelf uitvoeren. Toon, aan de hand van beeldend materiaal uit de praktijk, het belang aan van de plaats van het materieel en het materiaal bij een werkplaatsinrichting. Leg ook het verband tussen een goed ingerichte werkplek, het rendement, de netheid en het opruimen na de werktijd. Bestudeer bij bedrijfsbezoeken de inrichting van de werkplaats en van het bedrijf. Laat eventueel bedrijfsdeskundigen een les in de school mee ondersteunen. Overleg met de taalleerkrachten voor het opstellen van rapporten. Maak gebruik van standaard invulbladen om een stukkenlijst op te maken, de schade en tijdsbesteding te rapporteren. Laat de leerlingen in catalogi de verschillende factoren (uurloon, gebruik van speciale gereedschappen, kostprijs wisselstukken, ) opzoeken die de kostprijs van de opdracht bepalen. Toepassingen in functie van de gekozen specialisatieoptie. Kwaliteitsbeheersing LEERPLANDOELSTELLINGEN 14 Tijdens de uitvoering van de werkzaamheden, uitvoeringsfouten ontdekken en oplossingen formuleren. 15 Hedendaagse inzichten op het vlak van kwaliteitscontrole toelichten. 16 Op een correcte wijze meetgereedschappen ijken, meetopstellingen, gebruiken en aflezen. 17 Een hardheidsmeting op diverse materialen uitvoeren en de meetresultaten interpreteren, rapporteren en toelichten. 18 Op correcte wijze een 3D-meetbank instellen en bedienen. LEERINHOUDEN Procesevaluatie Productevaluatie Demingcirkel Meetinstrumenten Controle Functionele maten Schroefdraad Oppervlakteruwheid Vorm en plaatstolerantie Meetopstelling Referentiepunten Opspannen werkstuk 24 3de graad tso - 3de leerjaar

25 19 Van aan de hand van een tekening de afmetingen van een constructieonderdeel opmeten de meetresultaten interpreteren, rapporteren. 20 Maatregelen formuleren om het productieproces bij te sturen. 21 Op correcte wijze een profielmeetbank instellen, bedienen. (U) Studie van de werktekening Maattolerantie Vorm- en plaatstolerantie Ruwheid Interpreteren Rapporteren Bijsturing Nulpuntinstelling Opspannen werkstuk. DIDACTISCHE WENKEN Het moet een attitude worden voor de leerling om resultaten te vergelijken met opgegeven criteria, laat dit dan consequent doen. Dit moet vermijden dat er niet meetbare eisen op tekeningen worden geplaatst. Bij het evalueren is het belangrijk dat individuele leerlingenevoluties kunnen worden vastgesteld. Leer de leerling meer en meer zichzelf en het eigen werk te evalueren. Zorg ervoor dat evaluaties dicht aansluiten bij de werkzaamheden waarmee de leerlingen echt bezig zijn. Enkel op die manier kan er aan remediëring worden gedaan. 6.3 Realisaties computergestuurde mechanische verspanende productietechnieken ALGEMENE DOELSTELLINGEN De leerling verwerft: de competentie om constructietekeningen te tekenen en te lezen - interpreteren dit om de communicatie tussen de ontwerper en de uitvoerder te verzekeren en deze te linken aan het productieproces (cad-cam); de competentie om een werkvoorbereiding op te maken; de competentie om werkstukken en gereedschappen op te spannen en de computergestuurde werktuigmachine in te stellen en te bedienen; de competentie om op een passende wijze tijdens de uitvoering in te grijpen teneinde het cncproductieproces bij te sturen; de competentie om constructieonderdelen op te meten en de meetwaarden te toetsen aan de vooraf opgestelde kwaliteitseisen teneinde het productieproces bij te sturen. 3de graad tso - 3de leerjaar 25

26 LEERPLANDOELSTELLINGEN 22 Specifieke milieu- en veiligheidsvoorschriften bij een computergestuurde verspanende werktuigmachine toepassen. 23 Specifieke veiligheidsvoorschriften inherent aan manipulator robot kennen en naleven. LEERINHOUDEN Veiligheid Milieu Afscherming Bij het werken met uitgeschakelde beveiliging tijdens het instellen van de cnc- werktuigmachine. Sorteren van afvalproducten. Omgaan met basisgrondstoffen. 24 Het aantal onbekenden en vrijheidsgraden bij het vrijmaken van een lichaam bepalen en toelichten. 25 Aan de hand van een experiment de invloedsfactoren die de snijkracht bepalen toelichten. 26 De grootte en het verloop van inwerkende snijkracht tijdens het verspanend vormgeven bepalen en toelichten. 27 De gevolgen van de inwerkende kracht op het werkstuk tijdens een verspanende vormgeving toelichten. Vrijheidsgraden: Inklemming Vast en los steunpunt Invloedsfactoren snijkracht Vermogen hoofdspil Te bewerken materiaal Snijgereedschap Kkoeling Gevolgen Vervorming Oppervlakteruwheid Tolerantie 28 Het snijproces optimaliseren. Machine Snijgereedschap 29 Aan de hand van technische documentatie de van Kenmerken snijgereedschap het meest geschikt snijgereedschap opzoeken, Hedendaagse documentatie kiezen en toelichten. 30 Een hardheidsmeting op diverse materialen uitvoeren en de meetresultaten interpreteren, rapporteren en toelichten. 31 Een technische tekening lezen, interpreteren en toelichten. Hardheidsmeting (Rockwell) Bematen ISO-passingstelsels Functionele bemating Referentiepunten Vorm- en plaatstolerantie Oppervlakteruwheid 26 3de graad tso - 3de leerjaar

27 32 Programmeertaal aanleren en toepassen. ISO-programma Dialoog-programma CAD-CAM 33 Op een CAD-werktekening CAM-aanduidingen Opmaken van een bewerkingsvolgorde. aanbrengen. Referentiepunten, -vlakken 34 Met behulp van het CAD-, CAM-pakket een CNCprogramma genereren. Studie van de tekening. Werkvolgorde Snijgereedschap Inklemmen werkstuk. CNC-programma ISO functies 35 Aan de hand van de machinemap de werking, het besturingsysteem en bediening van een computergestuurde werktuigmachine toelichten. 36 Een computergestuurde verspanende werktuigmachine instellen, bedienen en het lopend productieproces bijsturen. Radiuscompensatie Simulatie uitvoeren Besturingssysteem Referentiepunten nulpunten coördinatenstelsels verplaatsing bewegingsassen gereedschaps- en werkstukverplaatsingen nulpuntsverschuiving vierde asbesturing Verspanende werktuigmachine Draaibank Machinebewerkingscentra. Instellen Inlezen/ingeven programma Gereedschapsgegevens Nulpuntbepaling Aanslagen Koeling Bedienen Werkstuk opmeten tijdens het productieproces Aanpassen snijparameters tijdens testloop 3de graad tso - 3de leerjaar 27

28 Bijsturen productieproces Foutcorrecties Slijtage gereedschap Draaien van geharde stukken Schroefdraad snijden Multidirectioneel draaien 37 Freesstrategieën toelichten. (U) Circulair frezen Pocket frezen Helicoidaal frezen Schroefdraad frezen Hoogvoedingsfrezen 38 Montage en demontage snijgereedschap toelichten. Snijgereedschaphouder Snelwisselsysteem Onderhoud snijgereedschappen Gecombineerde snijgereedschappen (u) 39 De onder punt 6.3 kwaliteitsbeheersing omschreven doelstellingen toepassen door gereali- Studie van de tekening Referentiepunten seerde constructieonderdelen op te meten Maattolerantie Vorm- en plaatstolerantie 40 Volgens door de constructeur en/of eigen voorgeschreven procedures, onderhoudswerkzaamheden aan machines uitvoeren. Ruwheidswaarden Meetgereedschappen (werkplaats, meetlab) Digitaal analoog 3D-meetgereedschap Profielmeetbank (U) Meetresultaten Rapporteren en interpreteren Onderhoud machine en gereedschap Pneumatisch Hydraulisch Elektrisch Basisonderhoud Smering, smeerschema s Controle vloeistofniveaus DIDACTISCHE WENKEN Voor berekeningen steeds realistische praktijkvoorbeelden nemen. Gebruik maken van simulatiesoftware om het programma op zijn juistheid te laten controleren. 28 3de graad tso - 3de leerjaar

29 De 3D-technologie laat toe om voorstellingen te maken waarop als gevolg van krachtinwerking, zowel op het snijgereedschap als op de werkstukken spanningen te zien zijn. Maak hiervan indien mogelijk gebruik. Voer enkele verspaningsproeven uit met extreme instellingen van de parameters, laat de verschillen in resultaat optekenen. Vergelijk de mogelijkheden van de eigen machines met die van machines bekend door bedrijfsbezoeken en concludeer. Het moet een attitude worden voor de leerling om de meetresultaten te vergelijken met opgegeven criteria, laat dit dan consequent doen. Dit moet vermijden dat er niet meetbare eisen op tekeningen worden geplaatst. Bovenstaande doelstellingen dienen nauw aan te sluiten aan de uitvoering. De onmiddellijke aanwezigheid van de machines en het toebehoren is dan ook wenselijk. Zorg voor een goed evenwicht tussen de theoretische uiteenzettingen en het uitvoeren zelf. Bespreek de bewegingen van machines, gereedschap, hulpstukken en werkstuk ten opzichte van elkaar. Leg de nadruk op de eisen die gesteld worden aan de machine in functie van te bereiken toleranties van het te vervaardigen werkstuk. De verbinding tussen de werkvoorbereiding en de machinekeuze verdient veel aandacht. Een machine met een automatisch gestuurd proces vraagt naar andere voorbereidingen. Besteed voldoende aandacht aan de gegevensstroom van de werkvoorbereiding naar de uitvoering. Bij computergestuurde machines is het belangrijk de weg te kunnen beschrijven vanaf een machinepunt naar een werkstukpunt en verder van werkstuk- naar werkstukpunt. Het verdient dan ook de aandacht om punten in het vlak en in de ruimte aan de hand van coördinaten te kunnen situeren. Laat hierop ruimtelijke oefeningen maken. Schenk ook voldoende aandacht aan het feit dat de vormgeving van de werkstukken bepaald wordt door de relatieve bewegingen van de werkstukken en de verspanende gereedschappen. Eventueel vertrekken van een te vervangen werkstuk hiervan de CAD werktekening opstellen. In samenwerking met de werkplaats regelmatig de meettoestellen laten ophalen, nameten, eventueel bijstellen en kalibreren en de stamkaarten bijhouden Praktische metingen met 3D-meetsysteem op zelf geconstrueerde constructies uitvoeren. Trekproeven en drukproeven uitvoeren op genormaliseerde proefstaven. De proef situeren ten opzichte van de andere mechanische proeven. Wringingsproeven, belastingsbuigproeven, uitvoeren op verschillende materialen, zoals: staal, koper, messing, aluminium. De hardheidsmetingen praktisch laten uitvoeren op bijvoorbeeld: zacht ijzer, staal, koper, messing, aluminium... De verschillende opgemeten en berekende waarden: - vergelijken met de in tabel opgetekende normaalwaarden, - onderling onder elkaar vergelijken en hieruit de nodige conclusies trekken. Meetverslag met metingen, berekeningen, resultaatverwerking en besluiten opstellen. Het tekeninglezen benadrukken voor men een CNC-programma maakt; vooraf bepalen wat nodig zal zijn van opspanningen, machines (nauwkeurigheid, bereik, vermogen ), snijgereedschapen en meetgereedschapppen. 3de graad tso - 3de leerjaar 29