Hippisch Platform Drenthe. Recreatie. Agendapunt meerjarenagenda Hippisch Drenthe

Transcriptie

1 Hippisch Platform Drenthe Recreatie Agendapunt meerjarenagenda Hippisch Drenthe Ten Wolde Hippisch Support Januari 2016

2 Samenvatting Aanleiding Uit het onderzoek naar de economische betekenis en potentie van de hippische sector in Drenthe kwam als belangrijke aanbeveling naar voren dat recreatie een belangrijke rol speelt en bijdraagt aan de economie in (hippisch) Drenthe. Daarnaast liggen er sinds vier rapporten Van Grontmij en Recreatieschap Drenthe van de knel- en verbeterpunten van men- en ruiterroutes in Drenthe, ontstaan uit sessies met gebruikers. Huidige situatie (vertrekpunt) Verschillende onderzoeken naar ruiterrecreatie en ruitertoerisme in Nederland laten zien dat Drenthe een populaire provincie is voor recreëren met paarden. Drenthe beschikt over mooie ruitergebieden, welke bestaan uit vele paden en eventueel routes die men kan volgen. Hoofddoel waar belanghebbenden 1 zich momenteel hard voor inzetten is het vrij toegankelijk houden van die gebieden. Het fenomeen vrij ruiteren is in opmars en Drenthe loopt hierin voor op andere provincies. Goede samenwerking met Staatsbosbeheer heeft al tot resultaat dat een in een groot deel van de gebieden in Drenthe geen specifieke ruiterpaden meer zijn, maar dat overal gereden mag worden. Gewenste situatie (doel) Er lijkt geen noodzaak om te investeren in nieuwe routes. Knelpunten die eerder al uitgebreid in kaart zijn gebracht moeten nu eens verbeterd worden. Verder is er behoefte aan een eenduidig en passend routesysteem door het hele land, aansluitend vanuit verschillende gebieden en provincies, voor meerdaagse tochten, maar ook toegankelijk en bruikbaar voor kleinere ritten. Belangrijk bij het aantrekken van meer hippische toeristen zijn kwalitatief uitstekende verblijfsaccommodaties. Er kan een keurmerk ingezet worden om de kwaliteit te meten, ondernemers moeten meer samenwerken en het belang hiervan moet duidelijk worden. De Vereniging Paardentoerisme Drenthe kan hier een trekkende rol in spelen en tegelijkertijd groeien, meer draagvlak creëren en invloed uitoefenen. Een actieve sector en bedrijfsleven is hierbij noodzakelijk. Om dit alles te bereiken moet het ook doordacht in de markt gezet worden. Promotie en marketing moet afgestemd worden op de beoogde doelgroep. Als een kernsport van de provincie kan paardensport een belangrijke bijdrage leveren aan de ambitie van Drenthe om in 2030 dé provincie te zijn om te wonen, werken en recreëren, met een grote rol voor de vrijetijdseconomie. De gewenste situatie op hippisch recreatie- en toerismegebied houdt in dat het bekend staat en behandeld wordt gelijk aan de recreatiesectoren wandelen, fietsen en varen. Drenthe is het eerste waar men aan denkt als het gaat om recreëren met paarden. Alle populaire en geschikte gebieden zijn 1 Hippische recreatiebedrijven, populaire paardengemeentes, gebruikers 1 Notitie agendapunt Recreatie Notitie

3 toegankelijk. Het is duidelijk wat de gebruikersregels zijn in een gebied en dit is grotendeels gelijk aan de rest van Nederland. Er is samenwerking met hippische recreatieondernemers onderling, overheden, het bedrijfsleven, maar ook met minder relevante bedrijven, of organisaties zoals een ATB- vereniging. Er is goede communicatie tussen de verschillende gebruikersgroepen in gebieden, waarin de paardensector het voortouw heeft genomen. Ruitertoerisme zal groeien en veel nevenactiviteiten met zich meebrengen door innovatie van het aanbod, wat voor extra uitgaven zorgt. Een betrokken en ervaren persoon zal dit proces als betaalde kracht ondersteunen. Actiepunten Er zijn acties beoogd om dit alles te bereiken, waarbij medewerking wordt verlangd van de provincie. Denk aan eventuele financiële ondersteuning en in dezelfde richting denken op het gebied van uitstraling en promotie naar buiten. Actiepunten zijn onderverdeeld in de volgende onderwerpen: De toekomst van paardrijden en mennen in Drenthe o Richt zich op het toegankelijk houden van gebieden, het onderscheid tussen gebieden en routes, een passend routesysteem, en een goede communicatie tussen de verschillende gebruikersgroepen. Samenwerking tussen hippische recreatiebedrijven versterken o Zet in op het versterken van de VPD als gezamenlijke verenging om als hippische recreatie naar buiten te treden. Richt zich vervolgens op professionaliteit door een actieve sector, betrekken van overheden en het bedrijfsleven en een betaalde kracht die zich hier mee bezig houdt. Kwaliteitsverbetering accommodaties o Richt zich op kwaliteit op accommodatiegebied, veiligheid, een eventueel keurmerk en de toegankelijkheid en vindbaarheid van hippische bedrijven. Promotie en marketing o Richt zich op vraag en aanbod en de manier waarop de gewenste doelgroep bereikt kan worden. Beoogd trekker vanuit HPD Vanuit het Hippisch Platform Drenthe is Roel- Poppe Lubbers de trekker voor het onderdeel recreatie, in samenwerking met enkele specialisten uit de Drentse hippische recreatiesector. 2 Notitie agendapunt Recreatie Notitie

4 Inhoudsopgave Samenvatting Aanleiding Huidige situatie Algemeen beeld Beeld van Drenthe Gebieden Routes Vrij ruiteren Verblijfsplaatsen Economische waarde Noodzaak agendapunt Gewenste situatie Algemeen beeld Beeld van Drenthe Gebieden Routes Vrij ruiteren Verblijfsplaatsen Economische impact Organisatie Beoogde acties De toekomst van paardrijden en mennen in Drenthe Het opstellen van gebruiksregels in gebieden Duidelijk onderscheid tussen gebieden en routes Samenwerking tussen hippische recreatiebedrijven versterken Kwaliteitsverbetering accommodaties Promotie en marketing Trekker vanuit het Hippisch Platform Drenthe Bronnen Bijlagen Op Fietse Notitie agendapunt Recreatie Notitie

5 1. Aanleiding In 2014 is er op initiatief van het Hippisch Platform Drenthe (HPD) een onderzoek gedaan naar de economische betekenis en potentie van de hippische sector in Drenthe. Er was behoefte aan inzicht in het eventuele belang van investeren in de sector. Er is onderzocht in welke deelsectoren hoeveel geld omging en in welke sectoren kansen liggen om meer omzet te genereren. Het onderzoek werd uitbesteed door de provincie aan adviesbureau BMC en onderzoekers van het Hanze Instituut voor Sportstudies. Als vervolg op het onderzoek vraagt de provincie om een meerjarenagenda voor de hippische sector in Drenthe. Uit een van de aanbevelingen uit het onderzoek komt naar voren dat recreatie een belangrijke rol speelt in hippisch Drenthe. Daarnaast liggen er sinds vier rapporten over de knelpunten van men- en ruiterroutes in Drenthe, uitgevoerd door Grontmij en Recreatieschap Drenthe. Deze rapporten zijn ontstaan met veel betrokkenheid van belanghebbenden en geven hiermee al het belang aan van de huidige situatie. In deze notitie zal omschreven worden wat de huidige situatie is van de hippische recreatieve sector en welke acties nodig zijn om tot de gewenste situatie te komen. Bij het uitvoeren van de actiepunten wordt medewerking verlangd van de provincie en andere overheden, maar ook zeker inzet vanuit de sector. 4 Notitie agendapunt Recreatie Notitie

6 2. Huidige situatie Vooralsnog wordt de huidige situatie voornamelijk duidelijk uit geluiden uit de hippische recreatieve sector. Er zijn tot nog toe weinig cijfers bekend over hippisch toerisme, noch landelijk noch in Drenthe. De kennis op dit gebied die er momenteel is, is vaak al weer gedateerd. Algemene recreatie (in Drenthe) is wel uitgebreid in kaart gebracht en actueel (Provincie Drenthe, 2015). Er is zeker behoefte om het hippisch recreatieve deel inzichtelijker te krijgen. Daarvoor is onder meer een verdiepingsslag in bestaande (algemene) onderzoeken nodig Algemeen beeld Dat er weinig cijfers bekend zijn over hippische recreatie ontdekte ook Veurink (2008). Hij deed een onderzoek naar de wensen en behoeften van paardensporters voor het maken van buitenritten. In het kader hiervan verzamelde hij kwalitatieve gegevens door middel van een enquête onder paardensporters over hun behoeften en ervaringen (Buiten rijden door paardensporters, 2008). In het rapport De paarden op, de lanen in, uit eerder dat jaar, wordt ook al geconstateerd dat er een kennisachterstand is over allerlei aspecten van de recreatieve paardensport (Bergsma, Bruls & De Jonge, 2008). Destijds werd al gesproken over de ambitie om de positie van het recreatieve paardrijden op één lijn te brengen met die van andere vormen van recreatie in het buitengebied. Andere vormen zijn wandelen, fietsen en varen. In dit onderzoek wordt nog eens benadrukt dat er wel cijfers zijn over mensen die paardrijden in het algemeen, maar weinig over buitenrijders. Een logische verklaring hiervoor is dat een groot deel van de groep die buitenrijdt niet geregistreerd staat bij de KNHS (Koninklijke Nederlandse Hippische Sportfederatie). In beide onderzoeken wordt onderscheid gemaakt tussen ruiterrecreatie en ruitertoerisme. Het maken van buitenritten als dagtocht of korte rit wordt beschouwd als ruiterrecreatie. Onder ruitertoerisme wordt verstaan het ondernemen van een ruitervakantie van meer dagen, waarbij overnacht wordt op de plaats van bestemming. Hiervoor zijn speciale toeristische accommodaties waar een paard gestald kan worden. Ruitertoerisme kan plaatsvinden met een eigen paard of met een op locatie gehuurd paard. Bij ruitertoerisme wordt de paardensport voor een deel van de tijd beoefend. Het andere deel van de tijd wordt besteed aan andere activiteiten, zoals uit eten gaan of bezienswaardigheden bezoeken. Beide rapporten geven ook duidelijk het verschil aan tussen ruiterpaden en ruiterroutes. Een ruiterpad is een pad dat gebruikt kan worden voor de ruitersport. Dat wil zeggen door ruiters en/of menners en is niet bedoeld voor andere soorten recreanten of gebruikers. Een ruiterroute is een traject dat is ontwikkeld voor paardensporters en dat over verschillende soorten wegen of paden kan leiden (Veurink, 2008). Ruiterpaden bevinden zich veelal in natuurterreinen, worden meestal aangegeven met een herkenbaar paaltje en worden onderhouden door terreinbeherende instanties. Als in een gebied ruiterpaden zijn, zijn paardensporters vaak ook verplicht deze te gebruiken. Ruiterroutes zijn uitgezette routes voor ruiters en/of menners die in lengte en tijdsduur kunnen variëren. Ze lopen zowel over 5 Notitie agendapunt Recreatie Notitie

7 ruiterpaden als over openbare verharde en onverharde wegen. Soms zijn routes bewegwijzerd, soms moet een ruiter of menner zich oriënteren op een andere manier (Bergsma, Bruls & De Jonge, 2008). Op de website van de Stichting Ruiteren & Mennen in Nederland (2015) staan columns, waarin gebruikers hun bevindingen uitspreken over ruiterroutes in Nederland. Negativiteit wordt uitgesproken over gebiedseigenaren en het steeds meer willen verdienen aan recreatieruiters die gebruik willen maken van bepaalde gebieden. Onderhoud zou een overheidstaak moeten zijn wordt gezegd, niet iets waar gebiedseigenaren aan moeten verdienen. Ook de vraag of er nog wel behoefte is aan nieuwe routes wordt genoemd. Een gebruiker geeft aan dat van subsidies vaak te snel een nieuwe route wordt aangelegd, maar dat hierbij te weinig energie wordt gestoken in het overtuigen van niet- enthousiaste gebiedseigenaren. In plaats daarvan worden nieuwe knooppuntenroutes aangelegd door drukkere, verharde, stedelijke stukken. Als laatste opvallend veel genoemd punt in die ingezonden stukken is de manier van routes aangeven. Hierbij wordt verwezen naar België, waar ruiterroutes en menroutes (met paarden voor een wagen) duidelijk worden aangegeven. In tegenstelling tot in Nederland, waar verschillende symbolen worden gebruikt, op verschillende paaltjes en bordjes, op verschillende hoogtes (Stichting Ruiteren & Mennen in Nederland, 2015). Kort samengevat kan geconcludeerd worden dat er weinig cijfers zijn van hippische recreatie en dat er binnen de sector ook nog wel wat grijze gebieden bestaan. Onderhoud van gebieden zou een overheidstaak moeten zijn wordt gezegd, het aanleggen van routes moet goed doordacht gebeuren en op een eenduidige manier Beeld van Drenthe Uit het onderzoek van Bergsma, Bruls en De Jonge (2008) komt naar voren dat Drenthe een van de provincies is waar de meeste ruiterpaden liggen. Drenthe komt helemaal goed uit de bus wanneer het aantal kilometer ruiterpad wordt afgezet tegen het aantal actieve ruitersporters per provincie. De uit kwalitatieve interviews verkregen gegevens voor het onderzoek van Veurink (2008) zijn ook veelal onderverdeeld per provincie. Hieruit komt onder meer naar voren dat paardensporters in Drenthe bovengemiddeld tevreden zijn over de mogelijkheden om buiten te rijden. Het terrein van buitenritten bestaat voor een overgroot deel uit onverharde paden in voornamelijk bosgebied. Ruiters uit Drenthe gaan relatief weinig naar een ander gebied voor een buitenrit. Hierbij moet gezegd worden dat deze gegevens uit 2008 komen en dat er niet in beeld is waarom Drentse ruiters bijvoorbeeld weinig een ander gebied bezoeken (Buiten rijden door paardensporters, 2008). In een onderzoek naar ruiterrecreatie en ruitertoerisme (Korteweg Maris, 2006) kwam Drenthe als absolute favoriet naar voren als provincie waar men een ruitervakantie zou willen doorbrengen. Ook dit zijn verouderde gegevens, maar zeker interessant, aangezien het een onderzoek was ten behoeve van ruitertoerisme in de zuidelijke provincies. Uit dit onderzoek kwam ook naar voren dat een bosrijke omgeving de voorkeur heeft voor een ruitervakantie, waar Drenthe voornamelijk uit bestaat. 6 Notitie agendapunt Recreatie Notitie

8 Gebieden Naast een groot verschil tussen ruiterrecreatie en ruitertoerisme, ruiterpaden en ruiterroutes, moeten de begrippen route en gebied ook niet door elkaar gehaald worden. Drenthe beschikt over verschillende gebieden waarin prachtig paardgereden en gemend kan worden. Deze gebieden bestaan uit paden en eventueel routes. Hoofddoel in Drenthe wat betreft (natuur)gebieden is dat deze open blijven voor ruiters en menners. Dit is waar belanghebbenden (actieve ondernemers, brancheorganisatie, gemeenten) zich momenteel hard voor inzetten, naar aanleiding van de budget- en daarmee bezuinigings- problematiek bij Staatsbosbeheer, de grootste gebiedseigenaar waar Nederland en ook Drenthe mee te maken heeft. Naast Staatsbosbeheer heeft Drenthe te maken met het Drents Landschap, Waterschappen, Natuurmonumenten en particuliere grondeigenaren. Drenthe heeft een uitstekende samenwerking met Staatsbosbeheer en is bezig zoveel mogelijk gebieden zo in te richten dat ruiters en menners niet op speciale ruiterpaden hoeven te blijven, maar overal vrij mogen rijden. Routes moeten er zijn voor onbekenden in dat gebied, die lange, dan wel korte, vooraf bepaalde ritten maken. Routes moeten aansluiten op verschillende gebieden en doorlopen in aangrenzende provincies Routes Er zijn verschillende men- en ruiterroutes uitgezet in Drenthe. In 2011, 2012 en 2013 zijn op initiatief van Drentse gemeenten en Recreatieschap Drenthe deze allemaal onder de loep genomen en zijn knelpunten in kaart gebracht (Winter, 2011, Poelman 2012, Poelman, 2013). Er liggen kant en klare rapporten, maar tot nog toe is er nog niets mee gedaan, wegens financiële tekorten en gebrek aan coördinatie en sturing, aldus betrokkenen bij deze rapporten. Daar liggen kansen om het ruiteren en mennen in Drenthe optimaal te maken. De meeste routes zijn te raadplegen op de klassieke manier, op een kaart van een bepaald gebied. Via de website Stichting Hippisch Toerisme Nederland zijn verschillende actuele kaarten te bestellen. Op dit moment worden hier tien routekaarten aangeboden. Ook worden hier adressen van verblijfplaatsen aangeboden. Op deze website zijn die adressen echter zeer beperkt in aantal. Meer van deze tijd zijn digitale routes. De website van de KNHS biedt in Drenthe momenteel acht gedigitaliseerde routes aan. Deze staan uitgebreid omschreven, inclusief startplaatsen, welke ook als rustplaatsen kunnen dienen. De vraag is echter wel of er nog überhaupt behoefte is aan bewegwijzerde ruiterroutes, zoals ook al eerder genoemd, uit geluiden van de Stichting Ruiteren & Mennen in Nederland (2015). Een onderzoek van Korteweg Maris (2006) naar ruiterrecreatie en ruitertoerisme geeft aan dat een grote groep ruiters zelf een route bedenkt en meestal reguliere ruiterpaden/routes gebruikt. Een klein deel van de respondenten uit dat onderzoek gaf aan gebruik te maken van een ruiterroutenetwerk op basis van knooppuntbewegwijzering. Maar ook hier geldt dat dit vrij oude cijfers zijn en de vraag is of dit ook op deze manier leeft onder de huidige gebruikers. 7 Notitie agendapunt Recreatie Notitie

9 Via de website van de Stichting Ruiteren & Mennen in Nederland (2015) kan men zelf een route samenstellen in een provincie naar keuze, nabij een plaats naar keuze. Vervolgens kan men deze route opslaan of digitaal als GPX bestand ophalen en dan gebruiken. Ook zijn er mogelijkheden voor printen, mailen of delen via social media Vrij ruiteren Het fenomeen vrij ruiteren wordt ook steeds meer doorgevoerd. Dit houdt in dat in een gebied geen speciale men- en ruiterpaden meer worden aangegeven. Paardensporters mogen dan overal vrij rijden, behalve op specifiek gemarkeerde wandel- en fietsroutes. Drenthe loopt momenteel voorop op dit gebied. Er wordt op initiatief van een werkgroep voor hippische recreatie Drenthe (zie hoofdstuk 6) nauw samengewerkt met Staatsbosbeheer. Een groot deel van de natuurgebieden in Drenthe is vrijgegeven voor ruiters en menners. Dit is en wordt nog verder in kaart gebracht. Drenthe wordt door Staatsbosbeheer nu als een soort pilot gezien voor de rest van Nederland: als vrij ruiteren goed werkt, dan kan dit in andere provincies wellicht ook toegepast worden. Hiervoor zijn echter wel duidelijke afspraken nodig op het gebied van onderhoud en veiligheid. Regels op dit gebied zijn in Nederland nog niet heel specifiek. Op de website van de Stichting Ruiteren & Mennen in Nederland (2015) zijn wel actuele regels te vinden voor rijden in Duitsland en aan de Belgische kust. Voor het inzetten van systemen/markeringen/aanduidingen is het altijd goed om te kijken wat er al is, wat goed werkt en wat positief bevonden wordt in andere gebieden, zoals Twente, Limburg of België Verblijfsplaatsen Drenthe heeft een brancheorganisatie voor bedrijven die paardentoeristen kunnen ontvangen: de Vereniging Paardentoerisme Drenthe (VPD). Bedrijven die hierbij aangesloten zijn hechten veel waarde aan kwaliteit (Vereniging Paardentoerisme Drenthe, 2015). Echter uit geluiden vanuit deze vereniging blijkt de betrokkenheid laag te zijn. De VPD heeft zeventien leden, waarvan slechts een derde echt actief. Dit houdt in dat zij hun bedrijf actief promoten, hun website up- to- date houden, social- media inzetten en verschillende arrangementen aanbieden. Ook bezoeken zij de vergaderingen van de VPD en andere relevante bijeenkomsten. De leden zijn voornamelijk grotere manegebedrijven die er verblijfsplaatsen bij aanbieden, of grotere campings die een paar stallen beschikbaar hebben. Ook kleinere hippisch toeristische verblijfplaatsen, zoals Bed&Breakfasts zouden zich moeten aansluiten bij de VPD en genieten van de voordelen. Denk hierbij aan samenwerkingsverbanden, gezamenlijke promotie, een kwaliteitskeurmerk. Organisaties als SVR (kleinere boerencampings) en VEKABO (plattenlandsaccommodaties) kunnen hierin ook een rol spelen. Dat bedrijven in de hippische recreatiesector niet altijd even actief en/of betrokken zijn is ook een oorzaak van het annuleren van Kom in de Box Dit was een initiatief vanuit het HPD en zeer succesvol in Toen openden op een zondag in september ruim twintig verschillende hippische bedrijven in Drenthe hun deuren voor allerlei soorten bezoekers. Betrokkenheid van ondernemers is erg 8 Notitie agendapunt Recreatie Notitie

10 belangrijk, onder elkaar, binnen en buiten de hippische recreatiesector en naar (potentiële) gasten toe. Daarnaast lijkt het erop dat specifiek deze sector moeite heeft om met name digitale en innovatieve ontwikkelingen bij te benen Economische waarde Voor inzicht in de economische waarde in hippische recreatiesector is het onderscheid tussen ruiterrecreatie en ruitertoerisme van aanzienlijk belang. Zoals Bergsma, Bruls en De Jonge (2008) en Veurink (2008) dit verschil ook hanteerden, is dit verschil ook al gemaakt door Korteweg Maris (2006). 80% van de paardensporters onderneemt regelmatig een buitenrit, wat valt onder ruiterrecreatie. Dit vindt veelal plaats in de directe omgeving van de stal. Een vervolg hierop is dat dit nauwelijks nevenactiviteiten met zich mee brengt. De economische impact hiervan is dan ook gering. Ongeveer de helft van deze groep buitenrijders maakt wel eens gebruik van bewegwijzerde routes. Hiermee moet rekening gehouden worden bij eventuele investeringen in een routesysteem. Uit het onderzoek naar ruiterrecreatie en ruitertoerisme in de zuidelijke provincies bleek dat van de doelgroep van ruim paardensporters in Noord- Brabant, toentertijd slechts 6% enkele keren per jaar gebruik maakte van het ruiterroutenetwerk daar (Korteweg Maris, 2006). Dit staat in relatie tot de geluiden vanuit de Stichting Ruiteren & Mennen in Nederland (2015), waar de noodzaak van ruiterroutes ook in twijfel wordt getrokken. Het ondernemen van (een) ruitervakantie wordt ruitertoerisme genoemd. Dit gebeurt met een eigen paard of met een op plaats van bestemming gehuurd paard. Reizen naar een andere omgeving en eventueel een paard huren betekent meteen al een financiële uitgave. Vervolgens worden uitgaven gedaan aan overnachtingen en eten en drinken. Schattingen over hoeveel men gemiddeld uitgeeft per ruitervakantie zijn heel moeilijk te maken op basis van de geringe gegevens die nu bekend zijn. Korteweg Maris (2006) heeft het wel gedaan voor Brabant, Limburg en Zeeland en concludeert dat de economische potentie van ruitertoerisme niet groot is, maar wel aantrekkelijk. Hier kan op ingespeeld worden door innovatieve samenwerkingsvormen tussen relevante ondernemers en bestaande mogelijkheden beter te benutten. Dit komt ook naar voren in meer recentelijk onderzoek naar hippisch toerisme in Drenthe (Ten Wolde, 2014). Recentelijk onderzoek wijst veel naar innovatie. In alle genoemde onderzoeken komt promotie naar voren als onderdeel om de economische potentie aan te pakken. In is specifiek onderzoek gedaan naar de economische betekenis en potentie van de hippische sector in Drenthe (De Boer et al., 2015). Hierin is de sector van hippisch toerisme en recreatie als specifieke sector bekeken. Bedrijven en organisaties die hierin actief zijn ontvangen jaarlijks gasten (indicatie) vanuit Drenthe en daarbuiten. Bijna paarden worden dan meegebracht om hippische te recreëren. 21,3% van deze groep komt van binnen de provincie, 68,3% uit andere delen van het land en 4,7% van de gasten komt uit het buitenland. Vanuit de andere provincies is Drenthe het meest populair onder gasten uit Overijssel, Gelderland en Friesland. Ook liep men in dit onderzoek aan tegen het feit dat economische bestedingen van hippische toeristen/gasten onbekend zijn en moeilijk te onderzoeken. Wel kan gezegd worden dat recreatieve 9 Notitie agendapunt Recreatie Notitie

11 buitenactiviteiten populair zijn in Drenthe, ook al wordt er tijdens deze activiteiten minder uitgegeven dan tijdens activiteiten als uitgaan en winkelen (De Boer et al., 2015). Zoals eerder genoemd is er de VPD die probeert de economische potentie van de hippische recreatie sector in Drenthe te benutten. Zij zet zich ook in om niet specifiek hippische recreatiebedrijven te betrekken bij het ruitertoerisme. Bijvoorbeeld door te zorgen dat zo n bedrijf kan dienen als rust- of pleisterplaats tijdens langere ritten, zoals dagtochten. In samenwerking met Staatsbosbeheer en enkele ondernemers zijn er inmiddels meer dan 40 rust- en pleisterplaatsen in de provincie Drenthe (De Boer et al., 2015). Goede faciliteiten, vrije toegang en goede ruiter- en menroutes kunnen ook een positieve impuls geven aan lokaal toerisme en lokale economie. Beperkingen zoals financiële bijdragen, pasjes, sleutels, penningen of vergunningen kunnen de lokale economie zelfs blokkeren. (Stichting Ruiteren & Mennen in Nederland, 2015) Noodzaak agendapunt Bovenstaand verhaal geeft een algemeen beeld van ruiterrecreatie en toerisme, specifiek van Drenthe en de economische (meer)waarde van deze sector. Ondanks dat veel gegevens verouderd zijn, kwam meer recentelijk onderzoek toch ook met vergelijkbare gegevens. Alle gedane onderzoeken plus de ervaringen van de brancheorganisaties wijzen allemaal op de kansen, mogelijkheden en potentie voor de sector. Innovatie wordt tegenwoordig steeds meer genoemd en gehoord. Denk aan innovatie van het aanbod van arrangementen, verblijfplaatsen en evenementen. Samenwerking hierin kan de economische betekenis vergroten. Om samenwerking te bevorderen zullen (financiële) investeringen gedaan moeten worden. Daarbij komt dat Drenthe als provincie de ambitie heeft om in 2030 dé provincie te zijn om te wonen, werken en recreëren. Hierin heeft de vrijetijdseconomie een grote rol, in relatie tot de mogelijkheden van Drenthe op dit gebied (natuur, landschap, cultuur en sport). De Boer et al. (2015) noemt paardensport een kernsport van de provincie, wat daardoor een belangrijke bijdrage kan leveren aan deze ambitie. De paardensport kan uitstekend gebruikt worden om kernwaarden van Drenthe als rust, natuur en verschillende landschappen uit te dragen en behoeften als beleving en events in te vullen. 10 Notitie agendapunt Recreatie

12 3. Gewenste situatie De sector hippische recreatie en toerisme zou een echt gewaardeerd onderdeel moeten zijn van de algemene recreatiesector (in Drenthe). Het zou net als wandelen, fietsen en varen meegenomen moeten worden in toekomstige onderzoeken/metingen naar bijvoorbeeld bezoekersaantallen en uitgavepatronen. Bestaande onderzoeken kunnen gebruikt worden als basis waarin een verdiepingsslag gemaakt kan worden. Als specifieke cijfers van hippische recreatie en toerisme structureel inzichtelijk zijn, kan daar meteen op ingespeeld worden. Hierna zal de gewenste situatie besproken worden alsof deze al bestaat Algemeen beeld Over het algemeen is het wenselijk om cijfers van de hele recreatiesector in kaart te hebben en bij te houden. Gegevens van het hele land, met hippische recreatie en toerisme als specifiek onderdeel. Het moet algemeen bekend zijn en behandeld worden, gelijkwaardig aan recreatieactiviteiten als wandelen, fietsen en varen. Nu wordt het af en toe apart benoemd en als kleine sector gezien, niet gelijkwaardig aan de andere recreatieactiviteiten. Het verschil tussen ruiterrecreatie en ruitertoerisme is algemeen bekend en wordt ook met die kennis behandeld. Hetzelfde geldt voor het onderscheid tussen ruiterpaden en ruiterroutes Beeld van Drenthe Het beeld over Drenthe en recreëren met paarden is nu goed. Het is een populaire provincie wat dat betreft. Maar straks is Drenthe de eerste provincie waar men aan denkt bij recreëren met paarden. Men denkt meteen aan bosrijke gebieden, uitstekende voorzieningen en vele mogelijkheden op het gebied van hippisch recreëren Gebieden Het belangrijkste is dat de gebieden die zeer geschikt en populair zijn voor paardrijden en mennen, toegankelijk blijven. De samenwerking met Staatsbosbeheer wordt verder benut en dit gaat over in goede samenwerking met andere (particuliere) grondeigenaren. Goede communicatie tussen de verschillende gebruikersgroepen wordt onderkend en de paardensector heeft hierin het voortouw genomen en is leidend. Na afloop van de meerjarenagenda is het voor alle gebruikersgroepen (ruiters, menners, maneges, georganiseerd en/of op eigen initiatief, etc.) duidelijk welk systeem er in een gebied gehanteerd wordt, wat de gebruikersregels zijn en wie er verantwoordelijk is voor het onderhoud en wie dit uitvoert. Dit is ook ergens te raadplegen. Over een aantal jaar is er maatschappelijk begrip onder alle soorten gebruikers. Mede door samenwerking met de andere gebruikersgroepen, zoals ATB- verenigingen Routes Men- en ruiterroutes zijn er, maar dan voornamelijk gericht op langere tochten, aansluitend op verschillende gebieden, aansluitend op andere provincies. Een goed passend, eenduidig en eenvoudig te 11 Notitie agendapunt Recreatie

13 gebruiken systeem van routenetwerken. Te gebruiken naar behoefte: via paaltjes/bordjes, per kaart of digitaal Vrij ruiteren Verder is het in ieder geval in Drenthe voor 80% vrij ruiteren, wat inhoudt dat men in gebieden vrij mag rijden op alle paden, uitgezonderd van specifieke wandel- en fietspaden. Andere provincies volgen hierin Verblijfsplaatsen De Vereniging Paardentoerisme Drenthe gaat een groei tegemoet, als het belang en de voordelen meer bekend worden. Het is gewenst dat huidige leden meer gaan profiteren van de voordelen van hun lidmaatschap. Ze kunnen aangeven waar ze behoefte aan hebben en dit kan dan ondersteund worden vanuit de VPD. Ook kunnen de leden van elkaar profiteren door bij elkaar te kijken en samen te werken. Bijvoorbeeld door gezamenlijk arrangementen aan te bieden. De betrokkenheid bij de sector onder VPD leden wordt groter, maar er komen ook meer leden bij, waaronder Bed&Breakfasts. Het hobbymatige imago zal er af zijn en deze ondernemers worden als volwaardige ondernemers gezien en betrokken bij het bedrijfsleven Economische impact Zoals eerder genoemd zijn samenwerking, innovatie en promotie belangrijke punten om de economische waarde te vergroten. Deze zaken worden in werking gezet door het inzetten van deze notitie en meerjarenagenda en zorgen daarmee voor een waardevolle economische impact in de provincie. Het fenomeen ruitertoerisme zal groeien, wat veel nevenactiviteiten met zich meebrengt en voor extra uitgaven zorgt. De VPD gaat meer leden werven en prioriteiten stellen om haar leden te kunnen bieden waar behoefte aan is. De inspanningen van de VPD zullen hun vruchten afwerpen. De VPD krijgt meer leden die betrokken zijn en samenwerken, maar ook niet- hippische recreatiebedrijven zullen op innovatieve wijze bij de sector betrokken raken Organisatie De hele kwestie van hippisch toerisme in Drenthe is ambitieus, maar realistisch. Het is een uitdagend, veel omvattend traject. Hiervoor moeten prioriteiten gesteld worden door de betrokkenen. Een duidelijk projectplan met strakke tijdlijnen. Daar zal de meerjarenagenda zeker een bijdrage aan leveren. Echter met alleen vrijwilligers die het naast hun dagelijkse werkzaamheden even moeten doen, wordt het een heel lastig verhaal. Provincie Limburg loopt hierin voorop: daar is 1FTE aangesteld om als betaalde kracht alles op en rondom dit gebied te organiseren. Dit wordt gefinancierd vanuit de provincie, andere overheden en een actief bedrijfsleven. Iemand met affiniteit met de kwestie en voldoende kennis en overwicht zou dit voor Drenthe moeten oppakken. Dit komt de professionalisering van de sector ook ten goede. 12 Notitie agendapunt Recreatie

14 4. Beoogde acties De beoogde acties die nodig zijn om de gewenste situatie te bereiken zijn onderverdeeld in vier onderwerpen. Bij deze onderwerpen en nodige handelingen zal de sector leidend zijn, maar wordt medewerking van de provincie en andere overheden verlangd De toekomst van paardrijden en mennen in Drenthe Het is inmiddels wel duidelijk dat paardrijden en mennen gewoonweg hoort bij Drenthe. Het wordt als noodzakelijk gezien om dit te waarborgen. De volgende actiepunten zijn gewenst om de toekomst van het ruiteren in Drenthe te waarborgen: Het opstellen van gebruiksregels in gebieden In kaart brengen van regels per gebied (zo eenduidig mogelijk) omdat duidelijke afspraken nodig zijn wat betreft onderhoud en gebruik: Hoe was het in een gebied en hoe is het nu in dat gebied? Gebruikersgroepen opstellen, in kaart brengen. Gebruiksreglement/buitenrijreglement opstellen. Manier van onderhoud bepalen: wie is er verantwoordelijk en wie voert uit? Hierin kan samenwerking gezocht worden met andere organisaties zoals: ATB- verenigingen Wandelverenigingen Horeca in ruitergebieden Dit komt, naast het economisch belang, het maatschappelijk belang ten goede. Communicatie tussen de verschillende gebruikersgroepen is van essentieel belang. Het is zeer gewenst als de paardensector hier het voortouw in neemt en contact zoekt met de andere gebruikersgroepen Duidelijk onderscheid tussen gebieden en routes Het verder door ontwikkelen van Drenthe als pilot voor vrij ruiteren. Het biedt vele mogelijkheden als Drenthe hierin voorop loopt. Goede samenwerking met Staatsbosbeheer is uniek in Nederland. Het doel is om deze soort samenwerking ook door te voeren met de andere betrokken grondeigenaren: Drents Landschap Waterschappen Natuurmonumenten Particulieren Er moet een duidelijk en eenduidig, en vooral passend routesysteem komen. Dit moet makkelijk digitaal te gebruiken zijn en fysiek zichtbaar zijn. Daarnaast moeten routes veelzijdig zijn: als grote meerdaagse tocht te volgen zijn, aansluitend op andere provincies, maar ook in een gebied als kleinere buitenrit te volgen zijn. Dit hangt samen met samenwerking tussen ondernemers met een hippische accommodatie. 13 Notitie agendapunt Recreatie

15 Gebieden/routes moeten aantrekkelijker gemaakt/ingericht worden. Denk hierbij aan meer beleving onderweg in de vorm van (cross)hindernissen of andere activiteiten. Veiligheid wordt wel steeds belangrijker, dus onder meer de startplaatsen en pleisterplaatsen moeten hierop ingericht worden. Ook moeten er voldoende stopplaatsen liggen langs routes, met mogelijkheden voor paarden. Hierbij ook de samenwerking zoeken met minder voor de hand liggende bedrijven, zoals restaurants. 14 Notitie agendapunt Recreatie

16 4.2. Samenwerking tussen hippische recreatiebedrijven versterken Het netwerk van hippische recreatiebedrijven moet staan als een huis, wil Drenthe hier mee naar buiten treden en meer gasten aantrekken. Hiervoor is samenwerking tussen deze bedrijven van groot belang. Zoals eerder al besproken moeten ondernemers de meerwaarde inzien van samenwerking. De VPD kan hier een leidende rol in spelen. Zij kan breder worden, meer draagvlak krijgen en invloed uitoefenen op de hippische recreatiesector. Direct en indirect werkt dit door in de economische betekenis. Kernzaken in dit actiepunt zijn: VPD als trekker voor deze samenwerking Samenwerking recreatieondernemers onderling Samenwerking met minder voor de hand liggende bedrijven, zoals Bed&Breakfasts en restaurants in of nabij ruitergebieden Actieve participatie vanuit de sector Betrekken van overheden en bedrijfsleven Professioneel, onafhankelijk persoon aanstellen 15 Notitie agendapunt Recreatie

17 4.3. Kwaliteitsverbetering accommodaties Accommodaties zijn van groot belang als er naar gestreefd wordt meer hippische toeristen naar Drenthe te halen. Dan moeten deze van goede kwaliteit zijn. Hoe wordt Drenthe (weer) een leidende provincie op het gebied van hippische recreatie? Wat is de hoofdtak van een recreatiebedrijf en is het in voldoende mate bezig met het hippische gedeelte? Hiervoor moeten bepaalde zaken inzichtelijk worden gemaakt: Wat is er op accommodatiegebied in Drenthe en wat is de kwaliteit hiervan? Verblijfplaatsen/accommodaties Pleisterplaatsen Gebieden en gebruikerssysteem Activiteiten en evenementen Wordt er voldoende rekening gehouden met de huidige behoefte aan veiligheid? Gebruik maken van een keurmerk voor hippische verblijfsaccommodaties en pleisterplaatsen Hoe is het gesteld met de bereikbaarheid van gebieden? Hoe is het gesteld met de toegankelijkheid van activiteiten en evenementen? Gaan de ondernemers voldoende mee met hun tijd? Is het aanbod toegankelijk genoeg? Is het voldoende gedigitaliseerd, is er een goede website, hoe is de vindbaarheid? Inzichtelijk krijgen wat er nog moet gebeuren en dit vervolgens in werking zetten: Samenwerking recreatieondernemers onderling Samenwerking met minder voor de hand liggende bedrijven Een maatstaaf van kwaliteit bepalen; moet er überhaupt een keurmerk komen of niet? Samenwerking zoeken met organisaties op dit gebied. 16 Notitie agendapunt Recreatie

18 4.4. Promotie en marketing Promotie richt zich op het meer hippische toeristen krijgen in Drenthe. De marketing op dit gebied is momenteel erg beperkt: er zijn veel meer mogelijkheden om Drenthe op de kaart te zetten. In relatie tot het vraag en aanbod- verhaal moet gekeken worden naar wat men verwacht in Drenthe aan te treffen. Hiervoor moet eerst gekeken worden naar wat er al is in Drenthe, in relatie tot de hippische recreatie: Verblijfplaatsen/accommodaties Pleisterplaatsen Gebieden waar in gereden mag worden met paarden en welke gebruiksregels gelden daar Activiteiten en evenementen Arrangementen Vervolgens moet inzichtelijk worden wat er verwacht wordt en waar nog vraag naar is of behoefte aan is: Moeten accommodaties zich aanpassen op het gebied van kwaliteit, veiligheid en/of bereikbaarheid? Moeten pleisterplaatsen zich aanpassen op het gebied van kwaliteit, veiligheid en/of bereikbaarheid? Moeten er meer ruitergebieden en/of routes komen? Moeten er meer activiteiten, evenementen en/of arrangementen komen? Hoe staat het met de digitalisering en de vindbaarheid van het aanbod? Op basis van voorkeuren van mensen moet het type marketing afgestemd worden. Hoe worden de mensen bereikt die men wil bereiken? Dit geldt voor toeristen, maar ook voor de ondernemers die hier onderdeel van (moeten gaan) uitmaken. De volgende punten zijn hiervoor gewenst uit te voeren: De mogelijkheden tot inzetten van Marketing Drenthe moeten serieus ingezet worden. Het merk Drenthe op paardengebied moet meer verkocht worden. o Kernwaarden als natuur, historie, diversiteit, rust, weidsheid, beleving, arrangementen: daar liggen de mogelijkheden. o Het fenomeen vrij ruiteren zou moeten worden doorgezet en dit moet op een actieve manier worden uitgedragen. Het aanbieden van activiteiten en evenementen. o Hier is behoefte en vraag naar, kwam naar voren uit gesprekken met specialisten, ondernemers en betrokkenen uit de sector. o Bestaande sportevenementen uitbreiden met recreatieve activiteiten: toegankelijker en laagdrempeliger maken. o Een nieuw evenement in Drenthe organiseren, zoals een unieke mini- military. 17 Notitie agendapunt Recreatie

19 Instrumenten: o Bekende Drentse ruiters inzetten als ambassadeur voor Drenthe als paardenprovincie. Bijvoorbeeld door een afbeelding op de vrachtwagen of herkenbare kleding op ruiter en/of paard. o Nieuwsbrief o Websites Voornamelijk uitbreiden van bestaande websites van Drenthe en ondernemers o Sociale media o Folders bij VVV s, hippische (recreatie) ondernemers, verblijfsplaatsen, horecagelegenheden Binnen de provincie een voorbeeld nemen aan het project Op fietse (zie bijlage 1): o Scholen en eventueel bedrijven betrekken o Kant en klare programma s/pakketten aanbieden waar een organisatie aan kan deelnemen o Ondersteuning bieden o Het belang/nut van laten inzien o Beloning tegenover zetten o Hele dorpen bij betrekken (bijv. zoals in De Wolden al gedeeltelijk gebeurt) o Bekende Drenten bij betrekken en als voorbeeld laten fungeren o Nationale artiesten inschakelen 18 Notitie agendapunt Recreatie

20 5. Trekker vanuit het Hippisch Platform Drenthe De meerjarenagenda wordt opgesteld door het Hippisch Platform Drenthe (HPD). Waar nodig betrekt zij relevante personen of organisaties voor input. Het onderdeel recreatie wordt vanuit het HPD vertegenwoordigd door Roel- Poppe Lubbers. Roel- Poppe Lubbers heeft zelf een recreatiebedrijf in Drenthe, namelijk Boerhaarshoeve in Grolloo. Hij richt zich op groepen en biedt vele mogelijkheden en volledig verzorgde arrangementen voor de hippische toerist. Roel- Poppe Lubbers heeft een werkgroep samengesteld die zich bezig houdt met de belangen van de hippische recreatie in Drenthe. Deze stuurgroep buitenrijden bestaat uit Martin Bottelier (manege Les Chevaux), Jos Krapels (Manege Gasselte), Gerda Kamps (gemeente Aa en Hunze), Alien Poelman (gemeente Westerveld), Hilda Mulder (Recreatieschap Drenthe), Maarten van der Meer (bestuurslid KNHS regio Drenthe, portefeuille recreatie) en Jean- Paul de Rek (Staatsbosbeheer). Specifiek voor de agenda heeft hij nog contact met een aantal specialisten uit de sector. Deze werkgroep hippische recreatie bestaat uit Sjoerd Dijkstra (VPD), Dick Dijkstra (directeur Recreatieschap Drenthe), Hilda Mulder (Recreatieschap Drenthe), Tjitske Beerendonk (Camping de Reeënwissel) en Maarten van der Meer (bestuurslid KNHS regio Drenthe, portefeuille recreatie). 19 Notitie agendapunt Recreatie

21 6. Bronnen Bergsma, M., Bruls, E. & De Jonge, C. (2008) De paarden op, de lanen in Recreatief paardrijden in het buitengebied. Den Haag: Stichting Recreatie, Kennis- en Innovatiecentrum. De Boer, W., Dijk, B., Gerritsen, E., Slender, H., Van de Wetering, K.H.J. & Ten Wolde, L. (2015) Economische betekenis en potentie van de hippische sector in Drenthe. BMC Advies/Hanze Hogeschool. Drenthe Beweegt (2015) Op Fietse. Geraadpleegd op 28 december 2015, van beweegt.nl/direct- naar/op- fietse. KNHS (2015) Routezoeker. Geraadpleegd op 18 december 2015, van 0&typering=0&waardering=0&zwaarte=0&take=500. Korteweg Maris, D. (2006) Onderzoek ruiterrecreatie en ruitertoerisme. Tilburg: Kenniscentrum Toerisme & Recreatie. Outdoor Drenthe (2012) Digitale men- en ruiterroutes. Geraadpleegd op 18 december 2015, van men- en- ruiterroutes. Poelman, A. (2012) Paardrijden en mennen in Noordwest Drenthe. Assen: Grontmij Nederland B.V. Poelman, A. (2012) Paardrijden en mennen in Zuidoost Drenthe. Assen: Grontmij Nederland B.V. Poelman, A. (2013) Paardrijden en mennen in Noordoost Drenthe. Assen: Grontmij Nederland B.V. Provincie Drenthe (2015) Vrijetijdseconomie Drenthe Feiten en cijfers. Zutphen: De Afdeling Onderzoek. Stichting Hippisch Toerisme Nederland (2015) Ruiterroutes, Drenthe. Geraadpleegd op 18 december 2015, van toerisme.nl/ruiterroutes/drenthe/. Stichting Ruiteren & Mennen in Nederland (2015) Geraadpleegd op 28 december 2015, van Ten Wolde, L. (2014) Hippisch toerisme in Drenthe Kansen in relatie tot de Economische Betekenis. Groningen: Hanzehogeschool, Sportmanagement. Ten Wolde. L. (2014) 365 dagen per jaar paardrijden in Drenthe Adviesrapport. Groningen: Hanzehogeschool, Sportmanagement. Veurink, H. (2008) Buiten rijden door paardensporters, In opdracht van de KNHS Winter, G. (2011) Paardrijden en mennen in Zuidwest Drenthe. Drachten: Grontmij Nederland B.V. 20 Notitie agendapunt Recreatie

22 7. Bijlagen 7.1. Op Fietse Het project Op Fietse is erg succesvol geweest en zou vertaald kunnen worden naar de recreatieve paardensector in Drenthe. Op Fietse: Veel grote wielerevenementen in Drenthe Drie projecten om zoveel mogelijk Drenten op de fiets te krijgen o Op fietse naar school o Op fietse naar werk o Festival Op Fietse Op fietse naar school o Strijden om fietsschool van Drenthe o De fiets zo veel mogelijk meenemen in het programma voor het schooljaar o Verschillende categorieën o Portfolio ontwikkelen o Ondersteuning door JOGG- studententeam en/of buurtsportcoaches Op fietse naar werk o Strijden om fietsvriendelijkste bedrijf van Drenthe o Extra activiteiten om aan deel te nemen o Verschillende categorieën o Ondersteuning door aanbod op maat Festival Op Fietse o Twee weken durend sportief, muzikaal en cultureel evenement o Bekende Drenten op de fiets o Dorpen bij betrokken, elke dag een ander o Bekende nationale artiesten o Inwoners en toeristen o Veel marketing en media (Drenthe Beweegt, 2015) 21 Notitie agendapunt Recreatie