Tussentijds toetsen op het voortgezet onderwijs

Transcriptie

1 Tussentijds toetsen op het voortgezet onderwijs Advies aan DB Profijt Mariëlle Verhoef 20 april 2012 Aanleiding In het kader van het activiteitenplan is afgesproken dat een advies zou worden opgesteld over het inzetten van tussentijdse toetsen in het voortgezet onderwijs, om de vorderingen van leerlingen bij taal en rekenen te meten. Daarbij zou gekeken worden naar de mogelijkheden voor onderlinge afstemming. Deze notitie bevat het beloofde advies. Het advies wordt gegeven aan het Directieberaad van Profijt en zal besproken worden in de eerste vergadering van de regiegroep in juni Landelijke ontwikkelingen Bij het bepalen van een beleid met betrekking tot tussentijds toetsen, is het van belang af te stemmen op de landelijke ontwikkelingen. Op dit moment is een wetsvoorstel in behandeling, dat voorziet in het opleggen van de volgende drie verplichtingen aan scholen: Het gebruik van een leerlingvolgsysteem De afname van een diagnostische tussentijdse toets Deelname aan internationaal vergelijkend onderzoek Het wetsvoorstel geldt niet voor praktijkonderwijs, het VAVO en ook niet voor leerlingen in het VSO, voor zover zij geen diplomagericht onderwijs volgen. 1 De eerste twee punten zijn relevant voor het onderhavige advies. Concreet betekent dit het volgende: zowel het leerlingvolgsysteem als de diagnostische toets zullen in schooljaar worden ingevoerd. De diagnostische toets geeft inzicht in het kennisniveau op een bepaald moment, het leerlingvolgsysteem geeft een beeld van de vorderingen over een langere periode. Scholen mogen zelf een leerlingvolgsysteem kiezen, maar de diagnostische toets wordt landelijk ontwikkeld en aan de scholen ter beschikking gesteld. Leerlingvolgsysteem Het leerlingvolgsysteem is bedoeld om vorderingen van leerlingen systematisch in kaart te brengen, waarbij minimaal gegevens over Nederlands, Engels, rekenen en wiskunde gegenereerd moeten worden via toetsen. Vorderingen bijhouden op andere onderdelen mag (en wordt zelfs toegejuicht), maar genoemde onderdelen zijn verplicht onderdeel van het leerlingvolgsysteem. Mogelijk komen er nog aanvullende eisen aan het systeem. Deze zullen dan via Algemene Maatregel van Bestuur (AmvB) worden gepubliceerd. Het bijhouden van het systeem is verplicht voor de eerste twee jaren van het vmbo en de eerste drie jaren van havo/vwo. Tussentijdse diagnostische toets In het tweede leerjaar van het vmbo en in het derde leerjaar van havo/vwo legt de leerling een diagnostische tussentijdse toets af op het gebied van Nederlands, Engels,

2 rekenen en wiskunde. Deze toets meet tussendoelen, die nog via AMvB worden vastgelegd. Tot 9 april jl. konden scholen op het concept-wetsvoorstel reageren via een internetconsultatie. De reacties kunnen leiden tot wijzigingen in het voorstel, dat medio 2012 aan de Tweede Kamer wordt voorgelegd. Meer informatie over het wetsvoorstel is te vinden in het Servicedocument van het Steunpunt Taal en Rekenen VO, die in de bijlage van dit stuk is toegevoegd. Advies Het oorspronkelijke idee om afspraken te maken over een gezamenlijke toets en meetmomenten is in feite door de landelijke ontwikkelingen achterhaald. Dat leidt dan tot het volgende advies: 1) Bespreek binnen het DB of het mogelijk is om gezamenlijk te kiezen voor een bepaald leerlingvolgsysteem, dat aan de gestelde eisen voldoet. Advies is om de definitieve keuze uit te stellen totdat de AMvB met aanvullende eisen aan het systeem is gepubliceerd. 2) Kies een gezamenlijke diagnostische test die onafhankelijk van lesmethode en vrij van meerjarige contracten is af te nemen, om te kunnen testen in de periode tot aan ) Resultaten van de diagnostische tests en later het leerlingvolgsysteem vormen input voor het digitale doorstroomdossier. 2

3 Bijlage 1 - Servicedocument Steunpunt Taal en Rekenen VO Concept wetsvoorstel leerlingvolgsysteem en diagnostische tussentijdse toets vo Dit is een servicedocument voor het vo bij het (concept)voorstel voor wijziging van de wet op het voortgezet onderwijs en een aantal andere wetten. De conceptversie is op 26 maart 2012 voor internetconsultatie gepubliceerd ( Internetconsultatie biedt een ieder de gelegenheid op het concept te reageren. De consultatie sluit op 9 april Dit servicedocument beschrijft de belangrijkste elementen uit het conceptvoorstel. De cursief gedrukte gedeelten betreffen toelichtingen uit de Memorie van Toelichting (MvT). NB. Het is mogelijk dat het wetsvoorstel nog wordt aangepast voordat het definitief wordt vastgesteld. Naar aanleiding van consultatie en andere raadplegingen kan het concept nog worden aangepast. De kamerbehandeling daarna kan aanleiding zijn tot nieuwe wijzigingen. Verplichtingen Het wetsvoorstel voegt drie verplichtingen voor scholen aan de wet toe: gebruik van een leerlingvolgsysteem; afname van een diagnostische tussentijdse toets; deelname aan internationaal vergelijkend onderzoek. 3 Het wetsvoorstel is niet van toepassing op het praktijkonderwijs en op leerlingen in het VSO die geen diplomagericht onderwijs volgen. Het geldt ook niet voor het vavo. De diagnostische tussentijdse toets geeft het kennisniveau aan op één moment; een leerlingvolgsysteem geeft zicht op de leervorderingen over een langere periode. Beide zijn instrumenten voor het realiseren van een cultuur van opbrengstgericht werken: het systematisch in kaart brengen en analyseren van leervorderingen van leerlingen en het onderwijsproces hier zo nodig op aanpassen. Het streven naar meer opbrengstgericht werken is onderdeel van het Actieplan Beter presteren. De aanleiding tot het Actieplan ligt in de achteruitgang die in internationaal vergelijkend onderzoek (PISA) zichtbaar wordt in de leerprestaties van Nederlandse leerlingen op het gebied van lezen, wiskunde en science. De MvT onderbouwt de keuze voor opbrengstgericht werken, toetsing en leerlingvolgsystemen met resultaten van wetenschappelijk onderzoek. Resultaatgerichtheid (focus op basisvakken, hoge verwachtingen van leerlingprestaties, bijhouden van gegevensbestanden over leerlingprestaties) scoort hoog in bijdrage aan het verhogen van schoolprestaties. Leerlingvolgsystemen dragen als onderdeel van een evaluatie en feedbackmechanisme sterk bij aan resultaten voor taal en rekenen. De diagnostische tussentijdse toets heeft primair een formatieve functie, bedoeld om inzicht te bieden in het leerproces en de ontwikkeling van de leerling daarin. De toets kan ook gebruikt worden als instrument voor scholen om van elkaar te leren door het systematisch vergelijken van schoolprestaties. Onderzoeken wijzen ook op risico s die verbonden kunnen zijn aan toetsing, met name het risico van teaching to the test. De MvT geeft aan dat het aan de professionaliteit van leraren en schoolleiders is om ervoor te zorgen dat dit risico zich niet voordoet.

4 Voor de dekking van de kosten van het wetsvoorstel is structureel 32 miljoen beschikbaar, oplopend tot 36 miljoen vanaf Daarvan is ca. 20 miljoen structureel bestemd voor scholen. Het zal via de prestatiebox aan de scholen beschikbaar worden gesteld. Leerlingvolgsysteem Scholen moeten een leerlingvolgsysteem gebruiken waaruit de vorderingen op kennis en vaardigheden blijken op het niveau van de leerling. De verplichting geldt voor de eerste twee jaren van het vmbo en de eerste drie jaren van havo/vwo. Het leerlingvolgsysteem meet kennis en vaardigheden van de leerling ten minste op het terrein van Nederlandse taal, Engelse taal, wiskunde en rekenen met behulp van toetsen. Bij algemene maatregel van bestuur (AMvB) kunnen nadere kwaliteitseisen worden gesteld met betrekking tot het leerlingvolgsysteem. De verplichting tot het hebben en gebruiken van een leerlingvolgsysteem zal gelden vanaf de start van schooljaar De keuze van het systeem en de beslissingen over de inrichting ervan blijven een zaak van de scholen. De inspectie zal erop toezien dat scholen de beschikbare data registreren en vooral ook systematisch gebruiken bij opbrengstgericht werken. Het staat scholen vrij het systeem te verbreden naar andere vakken. De regering moedigt dat aan. Diagnostische tussentijdse toets In het tweede leerjaar van het vmbo en in het derde leerjaar van havo/vwo legt de leerling een diagnostische tussentijdse toets af. De toets wordt op verschillende niveaus aangeboden. Het bevoegd gezag bepaalt op welk niveau de leerling de toets aflegt. De toets meet kennis en vaardigheden op het terrein van de doorstroomrelevante vakken Nederlandse taal, Engelse taal en wiskunde, en op het terrein van rekenen. De toets is gebaseerd op bij of krachtens AMvB vastgestelde tussendoelen. Bij de vaststelling van de tussendoelen worden de referentieniveaus Nederlandse taal en rekenen in acht genomen, evenals de exameneisen en (voor Engels) het Europees Referentiekader voor Moderne Vreemde Talen. De toets wordt door de minister ter beschikking gesteld aan alle scholen. Bij of krachtens AMvB worden voorschriften voor de tussentijdse toets vastgesteld, waaronder in ieder geval voorschriften over de te toetsen kennis en vaardigheden, de inhoud van de toets, de wijze van uitvoering, de periode waarbinnen de leerlingen de toets doen, de gevallen waarin leerlingen de toets niet hoeven af te leggen en voorzieningen voor het geval een leerling verhinderd is de toets binnen de voorgeschreven periode af te leggen. 4 De MvT geeft als doelen van de tussentijdse diagnostische toets aan: primair: diagnostisch instrument voor docent, leerling en ouders; instrument voor benchmarking door scholen zelf, op basis van niet-openbare, schooleigen informatie. Scholen kunnen via Vensters voor Verantwoording hun resultaten openbaar maken, maar ze zijn daartoe niet verplicht;

5 instrument voor jaarlijkse indicatie op stelselniveau van het niveau van onderwijs aan het einde van de onderbouw vo. Het streven is de toets voor het eerst te laten afnemen in het schooljaar Een uitgebreide try-out zal in 2013 worden uitgevoerd, waarna eind schooljaar een uitgebreide en representatieve pretesting zal plaatsvinden. Dat hoeft niet bij alle scholen en alle leerlingen. Daarnaast zullen er in de schooljaren en verschillende pilots plaatsvinden. De uitkomsten worden najaar 2013 betrokken in de evaluatie die mede als basis dient voor de op te stellen AMvB (tussentijdse toets). De planning voor publicatie van deze AMvB is gericht op april Er komen toetsen op verschillende niveaus, met overlap tussen aangrenzende niveaus. Als basis voor de toetsen worden tussendoelen vastgesteld op vijf beheersingsniveaus: bb, kb, gl-tl, havo en vwo. In de AMvB (tussendoelen) worden Nederlands, Engels, wiskunde en rekenen ingedeeld in domeinen. De nadere uitwerking in tussendoelen met beheersingsniveaus wordt dan in een ministeriële regeling vastgelegd. Streven is om AMvB en regeling uiterlijk omstreeks 1 augustus 2013 te publiceren. Internationaal vergelijkend onderzoek Het bevoegd gezag van een school die in een steekproef zit voor een internationaal vergelijkend onderzoek moet er zorg voor dragen dat de desbetreffende leerlingen van de school deelnemen aan de af te nemen testen en vragenlijsten in het kader van dat onderzoek. De minister beslist voor welke onderzoeken de verplichting geldt. Internationale onderzoeken zijn belangrijke graadmeters voor de kwaliteit van het Nederlandse onderwijs. In het verleden heeft Nederland aan een aantal belangrijke internationale onderzoeken niet (volwaardig) kunnen deelnemen wegens een te lage respons onder scholen. Om het aantal onderzoeken waarvoor een deelnameverplichting geldt, te beperken en ervoor te zorgen dat verplichting alleen geldt voor onderzoeken van voldoende groot belang en kwaliteit, bepaalt de minister voor welke onderzoeken de verplichting geldt.. Op dit moment zou het gaan om PISA 2012 en 2015, ICILS 2013 (computerliteracy) en Surveylang 2016 (Vreemde talen van de EU). Het gaat steeds om steekproeven van scholen en leerlingen, ca. een vierde van het scholenbestand en ca 4700 leerlingen per onderzoek. Een vo-school wordt gemiddeld dus eens per vier jaar voor verplichte deelname benaderd. 5 Taken College voor Toetsen en Examens De naam College voor Examens wordt vervangen door de naam College voor Toetsen en Examens. Het College krijgt taken in het bepalen van tijdsduur en aard van de toets, wijze waarop en periode waarbinnen de toets wordt afgenomen, toegestane hulpmiddelen, toetswijzers, laten maken (ontwerpen) van de opgaven en het vaststellen daarvan, beoordelingsnormen en bijbehorende scores. Tussentijdse diagnostische toets en centraal examen geven, evenals de eindtoets primair onderwijs, invulling aan de stelselverantwoordelijkheid van de minister. Hoewel aard en functie van deze drie verschillen, gaat het bij de uitvoering om vergelijkbare taken. Ook gelet op de toenemende aandacht voor doorlopende leerlijnen wordt de uitvoerende taak daarom belegd bij het College voor Examens. Om tot uitdrukking te brengen dat de tussentijdse toets iets anders is dan een centraal examen wordt voorgesteld de naam van het college te wijzigen in College voor Toetsen en Examens.

6 Bijlage 2 - Diagnostische testen Te gebruiken testen moeten flexibel inzetbaar zijn, afgestemd zijn op de Referentieniveaus van Meijerink en voor Engels op het Europees Referentiekader. Zoals gezegd is het gezien de hierboven beschreven ontwikkelingen aan te raden of wel te kiezen voor los in te kopen toetsen of wel te kiezen voor toetsen die bij een methode worden aangeleverd. Bureau ICE Om deze reden vallen toetsen van Bureau ICE af. Hoewel dit bureau een veelheid aan flexibel in te zetten toetsen aanbiedt, kan dit alleen binnen een vaste licentie. CITO Ook voor Cito geldt dat de eerdere VAS toetsen inmiddels zijn opgenomen in het leerlingvolgsysteem. Indien het Cito-leerlingvolgsysteem aan de nog te stellen eisen voldoet, is dit voor de toekomst wel een overwegen. Voor het overbruggen van de overgangsperiode echter niet, omdat dan verplichtingen voor meerdere jaren moeten worden aangegaan, zonder nog te weten of dit de beste keuze is. Malmberg Uitgeverij Malmberg biedt verschillende lesmethoden voor vmbo en havo/vwo aan. Als onderdeel van deze methode worden diverse toetsen aangeboden om het niveau van de leerling te bepalen. Deze zijn dus niet los af te nemen en komen alleen in aanmerking als de school deze methode al in huis heeft. De prijs is afhankelijk van de keuzes die de school maakt, hiervoor wordt verwezen naar de website van Malmberg 6 Noordhoff Uitgeverij Noordhoff biedt geen diagnostische testen. NAVRAGEN Deviant Losse toetsen zijn wel in te kopen bij Uitgeverij Deviant. Het gaat dan om de TaalNiveauTest (TNT), de RekenNiveauTest (RNT) en de Language Level Assessment (LLA). Deze toetsen zijn zonder licenties in te kopen. De kosten voor een test voor eenmalig gebruik bedragen 3,50 (bij gebruik van alle drie de testen zou dit dus per leerling neerkomen op 10,50 per testmoment). Voor alle drie de testen geldt dat zij adaptief zijn: zij passen zich aan aan het niveau dat de leerling heeft, zodat de leerling niet onnodig geconfronteerd wordt met te moeilijke of te makkelijke vragen. Dat betekent wel dat de afnametijd langer wordt naarmate de leerling beter is. Minimale afnametijd is 30 minuten, maar bij een heel hoog niveau (academisch) kan dit oplopen tot 90 minuten. De testen kunnen tussentijds gestopt worden, waarbij de antwoorden bewaard blijven. De leerling kan later verder bij de vraag waar hij gebleven is.