Faculteit Rechtsgeleerdheid DE GAS-WETGEVING IN DE STRIJD TEGEN OVERLAST

Transcriptie

1 Faculteit Rechtsgeleerdheid Academiejaar DE GAS-WETGEVING IN DE STRIJD TEGEN OVERLAST Masterproef van de opleiding Master in de rechten Ingediend door Ingrid De Belser Studentennummer: Promotor: Prof. Dr. Brice De Ruyver Commissaris: Prof. Dr. Freya Vander Laenen

2 Woord vooraf Deze masterproef kwam tot stand in het kader van het behalen van de graad van Master in de Rechten. Een masterproef schrijven is niet zo eenvoudig, het vraagt enig denkwerk en opzoekingswerk om uiteindelijk te evolueren naar een specifiek doel dat je wenst te bereiken. Gelukkig dat je er niet altijd alleen voorstaat en dat er mensen rondom je zijn die helpen meedenken en wijzen op bepaalde zaken waar je zelf niet aan dacht. Ik wens daarom al de mensen te bedanken die een deel van hun kostbare tijd aan mij hebben willen besteden om hun visie en deskundigheid met mij te delen. Zonder hun inbreng zou het mij niet gelukt zijn een beeld te krijgen van het beleid en de toepassing van de GAS-wet binnen het gerechtelijk arrondissement Gent. In het bijzonder wens ik de heer procureur des Konings van het parket Gent te bedanken, omdat hij begrijpt dat het niet eenvoudig is werk en studies te combineren en mij de nodige ondersteuning heeft geboden om mijn doel te bereiken. Tevens wens ik mijn promotor Prof. Dr. Brice De Ruyver te bedanken, omdat hij mij heeft willen begeleiden bij het tot stand brengen van mijn masterproef. And last but not least mijn man Stijn voor de nodige hulp bij de informatica, voor het nalezen van mijn eindwerk, maar vooral om er steeds voor mij te zijn. De GAS-wetgeving in de strijd tegen overlast I

3 Inhoudsopgave Inleiding... 1 Deel I: Een algemeen overzicht van de GAS-wetgeving... 4 Hoofdstuk 1 Ontstaan en evolutie van de GAS-wetgeving De situatie voor de wet van 13 mei De wet van 13 mei 1999: de GAS-wetgeving Invoering van het begrip openbare overlast in de wetgeving Uitbreiding van de actiemogelijkheden van de burgemeester Invoering van de gemeentelijke administratieve sancties De wet van 7 mei 2004 en de wet van 17 juni Depenalisering van bepaalde overtredingen Ontstaan van de gemengde inbreuken Uitbreiding van de personen die overtredingen kunnen vaststellen Strafbaarheid van minderjarigen vanaf 16 jaar De bemiddelingsprocedure De reparatiewet van 20 juli Repenalisering van bepaalde overtredingen Titel X van het strafwetboek Termijnen Overmaken van de vaststellingen Reactietermijn van het parket bij gemengde inbreuken Verjaringstermijn Minderjarigen Vaststellingsbevoegdheid Samenloop De wet van 25 januari 2007 en de wet van 15 mei Besluit Hoofdstuk 2 De GAS-procedure met betrekking tot de 'gemengde inbreuken' Soorten gemengde inbreuken De lichte gemengde inbreuken De zware gemengde inbreuken Vaststellingsbevoegdheid Politieambtenaren en hulpagenten van politie Gemeentelijke ambtenaren Gemeenschapswachten-vaststellers Ambtenaren van de vervoersmaatschappijen Bewakingsagenten Procedure Samenloopprocedure: toesturen van de vaststellingen Lichte gemengde inbreuken Zware gemengde inbreuken De eigenlijke sanctieprocedure De sanctionerend ambtenaar De voorafgaande waarschuwing De administratieve geldboete De bemiddelingsprocedure De beroepsprocedure De uitvoerbaarheid van de beslissing Besluit Schematische voorstelling van de procedure Hoofdstuk 3 De procedure met betrekking tot de gemengde inbreuken doorgelicht De GAS-wetgeving in de strijd tegen overlast II

4 1. Op het niveau van steden en gemeenten De strafbaarstelling van gemeentelijke politiereglementen Op het niveau van de politie De vaststelling van de feiten Kennis van het politiereglement De kwalificatie van de inbreuken Art. 526 SW: vernielen of beschadigen van grafstenen, monumenten, standbeelden, kunstvoorwerpen Art. 534bis SW: hij die zonder toestemming graffiti aanbrengt op roerende of onroerende goederen Art. 534ter SW: hij die opzettelijk andermans onroerende eigendommen beschadigt Art. 537 SW: kwaadwillig bomen omhakken Art. 545 SW: vernieling van landelijke of stedelijke afsluitingen Art. 559, 1 SW: het beschadigen van roerende goederen Art. 561, 1 SW: nachtlawaai Art. 563, 2 SW: beschadigen van landelijke of stedelijke afsluitingen Art. 563, 3 SW: het plegen van feitelijkheden of lichte gewelddaden (vandalisme) Termijn Op het niveau van het parket Ontvangst origineel proces-verbaal van de vaststellingen Mededeling aan de sanctionerend ambtenaar Lichte gemengde inbreuken Zware gemengde inbreuken Op het niveau van de sanctionerend ambtenaar Kennisgeving van de beslissing door de procureur des Konings De administratieve procedure Aanvang van de procedure Verweer door de overtreder De bemiddelingsprocedure Beslissing van de sanctionerend ambtenaar Proportionaliteitsbeginsel Beginselen van behoorlijk bestuur Motiveringsplicht Termijn Beroep door de overtreder Op het niveau van de rechtbank Beoordeling door de politierechter of de jeugdrechter Aanwezigheid Openbaar Ministerie Besluit Hoofdstuk 4 De voornaamste kritieken op de GAS-wetgeving Gebrek aan uniformiteit en transparantie op het niveau van de gemeenten Gebrek aan uniformiteit inzake de strafbaarstelling Gebrek aan uniformiteit inzake de straftoemeting Extra werklast en kosten voor de gemeenten Ontlasting van de parketten? GAS 3 inbreuken: een brug te ver? De procedure Een loodzware procedure De GAS-wetgeving in de strijd tegen overlast III

5 5.2 De bemiddelingsprocedure Doel van bemiddeling: vergoeden of herstellen van de schade Vrijwillige basis van de bemiddelingsprocedure Geen neutrale bemiddelaar Het slachtoffer vergeten Gebrek aan eenheid binnen de rechtspraak Besluit Hoofdstuk 5 De GAS-wetgeving: een wet in beweging Voorstellen voor een nieuwe GAS-wet Verlagen van de leeftijdsgrens voor minderjarigen Verhoging van de administratieve geldboete De mogelijkheid tot het opleggen van alternatieve sancties Andere voorstellen tot wijziging van de GAS-wet Plaatsverbod Spijbelen Uitbreiding van de vaststellingsbevoegdheid Inkorting van de termijnen Besluit Deel II: Een praktijkvoorbeeld De GAS-wetgeving binnen het gerechtelijk arrondissement Gent Hoofdstuk 1 Een algemene situering Toepassing van de GAS-wetgeving door de Vlaamse steden en gemeenten Toepassing van de GAS-wetgeving binnen de provincie Oost-Vlaanderen Hoofdstuk 2 Het beleid inzake de GAS-wetgeving binnen het gerechtelijk arrondissement Gent Algemeen Het beleid van het parket Gent inzake de gemeentelijke administratieve sancties Het beleid van het parket Gent inzake de inbreuken van de tweede soort Het beleid van het parket Gent inzake de inbreuken van de derde soort Inbreuken op art. 398 SW: opzettelijke slagen en verwondingen Inbreuken op art. 461 SW en art. 463 SW: diefstal Het beleid van het parket Gent ten aanzien van de minderjarige overtreder Opvolging van het beleid door het parket Gent De sanctionerend ambtenaar De bemiddeling Besluit Hoofdstuk 3 De toepassing van de GAS-wetgeving: praktijkervaringen Inleiding De GAS-wetgeving bekeken vanuit de praktijk: een overzicht De gemeenten De politiediensten Het parket De sanctionerend ambtenaar Conclusie Geen positieve evolutie Termijn Samenwerking met de provinciaal sanctionerend ambtenaar De bemiddelingsprocedure Verlaging van de leeftijdsgrens voor minderjarigen Het slachtoffer De GAS-wetgeving in de strijd tegen overlast IV

6 3.7 Ontlasting van de parketten Zware procedure Besluit Deel III: Conclusie Algemene bespreking en besluit Bibliografie Bijlagen De GAS-wetgeving in de strijd tegen overlast V

7 Inleiding De wet van 13 mei 1999 tot invoering van de gemeentelijke administratieve sancties, kortom de GAS-wetgeving, kwam tot stand om de gemeenten meer armslag te geven om overlastproblemen aan te pakken. Op basis van deze wet kregen de gemeenten immers de bevoegdheid om in hun politiereglement inbreuken op te nemen die gesanctioneerd kunnen worden met administratieve sancties. Voorheen beschikten de gemeenten wel over de bevoegdheid om politieverordeningen uit te vaardigen om allerlei vormen van plaatselijke overlast aan te pakken, maar veel van de inbreuken die daarin werden opgenomen leidden niet tot bestraffing door de gerechtelijke overheden. Door het gebrek aan capaciteit en middelen ging het parket niet over tot vervolging van deze kleine vormen van criminaliteit, die echter door de bevolking als zeer storend werden ervaren. Dit leidde tot een gevoel van straffeloosheid en een verlies van vertrouwen van de bevolking in het strafrechtelijk apparaat. Op basis van de nieuwe wet werden de gemeenten aldus in staat gesteld om zelf inbreuken op hun politiereglement bestuurlijk af te handelen, waardoor zij sneller en efficiënter kleine criminaliteit op hun grondgebied konden bestrijden. Er ontstond dus een gemeentelijk handhavingsrecht als antwoord op overlast. Bijkomend zou hierdoor de werklast bij de parketten verminderen, opdat zij hun capaciteit en middelen konden besteden aan meer ernstige vormen van criminaliteit. Maar ondanks de goede bedoelingen van de wetgever, kende de wet van 13 mei 1999 weinig succes in de praktijk. Een wetswijziging was dan ook noodzakelijk. Door de wetten van 7 mei 2004, 17 juni 2004 en de wet van 20 juli 2005 werd er aan de gemeentelijke administratieve sancties een herkansing gegeven. Er werden verschillende wijzigingen aan de wet aangebracht om tegemoet te komen aan praktische en procedurele problemen die zich stelden met betrekking tot de toepasbaarheid van de wet in de praktijk. Maar ook na deze hervormingen van de GAS-wetgeving werd de procedure door de meeste steden en gemeenten als erg omslachtig en complex ervaren en bleven er heel wat onduidelijkheden met betrekking tot de toepassing. Desondanks zijn heel wat steden en gemeenten overgegaan tot de implementatie van de GAS-inbreuken in hun politiereglement. Nu, meer dan 10 jaar later, is de GAS-wetgeving nog steeds heel actueel. Men stelt vast dat veel steden en gemeenten zijn overgegaan tot de opname van de gemeentelijke administratieve sancties in hun politiereglement, dat er een tendens is tot opname van de inbreuken van de derde soort ter bestrijding van opzettelijke slagen en verwondingen en diefstallen en dat vanuit verschillende hoeken nieuwe voorstellen worden geformuleerd tot aanpassing van de GAS-wetgeving. De GAS-wetgeving wordt dus blijkbaar meer en meer door steden en gemeenten gebruikt als een middel om openbare overlast en kleine criminaliteit te bestrijden en de straffeloosheid tegen te gaan. De opzet van mijn masterproef is om vanuit een grondige analyse van de toepassing van de GAS-wetgeving na te gaan of de uitvoering van de wetgeving in de praktijk wel zo vlot verloopt, want sinds het ontstaan van de GAS-wetgeving is de kritiek nooit ver weggeweest. Mijn aandacht zal hierbij gericht zijn op de procedure met betrekking tot de inbreuken van de tweede en derde soort, de zogenaamde gemengde inbreuken. De reden hiervoor is, dat men bij de toepassing van de GAS-wetgeving met betrekking tot de gemengde inbreuken een De GAS-wetgeving in de strijd tegen overlast 1

8 interactie krijgt tussen verschillende actoren, namelijk de stad/gemeente, de politiediensten, het parket en de sanctionerend ambtenaar en ik vanuit mijn werkomgeving, het parket Gent, heb vastgesteld dat de toepassing niet altijd even vlot verloopt. Bijkomend stellen we recentelijk een tendens vast dat steden en gemeenten inbreuken van de derde soort gaan opnemen in hun politiereglement. De implicaties van een niet correcte toepassing van de procedure voor deze relatief ernstige feiten wegen toch wel zwaarder door dan voor de inbreuken van pure lokale overlast (GAS 1). In mijn analyse van de procedure wens ik een antwoord te formuleren op volgende vragen: Welke inbreuken behoren tot de gemengde inbreuken? Wie heeft er de bevoegdheid om deze inbreuken vast te stellen? Hoe verloopt de procedure met betrekking tot de gemengde inbreuken? Welk zijn de obstakels die zich voordoen? Hoe wordt de procedure ervaren door de verschillende betrokken actoren? Hoe verloopt de samenwerking? Welk zijn de kritieken op de GAS-wetgeving? Welk zijn de voorstellen tot verbetering van de GAS-wetgeving? Vanuit een grondige analyse van de procedure van de gemengde inbreuken, de kritieken, de voorstellen tot aanpassing van de wetgeving en de toepassing van de GAS-wetgeving in de praktijk, wens ik een algemeen beeld van de huidige stand van zaken over deze problematiek te scheppen en na te gaan of de doelstellingen van de GAS-wetgeving worden bereikt. Is de GAS-wet een middel om overlast te bestrijden? Is de werklast voor de parketten gedaald? Om tot een grondige analyse te komen van de toepassing van de GAS-wetgeving, heb ik mijn masterproef opgedeeld in 3 delen, wat geleid heeft tot volgende structuur. Per hoofdstuk zal er kort worden weergegeven wat er behandeld wordt. Deel I: Algemeen overzicht van de GAS-wetgeving In hoofdstuk 1 zal er een overzicht gegeven worden van de redenen tot het ontstaan van de GAS-wetgeving, de GAS-wetgeving van 13 mei 1999 op zich en de verschillende wetswijzigingen die sindsdien hebben plaatsgevonden en de redenen daartoe. In hoofdstuk 2 wordt de procedure met betrekking tot de gemengde inbreuken geschetst. Er zal eerst geduid worden welke inbreuken behoren tot de gemengde inbreuken, waarna per actor zal worden weergegeven welke vormvoorschriften en termijnen er dienen nageleefd te worden. In hoofdstuk 3 zal ik dieper ingaan op de procedure met betrekking tot de gemengde inbreuken. Per actor zal er geschetst worden waarmee men dient rekening te houden en welke de valkuilen zijn, opdat er uiteindelijk kan worden overgegaan tot het opleggen van een administratieve geldboete. De noodzaak tot samenwerking en het maken van duidelijke afspraken tussen de verschillende actoren zal hier aan bod komen. In hoofdstuk 4 zullen de voornaamste kritieken die vanuit de rechtsleer op de GAS-wetgeving worden geformuleerd, toegelicht worden. In hoofdstuk 5 zal er een overzicht gegeven worden van de actuele voorstellen tot aanpassing van de GAS-wet, waarbij ik de opmerkingen van enkele auteurs zal weergeven. Deel II: Een praktijkvoorbeeld. De GAS-wetgeving binnen het gerechtelijk arrondissement Gent De GAS-wetgeving in de strijd tegen overlast 2

9 In hoofdstuk 1 zal ik de cijfers overlopen van het aantal steden en gemeenten die ondertussen overlast sanctioneren binnen de provincie Oost-Vlaanderen en vervolgens per gerechtelijk arrondissement binnen de provincie Oost-Vlaanderen, om zo een algemene situering te krijgen van het gerechtelijk arrondissement Gent in verhouding tot de andere arrondissementen binnen de provincie. In hoofdstuk 2 wordt aan de hand van de verkregen informatie van het parket Gent en de andere actoren, het gevoerde beleid binnen het gerechtelijk arrondissement met betrekking tot de gemengde inbreuken weergegeven. In hoofdstuk 3 vindt u een samenvatting van de gesprekken die ik had met een aantal mensen die van dichtbij betrokken zijn bij de toepassing van de GAS-wetgeving binnen het gerechtelijk arrondissement Gent. Op basis van deze gesprekken zal worden nagegaan hoe zij de toepassing van de GAS-wetgeving ervaren. Deel III: Conclusie - Algemene bespreking en besluit Op basis van de verkregen inzichten aan de hand van de rechtspraak, de rechtsleer en de praktijkervaringen van de verschillende actoren binnen het gerechtelijk arrondissement Gent wordt er een algemene conclusie gevormd over de toepassing van de GAS-wetgeving. De GAS-wetgeving in de strijd tegen overlast 3

10 Deel I: Een algemeen overzicht van de GAS-wetgeving De GAS-wetgeving in de strijd tegen overlast 4

11 Hoofdstuk 1 Ontstaan en evolutie van de GAS-wetgeving 1. De situatie voor de wet van 13 mei 1999 Het is de gemeenteraad die op grond van art. 119 Nieuwe Gemeentewet (N.Gem.Wet) de gemeentelijke reglementen van inwendig bestuur en de gemeentelijke politieverordeningen maakt. Hun bevoegdheid tot het opstellen van verordeningen beperkte zich echter tot het recht om verordeningen op te stellen indien de 'openbare orde' werd verstoord, terwijl de gemeenten als lokaal bestuur steeds meer geconfronteerd werden met allerlei vormen van overlast die niet steeds een impact hadden op de openbare orde. 1 Zo bepaalt art. 135, 2, eerste lid N.Gem.Wet, dat de gemeenten tot taak hebben om te zorgen, ten behoeve van hun inwoners, voor een goede politie, met name over de zindelijkheid, de gezondheid, de veiligheid en de rust op de openbare wegen en plaatsen en in openbare gebouwen. Meer bepaald stelde art. 135, 2, tweede lid N.Gem.Wet dat tot de verordende bevoegdheid van de gemeenten behoord 2 : "1 alles wat verband houdt met een veilig en vlot verkeer op de openbare wegen, straten, kaden en pleinen, hetgeen omvat de reiniging, de verlichting, de opruiming van hindernissen, het slopen of herstellen van bouwvallige gebouwen, het verbod om aan ramen of andere delen van gebouwen enig voorwerp te plaatsen dat door zijn val schade kan berokkenen, of wat dan ook te werpen dat voorbijgangers verwondingen of schade kan toebrengen of dat schadelijke uitwasemingen kan veroorzaken; voor zover de politie over het wegverkeer betrekking heeft op blijvende of periodieke toestanden, valt zij niet onder de toepassing van dit artikel; 2 het tegengaan van inbreuken op de openbare rust, zoals vechtpartijen en twisten met volksoploop op straat, tumult verwekt in plaatsen van openbare vergadering, nachtgerucht en nachtelijke samenscholing die de rust van de inwoners verstoren; 3 het handhaven van de orde op plaatsen waar veel mensen samenkomen, zoals op jaarmarkten en markten, bij openbare vermakelijkheden en plechtigheden, vertoningen en spelen, in drankgelegenheden, kerken en andere openbare plaatsen; 4 het toezicht op een juiste toemeting bij het slijten van waren (waarvoor meeteenheden of meetwerktuigen gebruikt worden) en op de hygiëne van openbaar te koop gestelde eetwaren; 5 het nemen van passende maatregelen om ramen en plagen, zoals brand, epidemieën en epizoötieën te voorkomen en het verstrekken van de nodige hulp om ze te doen ophouden; 6 het verhelpen van hinderlijke voorvallen waartoe rondzwervende kwaadaardige of woeste dieren aanleiding kunnen geven." De gemeenten waren dus bevoegd voor het nemen van politieverordeningen betreffende de openbare orde met zijn klassieke drie componenten: de openbare rust, openbare veiligheid en 1 E. DEVROE, Last van overlast: volle G.A.S. vooruit?, Orde dag 2003, (7) J. DUJARDIN, A. MAST, M. VAN DAMME en J. VANDE LANOTTE, Overzicht van het Belgisch Administratief Recht, Mechelen, Kluwer, 2009, ; F. SCHUERMANS, "Gemeentelijke administratieve sancties en gewapend-bestuursrecht: naar een embryo van bestuurlijke parketten" in M. SANTENS (ed.), Gewapend bestuur? Gemeentelijk bestuur(srecht) en gemeentelijke administratieve sancties ter bestrijding van overlastfenomenen en kleine criminaliteit, Tegenspraak cahier 24, Brugge, die Keure, 2005, (21) 25 (hierna verkort F. SCHUERMANS, Gemeentelijke). De GAS-wetgeving in de strijd tegen overlast 5

12 openbare gezondheid. Er werd aangenomen dat in beginsel enkel de verstoring van de materiële openbare orde en niet de morele openbare orde tot de gemeentelijke bevoegdheid behoorde. Dit principe kwam duidelijk tot uiting in de rechtspraak van de Raad van State: dat de gemeenteoverheden op grond van art. 135, 2, van de nieuwe gemeentewet de nodige maatregelen kunnen nemen teneinde de zindelijkheid, gezondheid, de veiligheid en de rust op de openbare wegen en plaatsen te verzekeren; dat die bevoegdheid slaat op de materiële openbare orde niet op de morele openbare orde, behalve wanneer de zedelijke wanorde zich zo veruitwendigt dat zij dreigt te ontaarden in materiële wanordelijkheden ( ) dat de aanwezigheid van minderjarigen [in een dancing] uitsluitend de morele orde betreft, zodat dat gegeven op zichzelf niet in aanmerking mag worden genomen. 3 De burgemeester was dus slechts bevoegd wanneer er sprake was van daadwerkelijke verstoring of vrijwaring van de materiële openbare orde of wanneer de verstoring van de morele openbare orde zich zo veruitwendigt dat zij gevolgen had voor de materiële openbare orde. Een voorbeeld zijn de nachtwinkels in de grensstreek. Personen staken de grens over om alcohol en sigaretten te kopen. Zij pleegden weliswaar geen misdrijven of vandalisme, maar door her en der etensresten achter te laten, te urineren op publieke plaatsen, het aan en afrijden van auto s, slaan met de autodeuren, enz., was er wel sprake van overlast, maar niet altijd van een werkelijke verstoring van de openbare rust. 4 Het bestaande handhavingsinstrument kon dus niet gebruikt worden voor bepaalde vormen van overlast, terwijl het net deze gedragingen waren die door de bevolking als enorm storend werden ervaren. Zo bleek op basis van de veiligheidsmonitor, een enquête bij de bevolking die onder meer peilt naar de storende factoren in de leefomgeving die zowel in 1997 en 1998 werd gehouden, dat de bevolking vooral aanstoot neemt aan vaak voorkomend storend gedrag, zoals bepaalde vormen van lawaaihinder, verkeershinder, hondenpoep, kleine vernielingen, enz., eerder dan aan criminaliteit. 5 3 RvS 8 november 1994, nr ; S. VAN GARSSE, De administratieve politiebevoegdheid van de burgemeester, TBP 2001, F. SCHUERMANS, Gemeentelijke, supra noot 2, F. SCHUERMANS, Gemeentelijke, supra noot 2, 24; A. MASSET, Les sanctions administratives dans les communes, APT 2002, De GAS-wetgeving in de strijd tegen overlast 6

13 Tabel: Buurtproblemen naar dalend voorkomen Buurtproblemen Komt vaak voor Komt vaak voor Onaangepaste snelheid in het verkeer 42,27 42,95 Hondenpoep op straat 33,88 32,4 Agressief verkeersgedrag 29,77 28,89 Inbraak in woningen of andere gebouwen 24,57 26,52 Geluidsoverlast door verkeer 23,64 23,41 Rommel op straat 17,74 18,31 Andere vormen van geluidsoverlast 13,92 14,28 Diefstal uit auto's 13,22 12,48 Fietsendiefstal 11,4 11,9 Vernieling van telefooncellen, bushokjes 10,77 11,79 Aanrijdingen 10,35 11,58 Overlast van groepen jongeren 7,33 8,05 Dronken mensen op straat 6,25 6,44 Bekladding van muren en/of gebouwen 5,4 5,18 Geweld 3;15 4,04 Bedreiging 2,75 2,97 Mensen worden op straat lastiggevallen 2,34 2,27 Bron: Veiligheidsmonitor Een bijkomend probleem waarmee de gemeenten werden geconfronteerd is, hoewel zij de mogelijkheid hadden om politiestraffen te stellen op inbreuken van hun gemeentelijke reglementen en verordeningen, zij de naleving ervan in de praktijk moeilijk konden afdwingen en dus in de onmogelijkheid waren efficiënt en effectief op te treden tegen allerlei vormen van overlast. In de praktijk maakte de politie vaak geen proces-verbaal op bij de vaststelling van een overtreding van een gemeentelijk reglement of verordening. Dergelijke misdrijven werden immers als niet prioritair beschouwd in het kader van de gehele strafrechtelijke handhaving. 7 Indien er al een proces-verbaal werd opgesteld, dan ging het bevoegde parket niet over tot de vervolging van deze kleine vormen van criminaliteit. De prioriteiten van justitie lagen immers niet bij de vervolging van overtredingen op gemeentelijke politiereglementen. Tevens had de grote toestroom van zaken die voor de rechtbank werden gebracht tot gevolg dat deze zaken over lange periodes werden behandeld en dat de sancties pas lange tijd na het begaan van de inbreuken werden opgelegd. De hoge werklast bij het parket en het gerecht, de beperkte middelen waarover zij beschikten en de korte verjaringstermijn van 6 maand, had tot gevolg dat zij hun capaciteit en middelen eerder besteden aan meer ernstige vormen van criminaliteit en 7 N. DE VOS en L.M. VENY, Doorbraak van gemeentelijke bestuurlijke sancties, NJW 2004, Omz. OOP 30bis 3 januari 2005 aangaande de uitvoering van de Wet van 13 mei 1999 betreffende de invoering van de gemeentelijke administratieve sancties, van 7 mei 2004 tot wijziging van de wet van 8 april 1965 betreffende de jeugdbescherming en de nieuwe gemeentewet en van 17 juni 2004 tot wijziging van de nieuwe gemeentewet, BS 20 januari 2005; T. DE SUTTER, "De gemeentelijke administratieve sancties " in T. DE SUTTER (ed.), Gemeentelijke administratieve sancties. Balans , Brugge, die Keure, 2010, (3) 8 (hierna verkort T. DE SUTTER, De gemeentelijke). De GAS-wetgeving in de strijd tegen overlast 7

14 Dit alles leidde tot een gevoel van straffeloosheid van de daders, een onveiligheidsgevoel en een verlies van vertrouwen van de bevolking in het strafrechtelijk apparaat. Het druiste in tegen ons democratisch systeem, waarbij wordt verondersteld dat regels betreffende ongewenst sociaal gedrag in de maatschappij worden nageleefd en de schending ervan ook effectief wordt gesanctioneerd. 9 Er was dan ook nood aan een nieuw handhavingsinstrument dat de gemeenten toeliet om zelf maatregelen te nemen tegen overlast zonder daarbij afhankelijk te zijn van derden (parket en gerecht). 2. De wet van 13 mei 1999: de GAS-wetgeving Door de wet van 13 mei 1999 tot invoering van de gemeentelijke administratieve sancties deed een nieuw instrument zijn intrede in de Belgische rechtsorde. De wet van 13 mei 1999 heeft aan de gemeenten een oplossing willen aanreiken om openbare overlast en vormen van openbare orde verstoring tegen te gaan. Het doel van de wet was om enerzijds de gemeenten door de invoering van administratieve sancties in de mogelijkheid te stellen om vlugger en krachtdadiger op te treden tegen allerlei vormen van overlast en kleine criminaliteit, zonder hierbij afhankelijk te zijn van het parket en de rechtbanken. Doordat de gemeenten op deze manier meer armslag kregen om overlast te bestrijden, wenste men bijkomend te vermijden dat er een gevoel van straffeloosheid bij de bevolking ontstond. Anderzijds had de wet tot doel de werklast bij de parketten te verminderen, opdat zij hun capaciteit en middelen konden besteden aan meer ernstige vormen van criminaliteit. 10 De wet van 13 mei 1999 bracht hoofdzakelijk wijzigingen aan in de Nieuwe Gemeentewet. Deze vernieuwingen op het vlak van gemeentelijke publieke rechtshandhaving kan men indelen in 3 niveaus Invoering van het begrip openbare overlast in de wetgeving De wetgever heeft aan art. 135, 2 N.Gem.Wet een 7 toegevoegd dat luidt: "het nemen van de nodige maatregelen, inclusief politieverordeningen, voor het tegengaan van alle vormen van openbare overlast". Op grond van deze bepaling wordt de gemeenten expliciet de bevoegdheid toegekend de nodige maatregelen, inclusief politieverordeningen, te nemen om allerlei vormen van openbare overlast tegen te gaan. De bevoegdheid van de gemeenten werd door de wetgever hierdoor dus uitgebreid op het gebied van bestuurlijke politie. 11 Het begrip openbare overlast werd echter niet gedefinieerd door de wetgever en de betekenis ervan is dan ook vaag. Volgens de Memorie van Toelichting heeft het begrip 9 T. DE SUTTER, Lokale rechtshandhaving eindelijk op kruissnelheid?, TBP 2007, (131) N. DE VOS en L.M. VENY, Doorbraak van gemeentelijke bestuurlijke sancties, NJW 2004, N. DE VOS en L.M. VENY, Een inleidend overzicht inzake gewapend bestuur in N. DE VOS en L.M. VENY (eds.), Gemeentelijke administratieve sancties, Brugge, Vanden Broele, 2005, 19 (hierna verkort: N. DE VOS en L.M. VENY, Een inleidend). De GAS-wetgeving in de strijd tegen overlast 8

15 openbare overlast betrekking op gevallen van hinder of schade die de burger ondervindt als gevolg van bepaalde handelingen. 12 In de Omzendbrief OOP 30 van 2 mei wordt het begrip als volgt gedefinieerd: "De openbare overlast heeft betrekking op voornamelijk individuele, materiële gedragingen die het harmonieuze verloop van de menselijke activiteiten kunnen verstoren en de levenskwaliteit van de inwoners van een gemeente, een wijk, een straat, kunnen beperken op een manier die de normale druk van het sociale leven overschrijdt. Men kan openbare overlast beschouwen als lichte vormen van verstoringen van de openbare rust, veiligheid, gezondheid en zindelijkheid". 14 Het artikel 135, 2, 7 N.Gem.Wet had de bedoeling om de bevoegdheid van de gemeenten uit te breiden op het stuk van de materiële openbare orde tot de problematiek van de openbare overlast. De Raad van State had immers gesteld dat de gemeenten enkel bevoegd zijn voor het regelen van de materiële openbare orde en daar heeft art. 135, 2, 7 N.Gem.Wet niets aan veranderd. De bescherming van de morele openbare orde gaat nog steeds de bevoegdheid van de gemeenten te buiten. 15 Het voordeel van de invoering van het begrip openbare overlast is wel dat de gemeente nu reeds kan optreden ingeval zij kan bewijzen dat er sprake is van een fenomeen van overlast, zonder dat zij de grondige verstoring van de materiële openbare orde moet bewijzen Uitbreiding van de actiemogelijkheden van de burgemeester Door de invoering van het nieuwe art. 134ter N.Gem.Wet dat luidt als volgt: Behoudens wanneer de bevoegdheid om in geval van hoogdringendheid een voorlopige sluiting van een instelling of de tijdelijke schorsing van een vergunning uit te spreken door een bijzondere regelgeving is toevertrouwd aan een andere overheid, kan de burgemeester wanneer elke verdere vertraging een ernstig nadeel zou kunnen berokkenen, die maatregelen nemen wanneer de voorwaarden van de uitbating van de instelling of van de vergunning niet worden nageleefd en nadat de overtreder de mogelijkheid werd geboden zijn verweermiddelen naar voren te brengen., wordt aan de burgemeester de bevoegdheid gegeven, indien de feiten dusdanige proporties aannemen en dermate dringend worden dat men niet tijdig een beroep kan doen op het college van burgemeester en schepenen, om een instelling te sluiten dan wel de vergunning voorlopig in te trekken wanneer de voorwaarden van uitbating met de voeten wordt getreden of de voorwaarden van de vergunning niet worden nageleefd. 17 Op grond van het nieuwe art. 134quater N.Gem.Wet dat luidt: Indien de openbare orde rond een voor het publiek toegankelijke inrichting wordt verstoord door gedragingen in die inrichting, kan de burgemeester besluiten deze te sluiten; voor de duur die hij bepaalt, kan de burgemeester dus beslissen een inrichting te sluiten bij bepaalde storende gedragingen in de inrichting. 12 Memorie van Toelichting, Parl.St. Kamer , nr 2031/1, Omz. OOP 30 2 mei 2001 aangaande de uitvoering van de Wet van 13 mei 1999 betreffende de invoering van de gemeentelijke administratieve sancties, BS 23 mei S. CASTELAIN, T. DE SUTTER en L. VENY, "De gemeentelijke administratieve sancties... BIS" in X., GANDAIUS Actueel X, Mechelen, Kluwer, 2004, (67) T. DE SUTTER, De gemeentelijke, supra noot 8, (3) N. DE VOS en L.M. VENY, Een inleidend, supra noot 11, S. VAN GARSSE, De administratieve politiebevoegdheid van de burgemeester, TBP 2001, (141) 145. De GAS-wetgeving in de strijd tegen overlast 9

16 In beide gevallen dienen de genomen maatregelen te worden bekrachtigd door het college van burgemeester en schepenen op de eerstvolgende vergadering en zowel de sluiting, als de schorsing kan een termijn van drie maanden niet overschrijden. Na het verstrijken van deze termijn wordt de beslissing van rechtswege opgeheven Invoering van de gemeentelijke administratieve sancties De belangrijkste en meest innovatieve verandering die de wet van 13 mei 1999 introduceerde was de mogelijkheid tot het opleggen van administratieve sancties door de gemeenten. Op grond van nieuw art. 119bis, 1 N.Gem.Wet dat bepaalt: "De gemeenteraad kan straffen of administratieve sancties bepalen voor overtredingen van zijn reglementen of verordeningen, tenzij voor dezelfde overtredingen door of krachtens een wet, een decreet, of een ordonnantie straffen of administratieve sancties worden bepaald." ontstond er voor de gemeenten een nieuw handhavingsinstrument, dat hen de mogelijkheid biedt om zelf op te treden tegen allerlei vormen van openbare overlast, en dit zonder tussenkomst van het parket. 19 In omzendbrief OOP 30 van 2 mei 2001 houdende de uitvoering van de Wet van 13 mei 1999 betreffende de invoering van de gemeentelijke administratieve sancties werden, bij louter wijze van voorbeeld, enkele gedragingen opgesomd die als openbare overlast kunnen worden bestempeld en die dus het voorwerp kunnen zijn van een administratieve sanctie: Het gebruik van elektrische grasmachines of met warmtemotoren en zaagmachines op zondag. Het buitenzetten van vuilniszakken vóór een bepaald uur. Handel en bezit van schadelijke middelen zoals lachgas. Het opzettelijk aanrichten van schade aan planten in openbare parken en plantsoenen. Het laten baden van huisdieren in visvijvers of waters van openbare parken en plantsoenen of hen de sierdieren te laten beschadigen. Het verbranden van stoffen die een sterk prikkelende geur verspreiden. De overschrijding van het maximum aantal personen in een inrichting die toegankelijk is voor het publiek. Het hinderen van het verkeer door een hond niet aan de lijn te houden. Het bedekken van straatnaamborden en huisnummers. Het aanbrengen van aanplakking op plaatsen waar dit niet toegelaten is. Het zonder voorafgaande schriftelijke toestemming aanbrengen van bedradingen, toestellen of andere verbindingen, uitgaande van een privéinitiatief. Het opstellen van woonwagens op plaatsen die daarvoor niet worden ingericht. Het vervoeren van wilde of verwilderde dieren. 18 S. CASTELAIN, T. DE SUTTER en L. VENY, "De gemeentelijke administratieve sancties... BIS" in X., GANDAIUS Actueel X, Mechelen, Kluwer, 2004, (67) N. DE VOS en L.M. VENY, Een inleidend, supra noot 11, 22. De GAS-wetgeving in de strijd tegen overlast 10

17 Het aanbieden van afvalstoffen afkomstig uit andere gemeenten. Het bedelen van reclamedrukwerk in leegstaande panden of in brievenbussen waarop een zelfklever werd aangebracht die aangeeft dat de bewoner geen reclamedrukwerk wenst te ontvangen. De verkoop of het gebruik van rotjes of vuurwerk bij bepaalde gelegenheden, op bepaalde uren of op bepaalde plaatsen. Urineren op openbare plaatsen. De gemeentelijke administratieve sancties hadden dan ook repressieve bedoelingen en moesten de gemeenten meer armslag geven om daadwerkelijk een lokale veiligheidspolitiek te voeren. De administratieve sancties kunnen het best omschreven worden als 'een bij of krachtens de wet vastgestelde maatregel met een repressief karakter, die in beginsel door een orgaan van actief bestuur wordt opgelegd door middel van een eenzijdige, individuele rechtshandeling als reactie op een inbreuk op een rechtsnorm of een publiekrechtelijk voorschrift'. 20 Het is aan de gemeenteraad om te bepalen of ze een strafrechtelijke sanctie of een administratieve sanctie voorziet voor overtredingen van haar politiereglementen of politieverordeningen. De gemeenteraad is niet verplicht om te kiezen voor de handhaving van het politiereglement via een administratieve sanctie. Ze dient echter wel een keuze te maken tussen een strafrechtelijke sanctie of een administratieve sanctie, want een combinatie van beide sancties voor dezelfde inbreuk is niet mogelijk. Er geldt immers een samenloopverbod. Indien zij beslist administratieve sancties te voorzien, heeft zij op grond van art. 119bis, 2 N.Gem.Wet de keuze uit vier types administratieve sancties 21 : de administratieve geldboete, met een maximum van 250; de administratieve schorsing van een door de gemeente afgegeven toestemming of vergunning; de administratieve intrekking van een door de gemeente afgegeven toestemming of vergunning; de tijdelijke of definitieve administratieve sluiting van een inrichting. De opsomming is limitatief, het is dus aan de gemeenteraad om te bepalen welke sanctie het best aansluit bij een bepaald gedrag of verzuim. Ondanks de goede bedoelingen van de wetgever, namelijk de aan de gemeenten geboden mogelijkheid van publieke rechtshandhaving, kende de wet van 13 mei 1999 weinig succes in de praktijk. In de wet van 13 mei 1999 was een belangrijke beperking ingebouwd. Zo kon de gemeenteraad op grond van art. 119bis, 2, 1e lid N.Gem.Wet slechts straffen of administratieve sancties bepalen voor overtredingen van zijn politiereglementen indien die overtreding niet al in een wet of decreet strafbaar werd gesteld. Men had geen rekening gehouden met de problematiek van de regeldichtheid. Men stelde dan ook vast dat heel wat gedragingen zowel door de federale, als de Vlaamse wetgever al strafbaar waren gesteld. In 20 L. DE GEYTER, F. VANDENDRIESSCHE en L.M. VENY, De invoering van gemeentelijke administratieve sancties... of naar publieke rechtshandhaving op lokaal vlak in België?, AJT , (157) K. VAN HEDDEGHEM, "Situering en historiek" in T. DE SCHEPPER, K. VAN HEDDEGHEM en M. VERBEECK (eds.), Handboek Gemeentelijke administratieve sancties. De bestuurlijke aanpak van overlast, Brussel, Politeia, losbl., (1) 13 (hierna verkort K. VAN HEDDEGHEM, Situering en historiek). De GAS-wetgeving in de strijd tegen overlast 11

18 de praktijk beschikten de gemeenten dan ook bijna over geen enkele bewegingsvrijheid om vormen van overlast aan te pakken. 22 Een illustratief voorbeeld is het Vlaamse Decreet van 2 juli 1981 betreffende het voorkomen en het beheer van afvalstoffen. Dit decreet voorziet in sancties voor het zogenaamde sluikstorten, dat wordt omschreven als "het achterlaten van afvalstoffen", waarbij afval wordt omschreven als "elke stof of elk voorwerp waarvan de houder zich ontdoet, voornemens is zich te ontdoen of zich moet ontdoen". Dit betekent dat het achterlaten van zaken, zoals (lege) pakjes frieten, blikjes drank, enz. rond frituren of nachtwinkels reeds decretaal gesanctioneerd is. De gemeente kon hiervoor dus geen administratieve sancties meer voorzien, terwijl de gemeenten deze problematiek toch aanzagen als een materie die zij wensten aan te pakken met administratieve sancties. 23 Een bijkomend probleem was de regeling van samenloop. Indien eenzelfde feit anders was gekwalificeerd en daardoor zowel een strafrechtelijk, als een bestuursrechtelijk misdrijf vormde, moest er overeenkomstig art. 119bis, 7 en 8 N.Gem.Wet telkens contact opgenomen worden met de procureur des Konings. De procureur beschikte dan over 1 maand om te oordelen op welke wijze het proces-verbaal diende te worden afgehandeld. Het was echter net één van de doelstellingen van de GAS-wet om de werklast van de parketten te verminderen. 24 Gelet op het geringe succes van de gemeentelijke administratieve sancties, was het de wetgever dan ook al snel duidelijk dat een wetswijziging noodzakelijk was om de gemeentelijke administratieve sancties een herkansing te geven. 3. De wet van 7 mei 2004 en de wet van 17 juni 2004 Om tegemoet te komen aan de onwerkbaarheid van de wet van 13 mei 1999, werd de Nieuwe Gemeentewet gewijzigd door twee wetten, namelijk de wet van 7 mei 2004 tot wijziging van de Nieuwe Gemeentewet en de wet van 17 juni 2004 tot wijziging van de wet van 8 april 1965 betreffende de jeugdbescherming. Er werd vooral op 5 domeinen belangrijke wijzigingen doorgevoerd Depenalisering van bepaalde overtredingen Door de beslissing van de wetgever om Titel X van het Strafwetboek en de Besluitwet van 29 december 1945 houdende het verbod tot het aanbrengen van opschriften op de openbare weg te depenaliseren, werd het toepassingsgebied van de gemeentelijke administratieve sancties gevoelig uitgebreid. De wetgever besliste deze overtredingen uit de strafwet te halen, omdat in de praktijk op strafrechtelijk gebied vaak geen gevolg werd gegeven aan deze gedragingen, hoewel zij toch als zeer storend werden ervaren door de bevolking. Door de depenalisering van deze overtredingen zijn zij niet langer strafrechtelijk sanctioneerbaar, maar kan de gemeenteraad voortaan voor deze inbreuken 22 J.M. VAN BOL, Reflexions sur les nouveaux moyens d action du bourgmestre en matière de police administrative, APT 2002, (24) 28; K. VAN HEDDEGHEM, Situering en historiek, supra noot 21, (1) 17-20; T. DE SUTTER, Lokale rechtshandhaving eindelijk op kruissnelheid?, TBP 2007, (131) F. SCHUERMANS, Gemeentelijke, supra noot 2, N. DE VOS en L.M. VENY, Een inleidend, supra noot 11, 25. De GAS-wetgeving in de strijd tegen overlast 12

19 een administratieve geldboete voorzien indien ze zijn opgenomen in het politiereglement. De gemeenteraad kan er echter ook voor opteren voor de overtredingen blijvend een politiestraf te voorzien. Het zal aan de gemeenteraad toekomen om te beslissen welke overtredingen zij in het politiereglement wenst op te nemen. Ze dient er wel mee rekening te houden dat, indien de overtreding niet wordt opgenomen in het politiereglement, de overtreding niet langer als een strafbaar feit op haar grondgebied in aanmerking komt. 25 Titel X van het strafwetboek omvatte volgende inbreuken (art. 551 SW tot 564 SW): Niet reinigen van straten of doorgangen; Niet herstellen of slopen van bouwvallige gebouwen; Nalaten te zorgen voor verlichting van hinderlijke voorwerpen, wegwerpen; Voorwerpen neerwerpen, plaatsen of achterlaten op de openbare weg; Zonder daartoe gerechtigd te zijn, op andermans grond komen; Op bepaalde plaatsen vuurwapens af te schieten of enig vuurwerk af te steken; Plaatsen of achterlaten van voorwerpen; Laten rondzwerven van krankzinnigen; Laten rondzwerven van kwaadaardige of woeste dieren; Veldvruchten of andere nuttige voortbrengsels roven; Het werpen van stenen tegen huizen en voertuigen; Wettig aangebrachte aanplakbiljetten kwaadwillig aftrekken of scheuren; Het organiseren van kansspelen op pleinen en straten; Beroep doen op waarzeggen en voorspellen of van uitleggen van dromen; Opzettelijke beschadiging of vernietiging van roerende goederen; Zich schuldig maken aan nachtgerucht of nachtrumoer waardoor de rust van bewoners kan worden verstoord; Opzettelijke beschadiging van landelijke of stedelijke afsluitingen; Feitelijkheden of lichte gewelddaden zonder iemand te verwonden. De besluitwet van 29 december 1945 hield het verbod in op het aanbrengen van opschriften, affiches, beeld- en fotografische voorstellingen, vlugschriften, en plakbriefjes op de openbare weg en op bomen, aanplantingen en plakborden, voor- en zijgevels, muren, omheiningen, pijlers, palen, zuilen, bouwwerken, monumenten en andere langs de openbare weg of in de onmiddellijke nabijheid ervan liggende opstanden, op andere plaatsen dan die door de gemeentelijke overheden hiervoor waren bestemd of vooraf en schriftelijk werden vergund door de eigenaar of door de gebruiksgerechtigde, voor zover de eigenaar eveneens voorafgaandelijk en schriftelijk heeft ingestemd K. VAN HEDDEGHEM, Situering en historiek, supra noot 21, (1) 21-26; N. DE VOS en L.M. VENY, Een inleidend, supra noot 11, 28-29; M. SANTENS, Nog meer graffiti? (noot onder Gent 4 april 2005), TMR 2005, K. VAN HEDDEGHEM, Situering en historiek, supra noot 21, (1) 24-26; W. BRUGGEMAN, Gemeentelijke administratieve sancties in H. BERKMOES, W. BRUGGEMAN, I. DELBROUCK, D. DEWANDELEER, F. DESTERBECK, H. FRANSEN, P. HERBOTS, A. MARUT, CH. NUYTS, E. VAN DEN HEUVEL et al., Postal Memorialis. Lexicon strafrecht, strafvordering en bijzondere wetten, Mechelen, Kluwer, losbl., 2007, De GAS-wetgeving in de strijd tegen overlast 13

20 3.2. Ontstaan van de gemengde inbreuken Door de wet van 17 juni 2004 zijn de zogenaamde "gemengde inbreuken" ontstaan. De gemengde inbreuken zijn een aantal limitatief in het strafwetboek opgesomde misdrijven, namelijk: art. 327 SW tot art. 330 SW: bedreigingen met een aanslag op personen of op eigendommen en valse inlichtingen betreffende ernstige aanslagen; art. 398 SW: opzettelijke slagen en verwondingen; art. 448 SW: hetzij door daden, hetzij door geschriften, prenten of zinnebeelden iemand beledigen; art. 461 SW en 463 SW: diefstal zonder geweld of bedreiging; art. 526 SW: vernieling of beschadiging van graven, monumenten, kunstvoorwerpen; art. 537 SW: kwaadwillig omhakken van bomen of zodanig snijden, verminken of ontschorsen, of enten vernielen; art. 545 SW: vernielen van afsluitingen, verplaatsing of verwijderen van grenspalen en hoekbomen; waarvoor de gemeente naast de strafrechtelijke sanctie ook een administratieve geldboete kan voorzien. De gemengde inbreuken vormen dus een uitzondering op het samenloopverbod. Dat de gemeente heeft voorzien in een administratieve geldboete op een bepaalde inbreuk, betekent niet dat er automatisch zal worden overgegaan tot het opleggen van de geldboete door de gemeente. Enkel in het geval het parket verklaart geen strafvervolging te zullen instellen, kan er door middel van bestuurlijke rechtshandhaving door de gemeenten worden opgetreden. Indien de gemeente niet heeft voorzien in een administratieve afhandeling, dan zullen de inbreuken strafrechtelijk worden gesanctioneerd, als de procureur des Konings daartoe beslist Uitbreiding van de personen die overtredingen kunnen vaststellen Door de wijziging van paragraaf 6 van art. 119bis N.Gem.Wet werd de bevoegdheid tot het vaststellen van overtredingen, naast politieambtenaren en hulpagenten van politie, uitgebreid tot gemeentelijke ambtenaren, ambtenaren van openbare vervoersmaatschappijen en agenten van bewakingsfirma's. Dit was onder de vorige wetgeving expliciet verboden. 28 Deze wijzing heeft ongetwijfeld de toepassing van de reglementering mee verder helpen uitbouwen. Veel gemeentelijke politiereglementen zijn immers gericht op bepaalde gemeentelijke opdrachten of activiteiten waarvoor reeds gespecialiseerd personeel aanwezig was. Deze mensen waren dan ook beter geplaatst, dan een occasioneel opgeroepen politieambtenaar, om te bepalen hoe en in welke mate een specifieke reglementering diende te worden afgedwongen. Tevens was er bij de politie, wegens het 27 N. DE VOS en L.M. VENY, Een inleidend, supra noot 11, F. SCHUERMANS, Het hindernissenparcours van de gemeentelijke administratieve sancties: een status questionis, T.Strafr. 2005, (405) 408 (hierna verkort F. SCHUERMANS, Het hindernissenparcours). De GAS-wetgeving in de strijd tegen overlast 14

21 seponeringsbeleid bij de parketten, nog weinig enthousiasme aanwezig voor het verbaliseren van overtredingen op gemeentelijke politiereglementen Strafbaarheid van minderjarigen vanaf 16 jaar Door de wet van 7 mei 2004 tot wijziging van de wet van 8 april 1965 betreffende de jeugdbescherming kunnen jongeren die de volle leeftijd van 16 jaar hebben bereikt op het ogenblik van het plegen van de inbreuk, gesanctioneerd worden met een administratieve geldboete van maximum De uitbreiding van de toepasbaarheid van de gemeentelijke administratieve sancties naar minderjarigen vanaf 16 jaar was het gevolg van de vaststelling dat het vaak jongeren waren die zich schuldig maakten aan bepaalde vormen van overlast. Jongeren die de volle leeftijd van 16 jaar nog niet hebben bereikt op het ogenblik van het plegen van de feiten blijven echter ongestraft De bemiddelingsprocedure Door de invoering van een nieuw art. 119ter N.Gem.Wet door de wet van 17 juni 2004 werd er een nieuwe bemiddelingsprocedure gecreëerd. Op grond van art. 119ter kan de gemeenteraad in een bemiddelingsprocedure voorzien in het kader van de haar toegekende bevoegdheid met betrekking tot de administratieve sancties. Voor minderjarigen die de volle leeftijd van 16 jaar hebben bereikt, moet zij zelfs voorzien in een bemiddelingsprocedure. Deze bemiddelingsprocedure heeft enkel tot doel de dader van de inbreuk de mogelijkheid te bieden de schade die hij heeft aangebracht, te vergoeden of te herstellen. 32 De wet van 7 mei 2004 en de wet van 17 juni 2004 moesten tegemoet komen aan de onwerkbaarheid van de wet van 13 mei Bij de toepassing echter van beide wetten kwamen er diverse procedurele en praktische problemen naar boven. Aan deze toepassingsproblemen wenste de wetgever tegemoet te komen door de reparatiewet van 20 juli De reparatiewet van 20 juli 2005 Met de wet van 20 juli 2005 houdende diverse bepalingen, die amper drie maanden na de inwerkingtreding van de reparatiewetten van 2004 volgde, heeft de wetgever tegemoet willen komen aan enkele problemen die zich stelden op praktisch en procedureel vlak. De reparatiewet van 20 juli 2005 wijzigde opnieuw de art. 119bis en 119ter van de Nieuwe 29 S. EECKHOUT, "Gas in het spanningsveld tussen de bestuurlijke en de gerechtelijke aanpak van overlastfenomenen. Een politionele benadering." in T. DE SUTTER (ed.), Gemeentelijke administratieve sancties. Balans , Brugge, die Keure, 2010, (61) N. DE VOS en L.M. VENY, Een inleidend, supra noot 11, N. DE VOS en L.M. VENY, Gemeentelijke bestuurlijke sancties... Een nieuwe mogelijkheid tot bestraffing van jongeren bij openbare overlast, RW , (481) F. SCHUERMANS, Het hindernissenparcours, supra noot 23, 411. De GAS-wetgeving in de strijd tegen overlast 15

22 Gemeentewet. De belangrijkste wijzigingen en het waarom van de wijzigingen zullen hier kort worden besproken Repenalisering van bepaalde overtredingen Titel X van het strafwetboek Door de beslissing van de wetgever tot depenalisering van Titel X van het strafwetboek en de beperking tot het opleggen van een administratieve sanctie aan minderjarigen die de volle leeftijd van 16 jaar hebben bereikt, kwamen minderjarigen beneden de 16 jaar in een juridisch vacuüm terecht. Een minderjarige beneden de 16 jaar was, indien hij een inbreuk pleegde op de gedepenaliseerde overtredingen van Titel X van het strafwetboek, zowel aan het strafrecht, aan het Jeugdbeschermingsrecht, en aan de bestuurlijke handhaving onttrokken. De minderjarige beneden de 16 jaar kon dus ongestraft overtredingen begaan, terwijl net deze groep van jongeren meermaals kleine vormen van criminaliteit, zoals nachtlawaai en vandalisme, pleegt. Slechts uitzonderlijk op basis van een dringende problematische opvoedingssituatie (POS) kon het parket optreden voor een minderjarige beneden de 16 jaar. De wetgever reageerde hierop door vier artikelen van de voorheen afgeschafte Titel X van het strafwetboek opnieuw in de Strafwet op te nemen: art. 559, 1 SW: beschadigen van roerende goederen; art. 561, 1 SW: nachtlawaai; art. 563, 2 SW: beschadigen van landelijke en stedelijke afsluitingen; art. 563, 3 SW: feitelijke en lichte gewelddaden. De artikelen werden opgenomen onder de gemengde inbreuken en zijn dus strafbaar door de gerechtelijke overheden, ofwel door de gemeenten indien het parket beslist deze inbreuken niet te vervolgen of geen initiatief neemt Termijnen Overmaken van de vaststellingen In de vorige wetgeving was er niet voorzien binnen welke termijn vaststellingen van zuivere administratieve inbreuken dienden te worden overgemaakt aan de sanctionerend ambtenaar, voor de gemengde inbreuken was er voorzien dat de vaststellingen binnen de 15 dagen aan het parket en de sanctionerend ambtenaar dienden te worden overgemaakt. Deze termijn van 15 dagen bleek in de praktijk echter veel te kort. Het liet de verbalisanten niet toe om een kwaliteitsvol proces-verbaal op te stellen. Er werd dan ook voorzien in een uniforme overmakingstermijn van 1 maand, dit zowel voor de gemengde inbreuken, als de zuiver administratieve inbreuken. Nieuw 33 K. VAN HEDDEGHEM, Situering en historiek, supra noot 21, (1) 31-34; L.M. VENY en N. DE VOS, Een inleidend, supra noot 11, 32-33; N. DE VOS en L.M. VENY, Gemeentelijke bestuurlijke sancties... Een nieuwe mogelijkheid tot bestraffing van jongeren bij openbare overlast, RW , (481) 485. De GAS-wetgeving in de strijd tegen overlast 16

23 was ook dat, indien de vaststellingen niet binnen de maand werden overgemaakt, de sanctionerend ambtenaar geen administratieve sanctie meer kan opleggen Reactietermijn van het parket bij gemengde inbreuken Met betrekking tot de gemengde inbreuken is de procedure verschillend naargelang het gaat om lichte gemengde inbreuken of zware gemengde inbreuken. De wetgever voorzag dat met betrekking tot de lichte gemengde inbreuken het parket beschikte over een termijn 1 maand om te reageren en indien het zware gemengde inbreuken betrof 2 maanden. Door de wet van 2005 werd de termijn voor het parket om te reageren voor alle gemengde inbreuken gebracht tot 2 maanden. De verlening van de termijn naar 2 maanden zou volgens de wetgever de parketten toelaten het opsporingsonderzoek zo volledig mogelijk te voeren en zo de situatie te vermijden waarbij de procureur des Konings de sanctionerend ambtenaar zou moeten inlichten dat een onderzoek nog lopende is en het opleggen van een administratieve sanctie onmogelijk is, terwijl hij anders tot een ander oordeel zou gekomen zijn Verjaringstermijn In de vorige wetgeving begon de verjaringstermijn van 6 maanden te lopen vanaf de datum van de feiten. Deze verjaringstermijn werd echter als veel te kort ervaren, gelet op het feit dat de sanctionerend ambtenaar in de meeste gevallen slechts na een maand kennis zal krijgen van de vaststellingen. Hierdoor ontstond het gevaar dat de administratieve procedure zou vervallen zonder dat er tijdig kennis kon gegeven worden aan de overtreder van de beslissing tot het opleggen van een sanctie. In de wet van 2005 werd dan ook voorzien dat de termijn van 6 maanden pas begint te lopen vanaf de dag van de ontvangst van de vaststellingen of het afschrift van het proces-verbaal door de sanctionerend ambtenaar. De ambtenaar wordt geacht de vaststellingen of het afschrift van het proces-verbaal te hebben ontvangen twee dagen na de verzendingsdatum zoals vermeld op het origineel van de vaststelling of het proces-verbaal Minderjarigen In de vorige wetgeving was er niet voorzien in een regeling met betrekking tot de burgerlijke aansprakelijkheid, wat uiteraard zijn gevolgen kende op het vlak van de uitvoering van de administratieve geldboete. Minderjarigen beschikken immers niet over het beheer van hun eigen vermogen, zodat men de ouders of voogden burgerlijk aansprakelijk moet stellen, indien men de geldboeten wil uitvoeren. De ouders waren K. VAN HEDDEGHEM, Situering en historiek, supra noot 21, (1) 33-35, F. SCHUERMANS, Het hindernissenparcours, supra noot 23, K. VAN HEDDEGHEM, Situering en historiek, supra noot 21, (1) K. VAN HEDDEGHEM, Situering en historiek, supra noot 21, (1) 33-35, F. SCHUERMANS, Het hindernissenparcours, supra noot 23, De GAS-wetgeving in de strijd tegen overlast 17

24 echter niet betrokken in de procedure voor de sanctionerend ambtenaar, noch in beroepsprocedure voor de jeugdrechtbank, waardoor de wet dode letter dreigde te blijven. Hieraan werd tegemoet gekomen door de wijziging van art. 119bis, 9bis, laatste lid N.Gem.Wet waardoor het aangetekend schrijven van de ambtenaar zowel aan de minderjarige, als aan zijn vader en moeder, zijn voogden of de personen die het gezag over hem uitoefenen, wordt opgestuurd. De beslissing zelf, waarbij een administratieve geldboete wordt opgelegd aan de minderjarige, wordt eveneens aan de ouders ter kennis gebracht (art. 119bis, 10, 2de lid N.Gem.Wet). Er werd tevens uitdrukkelijk aan toegevoegd dat de ouders burgerrechtelijk aansprakelijk zijn voor het betalen van de geldboete (art. 119bis, 10, 3de lid N.Gem.Wet). Ook wat de beroepsprocedure betreft werd verduidelijkt dat hoger beroep kan worden ingesteld door de vader en de moeder, de voogden van de minderjarige of de personen die het gezag over hem uitoefenen. 37 Een bijkomende wijziging met betrekking tot de procedure bij minderjarigen, is dat de minderjarige en zijn ouders voortaan in beroep kunnen gaan tegen een beslissing van de jeugdrechtbank tot vervanging van de administratieve geldboete door een maatregel van bewaring, behoeding of opvoeding. Dergelijke beslissing wordt geacht een nieuwe autonome beslissing te zijn van de jeugdrechtbank, zodat de minderjarige en zijn ouders dezelfde rechten dienen te hebben als voorzien in de wet op de jeugdbescherming Vaststellingsbevoegdheid Vroeger konden gemeenteambtenaren enkel vaststellingen doen in verband met inbreuken op gemeentelijke reglementen op het grondgebied van de gemeente waarvoor zij aangesteld waren. Door de wet van 2005 is er voorzien in de mogelijkheid dat gemeenten in een meergemeentezone een protocol kunnen afsluiten, waardoor deze gemeentelijke ambtenaren vaststellingen kunnen doen in alle gemeenten die behoren tot de politiezone Samenloop In de vroegere GAS-wet was er geen samenloopprocedure voorzien voor de samenloop tussen een gemeentelijk reglement en een bijzondere federale of regionale (straf)wet. Er werd daarom door de wet van 2005 voorzien in een samenloopregeling die dezelfde is als de samenloopprocedure voor de lichte gemengde inbreuken De wet van 25 januari 2007 en de wet van 15 mei 2007 Sinds de reparatiewet van 2005 zijn er nog twee wetten geweest die een wijziging inhielden van de Nieuwe Gemeentewet: De wet van 25 januari 2007 tot bestraffing van graffiti en van beschadiging van onroerende eigendommen en tot wijziging van de Nieuwe Gemeentewet. Door deze wet werden in het 37 F. SCHUERMANS, Het hindernissenparcours, supra noot 23, K. VAN HEDDEGHEM, Situering en historiek, supra noot 21, (1) K. VAN HEDDEGHEM, Situering en historiek, supra noot 21, (1) 33-35, F. SCHUERMANS, Het hindernissenparcours, supra noot 23, F. SCHUERMANS, Het hindernissenparcours, supra noot 23, 419. De GAS-wetgeving in de strijd tegen overlast 18

25 strafwetboek de nieuwe artikelen 534bis en 534ter ingevoegd. Wie graffiti aanbrengt op roerende en onroerende goederen of andermans onroerende eigendommen opzettelijk beschadigt, riskeert voortaan een gevangenisstraf van 1 tot 6 maanden en/of een geldboete van 26 tot 200 euro. Beide artikelen werden ook ondergebracht bij de lichte gemengde inbreuken zoals voorzien in art. 119bis, 8, 2de lid N.Gem.Wet. De gemeenten kunnen dus voor deze inbreuken ook de mogelijkheid voorzien van een administratieve geldboete. 41 De wet van 15 mei 2007 tot instelling van de functie van gemeenschapswacht, tot instelling van de dienst gemeenschapswachten en tot wijziging van art. 119bis van de Nieuwe Gemeentewet werd van kracht op 9 juli Deze wet heeft tot doel de veiligheids- en preventieagenten, de stadswachten, de parkwachters, de stewards en andere gemeentelijke ambtenaren onder de noemer gemeenschapswachten te hergroeperen. De wet heeft dus betrekking op alle personen die als taak hebben bij te dragen tot het verhogen van het veiligheidsgevoel bij de bevolking en het voorkomen van openbare overlast en criminaliteit door hun aanwezigheid en hun informatieopdracht. De gemeenschapswachten hebben 5 bevoegdheden: 1. Het sensibiliseren van het publiek aangaande de veiligheid en de criminaliteitspreventie, dit via dialoog met de bevolking, via verspreiding van folders of via organisatie van informatiesessies. 2. Het informeren van de burgers om het veiligheidsgevoel te verzekeren en het informeren van en signaleren aan de bevoegde diensten van problemen op het vlak van veiligheid, milieu en het wegennet. 3. Het informeren en sensibiliseren van automobilisten over het hinderlijk of gevaarlijk karakter van verkeerd parkeren en het sensibiliseren van dezelfde doelgroep met betrekking tot het algemeen reglement op de politie op het wegverkeer en het correct gebruik van de openbare weg. 4. Het vaststellen van inbreuken in het kader van art. 119bis, 6 N.Gem.Wet op de gemeentelijke reglementen en verordeningen die uitsluitend het voorwerp uitmaken van administratieve sancties of voor het vaststellen van inbreuken op gemeentelijke retributiereglementen. 5. Toezicht op personen om de veiligheid te verzekeren bij evenementen, georganiseerd door de overheid. 42 In het kader van de gemeentelijke administratieve sancties is de 4 de bevoegdheid van belang. De gemeentelijke personeelsleden die inbreuken vaststellen op de gemeentelijke reglementen en verordeningen in het kader van de GAS worden gemeenschapswachten-vaststellers genoemd. Indien de gemeenschapswacht-vaststeller vaststelt dat een persoon een inbreuk heeft gepleegd die aanleiding zou kunnen geven tot een administratieve sanctie, dan mag deze sinds de wet van 15 mei 2007, ook overgaan tot het opvragen van het identiteitsbewijs of een ander identificatiedocument van de overtreder. Voorheen was dit niet mogelijk, waardoor men zich niet kon vergewissen van de juiste identiteit van de overtreder F. SCHUERMANS, "De collaterale schade van de gemeentelijke administratieve sancties op de strafvordering" (noot onder Luik 30 maart 2007), T.Strafr. 2008, 51-56; K. VANHEDDEGHEM, Administratieve boetes voor graffiti en beschadiging onroerende eigendommen, Lokaal 2007, C. DE BOLLE, De gemeenschapswachten, Vigiles 2007, K. VAN HEDDEGHEM, "Procedure administratieve geldboete" in T. DE SCHEPPER, K. VAN HEDDEGHEM en M. VERBEECK (eds.), Handboek Gemeentelijke administratieve sancties. De bestuurlijke aanpak van overlast, Brussel, Politeia, losbl., (1) (hierna verkort K. VAN HEDDEGHEM, Procedure). De GAS-wetgeving in de strijd tegen overlast 19

26 6. Besluit Sinds het ontstaan van de GAS-wet in 1999, is de wet onderhevig geweest aan verschillende wetswijzigingen als een antwoord op de problemen die zich stelden met betrekking tot de toepasbaarheid van de wet in de praktijk. Of de reparatiewet van 2005 de laatste reparatiewet is geweest, is nog maar de vraag. Zo zijn er reeds een heel aantal wetsvoorstellen gekomen tot wijziging van de wet en zijn er reeds een aantal voorstellen opgenomen in het regeerakkoord, zoals: Wetsvoorstel tot wijziging van artikel 119bis N.Gem.Wet teneinde het begrip 'herhaling' te omschrijven, de mogelijkheden tot vaststelling en sanctionering uit te breiden en de leeftijdsgrens te verlagen. 44 Wetsvoorstel tot wijziging van artikel 119bis N.Gem.Wet teneinde 'spijbelen' strafbaar te stellen. 45 Desalniettemin blijkt uit de recentste update van de studie van de VVSG (Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten) betreffende welke steden en gemeenten de gemeentelijke administratieve sancties invoerden en hoe die in praktijk toegepast worden, dat 80 % van de Vlaamse gemeenten overlastboetes inschreven in hun plaatselijke verordeningen. 46 De GAS-wet kent bij de meeste steden en gemeenten dus een vrij groot succes, hoewel de procedure nog vaak als omslachtig en complex wordt ervaren. In het volgende hoofdstuk zullen we de procedure met betrekking tot de 'gemengde inbreuken' doorlichten, waarna we zullen nagaan welke de grootste struikelblokken zijn met het oog op een vlotte toepassing van deze procedure in de praktijk. 44 Wetsvoorstel (D. CLAES en J. DURNEZ) houdende wijziging van de wetgeving betreffende de gemeentelijke administratieve sancties, Parl.St. Senaat , nr. S ; Wetsvoorstel (K. DEGROOTE) tot wijziging van de wetgeving met betrekking tot de gemeentelijke administratieve sancties wat de bevoegde ambtenaren en de leeftijdsdrempel betreft, Parl.St. Kamer , nr. 53K1488/001; Wetsvoorstel (L. DIERICK) tot wijziging van de nieuwe gemeentewet en de wet van 8 april 1965 betreffende de jeugdbescherming wat betreft de gemeentelijke administratieve sancties, Parl.St. Kamer , nr. 53K1688/ Wetsvoorstel (B. SOMERS) tot wijziging van de Nieuwe Gemeentewet wat de invoering van gemeentelijke sancties voor spijbelen betreft, Parl.St. Kamer , nr. 53K1451/ T. DE SCHEPPER, "Praktijk 5. VVSG-onderzoek naar de toepassing van de GAS" in T. DE SCHEPPER, K. VAN HEDDEGHEM en M. VERBEECK (eds.), Handboek Gemeentelijke administratieve sancties. De bestuurlijke aanpak van overlast, Brussel, Politeia, losbl., (87) De GAS-wetgeving in de strijd tegen overlast 20

27 Hoofdstuk 2 De GAS-procedure met betrekking tot de 'gemengde inbreuken' De gemengde inbreuken zijn de inbreuken waarvoor de steden/gemeenten naast de strafrechtelijke sanctie ook een gemeentelijke administratieve sanctie kunnen voorzien. Het is voor de steden/gemeenten geen verplichting om de inbreuken in haar politiereglement op te nemen, maar een mogelijkheid. Indien zij besluiten de inbreuken niet op te nemen in het politiereglement, zal het de procureur des Konings zijn die bevoegd is om te besluiten of de inbreuk strafrechtelijk gesanctioneerd wordt. Als zij beslissen bepaalde inbreuken wel op te nemen in hun politiereglement dan dient er naargelang het type inbreuk een specifieke procedure te worden gevolgd alvorens een administratieve geldboete kan worden opgelegd. Voordat we dieper ingaan op de te volgen procedure bij de vaststelling van een gemengde inbreuk, is het noodzakelijk na te gaan welke gemengde inbreuken de steden/gemeenten kunnen opnemen in hun politiereglement en wie er over kan gaan tot de vaststelling van deze inbreuken. 1. Soorten gemengde inbreuken De gemengde inbreuken worden ingedeeld in inbreuken van de tweede soort en inbreuken van de derde soort, of ook wel genoemd de lichte gemengde inbreuken en de zware gemengde inbreuken De lichte gemengde inbreuken Art. 526 SW: vernielen of beschadigen van grafstenen, monumenten, standbeelden, kunstvoorwerpen Art. 534bis SW: hij die zonder toestemming graffiti aanbrengt op roerende of onroerende goederen Art. 534ter SW: hij die opzettelijk andermans onroerende eigendommen beschadigt Art. 537 SW: kwaadwillig bomen omhakken Art. 545 SW: vernielen van afsluitingen, hagen, enz. Art. 559, 1 SW: het beschadigen van roerende goederen Art. 561, 1 SW: nachtlawaai Art. 563, 2 SW: beschadigen van landelijke of stedelijke afsluitingen Art. 563, 3 SW: het plegen van lichte gewelddaden (vandalisme) Art. 563bis SW: boerkaverbod 47 M. ALLY en M. BAETSLÉ, Gemeentelijke administratieve sancties (GAS) Ervaringen van een gemeentesecretaris als sanctionerend ambtenaar, VFG-Forum 2008, (hierna verkort M. ALLY en M. BAETSLÉ, Gemeentelijke). De GAS-wetgeving in de strijd tegen overlast 21

28 1.2 De zware gemengde inbreuken Art. 327 SW: bedreigen met aanslag op personen of eigendommen Art. 328 SW: valse berichten over aanslagen Art. 329 SW: iemand bedreigen door gebaren Art. 330 SW: iemand onder een bevel bedreigen Art. 398 SW: opzettelijke verwondingen of slagen toebrengen Art. 448 SW: iemand beledigen Art. 461 en 463 SW: diefstal 2. Vaststellingsbevoegdheid Op grond van art. 119bis, 6 N.Gem.Wet zijn er vier categorieën van personen die kunnen overgaan tot de vaststellingen van inbreuken in het kader van de Nieuwe Gemeentewet. De bevoegdheid verschilt echter naargelang het handelt over inbreuken die kunnen gesanctioneerd worden door zowel een administratieve sanctie als door een strafrechtelijke sanctie, als inbreuken die uitsluitend gesanctioneerd kunnen worden met een administratieve sanctie Politieambtenaren en hulpagenten van politie Een 1 ste categorie van personen die kunnen overgaan tot de vaststelling van inbreuken die bestraft kunnen worden met administratieve sancties zijn de politieambtenaren en de hulpagenten van politie. De politieambtenaren en de hulpagenten van politie kunnen zowel de gemengde inbreuken vaststellen, als de inbreuken die uitsluitend strafbaar zijn met administratieve sancties. Zij acteren hun vaststellingen in een proces-verbaal Gemeentelijke ambtenaren Gemeenschapswachten-vaststellers Een 2 de categorie van personen zijn de gemeentelijke ambtenaren. Zij kunnen enkel inbreuken vaststellen die uitsluitend met een administratieve sanctie kunnen worden bestraft. Zij acteren hun vaststellingen in een bestuurlijk verslag. Om vaststellingen te mogen doen, moeten deze ambtenaren beantwoorden aan de minimumvoorwaarden die door de Koning zijn bepaald bij een besluit vastgelegd na overleg in de Ministerraad inzake selectie, rekrutering, opleiding en bevoegdheid, en zij moeten ook door de gemeenteraad daartoe aangewezen zijn. Sinds de wet van 15 mei 2007 op de gemeenschapswachten heten de gemeentelijke ambtenaren die GAS-vaststellingen doen voortaan gemeenschapswachten-vaststellers. 50 Doordat de gemeenten steeds meer gaan samenwerken op zonaal niveau in het kader van het veiligheidsbeleid en de politiediensten meestal opereren binnen een meergemeentelijke politiezone, werd er in art. 119bis, 6, 1, 2 de lid N.Gem.Wet voorzien 48 F. SCHUERMANS, Gemeentelijke, supra noot 2, S. CASTELAIN, De gemeentelijke administratieve sanctie A never ending story?, T.Gem. 2005, T. DE SUTTER, De gemeentelijke, supra noot 8, (3) 23. De GAS-wetgeving in de strijd tegen overlast 22

29 dat de gemeentelijke ambtenaren in een meergemeentepolitiezone vaststellingen kunnen doen op het grondgebied van alle gemeenten die er deel vanuit maken, nadat echter een overeenkomst werd gesloten tussen de betrokken gemeenten. Op deze manier kunnen de gemeentelijke ambtenaren hun expertise ten dienste stellen van alle gemeenten in de politiezone Ambtenaren van de vervoersmaatschappijen Naast de gemeentelijke ambtenaren kunnen ook de ambtenaren van de vervoersmaatschappijen vaststellingen doen van uitsluitend met een administratieve sanctie strafbare inbreuken indien ze behoren tot een categorie bepaald bij Koninklijk besluit. In de memorie van toelichting bij de wet staat vermeld dat met de gewestelijke vervoersmaatschappijen daartoe een overeenkomst zou worden gesloten tussen de federale overheid en de bevoegde gewestelijke overheid. Het Koninklijk besluit dat deze categorieën vastlegt is echter tot op heden nog niet goedgekeurd Bewakingsagenten De laatste categorie van personen zijn de bewakingsagenten. Zij kunnen echter geen vaststellingen doen van de inbreuken, maar enkel aangifte doen van de inbreuken die uitsluitend kunnen worden gesanctioneerd met een administratieve sanctie, bij de politieambtenaar of hulpagent van de politie. De bewakingsagenten beschikken dus niet over een autonome vaststellingsbevoegdheid en tevens kunnen zij hun aangifte enkel doen in het kader van de activiteiten bedoeld in art. 1, 1, 1 ste lid, 6 Wet 10 april 1990 regeling van de private veiligheid. Deze activiteiten hebben betrekking op het verrichten van de vaststellingen, die uitsluitend betrekking hebben op de onmiddellijk waarneembare toestand van goederen die zich bevinden op het openbaar domein, in opdracht van de bevoegde overheid of van de houder van een overheidsconcessie. Op basis van de memorie van toelichting blijkt dat hier vooral werd gedacht aan de controle op de naleving van bepaalde, niet strafrechtelijk beteugelde reglementen of op de naleving van verplichtingen in de uitvoering van een concessieovereenkomst die de overheid afsloot met een private firma (bijvoorbeeld een concessie voor het beheer van betalend parkeren). 53 De vaststellingen gedaan door een bewakingsagent gelden voor de beoordelende instantie enkel als een inlichting, net zoals het geval zou zijn met een getuigenis van om het even welke burger die bij de politie aangifte komt doen. De aangifte van de inbreuken kan enkel leiden tot een administratieve sanctie, nooit tot een strafrechtelijke veroordeling T. DE SUTTER, Lokale rechtshandhaving eindelijk op kruissnelheid?, TBP 2007, (131) Memorie van toelichting, Parl.St. Kamer , nr. 2366/001, 6; K. VAN HEDDEGHEM, Procedure, supra noot 43, (1) Memorie van toelichting, Parl.St. Kamer , nr. 2328/001, 5; T. DE SUTTER, Lokale rechtshandhaving eindelijk op kruissnelheid?, TBP 2007, (131) S. CASTELAIN, T. DE SUTTER en L. VENY, "De gemeentelijke administratieve sancties... BIS" in X. GANDAIUS Actueel X, Mechelen, Kluwer, 2004, (67) 80. De GAS-wetgeving in de strijd tegen overlast 23

30 3. Procedure 3.1 Samenloopprocedure: toesturen van de vaststellingen Op grond van de vaststellingsbevoegdheid kunnen we concluderen dat enkel de politieambtenaren en hulpagenten van politie kunnen overgaan tot de vaststelling van een gemengde inbreuk. Indien zij een inbreuk vaststellen, dient er een onderscheid te worden gemaakt in het verloop van de procedure naargelang het een lichte gemengde inbreuk of een zware gemengde inbreuk betreft Lichte gemengde inbreuken Indien de inbreuk behoort tot de lichte gemengde inbreuken, dan stuurt de politieambtenaar of hulpagent van politie het origineel van het proces-verbaal binnen de maand door naar de procureur des Konings van het gerechtelijk arrondissement waar de feiten plaats gevonden hebben. Betreft het een minderjarige overtreder, dan moet het proces-verbaal terecht komen bij de procureur des Konings van de verblijfplaats van de ouders, de voogd of degene die de minderjarige onder hun bewaring hebben. Terzelfdertijd stuurt hij een eensluidend afschrift naar de sanctionerend ambtenaar. De politieambtenaar of hulpagent van de politie dient uitdrukkelijk op het proces-verbaal de datum te vermelden waarop het proces-verbaal werd toegestuurd of ter hand werd gesteld aan de procureur des Konings (art. 119bis, 7, 1 N.Gem.Wet). De procureur des Konings en de sanctionerend ambtenaar worden geacht het proces-verbaal te hebben ontvangen 2 dagen na de verzendingsdatum. Indien het proces-verbaal niet binnen de termijn van 1 maand aan de procureur des Konings werd toegestuurd, kan er geen administratieve sanctie meer worden opgelegd. Is het afschrift van het proces-verbaal niet binnen de termijn van 1 maand na de vaststellingen bij de sanctionerend ambtenaar toekomen, dan heeft dit niet tot gevolg dat de administratieve vordering onontvankelijk is. Deze sanctie werd immers niet voorzien in art. 119bis, 7, 1 N.Gem.Wet. 55 Als het proces-verbaal is toegekomen op het parket, beschikt de procureur des Konings over een termijn van 2 maanden, te rekenen vanaf de datum van ontvangst van het proces-verbaal, om de sanctionerend ambtenaar in te lichten: dat een opsporingsonderzoek werd opgestart; dat een gerechtelijk onderzoek werd opgestart; dat vervolging werd ingesteld; dat hij oordeelt het dossier te moeten seponeren bij gebrek aan toereikende bezwaren. 55 J. RAEYMAKERS, Problemen bij gemengde inbreuken uit de GAS-wetgeving? (Geen) overlast door bestuurlijke ondersteuning van het strafrecht?, Jura Falc , 549 (hierna verkort J. RAEYMAKERS, Problemen); T. VAN DEN HENDE, De rol en het beleid van het OM in het kader van de GAS-wet, artikel voor de opleiding De wet van 13 mei 1999 betreffende de administratieve sancties in de Belgische gemeenten (de zgn. GAS-wet), IGO 24 april 2012, onuitg. (IGO: Instituut voor Gerechtelijke Opleiding) De GAS-wetgeving in de strijd tegen overlast 24

31 Deze mededeling doet de mogelijkheid voor de sanctionerend ambtenaar vervallen om een administratieve geldboete op te leggen. Voor het verstrijken van de termijn van 2 maanden kan de sanctionerend ambtenaar geen administratieve geldboete opleggen, tenzij de procureur des Konings, voordat de termijn van 2 maanden is verstreken, heeft laten weten geen gevolg te geven aan de feiten, zonder echter het materieel element van de overtreding in twijfel te trekken (art. 119bis, 8 N.Gem.Wet). Indien de procureur de Konings gedurende de termijn van 2 maanden geen enkel initiatief neemt naar de sanctionerend ambtenaar toe, dan kunnen de feiten enkel nog administratiefrechtelijk bestraft worden. Het is dus van belang dat de kennisgeving tijdig wordt overgemaakt aan de sanctionerend ambtenaar, anders vervalt de strafvordering. Kenmerkend aan deze procedure is dus dat, indien het parket geen enkel initiatief neemt, de strafvordering vervalt Zware gemengde inbreuken Net als bij de lichte gemengde inbreuken dient de politieambtenaar of hulpagent van de politie het proces-verbaal binnen de maand over te maken aan de procureur des Konings en een eensluidend afschrift aan de sanctionerend ambtenaar. De procureur des Konings beschikt eveneens over een termijn van 2 maanden om zijn beslissing mede te delen aan de sanctionerend ambtenaar. Het grote verschil met de procedure bij de lichte gemengde inbreuken is dat de sanctionerend ambtenaar enkel een administratieve geldboete kan opleggen als de procureur des Konings binnen de termijn van 2 maanden mededeelt dat een sanctie volgens hem aangewezen is én hijzelf geen gevolg zal geven aan de feiten. Indien de sanctionerend ambtenaar binnen de 2 maanden geen beslissing heeft ontvangen van de procureur des Konings, kan hij geen administratieve boete meer opleggen. Kenmerkend voor deze procedure is dus dat, indien het parket geen enkel initiatief neemt, de strafvordering niet vervalt De eigenlijke sanctieprocedure De sanctionerend ambtenaar Als de procureur des Konings binnen een termijn van 2 maanden aan de sanctionerend ambtenaar heeft gemeld geen gevolg te geven aan de feiten, zonder echter het materieel element van de overtreding in twijfel te trekken of, in het kader van de lichte gemengde inbreuken, geen initiatief genomen heeft, dan kan de sanctionerend ambtenaar beslissen een administratieve procedure op te starten. 56 Pol. Gent 12 april 2011, TGR 2011, 286; T. DE SUTTER, Samenloopregeling gemeentelijke administratieve sancties noopt tot waakzaamheid bij het Openbaar Ministerie (noot onder Corr. Gent 6 april 2009), TGR 2011, 61; F. SCHUERMANS, De collaterale schade van de gemeentelijke administratieve sancties op de strafvordering (noot onder Luik 30 maart 2007), T.Strafr. 2008, J. RAEYMAKERS, Problemen, supra noot 55, 549. De GAS-wetgeving in de strijd tegen overlast 25

32 De sanctionerend ambtenaar kan, overeenkomstig het KB van 7 januari 2001, de gemeentesecretaris zijn of een ambtenaar met het niveau waarvoor een universitair diploma van de tweede cyclus of een gelijkgesteld diploma is vereist. Het is de gemeenteraad die de sanctionerend ambtenaar aanwijst. De ambtenaar die wordt aangewezen kan nooit de gemeenteontvanger zijn. Als er in de gemeentelijke administratie geen gemeentesecretaris beschikbaar is en tevens geen enkel andere ambtenaar van het niveau waarvoor een universitair diploma van de tweede cyclus of een gelijkgesteld diploma is vereist, dan kan de gemeenteraad aan de provincieraad vragen om een provincieambtenaar met het niveau waarvoor een universitair diploma van de tweede cyclus of een gelijkgesteld diploma is vereist, voor te stellen. De gemeenteraad zal deze ambtenaar dan aanwijzen als sanctionerend ambtenaar belast met het vaststellen van administratieve geldboetes. De gemeente zal aan de provincie een vergoeding dienen te betalen voor de prestaties van de provinciaal ambtenaar. Over de grootte en wijze van betaling van de vergoeding dient voorafgaandelijk door de gemeenteraad en de provincieraad een akkoord te worden gesloten De voorafgaande waarschuwing De sanctionerend ambtenaar kan beslissen, maar is niet verplicht, een voorafgaande waarschuwing te geven. De sanctionerend ambtenaar kan dit eventueel overwegen bij een eerste overtreding. In de voorafgaande waarschuwing wordt vermeld dat er een inbreuk werd vastgesteld en dat een sanctie zal worden opgelegd indien de inbreuk wordt gehandhaafd of bij herhaling. De waarschuwing wordt verstuurd bij een ter post aangetekende zending en bevat een uittreksel van het overtreden reglement De administratieve geldboete Indien de sanctionerend ambtenaar van mening is dat een geldboete opportuun is, dan start hij de administratieve procedure met een ter post aangetekend schrijven aan de overtreder. Het aangetekend schrijven dient volgende gegevens te bevatten: de feiten met betrekking tot dewelke de procedure is gestart; dat de overtreder de gelegenheid heeft om, binnen de 15 dagen te rekenen van de datum van kennisgeving van het aangetekend schrijven, zijn verweermiddelen uiteen te zetten bij een ter post aangetekend schrijven, en dat hij het recht heeft om bij deze gelegenheid de ambtenaar om een mondelinge verdediging van zijn zaak te verzoeken; 58 KB 7 januari 2001 betreffende Koninklijk Besluit tot vaststelling van de procedure tot aanwijzing van de ambtenaar en tot inning van de boetes in uitvoering van de wet van 13 mei 1999 betreffende de invoering van gemeentelijke administratieve sancties, BS 2 februari 2001; T. DE SUTTER, Lokale rechtshandhaving eindelijk op kruissnelheid?, TBP 2007, (131) M. ALLY en M. BAETSLÉ, Gemeentelijke, supra noot 40, 14. De GAS-wetgeving in de strijd tegen overlast 26

33 dat de overtreder het recht heeft om zich te laten bijstaan of vertegenwoordigen door een raadsman; dat de overtreder het recht heeft zijn dossier te consulteren; een afschrift van het in art. 119bis, 6 N.Gem.Wet bedoelde procesverbaal, gevoegd in bijlage. 60 Indien de overtreder een minderjarige is, dan wordt het aangetekend schrijven niet enkel gericht aan de minderjarige overtreder, maar tevens aan zijn ouders, voogden of personen die het gezag over hem uitoefenen. De sanctionerend ambtenaar dient tevens de stafhouder van de balie in kennis te stellen van het feit dat een minderjarige wordt verdacht van het plegen van een strafbaar feit. De minderjarigen die een inbreuk hebben gepleegd, hebben recht op bijstand van een advocaat. De stafhouder of het bureau voor juridische bijstand zal overgaan tot de toewijzing van een advocaat en dit uiterlijk binnen de twee werkdagen (art. 119bis, 9bis N.Gem.Wet). De overtreder beschikt dus over de mogelijkheid om binnen een termijn van 15 dagen zijn verweermiddelen uiteen te zetten en een mondelinge verdediging van zijn zaak te vragen aan de sanctionerend ambtenaar. Het verweer dient te worden overgemaakt met een ter post aangetekende zending. De overtreder heeft echter geen recht op een mondelinge verdediging van zijn zaak, indien de sanctionerend ambtenaar van oordeel is dat hij geen hogere geldboete dient op te leggen dan 62,50. Als de sanctionerend ambtenaar overweegt een geldboete van meer dan 62,50 op te leggen, dan bepaalt hij de datum waarop het mondelinge verweer zal plaatsvinden (art. 119bis, 9, 2 de en 3 de lid N.Gem.Wet). Tijdens de mondelinge uiteenzetting van de zaak, kan de overtreder nog nieuwe feiten of argumenten aanbrengen die niet waren voorzien in het schriftelijke verweer. De overtreder kan een openbare behandeling van zijn zaak vragen. Het is de sanctionerend ambtenaar die het mondelinge verweer aanhoort De bemiddelingsprocedure Op grond van art. 119ter N.Gem.Wet kan de gemeenteraad in een bemiddelingsprocedure voorzien. De bemiddeling in het kader van de Nieuwe Gemeentewet heeft exclusief tot doel de dader van de inbreuk de mogelijkheid te bieden de schade die hij/zij heeft aangericht te herstellen/vergoeden. Men mag deze vorm van bemiddeling dan ook niet verwarren met bemiddeling overeenkomstig art. 216ter SV. Artikel 216ter SV somt immers verschillende maatregelen op die ter gelegenheid van de bemiddeling kunnen worden genomen, zoals het volgen van opleiding, therapie, wat niet het geval is voor de bemiddeling in het kader van art. 119ter N.Gem.Wet Art. 119bis, 9, eerste lid N.Gem.Wet. 61 B. DE SMET, Administratief sanctierecht voor minderjarigen in X., Strafrecht en strafvordering. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, Mechelen, Kluwer, losbl., 2010, 1-14; K. VAN HEDDEGHEM, Procedure, supra noot 45, (1) 51-52; M. ALLY en M. BAETSLÉ, Gemeentelijke, supra noot 40, F. SCHUERMANS, Gemeentelijke, supra noot 2, 48. De GAS-wetgeving in de strijd tegen overlast 27

34 Het bemiddelingsaanbod is facultatief voor meerderjarigen, maar het is verplicht voor minderjarigen die de volle leeftijd van 16 jaar hebben bereikt. Het gemeentelijk politiereglement moet ten aanzien van de minderjarigen dus een voorafgaande bemiddelingsprocedure uitwerken. Hoewel het bemiddelingsaanbod voor minderjarigen verplicht is, is het de minderjarige zelf die beslist of hij ingaat op het aanbod. Bemiddeling heeft steeds een vrijwillig karakter. De minderjarigheid van de overtreder impliceert eveneens dat de ouders bij de bemiddelingsprocedure zullen betrokken worden, aangezien zij burgerrechtelijk aansprakelijk zijn voor hun kind en ze dezelfde rechten hebben als de overtreder. 63 De wetgever heeft niet verduidelijkt hoe de bemiddelingsprocedure er moet uitzien. De invulling van de bemiddelingsprocedure behoort dus tot de discretionaire bevoegdheid van de gemeenteraad. Wel staat vast dat er een aantal processuele beginselen in acht dienen te worden genomen en een schriftelijke weerslag noodzakelijk zal zijn in het kader van bewijswaarde. 64 De bemiddelingsprocedure zal voorafgaan aan de beslissing van de sanctionerend ambtenaar tot het opleggen van een geldboete. Het zal de sanctionerend ambtenaar zijn die de dossiers gaat selecteren die in aanmerking komen voor bemiddeling, hierbij rekening houdend met de daad en/of de persoon die de inbreuk heeft begaan. De bemiddelingsprocedure kan gevoerd worden door de sanctionerend ambtenaar zelf, maar niets belet dat de bemiddelingsprocedure zou gevoerd worden door een andere persoon of instantie die hiervoor specifiek werd aangeduid. 65 Vreemd genoeg staat er niets in de wet die aangeeft dat de geldboete niet meer kan worden opgelegd als de bemiddelingsprocedure slaagt. Het is de sanctionerend ambtenaar die hierover dient te beslissen. Echter om de geloofwaardigheid van de bemiddeling niet aan te tasten, is het logische gevolg van een geslaagde bemiddelingsprocedure dat de administratieve geldboete vervalt. 66 Na verloop van de termijn van 15 dagen, of binnen de termijn van 15 dagen als de overtreder te kennen geeft de feiten niet te betwisten, of na de mondelinge verdediging van de zaak door de overtreder (art. 119bis, 11, 1 ste lid N.Gem.Wet), of bij het mislukken van de bemiddelingsprocedure, kan de sanctionerend ambtenaar beslissen een administratieve geldboete op te leggen. De administratieve geldboete bedraagt maximaal voor meerderjarigen 250 en voor minderjarigen die de volle leeftijd van 16 jaar hebben bereikt 125. Het opleggen van 63 V. GALLUCCI, P. PIRARD en L. VANDENHOVE, De bemiddeling in het kader van de Gemeentelijke Administratieve Sancties (GAS) in X., Handboek Politiediensten, Veiligheidsbeleid Cases: Bemiddeling Gemeentelijke Administratieve Sancties/1, Mechelen, Kluwer, 2010, 1-27 (hierna verkort V. GALLUCCI, P. PIRARD en L. VANDENHOVE, De bemiddeling). 64 F. SCHUERMANS, Gemeentelijke, supra noot 2, 48; N. DE VOS en L.M. VENY, Gemeentelijke bestuurlijke sancties... Een nieuwe mogelijkheid tot bestraffing van jongeren bij openbare overlast, RW , (481) V. GALLUCCI, P. PIRARD en L. VANDENHOVE, De bemiddeling, supra noot 63, F. SCHUERMANS, Gemeentelijke, supra noot 2, 48; V. GALLUCCI, P. PIRARD en L. VANDENHOVE, De bemiddeling, supra noot 63, De GAS-wetgeving in de strijd tegen overlast 28

35 de administratieve geldboete kan natuurlijk enkel als de feiten afdoende bewezen zijn en de schuld van de overtreder vaststaat. Bij de beoordeling en het opleggen van de administratieve geldboete beschikt de sanctionerend ambtenaar over een zekere beoordelingsvrijheid. Op grond van art. 119bis, 5 N.Gem.Wet. dient de administratieve sanctie proportioneel te zijn in functie van de zwaarte van de feiten die haar verantwoorden en in functie van de eventuele herhaling. Zijn de feiten door de overtreder gepleegd niet zo ernstig, dan is de zwaarste geldboete niet aangewezen. De sanctionerend ambtenaar zal dan een lagere geldboete opleggen. Bij eventuele voorgaande feiten gepleegd door de overtreder, kan de sanctionerend ambtenaar de geldboete verhogen. 67 De sanctionerend ambtenaar brengt zijn beslissing per aangetekend schrijven ter kennis aan de overtreder en dit binnen een termijn van 6 maanden. Als de overtreder een minderjarige betreft, dan dient hij tevens de ouders, voogden of personen die het gezag over hem uitoefenen met een aangetekend schrijven van zijn beslissing in kennis te stellen. Na een termijn van 6 maanden kan de sanctionerend ambtenaar geen geldboete meer opleggen, dit te rekenen vanaf de dag van de ontvangst van het afschrift van het proces-verbaal door de sanctionerend ambtenaar. Deze termijn van 6 maanden is niet vatbaar voor stuiting of schorsing. 68 De kennisgeving van de beslissing dient op grond van art. 182, 4 Gemeentedecreet te worden ondertekend door de burgemeester en de gemeentesecretaris. Hiervan kan echter afgeweken worden op grond van art. 119bis, 2, 7 de lid N.Gem.Wet, indien de gemeenteraad in een andere regeling heeft voorzien, bijvoorbeeld dat de sanctionerend ambtenaar de brief mag/moet ondertekenen. 69 Bij de kennisgeving van de beslissing wordt een overschrijvings- of stortingsformulier gevoegd. In de kennisgeving kan men de overtreder eveneens informeren dat de boete kan betaald worden in handen van de gemeenteontvanger. De kennisgeving heeft uitvoerbare kracht na het verstrijken van een termijn van 1 maand vanaf haar kennisgeving, behoudens wanneer hoger beroep tegen de beslissing wordt aangetekend. 70 De mogelijkheid tot het instellen van hoger beroep tegen de beslissing van de sanctionerend ambtenaar dient te worden vermeld bij de kennisgeving. Bij ontstentenis van dergelijke kennisgeving, neemt de termijn voor het indienen van beroep geen aanvang De beroepsprocedure De overtreder kan tegen de beslissing van de sanctionerend ambtenaar hoger beroep instellen bij de politierechtbank binnen één maand na de betekening van de beslissing bij 67 T. DE SUTTER, De gemeentelijke, supra noot 8, (3) Art. 119bis, 10 N.Gem.Wet; G. GEUDENS, Grondwettelijk Hof spreekt zich uit over verjaringstermijn GASwet, Juristenkrant 2008, Pol. Brugge 25 november 2010, TGR 2010, K. VAN HEDDEGHEM, Procedure, supra noot 45, (1) T. DE SUTTER, De gemeentelijke, supra noot 8, (3) 48. De GAS-wetgeving in de strijd tegen overlast 29

36 verzoekschrift. Tevens kan de gemeente hoger beroep instellen bij de politierechtbank in geval van een beslissing tot het niet opleggen van een administratieve geldboete. De beroepsmogelijkheid van de gemeente beperkt zich echter tot de gevallen waarin het dossier werd afgehandeld door een provincieambtenaar. De gemeente kan bezwaarlijk beroep instellen tegen een beslissing die door één van haar eigen organen is genomen. 72 Betreft de overtreder een minderjarige die de volle leeftijd van 16 jaar heeft bereikt, dan dient er binnen één maand na de betekening van de beslissing hoger beroep aangetekend te worden bij de jeugdrechtbank, en dit bij kosteloos verzoekschrift. De ouders, voogden of de personen die het ouderlijk gezag uitoefenen over de minderjarige, kunnen als burgerlijke aansprakelijke partij in de procedure worden betrokken en genieten dezelfde rechten als de minderjarige overtreder. Zij kunnen dus evenzeer binnen de maand vanaf de beslissing hoger beroep aantekenen bij de jeugdrechtbank. De politierechter of de jeugdrechter doet, in het kader van een openbaar debat met uiteenzetting door de partijen, uitspraak over het beroep dat werd ingesteld tegen de administratieve geldboete. De rechter beoordeelt zowel de wettigheid als de proportionaliteit van de opgelegde geldboete. Hij oordeelt echter niet over de opportuniteit van de opgelegde geldboete. Er is slechts sprake van een marginale toetsing. De rechter mag zich niet in de plaats stellen van de sanctionerend ambtenaar. De rechter kan de beslissing van de sanctionerend ambtenaar hetzij bevestigen, hetzij hervormen. Zo kan hij beslissen in geval van manifeste onwettigheid de geldboete ongedaan te maken of kan hij sleutelen aan het bedrag van de geldboete wegens disproportionaliteit tussen sanctie en daad. Indien het beroep werd ingesteld door de gemeente, kan hij beslissen een geldboete op te leggen, daar de provincieambtenaar dit niet gedaan had. De rechter beslist dan letterlijk in de plaats van het bestuur. In geval van beroep bij de jeugdrechtbank, kan de jeugdrechter de administratieve geldboete vervangen door een maatregel van bewaring, behoeding of opvoeding. De jeugdrechter heeft hierbij een grote beoordelingsvrijheid bij het bepalen van de meest geschikte maatregel. 73 Tegen de beslissing van de politierechter of de jeugdrechter staat geen hoger beroep open. Het betreft dus een beslissing in laatste aanleg. Echter, indien de jeugdrechter de geldboete vervangt door een maatregel van bewaring, behoeding of opvoeding dan is hoger beroep door de minderjarige en/of zijn ouders of degene die over hem gezag uitoefenen wel mogelijk. Het gebrek aan beroepsmogelijkheid tegen de beslissing om een administratieve geldboete om te zetten in een maatregel van bewaring, behoeding of opvoeding werd immers door het Grondwettelijk Hof ongrondwettig bevonden. 74 In dit geval dient er dan gehandeld te worden volgens de procedure van de Jeugdbeschermingswet die geldt voor de als misdrijf omschreven feiten. De aanwending van buitengewone rechtsmiddelen, zoals het cassatieberoep, blijft steeds mogelijk T. VAN DEN HENDE, "De rol van het parket inzake gemeentelijke administratieve sancties in T. DE SUTTER (ed.), Gemeentelijke administratieve sancties. Balans , Brugge, die Keure, 2010, (87) 110 (hierna verkort T. VAN DEN HENDE, De rol). 73 N. DE VOS en L.M. VENY, Gemeentelijke bestuurlijke sancties... Een nieuwe mogelijkheid tot bestraffing van jongeren bij openbare overlast, RW , (481) 493; M. BOES, De Wet Gemeentelijke Administratieve Sancties, T.Gem. 2000, (115) 133; T. DE SUTTER, De gemeentelijke, supra noot 8, (3) GwH 18 januari 2006, nr. 6/ K. VAN HEDDEGHEM, Procedure, supra noot 45, (1) De GAS-wetgeving in de strijd tegen overlast 30

37 3.4 De uitvoerbaarheid van de beslissing Overeenkomstig art. 119bis, 11 N.Gem.Wet heeft de beslissing tot het opleggen van een administratieve geldboete uitvoerbare kracht na het verstrijken van een termijn van 1 maand vanaf haar kennisgeving, tenzij er hoger beroep wordt aangetekend. De administratieve geldboeten worden geïnd ten bate van de gemeenten. De overtreder kan zijn geldboete betalen door storting of overschrijving van het bedrag op de rekening van de gemeente binnen 1 maand volgend op de dag dat de beslissing uitvoerbaar is geworden. De betaling kan eveneens gebeuren in de handen van de gemeenteontvanger. Indien de rechter de geldboete heeft vastgelegd, dan dient de overtreder de geldboete te betalen overeenkomstig de bepalingen van het Gerechtelijk Wetboek. 76 Bij niet betaling van de geldboete door de overtreder, volstaat het dat de gemeente een expeditie van de beslissing overhandigt aan een gerechtsdeurwaarder die vervolgens tot uitvoering kan overgaan. De beslissing van de sanctionerend ambtenaar heeft immers de waarde van een vonnis. De uitvoerbaarheid geldt als machtiging voor een gedwongen inning van de geldboete, zonder gerechtelijke procedure Besluit De procedure met betrekking tot de gemengde inbreuken is een complex geheel. Van bij de vaststelling van de inbreuk tot aan de uiteindelijke oplegging van de administratieve geldboete, dienen heel wat termijnen en regels in acht te worden genomen en zijn er verschillende actoren betrokken. De procedure verschilt bijkomend naargelang het lichte gemengde inbreuken zijn of zware gemengde inbreuken, of de overtreder een minderjarige is die de volle leeftijd van 16 jaar heeft bereikt of een volwassene. Ter verduidelijking volgt dan ook een schematische voorstelling van de te volgen stappen. In het volgende hoofdstuk gaan we dieper in op de procedure. Aan welke elementen dient er aandacht te worden besteed door de verschillende actoren, opdat de toepassing van de procedure in de praktijk effectief leidt tot het opleggen van een administratieve geldboete en welk zijn de voornaamste struikelblokken? 76 K. VAN HEDDEGHEM, Procedure, supra noot 45, (1) T. DE SUTTER, De gemeentelijke, supra noot 8, (3) De GAS-wetgeving in de strijd tegen overlast 31

38 5. Schematische voorstelling van de procedure Vaststelling van de feiten PV binnen de maand Lichte gemengde inbreuken Zware gemengde inbreuken PV binnen de maand Procureur des Konings Eensluidend afschrift binnen de maand Procureur des Konings Binnen de twee maanden Binnen de twee maanden Geen gevolg Geen initiatief Geen gevolg Sanctionerend ambtenaar Aangetekend Kennisgeving aan overtreder/ minderjarige + ouders Minderjarige: Stafhouder verwittigen Geldboete meer dan 62,50 : mondeling verweer Binnen de 15 dagen Aangetekend Schriftelijk verweer Bemiddeling facultatief/verplicht minderjarige Administratieve geldboete (Binnen de 6 maanden) Nee Ja De GAS-wetgeving in de strijd tegen overlast 32