Advies WKK MEP-tarief 2004

Transcriptie

1 ECN-C Advies WKK MEP-tarief 2004 M. ten Donkelaar R. Harmsen M.J.J. Scheepers Mei 2004

2 Verantwoording Deze rapportage is onderdeel van het project Monitor van WKK in Nederland in opdracht van het Ministerie van Economische Zaken, onder ECN-projectnummer Wij willen het W/K-platform bedanken voor hun waardevolle bijdrage aan deze studie. Abstract This report, part of the CHP monitoring in the Netherlands, analyses the impact of the new Dutch subsidy scheme MEP on the cost-effectiveness of CHP investments based on a number of CHP reference cases. The MEP scheme provides a reward for the additional kwhs of electricity produced by CHP units compared to separate production of heat and power. This means that the MEP rewards the CO 2 free kwhs produced by CHP units, providing an incentive for the most efficient CHP units. In the first chapter a description of the calculation of CO 2 free kwhs is given followed by the physical developments of CHP in the Netherlands. The third and final chapter calculates the impact of the MEP regulation on the cost effectiveness of CHP and compares it with the European Community Guidelines on Aid for Environmental Protection. The results of the calculations show that the Dutch MEP scheme complies with the European guidelines for all CHP reference cases. 2 ECN-C

3 INHOUD LIJST VAN TABELLEN 4 LIJST VAN FIGUREN 4 LIJST VAN AFKORTINGEN 5 SAMENVATTING 6 1. INLEIDING 8 2. BLAUWE KILOWATTUREN Aanpak WKK-input en output data Stadsverwarming-centraal Warmteplan Industrie-centraal Kolen-WKK STEG-decentraal Gasturbine-decentraal Stoomturbine-decentraal Gasmotor-decentraal Diesel en dual fuel motor-decentraal Blauwe kilowatturen Ontwikkelingen Ontwikkeling opgesteld vermogen Ontwikkeling draaiuren Ontwikkelingen Nieuw en uit bedrijf in Marktverwachtingen Blauwe kilowatturen Berekend MEP-tarief ONRENDABELE TOP BEREKENINGEN Inleiding Karakteristieken WKK-cases Karakteristieken kerncases WKK-monitoring Karakteristieken WKK-cases t.b.v. Milieusteunkader EU Aanpassingen en bijeenbrengen WKK-cases WKK-cases en het aantal vollasturen Aanpassing verdeling piek/daluren Aanpassing B&O-kosten Investeringskosten WKK-eenheden Back-up kosten Uitgangspunten onrendabele top bepaling Verschuiving input forwards elektriciteit Berekening CO 2 -index Behandeling EIA-subsidie Check met onrendabele top 2004: cases t.b.v. Milieusteunkader EU Conclusies en aanbevelingen m.b.t. advies MEP-tarief REFERENTIES 36 BIJLAGE A 37 ECN-C

4 LIJST VAN TABELLEN Tabel 2.1 WKK in- en output data Tabel 2.2 Draaiuren WKK per industriële sector in Tabel 2.3 Productie blauwe kilowatturen in 2002 (fictief) 16 Tabel 2.4 Exploitatieresultaten (exclusief MEP) 2003 kerncases (prognose 2004 toegevoegd) 21 Tabel 2.5 Schatting productie blauwe kilowatturen in Tabel 2.6 Onzekerheden in de 2004 schatting 22 Tabel 3.1 Karakteristieken WKK-kerncases WKK-monitoring 25 Tabel 3.2 Karakteristieken WKK-cases EU steunkader berekeningen 27 Tabel 3.3 Herziening bedienings- en onderhoudskosten van WKK-kerncases 29 Tabel 3.4 Herziening B&O-kosten en investeringskosten van WKK-MSK cases 31 Tabel 3.5 Check MEP-tarief met onrendabele top (cases steunkaderberekeningen) 34 Tabel A.1 Aanvullende karakteristieken WKK-kerncases WKK-monitoring 37 Tabel A.2 Aanvullende karakteristieken WKK-cases EU Milieusteunkader berekeningen 37 LIJST VAN FIGUREN Figuur 2.1 Leeftijdsopbouw stadsverwarmingvermogen 12 Figuur 2.2 Leeftijdsopbouw industrieel STEG-vermogen 13 Figuur 2.3 Leeftijdsopbouw industrieel gasturbinevermogen 14 Figuur 2.4 Leeftijdsopbouw gasmotoren 15 Figuur 2.5 Ontwikkeling draaiuren WKK-technologieën 19 Figuur 2.6 Ontwikkeling draaiuren gasmotoren 19 4 ECN-C

5 LIJST VAN AFKORTINGEN AK B&O CBS EDB EIA GT JV MEP MSK OT REB STEG VAMIL WKC WKK Afgassenketel Bediening en Onderhoud Centraal Bureau voor de Statistiek Energiedistributiebedrijf Energie Investeringsaftrek Gasturbine Joint Venture Milieukwaliteit Elektriciteitsproductie Milieusteunkader Onrendabele top Regulerende Energiebelasting Stoom- en Gasturbine Vrije Aftrek Milieu-investeringen Warmtekrachtcentrale Warmtekrachtkoppeling ECN-C

6 SAMENVATTING Vanaf 1 juli 2004 geldt de vernieuwde MEP-regeling voor WKK waarin de bijdrage van WKKinstallaties aan de CO 2 -emissiereductie wordt beloond. Dit gebeurt door middel van de zogenaamde CO 2 -index, een maat voor de milieuprestatie van een WKK-installatie ten opzichte van het beste alternatief in hetzelfde bouwjaar voor gescheiden opwekking van elektriciteit en warmte. Deze milieuprestatie wordt uitgedrukt in een hoeveelheid blauwe ofwel CO 2 -neutrale kilowatturen. Het nieuwe MEP-tarief voor WKK is een bedrag in eurocenten per blauwe kilowattuur. Om het MEP-tarief voor 2004 te bepalen dient allereerst een inschatting te worden gemaakt van het aantal blauwe kilowatturen voor Hiervoor is gebruik gemaakt van een aantal verschillende statistieken, waaronder de CBS WKK-statistieken en cijfers vanuit de WKK-sector zelf (COGEN). Deze statistieken geven het aantal blauwe kilowatturen voor het jaar Om de resultaten van 2002 te vertalen in een schatting voor 2004 is inzicht verkregen in de ontwikkelingen voor 2003 en 2004 voor wat betreft het opgesteld vermogen van WKK en het aantal draaiuren per sector. De statistieken en de geschetste ontwikkelingen leiden uiteindelijk tot een schatting van 4,7 TWh aan blauwe kilowatturen (aan het net geleverd en eigen gebruik) voor 2004 die in aanmerking komen voor subsidie. Het MEP-tarief is bepaald op basis van het aantal netgeleverde kilowatturen: 3,6 TWh aan netgeleverde blauwe elektriciteit resulteert in een MEP-tarief van 2,58 cent per blauwe kilowattuur (op basis van een beschikbaar budget van 94 miljoen euro) De resterende 1,1 TWh aan eigen gebruik van blauwe elektriciteit wordt gestimuleerd op basis van hetzelfde tarief, resulterend in een additioneel budget van 28 miljoen euro. Het voorgestelde MEP-tarief van 2,58 ct/kwh is vervolgens getoetst aan de regels van het Europese Milieusteunkader. Voor WKK betekent dit dat maximaal 50% van de onrendabele top met de MEP gedekt mag worden. De berekening van de onrendabele top zijn gemaakt aan de hand van een aantal WKKreferentiecases. Om er voor te zorgen dat deze WKK-referentiecases een realistisch beeld van de huidige situatie schetsen, zijn een aantal aanpassingen gepleegd ten opzichte van gegevens die in het verleden bij gelijksoortige berekeningen zijn gebruikt. Deze aanpassingen hebben betrekking op het aantal draaiuren in relatie tot recente fysieke monitoring gegevens, kosten voor beheer en onderhoud en investeringskosten van de betreffende referentiecases en de wijze waarop back-up kosten voor niet geleverde elektriciteit aan derden wordt meegenomen. Het resultaat van de onrendabele top berekeningen voor de WKK-cases die steun ontvangen in het kader van de MEP volgt uit Tabel S.1. Tabel S.1 Invloed MEP-tarief op onrendabele top voor referentie cases Type Case CO 2 -index Onrendabele top 2004 excl. MEP incl. MEP (2,58 ct/kwh) dekking door MEP [%] [ct/kwh] [ct/kwh] [%] GT/AK ,7 1,60 1,04 35 STEG50/ ,0 2,54 2,39 6 STEG70/ ,0 2,03 1,87 8 STEG70/ ,4 1,97 1,59 19 Gasmotor tuinder (1 MW e ) 15 29,5 3,17 2,40 24 STEG = stoom- en gasturbine, GT/AK = gasturbine/afgassenketel 6 ECN-C

7 Uit de berekeningen blijkt dat de dekking van de onrendabele top door de MEP binnen de 50% toegestane dekking valt. Verder valt op dat er grote verschillen zijn in dekkingspercentage (varierend tussen 6 tot 35%) tussen de onderlinge cases. Deze verschillen zijn met name toe te schrijven aan de verschillen in de CO 2 -index. Hierdoor worden WKK-installaties met een relatief hoge CO 2 -index meer ondersteund dan WKK-installaties met een relatief lage CO 2 -index. Dit is in lijn met de doelstelling van de vernieuwde MEP-regeling. ECN-C

8 1. INLEIDING Sinds 1 juli 2003 is de MEP-regeling voor WKK van kracht. Deze regeling is bedoeld om WKK te belonen voor onder andere de bijdrage aan de nationale CO 2 -emissiereductiedoelstelling. Vanaf 1 juli 2004 is het de bedoeling dat voor iedere WKK-installatie apart deze bijdrage bepaald wordt met behulp van de zogenaamde CO 2 -index. 1 De CO 2 -index is een maat voor de milieuprestatie van een WKK-installatie ten opzichte van het beste alternatief in het bouwjaar voor gescheiden opwekking van elektriciteit en warmte. De index wordt uitgedrukt in een percentage en is als volgt opgebouwd: CO 2 -index = [1-(K b *B - K w *W)/(K e *E)] waarin: K b = emissiefactor brandstof WKK B = brandstof input WKK K w = emissiefactor warmte bij gescheiden opwekking W = productie nuttige warmte door WKK K e = emissiefactor elektriciteit bij gescheiden opwekking E = elektriciteitsproductie WKK Wordt deze index vermenigvuldigd met de elektriciteitsproductie van de WKK (E) dan resulteert een hoeveelheid blauwe ofwel CO 2 -neutrale kilowatturen. Het MEP-tarief voor WKK is een bedrag in eurocenten per blauwe kilowattuur. Doel van deze studie is het geven van een advies voor de hoogte van het MEP-tarief voor Randvoorwaarden hierbij zijn: Het budget bedraagt 94 miljoen euro. 2 De hoogte van het tarief moet in lijn zijn met de regels van het EU-steunkader. 3 De opbouw van deze rapportage is als volgt. In Hoofdstuk 2 wordt een inschatting gegeven van het aantal blauwe kilowatturen in 2004 dat in aanmerking komt voor de MEP-vergoeding. Op basis van de inschatting wordt het MEP-tarief berekend. In Hoofdstuk 3 wordt vervolgens voor een aantal standaard WKK-typen de onrendabele top bepaald en het percentage van deze onrendabele top dat met het berekende MEP-tarief gedekt zou worden. De rapportage wordt vervolgens afgesloten met een advies. 1 Tot 1 juli 2004 geldt een vergoeding van 0,57 ct/kwh voor WKK-elektriciteit, waarbij een afkapgrens geldt van 1000 GWh en een drempelwaarde van 10 GWh eigen verbruik van WKK-elektriciteit. 2 Dit budget wordt aangevuld met een bedrag voor niet-netgeleverde WKK-elektriciteit. Eigen verbruik maakte bij vaststellen van het budget nog geen onderdeel van de regeling. 3 Voor WKK geldt dat maximaal 50% van de onrendabele top (in ct/kwh) gedekt mag worden door de MEP. 8 ECN-C

9 2. BLAUWE KILOWATTUREN Aanpak Om in aanmerking te komen voor een MEP-vergoeding dienen WKK-exploitanten zich aan te melden bij TenneT, de uitvoerder van de regeling. Daarnaast dienen de exploitanten aan een aantal meetvoorwaarden te voldoen. Alle energiestromen van en naar een WKK-installatie moeten gemeten worden en vervolgens geregistreerd in de centrale TenneT-database. Het bepalen van het aantal blauwe kilowatturen op basis van deze database met individuele installaties is erg nauwkeurig en biedt op termijn een zeer bruikbare basis voor het inschatten van het aantal blauwe kilowatturen in het daarop volgende jaar. Voor de inschatting voor 2004 kan nog geen gebruik gemaakt worden van de TenneT-database, omdat er geen complete dataset van 2003 beschikbaar is. Daarom is een andere aanpak gekozen: Als basis wordt uitgegaan van de WKK-statistieken van CBS. Deze statistieken bevatten gegevens op technologie- en sectorniveau. De statistiek op technologieniveau maakt onderscheid in decentrale WKK-technologieën (STEGs, gasturbines, stoomturbines, gasmotoren en diesel & dual fuel motoren). De statistiek op sectorniveau maakt onderscheid tussen WKK per sector (raffinage, chemie, voeding & genot, papier, overige industrie, overige decentrale producenten, distributiebedrijven en centrale productie 4 ). De gasmotoren data van CBS zijn voorlopig en worden binnenkort definitief vastgesteld. In aanvulling op de voorlopige CBS-cijfers wordt gebruik gemaakt van de gegevens van de tuinbouw gasmotoren van de energiebedrijven (cijfers COGEN). De centrale WKK (stadsverwarming en warmtedistributie) wordt door CBS niet apart waargenomen en zijn opgenomen in de statistieken van de centrale elektriciteitsproductie. Op basis van deze statistieken en milieujaarverslagen van verschillende energiebedrijven zijn de gegevens van de centrale WKK geschat t/m Voor de MEP-regeling geldt een aftopgrens van 1000 GWh. Voor installaties die meer dan 1000 GWh elektriciteit produceren geldt een plafond voor de hoeveelheid blauwe kilowatturen die in aanmerking komen voor vergoeding: 1000 GWh CO 2 -index. Welke installaties afgetopt worden, wordt bepaald op basis van de elektriciteitsproductie van individuele installaties (indien bekend) of de combinatie van elektrisch vermogen (WKK-basislijst) en gemiddelde draaiuren per sector (afgeleid van CBS-statistiek op sectorniveau). In de MEP-regeling wordt de subsidie voor eigen gebruik als volgt bepaald: productie t.b.v. eigen verbruik CO 2 -index MEP-tarief minus maximale REB-vrijstelling elektriciteit (eerste 10 GWh) + feitelijk betaalde REB over ingekochte elektriciteit. Om hiervoor een inschatting te maken is inzicht nodig in het percentage eigen verbruik van elektriciteit per aansluiting met één of meerdere WKKs. Een uitsplitsing van WKK in een deel eigen beheer (met over het algemeen een hoge eigen afname elektriciteit) en een deel joint ventures (merendeels netlevering) is daarvoor noodzakelijk. In de CBS WKK-statistieken wordt geen onderscheid gemaakt tussen WKK in eigen beheer en joint venture WKK. Ook wordt de elektriciteitsproductie niet uitgesplitst in een deel eigen verbruik en een deel netlevering. CBS beschikt wel over deze gegevens, maar vermeldt deze niet standaard in de WKKstatistieken. Ten behoeve van het WKK-monitoringproject (Rijkers et al, 2003) heeft CBS deze cijfers vorig jaar aan ECN verstrekt. Het gaat om de periode Deze tijdreeks zal gebruikt worden voor het inschatten van het percentage eigen verbruik en netlevering in daarop volgende jaren. Er zal een aparte inschatting gemaakt worden van (1) het aantal blauwe kilowatturen gerelateerd aan netlevering en (2) het aantal kilowatturen gerelateerd aan eigen verbruik. Het 4 Centrale productie omvat de stadsverwarmingeenheden maar ook Shell Moerdijk, IJmond Velsen en Swentibold Geleen. Deze laatste drie eenheden zijn onderdeel van het Warmteplan Industrie (voormalig Sep). ECN-C

10 MEP-tarief wordt bepaald o.b.v (1) en het vastgestelde budget van 94 miljoen euro. Een inschatting van het extra benodigde budget ten behoeve van (2) volgt hieruit. De MEP-regeling kent een systeem van glijdende referentierendementen (c.q. emissiewaarden) voor elektriciteit en warmte voor het bepalen van de CO 2 -index. Deze referentierendementen zijn gebaseerd op de state-of-the-art technologie. Als state-of-the-art voor gescheiden elektriciteitsopwekking is gekozen voor een aardgasgestookte STEG-installatie, voor gescheiden warmteopwekking een aardgasgestookte ketel. Bij het warmterendement wordt onderscheid gemaakt in type warmte (stoom, heet water, warm water), bij elektriciteit met het niveau van invoeding op het elektriciteitsnet (i.v.m. transformatieverliezen). Bestaande installaties jonger dan 10 jaar krijgen de referentierendementen voor gescheiden opwekking van elektriciteit en warmte van het jaar van ingebruikname. Bijvoorbeeld: een installatie uit 1996 krijgt in 2004 de referentierendementen van Installaties ouder dan 10 jaar krijgen in 2004 het referentierendement van Nieuwe installaties krijgen de referentierendementen van Bij het berekenen van de CO 2 -index per type WKK-technologie dient dus rekening gehouden te worden met de leeftijdsopbouw van het WKK-park. Hiervoor wordt gebruik gemaakt van de ECN WKK-basislijst 5 (voor STEGs, gasturbines en stoomturbines 6 ) en CBS-data (gasmotoren), aangevuld met recente informatie over nieuwe installaties en installaties die uit bedrijf genomen zijn. Op basis van bovenstaande aanpak kan voor 2002 het aantal blauwe kilowatturen bepaald worden dat voor vergoeding in aanmerking komt. De daarop volgende stap is het maken van een inschatting voor eerst 2003 (tussenstap) en vervolgens Dit impliceert het maken van aannamen over het totaal opgesteld WKK-vermogen, nieuw vermogen, vermogen uit bedrijf en het aantal vollast elektrische draaiuren. Omdat de financiële situatie van WKK in belangrijke mate het aantal vollast draaiuren bepaalt, zal met betrekking tot dit aspect ter ondersteuning gebruik worden gemaakt van de resultaten van de WKK-monitoring van 2003 alsmede de inschatting van de financiële situatie in Noodzakelijkerwijs wordt gekozen voor een aanpak op basis van geaggregeerde 2002 gegevens. Hierbij dient rekening te worden gehouden met het volgende: Naast de inherente onzekerheid in de 2004 schatting, bevat ook de 2003 dataonzekerheden. De CO 2 -index wordt bepaald op basis van geaggregeerde input- en productiegegevens per technologietype. Voor de referentierendementen worden gewogen waarden gebruikt op basis van de leeftijdsopbouw van het WKK-park voor het betreffende technologietype. Hierbij is een extra weging toegepast voor de verschillen in draaiuren tussen sectoren (chemie en raffinage meer, overige sectoren minder draaiuren). Echter: verschillen in draaiuren tussen jonge en oude installaties, alsmede verschillen in draaiuren tussen eigen WKK en joint ventures binnen een sector (beide zijn aannemelijk) zijn niet meegenomen, omdat de noodzakelijke gegevens hiervoor ontbreken. De benadering op basis van geaggregeerde cijfers sluit de mogelijkheid niet uit dat individuele installaties die vanwege een negatieve CO 2 -index in de praktijk niet in aanmerking zullen komen voor een MEP-vergoeding, meeliften op de prestatie van andere installaties en op die manier blauwe kilowatturen genereren. Netto resulteert dit echter in een onderschatting van het aantal blauwe kilowatturen. Dit komt doordat de geaggregeerde CO 2 - index is samengesteld uit de positieve en negatieve indices van individuele installaties. Installaties die met een negatieve index (hypothetisch) negatieve blauwe kilowatturen produceren, worden conform de gehanteerde methodiek opgenomen in het totaalcijfer en drukken dus de hoeveelheid blauwe kilowatturen. Om deze mogelijke onderschatting het hoofd te bieden dient voor iedere technologie ingeschat te worden of er installaties in de geaggregeerde cijfers zitten met een negatieve CO 2 -index en zo ja, of dit percentage slecht draaiende WKK voldoende groot is om het totaalbeeld te verstoren. 5 Deze basislijst is voor een groot deel gebaseerd op de WKK-database van COGEN en is in samenspraak met CBS gecheckt. 6 WKK-eenheid bestaande uit een hogedrukstoomketel en tegendrukturbine. 10 ECN-C

11 Andersom geldt dat gebruik van geaggregeerde cijfers ook kan betekenen dat installaties die in werkelijkheid wel voor MEP-vergoeding in aanmerking komen, door slecht presteren van de andere technologieën in de betreffende WKK-technologie (waardoor een negatieve geaggregeerde CO 2 -index resulteert) buiten de boot vallen. In dit geval is de inschatting van het totaal aantal blauwe kilowatturen ook te laag (want nul in plaats van groter dan nul). Uit de geaggregeerde cijfers van het CBS valt niet af te leiden hoe individuele installaties gepresteerd hebben. Indien een aantal installaties om technische redenen minder goed gepresteerd heeft in 2002, dan wordt dit als vervuiling meegenomen naar volgende jaren. Door het checken van onverwachte sprongen in de tijdreeks ( ) van CBS kan, indien nodig, voor dit soort effecten gecorrigeerd worden. In aanvulling hierop geldt dat in 2004 alle installaties die er in 2002 ook al stonden twee jaar ouder zijn. De kans dat oudere installaties langere tijd uit productie zijn of minder goed functioneren neemt daarmee toe. De inschatting van de blauwe kilowatturen kan hierdoor te hoog zijn. Sommige exploitanten zullen zich niet of misschien slechts gedeeltelijk (netlevering) voor de MEP aanmelden. Dit hoeven niet per definitie installaties te zijn die slecht functioneren. Hierdoor kan de inschatting van de blauwe kilowatturen hoger uitvallen dan in werkelijkheid. 2.2 WKK-input en output data 2002 De CBS WKK-statistieken van 2002 vormen de basis voor de bepaling van het aantal blauwe kilowatturen in Tabel 2.1 geeft een overzicht van de in- en output data. In de tekst onder de tabel wordt per WKK-categorie aangegeven waar rekening mee gehouden moet worden bij de bepaling van het aantal blauwe kilowatturen. Tabel 2.1 WKK in- en output data 2002 Vermogen Elektriciteit Warmte Aardgas Input overig [MW e ] [GWh] [TJ] [mln m 3 ] [TJ] Centraal Stadsverwarming Warmteplan Industrie Kolen-WKK * Decentraal STEG Gasturbine Stoomturbine ** Gasmotor Diesel & dual fuel motor * ** Input overig betreft kolen ( TJ) + biomassa (3.212 TJ). De productie van mechanische energie (in de MEP-regeling gelijk gesteld aan elektriciteit) wordt door CBS niet waargenomen. Dit betreft ongeveer zes installaties. (bron: CBS) Stadsverwarming-centraal In totaal zijn er 14 stadsverwarmingeenheden. De ouderdom en grootte van deze installaties variëren sterk. Figuur 2.1 geeft de leeftijdsopbouw van het totale vermogen. Het aantal installaties van 1994 en eerder bedraagt elf. In 1996 zijn er twee installaties in bedrijf genomen en in 1997 één. Het gemiddeld aantal vollast elektrische draaiuren van de stadsverwarmingeenheden is in de periode met 8% afgenomen. In 2002 draaiden twee installaties meer dan 1000 GWh. ECN-C

12 Deze komen dus in aanmerking voor aftopping. Wanneer het aantal draaiuren weer toeneemt tot het niveau van 2000, dan komt nog eens één installatie in aanmerking voor aftopping. Alle geproduceerde elektriciteit wordt aan het net geleverd Warmteplan Industrie-centraal Het Warmteplan Industrie omvat drie WKK-installaties die stoom leveren aan de industrie. In de CBS statistieken zijn ze ondergebracht bij de centrale elektriciteitsproductie omdat het voormalige Sep-eenheden betreft (net als de stadsverwarmingeenheden). Het gaat om de centrales Shell Moerdijk (340 MW e, 1996), IJmond Velsen (134 MW e, 1997) en Swentibold Geleen (240 MW e, 1999). Shell Moerdijk en Swentibold Geleen produceren op jaarbasis meer dan 1000 GWh en komen dus in aanmerking voor aftopping. De drie centrales leveren alle elektriciteit aan het net. Naast aardgas vormen hoogovengas (IJmond) en Avi-stoom (Moerdijk) belangrijke input voor de installaties Elektrisch vermogen [MW e ] en ouder Totaal Figuur 2.1 Leeftijdsopbouw stadsverwarmingvermogen (Bron: diverse energiebedrijven) Kolen-WKK Nederland kent drie kolengestookte eenheden die naast elektriciteit ook warmte produceren. Het betreft twee centrales in Geertruidenberg (Amer 8 en 9) en één in Nijmegen (Gelderlandcentrale). Alle centrales dateren van 1994 of eerder STEG-decentraal STEG-decentraal omvat alle WKK-STEGs opgesteld bij de industrie (eigen beheer + joint ventures), de overige producenten en de distributiebedrijven. Het aandeel van de laatste twee in het totaal vermogen is beperkt. Van de industriële sectoren is de chemie veruit de belangrijkste STEG-sector met meer dan 60% van het totaal opgesteld vermogen. Figuur 2.2 geeft de leeftijdsopbouw van de industriële STEGs. 12 ECN-C

13 Het gemiddeld referentiejaar van de STEGs wordt afgeleid van de vermogensverdeling tussen de verschillende jaren. Ter verfijning wordt daarbij rekening gehouden met het feit dat de gemiddelde vollast draaiuren per sector sterk verschillen (zie Tabel 2.2). Tabel 2.2 Draaiuren WKK per industriële sector in 2001 Sector Gemiddeld draaiuren (vollast elektrisch) Chemie 6508 Raffinage 6946 Voeding & Genot 4879 Papier 5821 Overige industrie 3828 (Afgeleid van CBS) Elektrisch vermogen [Mw e ] en ouder Figuur 2.2 Leeftijdsopbouw industrieel STEG-vermogen (Bron: COGEN) Twee decentrale STEGs (Elsta Hoek en Delesto Delfzijl) produceren op jaarbasis meer dan 1000 GWh en dienen dus afgetopt te worden. Op basis van CBS-data geleverd ten behoeve van de WKK-monitoring (Rijkers et al 2003) kan worden vastgesteld dat joint venture STEGs gemiddeld ca. 2,5% van hun elektriciteitsproductie aan de warmteafnemer leveren en het resterende deel aan het net. 7 De elektriciteit van STEGs in eigen beheer (ongeveer 25% van het totaal opgesteld decentraal STEG-vermogen) wordt voor 60-65% voor eigen gebruik door de warmteafnemer ingezet. Voor joint venture STEGs is aardgas veruit de belangrijkste brandstof. STEGs in eigen beheer verstoken gemiddeld 10-15% overige brandstoffen, met name chemisch restgas Gasturbine-decentraal Ongeveer 85% van het centraal gasturbine vermogen staat opgesteld in de industrie. Belangrijke gasturbine sectoren zijn de chemie (wederom), raffinage en voeding&genot. De raffinage wordt vooral gekenmerkt door grotere gasturbines, de voeding & genot industrie juist door hele kleine. 7 Voor individuele installaties kan dit percentage sterk verschillen. Zo levert de Elsta centrale bijvoorbeeld 20% van de geproduceerde elektriciteit aan DOW. ECN-C

14 Figuur 2.3 geeft de leeftijdsopbouw van het industrieel gasturbinevermogen. Duidelijk is af te lezen dat het merendeel van de installaties ouder dan 1994 is. Het gemiddeld referentiejaar van de gasturbines wordt net als bij de STEGs afgeleid van de vermogensverdeling tussen de verschillende jaren. Ter verfijning wordt ook hier rekening gehouden met het feit dat de gemiddelde vollast draaiuren per sector sterk verschillen (zie Tabel 2.2). Geen van de bestaande gasturbines produceert op jaarbasis meer dan 1000 GWh. Gasturbines in joint venture beheer leveren gemiddeld ca. 3,5% van hun elektriciteitsproductie aan de warmteafnemer, het resterende deel wordt aan het net geleverd. Gasturbines in eigen beheer (ruim 2/3 van het totaal opgesteld vermogen) leveren gemiddeld 75-80% van de geproduceerde elektriciteit aan het eigen bedrijf. Ook voor de gasturbines geldt dat aardgas de belangrijkste brandstof is. Bij joint venture installaties wordt gemiddeld ca. 10% andere brandstoffen ingezet, bij installaties in eigen beheer ligt dit percentage hoger en bedraagt ca. 25%. Het betreft hier vooral raffinagegas en chemisch restgas Elektrisch vermogen [Mw e ] en ouder Figuur 2.3 Leeftijdsopbouw industrieel gasturbinevermogen (Bron: COGEN) Stoomturbine-decentraal De bijdrage van stoomturbines aan de totale WKK-elektriciteitsproductie is beperkt. Hierbij dient opgemerkt te worden dat een deel van de machines geen elektriciteit produceert maar directe mechanische energie. De warmteproductie op het WKK-totaal is daarentegen relatief hoog. De verklaring hiervoor is de hoge w/k-verhouding van deze technologie waardoor per kilowattuur geproduceerde elektriciteit relatief veel warmte wordt geproduceerd. De afgelopen 10 jaar zijn geen nieuwe installaties geplaatst, waardoor de gemiddelde leeftijd hoog is. Het betreft merendeels installaties in eigen beheer die bijna alle elektriciteit voor eigen gebruik van de industrie inzetten. Ongeveer 75% van de brandstofinput betreft geen aardgas maar stookolie (ca. 25%) en restgassen (ca. 50%). 14 ECN-C

15 2.2.7 Gasmotor-decentraal Ongeveer 2/3 van de gasmotoren staat opgesteld in de glastuinbouw. Hiervan wordt 465 MW e beheerd door energiebedrijven. Deze installaties leveren alle geproduceerde elektriciteit aan het net. Ongeveer 485 MW e staat in eigen beheer, waarvan ca. 80% als eilandbedrijf, dat wil zeggen, zonder netaansluiting. 8 Van de resterende gasmotoren staat ruim 70 MW e in de industrie en ca. 480 MW e in de zorgsector, overige utiliteit, woningbouw en overige producenten. Deze cijfers zijn voorlopig in afwachting van de update van de gasmotoren cijfers door CBS. Voor het vaststellen van het MEP-tarief zijn vooral de blauwe kilowatturen van de installaties in beheer van energiebedrijven (in 2002 ongeveer 780 MW e ) van belang. Het aantal blauwe kilowatturen geproduceerd door de gasmotoren in eigen beheer dat in aanmerking komt voor MEPvergoeding is gering. Eilandinstallaties maken expliciet geen deel van de regeling uit. De gemiddelde netlevering door de overige installaties is beperkt vanwege een hoog percentage eigen afname door de meeste exploitanten. Die eigen afname komt vervolgens nauwelijks in aanmerking voor extra MEP-gelden vanwege de REB-vrijstelling op eigen verbruik van elektriciteit. Figuur 2.4 geeft de leeftijdsopbouw van de gasmotoren. Van het totaal opgesteld vermogen dateert ongeveer 48% van voor In recentere jaren zijn vooral installaties uit bedrijf genomen (meer dan 100 MW e in de periode ), maar ook enkele nieuwe projecten gerealiseerd (173 MW). Dit betreft voor een groot deel (ongeveer 100 MW) nieuwe eiland WKK s in de tuinbouw, maar ook enkele (grotere) projecten van energiebedrijven. Ontmanteling van oude installaties heeft vooral in de tuinbouw plaatsgevonden (motoren van energiebedrijven) maar in mindere mate ook in de overige sectoren (zowel eigen beheer als beheer energiebedrijf) opgesteld vermogen [Mw e ] en ouder Figuur 2.4 Leeftijdsopbouw gasmotoren (Bron: CBS, COGEN) 8 Ongeveer 30 MW e hiervan betreft installaties voorheen in beheer van energiebedrijven. Deze installaties blijven wel hun elektriciteit aan het net leveren. ECN-C

16 2.2.8 Diesel en dual fuel motor-decentraal Deze WKK-categorie is vanwege de beperkt omvang van het totaal opgesteld vermogen (24 MW e ) niet relevant voor deze analyse. 2.3 Blauwe kilowatturen 2002 Op basis van de data in Tabel 2.1 en de aanvullende informatie in de voorgaande paragrafen kan het aantal blauwe kilowatturen dat in 2002 (fictief) voor een MEP-vergoeding in aanmerking zou zijn gekomen bepaald worden. De gekozen referentierendementen sluiten aan bij de situatie zoals die in 2004 geldt, i.e. installaties uit 1994 en ouder krijgen het referentierendement zoals vastgesteld voor Op deze manier is het mogelijk de 2002 resultaten te gebruiken als basis voor de 2004 schatting. Tabel 2.3 geeft een overzicht. De kolengestookte WKK-centrales en de diesel & dual fuel motoren produceren op basis van de geaggregeerde in- en output geen blauwe kilowatturen en komen dus ook niet in aanmerking voor een MEP-vergoeding. Dit ligt voor de kolen-wkk zowel aan de energetische rendementen van de installaties, die te laag zijn om met hoog renderende gescheiden opwekking te concurreren, als aan de brandstof (kolen). De CO 2 -emissiewaarde van kolen is immers veel hoger dan die van aardgas. Binnen de WKK MEP-regeling is het uitgesloten dat kolencentrales een vergoeding ontvangen. 9 Tabel 2.3 Productie blauwe kilowatturen in 2002 (fictief) Netlevering elektriciteit Eigen afname elektriciteit Correctie aftopping >1000 GWh Correctie eigen afname <10 GWh CO 2 -index Blauwe GWh Blauwe GWh [GWh] [GWh] [GWh] [GWh] (netlevering) (eigen verbruik) Centraal Stadsverwarming 7, , ,2% Warmteplan Industrie 4,006 >0 1,198 >0 18,5% 520 >0 Kolen WKK 11, ,462 0 <0 0 0 Decentraal STEG 10, , ,8% 1, Gasturbine 2, ,6% Stoomturbine <0 0 0 Gasmotor 2, ,078 24,0% Diesel & dual fuel motor <0 0 0 Totaal 39, , ,298 1,081 Ook de stoomturbines produceren op basis van de geaggregeerde cijfers geen blauwe kilowatturen. Deels wordt dit waarschijnlijk verklaard doordat de productie van mechanische energie niet in de cijfers is meegenomen. Daarnaast drukt met name het gebruik van stookolie de CO 2 - prestatie naar beneden. Een overstap van stookolie naar gas (verplicht voor de raffinage in de Rijnmond vanaf 2007) kan op termijn voor een betere CO 2 -index zorgen. Voor wat betreft de industriële warmteplan komen alleen Swentibold Geleen en Shell Moerdijk in aanmerking voor een MEP-vergoeding. IJmond Velsen heeft een te laag thermisch rendement voor het realiseren van een positieve CO 2 -index. Shell Moerdijk is een verhaal apart. De centrale krijgt ca. de helft van zijn input in de vorm van stoom van de naastgelegen Avi en dient derhalve op een aparte manier behandeld te worden. In bovenstaande tabel is ervoor gekozen een deel van de elektriciteitsproductie van de centrale aan de Avi (stoom) toe te rekenen. Dit resul- 9 Via de MEP-regeling voor duurzame elektriciteit komen deze installaties wel weer voor een vergoeding in aanmerking door het meestoken van biomassa. 16 ECN-C

17 teert enerzijds in een forse hoeveelheid duurzame stroom ( GWh, afhankelijk van de gekozen verdeelsleutel) en anderzijds een aantal blauwe kilowatturen voor de WKC ( GWh). 10 De in de tabel vermelde waarden van de CO 2 -indices voor decentrale STEGs, gasturbines en gasmotoren lijken plausibel wanneer ze vergeleken worden met de CO 2 -indices van de WKKkerncases doorgerekend met dezelfde gemiddelde referentiewaarden. Dit impliceert dat de data waarschijnlijk niet in grote mate vervuild zijn met slecht presterende installaties en dat er op grond hiervan dus geen sprake is van een (grote) onderschatting van het aantal blauwe kilowatturen. 2.4 Ontwikkelingen 2003 Om de resultaten van 2002 te vertalen in een schatting voor 2004 dient eerst inzicht verkregen te worden in twee belangrijke ontwikkelingen in 2003: Ontwikkeling van het opgesteld vermogen, oftewel: hoeveel nieuw vermogen is in bedrijf genomen en hoeveel oude installaties zijn uit bedrijf genomen of stilgezet. Ontwikkeling van het gemiddeld aantal draaiuren per sector Ontwikkeling opgesteld vermogen Stadsverwarming In 2003 is geen nieuw vermogen bijgeplaatst, noch vermogen uit bedrijf genomen of stilgezet. WKK-Industrie In 2003 zijn in de industrie drie nieuwe installaties (alle chemie) in bedrijf genomen: Een 25 MW e gasturbine met 100 ton/u stoomlevering door Emmtec Services (Nuon). WKC Air Products (november 2002), een gasturbine van 42 MW e met 100 ton/u stoomlevering aan Lyondell (Elektrabel/Air Products). Een 80 MW e gasturbine met 400 ton/u stoomlevering, deels afkomstig van de kolengestookte Maasvlakte centrales, aan Lyondell Bayer (E.ON). Aangenomen wordt dat de bedrijfsvoering (aantal draaiuren) van deze installaties gelijk is aan de gemiddelde bedrijfsvoering in de betreffende sector. De afgelopen jaren zijn een aantal installaties uit bedrijf genomen of fungeren niet meer als WKK. Het betreft twee STEGs (Berkelcentrale + Promest Helmond) samen ongeveer 100 MW e, een kleine stoomturbine (Budelco) en enkele kleine gasturbines (Jonker Fris Heusden, Cargill Amsterdam en Uitwaterende Sluizen Beverwijk), samen ongeveer 10 MW e. Alleen de Berkelcentrale (de gasturbines worden door Nuon ingezet voor elektriciteitsproductie) is van deze installaties vrij jong (1995). Gasmotoren energiebedrijven In 2003 is de sanering van het gasmotorenbestand van de energiebedrijven doorgezet. Ongeveer 40 MW e is uit bedrijf genomen en daarnaast is 20 MW e overgenomen door derden (maar dus nog wel in bedrijf). In 2003 is de sanering door Nuon en Eneco afgerond, terwijl Essent begonnen is. Delta, Obragas en Westland saneren niet. 10 Een alternatief zou zijn de stoomlevering van de Avi te salderen met de stoomoutput van de WKC. In de CO 2 - indexformule komt het er op neer dat de stoominput van de Avi emissievrij is, maar dat de emissie van de referentie stoom negatief is (input van stoom is groter dan output). Dit resulteert voor 2002 in een CO 2 -index voor deze centrale van 7,1% (en dus 71 GWh blauw vanwege de aftopping). ECN-C

18 Naast sanering zijn ook enkele nieuwbouwprojecten gerealiseerd. In totaal betreft dit 20 a 30 MW e (waarvan 14 MW e door Delta). Netto is het vermogen van de energiebedrijven dus gedaald met ca. 25 MW e tot ongeveer 755 MW e. Gasmotoren eigen beheer Het vermogen in eigen beheer is in 2003 verder gegroeid. Het betreft ongeveer MW e eilandvermogen en 20 MW e oude installaties overgenomen van energiebedrijven. Deze laatste installaties blijven aan het net leveren. Het netto opgesteld vermogen in 2003 bedraagt derhalve ca. 765 MW e Ontwikkeling draaiuren Het aantal vollast draaiuren van WKK is sterk afhankelijk van de elektriciteitsprijs. Als gevolg van de liberalisering van de elektriciteitsmarkt is de elektriciteitsprijs tijdens daluren (tussen u en in het weekend) erg laag geworden, zo laag dat veel aardgasgestookte WKKinstallaties niet kostendekkend kunnen draaien. Als gevolg hiervan is de afgelopen jaren het gemiddeld aantal draaiuren van WKK fors teruggelopen. In 2003 is de financiële situatie van WKK verbeterd ten opzichte van voorgaande jaren, ondanks een wederom lage prijs in de daluren (wel iets hoger dan in 2002). De vraag is in hoeverre WKK-exploitanten in 2002, maar ook 2001, in staat zijn geweest de bedrijfsvoering van hun installaties zodanig aan te passen (hetzij contractueel, hetzij technisch) om draaien in de daluren te vermijden. Indien dit namelijk het geval is, mag op grond van de verbeterde financiële situatie verwacht worden dat het aantal draaiuren in 2003 niet verder daalt. Uit de recente WKK-monitoring jaarrapportage 2003 (Harmsen et al 2004, nog te verschijnen) blijkt dat al in 2002 de draaiuren van de meeste WKK-technologieën min of meer zijn gestabiliseerd ten opzicht van 2001 (zie Figuur 2.5 en Figuur 2.6). Alleen de stadsverwarmingeenheden hebben in 2002 ruim 200 uur minder gedraaid dan in Dit lijkt te duiden op een inhaalslag ten opzichte van de andere WKK-sectoren die de grootste terugval in draaiuren tussen 2000 en 2001 te verwerken kregen. 11 Op basis van de ontwikkeling van de draaiuren tussen 2001 en 2002 en de verbeterde financiële situatie van WKK in 2003 (mede vanwege een iets hogere dalprijs) mag verondersteld worden dat voor de meeste WKK-categorieën het aantal draaiuren gemiddeld iets gestegen is (dit beeld wordt door de WKK-sector bevestigd). Voor decentrale WKK wordt hierbij aangenomen dat afname van draaiuren van installaties die pas in 2003 in staat zijn geweest hun bedrijfsvoering aan te passen (contractuele of technische aanpassing) aan de ontstane marktsituatie gecompenseerd worden door installaties die juist weer iets meer zijn gaan draaien vanwege de iets gunstigere dalprijs. De gasmotoren in beheer van energiebedrijven (tuinbouw) vormen hierop een uitzondering. Deze draaiden in 2003 niet meer tijdens daluren. In situaties zonder rookgasreiniger kunnen ook niet alle piekuren gedraaid worden omdat de WKK gedurende dagen dat alleen s nachts gestookt moet worden overdag moet concurreren met de ketel die dan voor CO 2 -bemesting van de kas wordt ingezet. 11 Ter ondersteuning van dit argument: stadsverwarmingeenheden zijn in 2002 wel meer warmte gaan produceren dan in Gecombineerd met minder vollast uren elektriciteit lijkt dit te duiden op een grotere bijdrage van hulpketels en/of bijstook in de warmteproductie. 18 ECN-C

19 Vollast draaiuren (elektrisch) STEG Gasturbine Stoomturbine Figuur 2.5 Ontwikkeling draaiuren WKK-technologieën (Afgeleid van CBS) Vollast draaiuren (elektrisch) Gasmotoren tuinbouw EDB Figuur 2.6 Ontwikkeling draaiuren gasmotoren (Afgeleid van CBS en COGEN 12 ) Gasmotoren totaal 12 Gasmotoren tuinbouw energiebedrijf afgeleid van COGEN-data gepresenteerd tijdens de COGEN WKKtuinbouwdag De cijfers in de figuur liggen hoger dan de voorlopige CBS-cijfers (update) voor de tuinbouw, de trend (lichte daling na 2001) is identiek. ECN-C

20 2.5 Ontwikkelingen 2004 Voor het inschatten van de productie van blauwe kilowatturen in 2004 is net als voor 2003 inzicht nodig in de volgende twee ontwikkelingen. Ontwikkeling van het opgesteld vermogen, oftewel: hoeveel nieuw vermogen word in 2004 in bedrijf genomen en hoeveel oude installaties worden uit bedrijf genomen of stilgezet. Ontwikkeling van het gemiddeld aan draaiuren per sector Nieuw en uit bedrijf in 2004 De planning is dat de Rijnmond Energie (Intergen) centrale eind 2004 in commercieel bedrijf wordt genomen. Momenteel wordt met de centrale proefgedraaid. Het elektrisch vermogen van de installatie bedraagt 790 MW e en daarnaast is 125 ton/u (ca. 90 MW th ) stoomlevering voorzien. 13 Indien verondersteld wordt dat de installatie het laatste kwartaal wordt aangemeld voor de MEP, dan is het toch waarschijnlijk dat de aftopgrens van 1000 GWh bereikt wordt. Met een geschat elektrisch rendement van 53-56% resulteert een CO 2 -index van 0 tot 6%. Het aantal blauwe kilowatturen van de installatie is daarmee beperkt (van 0 tot 60 GWh). Er zijn geen concrete plannen in de industrie om installaties uit bedrijf te nemen. Wel geldt in een beperkt aantal gevallen dat vanwege de ongunstige marktsituatie installaties niet meer gereviseerd worden. Dat wil zeggen: ze draaien gewoon door totdat de installatie het begeeft. Daarna wordt overgestapt op ketelstook. Het lijkt minder waarschijnlijk dat deze installaties zich voor de MEP gaan aanmelden. Mogelijk kan dit beeld op grond van het aantal aanmeldingen voor de MEP voor januari 2004 bevestigd worden. Voor oudere gasmotoren geldt dat na 30 tot 40 duizend draaiuren revisie noodzakelijk is. Vanwege de marktsituatie zal deze revisie bij veel motoren niet uitgevoerd worden. Voor 2004 betreft dit naar schatting ca MW e vermogen (bron: COGEN). Het uit bedrijf nemen van deze motoren zal deels samenvallen met de verdere sanering van de Essent-motoren in Verwacht wordt dat maximaal 20 MW e nieuw vermogen in bedrijf genomen worden. Netto zal het opgesteld vermogen van de energiebedrijven dus wederom dalen, tot ongeveer 720 MW e Marktverwachtingen 2004 De 2004 forward commodity prijs van gas bedraagt 11,7 ct/m 3, 1,3 ct/m 3 lager dan de gerealiseerde commodity prijs in De gemiddelde 2004 forward prijs van elektriciteit is 51,2 euro/mwh in de piek en 18,7 euro/mwh in het dal. Ten opzichte van forward prijzen van 2003 betekent dit een iets hogere piekprijs en een iets lagere dalprijs. Het marginale exploitatieresultaat (waardering elektriciteit minus kostprijs 14 elektriciteit) van bijna alle bestaande WKKinstallaties verbetert daarmee ten opzichte Tabel 2.4 geeft de exploitatieresultaten voor de WKK-kerncases op basis van marginale kosten (inclusief rente) voor Deze resultaten zijn ontleend aan de WKK-monitoring Jaarrapportage 2003 (Harmsen et al 2004, nog te verschijnen). Het gemiddeld exploitatieresultaat voor 2004, gebaseerd op de forward prijzen, is als laatste regel toegevoegd. Alleen de gasmotoren in de tuinbouw in beheer van een energiebedrijf presteren in 2004 financieel minder goed dan in De achterliggende verklaring is het opengaan van de gasmarkt voor deze installatie halverwege De entry-exit systeem voor gastransporttarieven voor vrije afnemers zoals gehanteerd door Gasunie Trade & Supply, die voor alle afnemers tot een stijging van de gastransporttarieven leidt, pakt extra nadelig uit voor de tuinders die vrijkomen. 13 Onduidelijk is of er al een klant voor de stoom is. In een eerder stadium werd gesproken over Shell Pernis. 14 Kostprijs exclusief aflossing van vreemd vermogen. 15 Voor een gedetailleerde beschrijving van de kerncases zie Tabel 3.1 en voorgaande WKK-monitoring rapporten (Rijkers et al 2002 en 2003). 20 ECN-C

21 Omdat de motoren al vanaf 2003 niet meer tijdens daluren draaien, wordt de stijging van het transporttarief opgevangen door de voordelige marge in de piek. Op grond hiervan wordt verondersteld dat het aantal draaiuren niet verder daalt. Tabel 2.4 Exploitatieresultaten (exclusief MEP) 2003 kerncases (prognose 2004 toegevoegd) [ct/kwh] STEG/BS STEG47 STEG255 GT/AK1.6 GT/AK3.9 GT/AK37 GM case nr b 2a 3b 6 20 Marginale kostprijs elektriciteit 2003 * 3,5 3,8 3,2 4,1 2,6 2,7 3,4 Waardering elektriciteit Peak 4,6 4,6 4,6 4,6 4,8 4,6 4,4 Off-peak 1,9 1,9 1,9 1,9 2,0 1,9 1,9 Gemiddeld 3,4 3,4 3,4 3,4 3,5 3,4 3,5 Exploitatieresultaat Peak 1,0 0,8 1,4 0,4 2,2 1,9 1,0 Off-peak -1,6-1,9-1,3-2,2-0,6-0,8-1,6 Marginaal exploitatieresultaat 2003 gemiddeld -0,2-0,4 0,2-0,8 0,9 0,7 0, gemiddeld 0,0-0,3 0,4-0,6 0,9 0,8-0,3 * (incl. rente). Door de stijging van de gastransporttarieven (entry-exit systeem) daalt de kostprijs voor elektriciteitsproductie voor de overige WKK-installaties minder dan op grond van de forward prijs van gas verwacht zou kunnen worden. Dit in combinatie met een iets lagere dalprijs in 2004 ten opzichte van 2003 impliceert dat meer draaien tijdens de daluren niet aantrekkelijk lijkt. Op basis hiervan mag verondersteld worden dat in 2004 het gemiddeld aantal draaiuren van veel WKKinstallaties mogelijk weer iets lager ligt dan in 2003 (niveau 2002). 2.6 Blauwe kilowatturen 2004 De geschetste ontwikkelingen in voorgaande paragrafen leiden tot een schatting van 4,7 TWh blauwe kilowatturen die in 2004 in aanmerking komen voor subsidie (zie Tabel 2.5). Driekwart hiervan betreft netgeleverde elektriciteit. Op basis van voorgaande paragraaf wordt aangenomen dat voor de bestaande STEGs en gasturbines de productie van blauwe kilowatturen in 2004 gelijk is aan Voor de gasmotoren is aangenomen dat de netlevering in % lager zal zijn dan in Hierbij is rekening gehouden met het in bedrijf nemen van nieuwe installaties die relatief meer draaiuren zullen maken (bijvoorbeeld door gebruik van een rookgasreiniger) en het uit bedrijf nemen van oude installaties die relatief al weinig draaiuren maakten. ECN-C

22 Tabel 2.5 Schatting productie blauwe kilowatturen in 2004 Netlevering elektriciteit Eigen afname elektriciteit Correctie aftopping >1000 GWh Correctie eigen afname <10 GWh CO 2 -index Blauwe GWh Blauwe GWh [GWh] [GWh] [GWh] [GWh] (netlevering) (eigen verbruik) Centraal Stadsverwarming 7, , % Warmteplan Industrie 4,006 >0 1,198 >0 18,5% 520 >0 Kolen WKK 11, ,462 0 <0 0 0 Decentraal STEG 10, , ,8% 1, Gasturbine 3, ,4% Nieuwe gasturbine ,9% Stoomturbine <0 0 0 Gasmotor 2, ,181 24,0% Diesel & dual fuel motor <0 0 0 Totaal 41, ,201 3, Tabel 2.6 geeft een overzicht van een aantal onzekerheden in bovenstaande schatting. Hierbij is onderscheid gemaakt tussen enerzijds netlevering en eigen afname. Onzekerheid in de blauwe netlevering heeft effect op het vast te stellen MEP-tarief en dus op eventuele onderuitputting of overschrijding van het budget van 94 miljoen euro, terwijl onzekerheid in de eigen afname effect heeft op het extra budget dat boven op de 94 miljoen vrijgemaakt dient te worden. Voor iedere onzekerheid is een bandbreedte gegeven, waarbij laag (negatief getal) een afwijking naar beneden betekent ten opzichte van de cijfers in Tabel 2.5 en hoog een afwijking naar boven. In de tekst onder de tabel worden enkele onzekerheden nader toegelicht. Tabel 2.6 Onzekerheden in de 2004 schatting Netlevering Eigen afname afwijking t.o.v. aanname in blauwe GWh afwijking t.o.v. aanname in blauwe GWh Onzekerheid m.b.t.: Toelichting: laag hoog laag hoog Rijnmond Energie (Intergen) Wel/geen stoomlevering Shell Moerdijk Wijze van toerekening Avi-stoom <0 >0 MEP-bonus stadsverwarming 1 extra eenheid wel/niet in aanmerking voor MEP MEP-bonus STEG CO 2-index + 0.5% MEP-bonus Gasturbine CO 2-index + 0.5% MEP-bonus gasmotoren CO 2-index + 0.5% Bijdrage mechanische energie stoomturbines Positieve CO 2 index (10%) o.b.v. Toerekening 140 MW e mechanisch vermogen à 6000 uur Netlevering / eigen afname stegs Onder/overschatting draaiuren (5%) Netlevering / eigen afname gasturbines Onder/overschatting draaiuren (5%) Netlevering / eigen afname gasmotoren Onderschatting (5%) Allocatie netlevering/eigen afname STEG Onderschatting netlevering / overschatting eigen afname Allocatie netlevering/eigen afname gasturbine Onderschatting netlevering / overschatting eigen afname MEP-bonus stadsverwarming: Op grond van de 2002 cijfers komt een van de stadsverwarmingcentrales (net) niet in aanmerking voor de MEP. Het betreft een vrij nieuwe installatie waarmee het mogelijk moet zijn een positieve CO 2 -index te scoren. 22 ECN-C

23 MEP-bonus STEG, gasturbine, gasmotor: De MEP nodigt uit tot een energetisch optimale bedrijfsvoering. Mogelijk leidt dit tot een verbetering van de CO 2 -index van installaties; Hierin kan ook het effect verwerkt zijn dat installaties met een negatieve CO 2 -index zich niet aanmelden voor de MEP. Bijdrage mechanische energie stoomturbines: Mechanische energie is niet opgenomen in de CBS-cijfers. Andere gegevens zijn niet voorhanden. De cijfers in de tabel zijn derhalve een schatting die overall leiden tot een positieve CO 2 -index van de stoomturbines. De aanname dat de draaiuren in 2004 gelijk zijn aan 2002 is onderbouw op basis van de ontwikkeling van de energieprijzen. De marge van 5% die in de tabel gekozen is, is zeer fors (voor STEGs en gasturbines ca. 300 uur, voor gasmotoren ca. 100 uur); Voor gasmotoren is alleen rekening gehouden met een onderschatting omdat de ze alleen nog maar in de piek draaien. De allocatie van geproduceerde elektriciteit aan netlevering en eigen afname levert netto geen verschil in blauwe kilowatturen op, maar is een relevante onzekerheid waar het gaat om het bepalen van het MEP-tarief. Te laag ingeschatte netlevering, levert een te hoog MEP-tarief op. Dit effect wordt deels gecompenseerd doordat uiteindelijk de eigen afname minder hoog is dan tevoren ingeschat, zodat het extra budget lager uitvalt. 2.7 Berekend MEP-tarief Op basis van 3,6 TWh aan netlevering toegerekende blauwe elektriciteit en een budget van 94 miljoen euro resulteert een MEP-tarief van 2,58 cent per blauwe kilowattuur. Voor stimulering van eigen gebruik (1,1 TWh) dient het budget op basis van hetzelfde tarief aangevuld te worden met 28 miljoen euro. ECN-C