Bestuurlijke meerwaarde van participatief beleid

Transcriptie

1 Bestuurlijke meerwaarde van participatief beleid Elementen en randvoorwaarden om met mensen in armoede aan een complex thema te werken Het opbouwwerkproject Energie en Armoede werkt op een participatieve manier aan beleidsbeïnvloeding. En het slaagt erin om samen met mensen in armoede ook werkelijk invloed uit te oefenen. In dit document beschrijven we eerst de wijze waarop dit gebeurt. Vervolgens geven we aan welke voorwaarden noodzakelijk zijn om zo te kunnen werken. En tenslotte duiden we de bestuurlijke meerwaarde van participatief werken aan én de meerwaarde voor de betrokkenen, de mensen in armoede. Deze beschrijving illustreren we waar mogelijk met citaten van betrokkenen of observerende beschrijvingen van Ria Goris, journaliste, die op onze vraag deelnam aan enkele activiteiten van het project. Ook dank aan Bernadeth Verreth voor haar bijdrage. Mieke Clymans Anita Rimaux Ellen Dries Opbouwwerksters project Energie en Armoede Els Matthieu Coördinator Samenlevingsopbouw Antwerpen provincie Otterstraat 116, 2300 Turnhout T E anita.rimaux@samenlevingsopbouw.be

2 Inhoud Inleiding: Energie en Armoede kort voorgesteld I. Energie en Armoede: een specifieke aanpak 1. Mensen in armoede vormen de rode draad 2. Research om een stevige dossierkennis op te bouwen 3. Oplossingsgericht werken 4. Samen met partners voor een breder draagvlak II. Noodzakelijke voorwaarden om deze aanpak te kunnen uitbouwen 1. Een duidelijk thema met een maatschappelijke relevantie 2. Zorg voor de medewerkers, de mensen in armoede 3. Volgehouden inspanningen met een stabiele professionele ondersteuning 4. Voorwaarden bij de overheid Besluit: De meerwaarde van participatief werken 1. Voor de overheid 2. Voor de betrokkenen 3. Stemmen van derden Bijlage 1. Theoretisch kader van opbouwwerk Bijlage 2. Advies aan mevrouw Crevits, Vlaams minister van Energie november 2007 Bronnen Terzake special. Armoede, een energieke aanpak. September 2004 Minister en parlement van advies voorzien. Bernadette Verreth in: Terzake cahier Armoede en sociale uitsluiting in Vlaanderen en Brussel. November Teksten Ria Goris, oktober

3 Inleiding: Energie en Armoede kort voorgesteld Het project Energie en Armoede is een opbouwwerkproject van Samenlevingsopbouw Antwerpen provincie vzw. Voor een meer theoretisch kader van opbouwwerk verwijzen we naar bijlage 1. Wat in 1998 in Turnhout als lokaal project van start ging, belandde al vlug in een stroomversnelling. Het groeide tot een opbouwwerkproject dat uitgedragen werd naar de rest van Vlaanderen en doorgedrongen is tot op het beleidsniveau. Het project werkt met betaalde krachten 1 en met heel veel vrijwilligers. Dit zijn hoofdzakelijk mensen in armoede, mensen die de problemen van binnenuit kennen. Zij zijn allen als vrijwilliger actief in opbouwwerkprojecten, buurtwerkingen, groepswerkingen binnen OCMW s, verenigingen waar armen het woord nemen. Wat het project energie en armoede wil is dat iedereen beschikt over een gratis en leefbaar minimumpakket aan energie. Tegelijk willen zij een verbod op volledige afsluiting van nutsvoorzieningen. Een aantal maatregelen van sociale openbare dienstverlening dienen het recht op energie blijvend te ondersteunen. Overleggen en praten met diensten en politieke overheid is dan ook zeer belangrijk om deze doelen te bereiken. Mensen in armoede: de ruggengraat van het project De medewerkers van het project Energie en Armoede worden actief betrokken in elk onderdeel van de werking en bij alle stappen van het project (planning, uitvoering, evaluatie, strategie, ). Zij worden betrokken bij alle vertegenwoordigingen naar het beleid (kabinetten, administraties, de minister), hulpverleners en de energiesector. De opbouwwerkers gaan in principe nooit alleen op stap: er zijn altijd medewerkers van het project aanwezig. Participatie is de rode draad binnen het project. Daarvoor zijn het E-team en de grote maandelijkse vergadering in Brussel belangrijk. Het E-team Het E-team is de kerngroep die de dagelijkse werking van het project coördineert. Het telt een 10- tal vrijwillige medewerkers. Tweewekelijks, op dinsdag, komt het team samen in Turnhout. Het uitgangspunt is steeds: zoveel mogelijk mensen betrekken bij alles wat bijdraagt tot het project. Maar omdat àlles in grote groep bespreken en beslissen niet productief is én bovendien tijdrovend, wordt met dit team het voorbereidend werk gedaan. De Grote Vergadering Maandelijks komen zo n 40 tot 50 mensen samen in Brussel. De meerderheid zijn mensen in armoede; uit alle hoeken van Vlaanderen. Maar ook vertegenwoordigers van Welzijnszorg, het Verbruikersateljee, de Bond Beter Leefmilieu, woonwinkel, komen naar de bijeenkomsten. Op elke vergadering worden nieuwe mensen verwelkomd. De groep staat open voor iedereen. Deze vergadering is den drive van het project. De gemotiveerde medewerkers vormen de basis van de werking. Zij brengen de inhoud aan, het gaat om hun ervaringen. Hier worden de grote lijnen in verband met de werking uitgezet en besproken, standpunten ingenomen, acties voorbereid, zaken getoetst. De ervaringen met energieproblemen staan steevast op de agenda. Eigen getuigenissen, verhalen van buren of vrienden: alles wordt nauwgezet genoteerd en gebundeld. Indien nodig start een tijdelijke werkgroep (bijvoorbeeld werkgroep facturen, werkgroep Lokale Adviescommissies (LAC)) om een bepaald aspect van de energieproblematiek uit te diepen. Op pad De vrijwilligers in dit project zijn medewerkers in de letterlijke zin van het woord. Naast het E- team en de grote vergadering zijn deze mensen ook present op studiedagen of andere evenementen. Als echte ambassadeurs laten ze geen forum onbenut om aandacht te vragen voor het energieprobleem van mensen in armoede en om het doel van hun project in de verf te zetten. 1 Bij de start van het project ging het om 1 FTE opbouwwerker met middelen van het decreet Maatschappelijk opbouwwerk. Sinds bijkomende FTE opbouwwerkers met tijdelijke projectsubsidies van de Vlaamse overheid, Agentschap Energie en Agentschap Welzijn. 3

4 Zo gaan ze in het Vlaamse land op zoek naar partners om het recht op energie mee hard te maken. Ze zetten publieke acties op om hun eisen kracht bij te zetten. Bijvoorbeeld rond de installatie van een federale ombudsdienst energie; een noodzakelijke klachtenbank die instaat voor onpartijdige bemiddeling bij geschillen. De goedkeuring voor zo n dienst dateert al van 2003, er zijn middelen voor ( euro), maar de bevoegde minister Verwilghen gaat maar niet over tot de installatie ervan. Naast dit alles verzorgen de opbouwwerkster, samen met de medewerkers, vorming voor een heel divers publiek: OCMW s, seniorenraden, scholen. Het vormingspakket Over Spanning stelt het project voor en geeft informatie over de vrijmaking van de energiemarkt en armoede. De vele vragen naar informatie maken duidelijk dat de problematiek leeft. Minister en parlement geadviseerd Bij de vorming van de Vlaamse Regering in 2004, schreef toenmalig minister van Energie, Kris Peeters, in zijn beleidsbrief dat hij de maatregelen rond energie, zeker ook wou bespreken met de mensen in armoede. Een duidelijke intentie. En hij hield woord. Toen hij in de zomer van 2006 de bestaande regelgevingen (een 6-tal) in verband met energie wou samenbrengen tot één decreet, vroeg hij ook het (facultatief) advies van het project Energie en Armoede. Tijdens twee vergaderingen bespraken de medewerkers het voorontwerp in verband met de sociale openbaredienstverplichtingen rond energie. In september 2006 maakten ze hun advies over aan minister Peeters. Maar daarmee was de kous niet af. De medewerkers van het project dachten dat het advies dat ze aan de minister bezorgden, misschien ook wel de parlementairen zou interesseren. Zij zijn het tenslotte die over het voorontwerp van decreet zouden gaan stemmen. Er werden stappen ondernomen om door de ad-hoccommissie Energiearmoede gehoord te worden. Tijdens twee vergaderingen in het Vlaams Parlement kregen de mensen van het project Energie en Armoede de kans hun verzuchtingen kenbaar te maken. Aan de vergaderingen ging een nauwgezette voorbereiding vooraf. Per paragraaf werd overlopen wat de bedenkingen waren bij het ontwerp, werden argumenten en ervaringen verzameld om die bedenkingen te staven, en werd afgesproken wie dit zou inbrengen. De parlementairen vonden deze aanpak een meerwaarde voor de bespreking van het voorontwerp. Het stelde hen in staat de gevolgen van een bepaald artikel beter te doorgronden. Drie weken vóór de stemming kregen alle Vlaamse parlementairen een mail waarin de tien belangrijkste punten uit het advies nog eens extra in de verf werden gezet. Op 23 mei 2007 werd het decreet goedgekeurd. Een historisch feit. De voorzitter van de adhoccommissie Energiearmoede, Carl Decaluwe, verwoordde het als volgt: Mevrouw de voorzitter, dit is één van de weinige ter stemming voorgelegde ontwerpen van decreet, als het al niet het eerste is, dat tot stand is gekomen na uitermate groot overleg, ook met de zwaksten in de samenleving. De groep werd niet in al z n adviezen gevolgd. Maar Carl Decaluwe heeft hen wel duidelijk uitgelegd waarom niet. En dat is eerlijk vinden ze. Want vaak wordt bij zo n consultatie de indruk gewekt dat iedereen unaniem achter het eindresultaat staat. De groep is blij met het respect dat de commissieleden betoonden voor hun nauwgezet werk. Er werd echt naar ons geluisterd. En dat is een hart onder de riem om verder te gaan. Want er komen veranderingen ten goede, maar er is ook nog veel niét gerealiseerd. In november 2007 werd het project Energie en Armoede om advies gevraagd over de uitvoeringsbesluiten die het mogelijk moeten maken om het decreet dat op 23 mei 2007 werd goedgekeurd in de praktijk om te zetten. Ook deze keer formuleerden het project Energie en Armoede zijn bedenkingen en bezorgdheden in een advies (dit advies is als voorbeeld in bijlage 2 toegevoegd). 4

5 I. Energie en Armoede: een specifieke aanpak 1. Mensen in armoede vormen de rode draad Mensen in armoede vormen de rode draad doorheen heel het project. Zij geven de problemen aan, analyseren mee de problemen en denken mee na over oplossingsvoorstellen. Bij elke stap in het project zijn zij betrokken. Mensen in armoede zijn gelijkwaardige gesprekspartners. Door steeds met mensen in armoede deel te nemen aan elk overleg en elke vergadering leveren we het bewijs dat we alles samen met de mensen doen en niet in hun plaats. Overal dragen de medewerkers de ziel en de kennis van ons project mee uit. Medewerkers dragen hun kennis ook uit naar mensen in hun omgeving die niet door het project of door hulpverleningsdiensten bereikt worden. Iedereen is welkom in het project. Er worden geen eisen gesteld naar lidmaatschap of engagementen in een andere vereniging. Iedereen blijft op de hoogte van alle vergaderingen en contacten. Er wordt per mail en per post uitgenodigd. Ongeveer 160 adressen worden bereikt. De opbouwwerkers brengen de medewerkers op de hoogte van alle informatie en alle vragen die bij het project binnenkomen. Alle adviezen en standpunten die het project moet innemen, worden met de mensen besproken. Hiervoor worden soms aparte werkgroepen opgericht. Het energieproject is waarschijnlijk één van de weinige projecten waarin de mensen zelf echt mogen participeren en hun zegje kunnen doen. Bovendien proberen we de zaken echt aan te pakken en te veranderen. (medewerker op de vergadering energie en armoede, 19 oktober 2007) 2. Research om een stevige dossierkennis op te bouwen De opbouwwerkers bouwen een stevige dossierkennis op. Problematiek, thema, regelgeving, de verschillende spelers en hun rol; het is belangrijk om hier een goed zicht op te hebben. Ook kennis van de beleidsvoering is noodzakelijk: wie zijn de politieke verantwoordelijken? Waar en door wie worden beslissingen genomen? Welke beleidsniveau speelt welke rol? Even noodzakelijk is het om die kennis toegankelijk te maken voor de medewerkers, de mensen in armoede. Want samen met hen wordt elke stap in het project besproken, gepland, voorbereid en uitgevoerd. 3. Oplossingsgericht werken Het project Energie en Armoede blijft niet bij het verzamelen van ervaringen. Vertrekkend vanuit de ervaringen van mensen in armoede zoeken we steeds naar: Wat moet er dan veranderen? Wat zou een oplossing kunnen zijn voor dit probleem? Door de ervaringen van mensen in armoede leren we zien wat er fout loopt, waar en waarom. Het project komt zelf met concrete verbetervoorstellen. 4. Samen met partners voor een breder draagvlak Beleidsbeïnvloedend werken doe je niet alleen. Daarom onderhoudt het project energie en armoede veel samenwerkingsrelaties. Er worden contacten gelegd met partners en er worden medestanders gezocht. Bijvoorbeeld bij de Vlaamse ombudsdienst, de Bond Beter Leefmilieu, het Vlaams Netwerk van verenigingen waar armen het woord nemen, Welzijnszorg, het steunpunt tot bestrijding van armoede, bestaansonzekerheid en sociale uitsluiting, het kinderrechtencommissariaat, Centra Algemeen Welzijnswerk, OCMW s, de federatie van Vlaamse OCMW-maatschappelijk werkers, Het project plaatst het thema energie zo veel mogelijk op de agenda, bijvoorbeeld door de veelvuldige contacten met het beleid en probeert regelmatig in de media te komen. 5

6 II. Noodzakelijke voorwaarden om deze aanpak uit te bouwen 1. Een duidelijk thema met een maatschappelijke relevantie Eén reden voor het succes van het project is de maatschappelijke relevantie van het thema. Door de liberalisering van de energiemarkt is het een veelbesproken onderwerp. Wat is juist het verschil tussen leveranciers en netbeheerders? Waar moet ik rekening mee houden als ik een andere leverancier kies? Hoe weet ik welke leverancier het goedkoopst is? Zowel burgers, organisaties als het beleid ondervinden de gevolgen van de liberalisering met vele vragen tot gevolg. Daarnaast zijn er de prijsstijgingen die aangekondigd zijn door leveranciers en distributienetbeheerders. Hierdoor nemen de kosten voor energie een grote hap uit het gezinsbudget. Voor mensen in armoede stellen deze problemen zich nog scherper. Mogen leveranciers mij als klant weigeren omdat ik betalingsmoeilijkheden heb? Wat gebeurt er dan met mijn energievoorziening? Mag een leverancier mij een waarborg vragen vooraleer hij mij als klant aanvaardt? Moeten alle leveranciers de sociale maximumprijzen toepassen? Er zijn ook heel wat vragen bij de sociale openbaredienstverplichtingen die ervoor zouden moeten zorgen dat niemand uit de boot valt. Zo riskeren mensen in armoede afgesloten te worden van gas en elektriciteit als ze hun rekeningen niet kunnen betalen. Voor hen verliest de toevoer van gas en elektriciteit zijn vanzelfsprekendheid. Kan de functie die een minimumlevering voorziet uit mijn budgetmeter gehaald worden? Kan het dat ik bankkosten moet betalen om ik mijn budgetmeter ga opladen? Wat is de lokale adviescommissie? Kunnen zij beslissen dat mijn gastoevoer afgesloten wordt? 2. Met grote zorg voor de medewerkers, de mensen in armoede Deze doorgedreven samenwerking met mensen in armoede is onmogelijk zonder de nodige zorg en ondersteuning te bieden aan de medewerkers. De opbouwwerkers spannen zich in zodat mensen zich welkom voelen, beschermd. Ze krijgen waardering, er is een aangename sfeer. Mensen aanspreken met hun voornaam wordt enorm geapprecieerd. Men spreekt ook steeds van medewerkers, niet van doelgroep. De opbouwwerkers respecteren de inzet en mening van elk individu. Ze stimuleren de medewerkers om geloof in zichzelf en in hun eigen kunnen te hebben en zich in te leven in de situatie van lotgenoten. Een verjaardagskaartje, een pluimpje af en toe, het zijn kleine attenties die een grote waardering uitdrukken voor de medewerkers. Mensen krijgen ook de kans om hun inzet te doseren, afhankelijk van hun eigen mogelijkheden. Mensen die een tijdje afhaken omwille van ziekte of omstandigheden kunnen op begrip rekenen. Tijdens de vergaderingen wordt er nauwlettend op toegezien dat iedereen aan bod komt. De zaken worden helder en duidelijk verwoord, iedereen moet mee zijn. Moeilijke woorden en afkortingen worden uitgelegd. Deze mensen weten waarover ze praten. Mensen komen nooit voor verrassingen te staan. Er komen geen onvoorbereide teksten op een vergadering. Het is nodig om mensen die later aansluiten te laten bijbenen. Ook mensen die storen, krijgen de kans om iets te zeggen want ook zij hebben een boodschap. Er is ook steeds brood en soep na de vergadering én tijd om samen na te praten. Vervoerskosten worden op een vlotte manier betaald. Er is een grote openheid. Wij mogen alles weten wat de opbouwwerkers weten. Alles wordt samen voorbereid. Er komt steeds een eerlijk antwoord. Mensen die meegaan (naar een vergadering of ) worden steeds gekozen door de groep. Iedereen wordt ook punctueel op de hoogte gehouden van alles, er gaat geen informatie verloren. Zo is er steeds een verslag en krijgt iedereen die wil meewerken steeds een uitnodiging. 6

7 Mensen moeten ondersteund worden om het vol te houden. We leggen immers een langdurig proces af waarbij het vaak lang wachten is om concrete realisaties te zien. Opbouwwerkers wijzen daarom vaak op de (kleine) resultaten die het project behaalt en herhalen deze vaak. Medewerkers ervaren de vooruitgang van het project ook verschillend. Het is belangrijk dat ze echt luisteren en iets doen met wat er gezegd wordt. We praten veel met mensen, bijvoorbeeld ministers en energieleveranciers. Ze beloven ons dan vanalles, maar daarvan wordt weinig gerealiseerd. Er wordt veel gezegd en weinig gedaan. Zie maar naar heel de kwestie rond de ombudsman voor energie. (vergadering energie en armoede, 19 oktober 2007) We zijn bij ministers geweest met voorstellen. Ik heb het gevoel dat ze naar ons luisteren. (vergadering energie en armoede, 19 oktober 2007) Inderdaad, ik moet ook constant vechten tegen de negatieve vooroordelen van de mensen in mijn omgeving: Wat doe jij daar? Dat project verandert toch niets?. (vergadering energie en armoede, 19 oktober 2007) Samenlevingsopbouw is bij de gewone mens te weinig bekend. Niemand in mijn omgeving begrijpt wat ik doe in het project. Ik moet mezelf voortdurend verantwoorden en oppeppen om door te gaan. Ik sta alleen, de anderen verstaan mij en mijn engagement niet. (vergadering energie en armoede, 19 oktober 2007) 3. Volgehouden inspanningen met een stabiele professionele ondersteuning We moeten voldoende lang aan een thema kunnen werken om resultaten te behalen. Continuïteit is hierbij zeer belangrijk. Beleidsbeïnvloedend werk is immers lange termijnwerk. Een langdurige en stabiele professionele ondersteuning is onontbeerlijk zowel om de nodige dossierkennis te blijven onderhouden als om de nodige hertaling en zorg voor de medewerkers, de mensen in armoede te kunnen blijven waarmaken. Het energieproject is al lang bezig. Het project heeft een vaste stek, een vaste naam, een vast gezicht. Dit is zeker een belangrijke troef van het project! Bekend zijn en een bepaalde uitstraling hebben, is heel belangrijk om dingen te kunnen verwezenlijken. In ons project gaat het veel vlotter dan in projecten waar de begeleiders voortdurend wisselen. (vergadering energie en armoede, 19 oktober 2007) 4. Voorwaarden bij de overheid Tijd is een belangrijke factor! Er moet tijd zijn om goede participatie mogelijk te maken. Opbouwwerkers hebben tijd nodig om regelgeving of vragen te doorgronden. Moeilijke teksten moeten hertaald worden, alles moet uitgelegd worden aan de medewerkers en grondig kunnen besproken worden. Nog te vaak wordt er op een te korte periode een advies gevraagd. Vanzelfsprekend moet een overheid ook bereid zijn tot overleg. Maar hier kan je naartoe werken. Door zelf initiatief nemen, door vasthoudend te zijn en door aan te tonen dat je weet waarover je spreekt. Het feit dat het project sinds 2006 ook gesubsidieerd wordt door de betrokken Vlaamse ministers opent deuren. Op die wijze is het project als het ware geïmplementeerd in het beleid. Politici weten dat ze op ons project kunnen rekenen. Als ze ons bijvoorbeeld vragen om deel te nemen aan een vergadering over rationeel energiegebruik (REG). Wel, we zullen voorbereid aanwezig zijn mét mensen in armoede. Vragen ze ons om deel te nemen aan een persconferentie over sociaal tarief. Wel, we zullen er zijn, én voorbereid! (opbouwwerkster van het project) 7

8 We bereiken dat organisaties zoals de VREG (Vlaamse reguleringsinstantie voor de elektriciteits- en gasmarkt) zelf naar ons komen. Het was duidelijk dat de overheid wel gewend was om met de energiesector aan tafel te zitten maar niet met de consumenten. We zijn toch geslaagd om dit af te dwingen. (medewerkers van het project). De overlegbereidheid van de overheid moet ook tot concrete resultaten kunnen leiden. M.a.w. reële beleidsbeïnvloeding moet mogelijk zijn. De inspanningen van het Project Armoede en Energie hebben zonder twijfel geholpen om bepaalde zaken erdoor te krijgen in het nieuwe decreet over energie. Het minimum van 10 ampère voor elk gezin bijvoorbeeld, of het feit dat er een sociaal onderzoek door de Lokale Adviescommissies (LAC s) moet gebeuren vóór er kan afgesloten worden. (interview Ria Goris met Ann Collys en Wilfried Bieseman, Vlaams Energieagentschap) Maar toch... Soms moet het werk wel eens ontmoedigend zijn, als je ziet hoe het beleid soms de boot afhoudt van het basisrecht op energie, en mensen met kleine maatregelen tevreden probeert te stellen. (interview Ria Goris met Bernard Hubeau, Vlaamse ombudsdienst) 8

9 Besluit: De meerwaarde van participatief werken 1. Voor de overheid Beleidsmakers zijn vaak niet op de hoogte van de gevolgen van de beslissingen die zij nemen voor verschillende groepen mensen. Door de participatieve werking komen de effecten van beleidsbeslissingen voor de betrokkenen en eventuele knelpunten in het beleid naar boven. Vaak formuleren beleidsmakers oplossingsvoorstellen die te weinig rekening houden met de leefsituatie van mensen in armoede. Hun leefwereld is immers niet gekend door de beleidsmakers. Zo vertelden mensen in armoede op de vergadering van een parlementaire commissie welke problemen een bepaald wetsartikel tot gevolg zal hebben. Bijvoorbeeld mensen in armoede vertellen hen dat het minstens 2,5 euro kost voor het opladen van een budgetmeterkaart via de bank, iets dat niet terug te vinden is in de wetsartikels. Waar en wanneer kunnen we die budgetmeters opladen? Zijn de oplaadterminals gemakkelijk te bereiken of moeten we de bus op? Is het stigmatiserend de budgetmeter op te laden? Wat als die budgetmeters gebruikt worden om schulden af te lossen? We kennen de problemen beter dan de overheid, zij waren dom en wij niet. (Een medewerker van het project over de medewerkers van de minister die niet genoeg op de hoogte waren van de problemen). Vanuit het project krijgt de overheid niet enkel gebundelde probleemstellingen, ervaringen en getuigenissen maar ook voorstellen tot oplossingen. Dit moet de overheid in staat stellen om beleidsmaatregelen te nemen die beter afgestemd zijn op de mensen voor wie ze bedoeld zijn. De ervaringen van mensen in armoede zijn belangrijk voor beleidsvoorstellen. Het heeft me getroffen hoe goed de mensen van het Project Energie en Armoede kunnen luisteren en elkaar het woord geven. Dat de werking van de LAC s op kruissnelheid komt, is goeddeels aan hen te danken, evenals het feit dat de verhoging van de minimumlevering tot 10 ampère erdoor gekomen is. De groep heeft ook gewezen op de problemen met budgetmeters, zodat er oplossingen kunnen gezocht worden. (interview Ria Goris met Carl Decaluwe, voorzitter ad hoc commissie energiearmoede) 2. Voor de betrokkenen De concrete realisaties van een beleid dat (iets) meer rekening houdt met de situatie van mensen in armoede komen mensen in armoede ten goede. De inspanningen van het Project Armoede en Energie hebben zonder twijfel geholpen om bepaalde zaken erdoor te krijgen in het nieuwe decreet over energie. Het minimum van 10 ampère voor elk gezin bijvoorbeeld, of het feit dat er een sociaal onderzoek door de Lokale Adviescommissies (LAC s) moet gebeuren vóór er kan afgesloten worden. Als deze groep niet gehoord was in de ad hoc commissie energiearmoede, had de stem van de leveranciers sterker doorgewogen. Nu is het eerder een compromis geworden. (interview Ria Goris met Ann Collys en Wilfried Bieseman, Vlaams Energieagentschap) Mensen worden sterker. Mensen zijn zelf geïnformeerd over het thema, de energiemarkt in dit geval. Mensen komen voor het thema maar ook om te leren om zelf iets in handen te nemen. Zo krijgen ze meer zelfvertrouwen. Ze leren opkomen voor zichzelf, voor hun rechten. Resultaten maken mensen trots. 9

10 Vóór ik het project energie en armoede kende, was ik helemaal niet op de hoogte van energie. Ik was niet geïnformeerd. Als ik niet zou meewerken had ik veel niet geweten dat ik nu wel weet. (vergadering energie en armoede, 19 oktober 2007) Het doet deugd als we iemand kunnen helpen. Zelfs als we slechts iets kleins realiseren doet het erg deugd. (vergadering energie en armoede, 19 oktober 2007) We hebben met het project zeer veel bereikt rond budgetmeters, de sociale maximum tarieven,... Daar mogen we trots op zijn. (vergadering energie en armoede, 19 oktober 2007) Groepen als het Project Armoede en Energie maken mensen mondiger, en helpen hen opkomen voor zichzelf. (interview Ria Goris met Nadia Merchiers, Eandis) Een pluim voor Jeannine & Co Meewerken in het project Energie en Armoede en in het E-team in het bijzonder, heeft me sterker gemaakt. Franker maar dan in positieve zin. Ik durf mijn mond te roeren als het nodig is. Ik durf mijn mening zeggen op een vergadering en naar diensten en instanties toestappen met mijn vragen. Vroeger had ik dat nooit gedurfd. Ik probeer de informatie die ik krijg via het project te delen met lotgenoten. Bijvoorbeeld bij ons. Daar breng ik regelmatig zaken in die we bespraken in het E-team of op de grote vergadering in Brussel. Op één van de bijeenkomsten dacht ik: Ik ga dat vertellen van dat gedoe rond dat nieuw sociaal tarief. Dat zijn dan klein dingetjes die ik daar inbreng. Het hoofd van de sociale dienst, die ook aanwezig was, zei daarop: Ik moet nog iets toevoegen. En ik dacht: Potverdikke, als je het beter weet En wat deed die man? Die gaf mij een ferme pluim en zei dat dankzij mensen zoals ik, die regelmatig naar de vergaderingen van het project Energie en Armoede gaan, en die daar samen met anderen heel veel moeite voor doen, dat door onze inzet we invloed uitoefenen op het beleid en dat daardoor zaken kunnen veranderen. Hij prees ons voor het nuttige werk dat we doen en zei dat onze inzet beleidsmensen niet onberoerd laat. Ik leer ook veel over reglementeringen (bv. OCMW-werking, beschermde klanten, ). Mensen die in de misérie zitten, zijn vaak niet op de hoogte van hun rechten. Hoe zouden ze ook? Wie gaat het hen vertellen? Als je niet in aanraking komt met hulpverleners, dan ken je die systemen niet. Ikzelf ben in mijn huidige situatie terecht gekomen door invaliditeit. Mijn inkomen viel weg en ik heb eerst al mijn spaarcenten opgeleefd eer ik hulp ben gaan vragen ben. Wist ik veel waar ik terecht kon. Ik begrijp dan ook heel goed dat mensen niet naar de LAC (Lokale Adviescommissie) durven gaan als ze uitgenodigd worden om hun zaak te komen bepleiten vooraleer ze afgesloten worden. Mensen krijgen een brief van het OCMW omdat ze hun energiefactuur te laat betalen. De brief zegt: Neem contact op met het OCMW. Maar als je het OMCW niet kent, hoe begin je daar dan aan? Mensen weten gewoon niet wat ze daar moeten gaan doen. Ze zijn onwetend of beschaamd. Dit wordt door hulpverleners dan uitgelegd als: Ze doen niet eens de moeite om over hun probleem te komen praten. Tekst Bernadette Verreth 10

11 3. Stemmen van derden Wilfried Biesemans en Ann Collys (sociaal energiebeleid, Vlaams Energieagentschap) De inspanningen van het Project Armoede en Energie hebben zonder twijfel geholpen om bepaalde zaken erdoor te krijgen in het nieuwe decreet over energie: het minimum van 10 ampère voor elk gezin bijvoorbeeld, of het feit dat er een sociaal onderzoek door de Lokale Adviescommissies (LACs) moet gebeuren vóór er kan afgesloten worden. Als deze groep niet gehoord was in de ad hoc commissie energiearmoede, had de stem van de leveranciers sterker doorgewogen. Nu is het eerder een compromis geworden, en dat kan ook niet anders. Nooit de energie afsluiten, om geen enkele reden, is een standpunt dat de overheid moeilijk kan accepteren. Fraude valt niet uit te sluiten in alle gevallen. Volgens ons vallen er wel twee kanttekeningen te maken bij de werking van de groep: dat ze ervaringen verzamelen van mensen in armoede is een sterk punt, die moeten mee gehoord worden in beleidskwesties, maar vanuit individuele negatieve ervaringen worden er soms veralgemeningen gemaakt. Alsof het overal slecht afloopt. Mensen in armoede zijn wel eens geneigd te denken dat zij als enigen van het kastje naar de muur gestuurd worden, maar dat gebeurt natuurlijk evengoed bij mensen uit andere groepen. Armen zijn mondiger dan ze van zichzelf vaak denken, dat geldt zeker voor de mensen van deze groep. De andere kanttekening is veel ruimer dan de werking van het Project Armoede en Energie: eigenlijk interveniëren we via de LAC s in een normaal, structureel, sociaal beleid. Moeten de gewone sociale structuren energieproblemen niet kunnen opvangen? Nadia Merchiers (sociale energiecel, Eandis) Werkingen zoals het Project Armoede en Energie maken mensen mondiger, en helpen hen opkomen voor zichzelf. Dat vind ik een sterke kant van de werking. Dat de medewerkers mensen in armoede ondersteunen en een stuk meegaan in hun verhaal vind ik logisch en te kaderen binnen een hulpverleningsproces. Maar vanuit het standpunt van de energieleveranciers vind ik dat ze de zaken soms wel erg negatief voorstellen en dat geeft vaak een verkeerd beeld van onze werking. Men krijgt de indruk dat er veel afgesloten wordt, terwijl cijfers van de VREG dit tegenspreken. Men moet bijvoorbeeld een onderscheid maken tussen afsluitingen op adressen waar niemand meer woont en afsluitingen na een procedure op de Lokale Adviescommissies (LAC s). Het is belangrijk dat informatie correct is. Zo blijkt uit sommige verhalen dat er afsluitingen zouden gebeuren zonder voorafgaandelijke LAC-beslissing, wat formeel onjuist is. Indien iemand dat beweert, mag het zeker niet in algemene termen gesteld worden, maar moet men durven doorvragen tot de werkelijkheid aan bod komt (het correcte verhaal). Medewerkers van dit project hebben volgens mij ook de verantwoordelijkheid om kritisch te blijven, ook naar hun eigen achterban. Het kan in principe nooit zijn dat iemand afgesloten wordt zonder uitnodiging voor een LAC. Er zijn procedures die wettelijk gevolgd moeten worden. Op 5000 dossiers per maand die op het LAC geagendeerd worden, kan er natuurlijk wel eens een fout gebeuren, niemand is onfeilbaar Dan is het ook belangrijk dit door te geven aan ons, wij kunnen traceren welke correspondentie er bij ons vertrokken is en de eventuele vergissing onmiddellijk herstellen. Informatie die niet correct is, kan een afschrikkend effect hebben, en dat is in niemands belang. We moeten opletten dat we niet dramatiseren indien niet nodig. Ik vind het wel goed dat deze groep organisaties die mensen ondersteunen die in extreme armoede leven blijven wijzen op de problematiek van deze mensen, die in onze samenleving soms uit de boot dreigen te vallen. Samen werken naar oplossingen voor de problematievan deze doelgroep blijft dan ook de boodschap. Carl Decaluwe (voorzitter commissie energiearmoede Vlaams Parlement) De ervaringen van mensen in armoede zijn belangrijk voor beleidsvoorstellen. Het heeft me getroffen hoe goed de mensen van het Project Armoede en Energie kunnen luisteren en elkaar het woord geven. Dat de werking van de LAC s op kruissnelheid komt, is goeddeels aan hen te danken, evenals het feit dat de verhoging van de minimumelektriciteit tot 10 ampère erdoor gekomen is. De groep heeft ook gewezen op de problemen met budgetmeters, zodat er oplossingen kunnen gezocht worden. Ik voel veel respect voor de medewerkers van het Project Armoede en Energie, en ik merk dat dit ook zo is bij collega s over partijgrenzen heen. Natuurlijk moet je op politiek vlak uit een zwart-wit denken komen, en compromisbereid zijn. Nooit afsluiten, onder geen enkele omstandigheden, is geen haal- 11

12 baar standpunt, ook al is energie een basisrecht. Ik zie de taak van deze groep als een permanente taak, want de extreme armoede neemt zeker niet af. Er duiken steeds nieuwe energieaspecten en ontwikkelingen op, en het is goed de stem van het Project Armoede en Energie hierover te blijven horen. Bernard Hubeau (Vlaams ombudsman) Ik ken meerdere basisgroepen zoals het Project Armoede en Energie, maar het treft me bij deze groep dat ze een duidelijke boodschap heeft, die helder geformuleerd wordt ondanks alle ontwikkelingen op de energiemarkt, en dat ze een enorm appèl doet op mensen in de armoede zelf. Ik zie dat het vaak dezelfde mensen zijn die mee aan de kar trekken, en dat kan ook niet anders, want het vraagt jaren voor je je ingewerkt hebt in zo n ingewikkelde materie. Maar de mensen doen het. Het effect van deze groep op beleidsmaatregelen is niet te onderschatten. Soms moet het werk wel eens ontmoedigend zijn, als je ziet hoe het beleid soms de boot afhoudt van het basisrecht op energie, en mensen met kleine maatregelen tevreden probeert te stellen. Het Project Armoede en Energie zou er best voor zorgen dat ze structureel verankerd raken om hun waakhondfunctie te blijven opnemen. We hebben eveneens nood aan een ombudsdienst voor energie met verregaande bevoegdheid om problemen te onderzoeken, te bemiddelen - ook met energieleveranciers - en beleidsaanbevelingen te formuleren. Nathalie Debast (medewerker Vlaamse Vereniging van Steden en Gemeenten) Het gebeurt nog te weinig dat de koepelverenigingen van hulpverleners en mensen in armoede elkaar vinden. Een structureel overleg zou een goede zaak zijn: we kunnen elkaar dan versterken op punten waarover we het eens zijn, en elkaar beter begrijpen op punten waar onze meningen uiteen lopen. Dat slechte woningen de energieprijs te sterk opdrijven en dat het leefloon te laag is om menswaardig te kunnen leven zijn bijvoorbeeld punten waarover we het helemaal eens zijn. We verschillen wel over de kwestie van afsluitingen. Via de LAC s krijgen de OCMW s maandelijks heel wat energiedossiers binnen, ook van mensen die ze totaal niet kennen. De OCMW s zouden in al deze situaties een sociaal onderzoek moeten doen. Een pro-actiever aanpak zou ook beter zijn, maar dan moet het beleid de OCMW s de bijkomende middelen daarvoor geven. Als mensen ondanks inspanningen van de hulpverlening herhaaldelijk niet reageren op uitnodigingen, kunnen de LAC s niet blijven volhouden dat er niet beslist mag worden dat afgesloten zal worden. In de praktijk reageren sommige mensen pas wanneer ze de beslissing tot afsluiting ontvangen en kan er dan hulp geboden worden. We willen op de hoogte blijven van de werking van het Project Armoede en Energie, en samenwerken waar mogelijk. Het project heeft ook een belangrijke signaalfunctie als het gaat over zaken die in de praktijk beter kunnen. Maar we vragen ook dat positieve ervaringen van mensen met hulpverlening niet teniet gedaan worden door enkele negatieve ervaringen zwaar in de verf te zetten. Dat werkt ontmoedigend voor alle hulpverleners die goed werk leveren. Mieke Vogels (Vlaams parlementslid Groen!) Het Project Armoede en Energie heeft grote sterktes: ze gaan strategisch te werk, kennen de politieke gevoeligheden goed en weten hoe ze deze moeten aanpakken. Ze zijn er bijvoorbeeld in geslaagd het thema energie te laten uitgroeien tot campagnethema van Welzijnszorg, een organisatie die niet onbelangrijk is voor de CD&V, waardoor iemand als Carl Decaluwe makkelijker over de streep te halen valt. De groep heeft ook een sterke dossierkennis. De mensen weten waarover ze het hebben, dat gaat veel verder dan enkele getuigenissen. Het dossier van de sociale dienstverplichtingen van de energieleveranciers is absoluut geen eenvoudige koek. Tenslotte hebben ze zich vastgebeten in het thema energie, waardoor ze een grote autoriteit opgebouwd hebben op dat terrein. Maar hun strijd tegen afsluitingen gaat traag, en ik kan me soms indenken dat ze wel eens ontmoedigd kunnen raken. Wanneer beslist wordt dat mensen niet maar afgesloten mogen worden, gaat men meters installeren. Het komt bijna op hetzelfde neer. Men moet heel alert blijven want de lobby van de energieleveranciers vindt er altijd weer wat op. Een voortdurende waakzaamheid blijft nodig. Met dank aan Ria Goris voor de interviews, oktober

13 Bijlage 1. Theoretisch kader van opbouwwerk Opbouwwerk bouwt aan de samenleving en dat is nodig. Onze huidige democratie maakt het recht op een menswaardig leven immers niet voor iedereen waar. Er zijn nog steeds vormen en mechanismen van sociale uitsluiting en maatschappelijke achterstelling die vandaag niet meer zouden mogen bestaan. Er zijn nog steeds mensen wiens grondrechten niet gegarandeerd zijn en wiens stem niet gehoord wordt. Het opbouwwerk draagt bij tot het realiseren en toegankelijk maken van de grondrechten voor deze groepen met minder behartigde belangen 2. Om dit doel te realiseren, maken we werk van twee kernopdrachten die onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. Onze politieke kernopdracht bestaat erin structurele maatregelen, oplossingen en veranderingen uit te werken die de maatschappelijke positie en situatie van groepen met minder behartigde belangen ten goede komen. We willen met andere woorden beleidsmakers aanzetten het bestaand beleid aan te passen en / of nieuw beleid te creëren. Voor groepen men minder behartigde belangen zijn immers aangepaste maatregelen, oplossingen en veranderingen nodig. Zowel de inhoud van het beleid als de wijze waarop het tot stand komt, moeten gecorrigeerd worden, opdat het niet steeds de reeds gegoede groepen zouden zijn die er de vruchten van plukken. We spreken van een sociaal gecorrigeerd beleid wanneer de voorgestelde maatregelen rekening houden met de positie en situatie van groepen met minder behartigde belangen. We spreken van een participatief gecorrigeerd beleid wanneer groepen met minder behartigde belangen op hun maat kunnen participeren aan de voorbereiding, uitvoering en evaluatie van deze maatregelen. Onze agogische kernopdracht bestaat erin groepen met minder behartigde belangen te ondersteunen en te versterken om hun rol te spelen en verantwoordelijkheid op te nemen in het verwerven en gebruiken van hun grondrechten. We willen de maatschappelijke participatie en beleidsparticipatie van deze groepen bevorderen. Dit wil zeggen dat ze effectief gelijke kansen en rechten hebben en voldoende krachtig zijn om op allerlei domeinen in de samenleving actief te zijn, ook beleidsmatig. Wanneer we onze kernopdrachten vervullen in functie van ons uiteindelijk doel, houden we twee werkingsprincipes voor ogen: participatie en innovatie. 2 Een zeer diverse groep van mensen die er om uiteenlopende redenen niet in slagen om hun grondrechten te verzilveren. Hun stem wordt onvoldoende gehoord en daardoor worden hun belangen te weinig verdedigd. Ze worden meestal geconfronteerd met achterstelling op verschillende beleidsdomeinen. 13

14 Bijlage 2 Advies aan mevrouw Crevits, Vlaams minister van Energie, november 2007 Advies van samenlevingsopbouw Antwerpen provincie vzw over het voorontwerp van besluit van de Vlaamse Regering met betrekking tot de sociale openbaredienstverplichtingen in de vrijgemaakte elektriciteits- en aardgasmarkt Belangrijke opmerkingen 1. Kosten die leveranciers aanrekenen voor herinneringsbrieven en ingebrekestellingen en kosten die de netbeheerders aanrekenen voor brieven en ingebrekestellingen Dat beschermde klanten vrijgesteld zijn van deze kosten is goed, maar er stellen zich wel problemen: a) Voor de niet-beschermde klant verwachten we een escalatie van extra kosten. In de procedures beschreven in de uitvoeringsbesluiten is bv de distributienetbeheerder vaak verplicht om een brief te sturen naar de klant. Dit is positief maar voor mensen met betalingsproblemen zullen de kosten hoog oplopen. Daarom stellen wij voor dat de distributienetbeheerders voor niemand kosten aanrekent. Daarnaast stellen we voor dat de leverancier de herinneringsbrieven gratis maakt voor alle klanten. b) De nieuwe definitie van beschermde klanten sluit een hele groep mensen uit die even weinig bestaansmiddelen hebben als de beschermde klanten. Nog meer dan vroeger. Bovendien wordt het statuut van beschermde klant niet automatisch toegekend. Daardoor genieten veel mensen niet van de voordelen die dit statuut meebrengt. Wij pleiten dan ook voor een uitbreiding van de categorie beschermde klant. Deskundigen moeten onderzoeken welke criteria er gehanteerd moeten worden om deze categorieën af te bakenen. De categorieën moeten regelmatig geëvalueerd worden. Automatische toekenning van het statuut beschermde klant. We vinden het positief dat de nalatigheidsinteresten worden beperkt tot maximum de wettelijke interesten. We gaan ervan uit dat dit ook geldt voor distributienetbeheerders. 2. Nadruk op schriftelijke communicatie met leveranciers en distributienetbeheerders. In de nieuwe wetgeving verwacht men dat klanten alles meer en meer schriftelijk regelen. Dit terwijl een grote groep van de bevolking laag- of ongeletterd is. Leveranciers kunnen misschien werken met een antwoordstrook zodat klanten niet zelf brieven moeten schrijven. Mensen moeten ook telefonisch iets kunnen regelen. De leverancier of de distributienetbeheerder moet de gemaakte afspraken voor de klant op papier zetten zodat mensen een bewijs hebben van de gemaakte afspraken. 3. Haalbare afbetalingsplannen Zowel bij de leveranciers als bij de netbeheerders ontvangen de klanten bij wanbetaling de mogelijkheid om een afbetalingsregeling voor te stellen. Gaat het om een onderhandeld voorstel waarbij gelet wordt op de mogelijkheden van de klant?of om een voorstel dat aanvaard is door de leverancier of respectievelijk de netbeheerder. Uit cijfers van de VREG blijkt dat een groot aantal afbetalingsplannen niet worden nagekomen. Dit wijst wellicht op onrealistische onhaalbare afbetalingsplannen. Het is dus nodig om dit nader te omschrijven. 4. Controle In de uitvoeringsbesluiten zijn verschillende procedures voorzien die de leverancier of de distributienetbeheerder moet volgen om de klant te beschermen. Op welke manier wordt er gecontroleerd of 14

15 leveranciers en distributienetbeheerders deze procedures toepassen? Is er een sanctie voorzien indien vastgesteld wordt dat zij de procedures niet volgen? 5. Steeds een LAC samenroepen. Ook wanneer men wil afsluiten omwille van leegstand, fraude of weigering tot ondertekenen van een leveringscontract MOET er een beslissing van de LAC zijn. 5. Nood aan aanpassing van de wetgeving over de werking van de LAC s Er is nood aan aanpassing van de wetgeving over de werking van de LAC aangezien daar beslist wordt tot afsluiting of heraansluiting. Dit is dringend nodig gezien de grote variëteit aan praktijken op het terrein zelf en gezien het grote belang van de LAC. Bespreking van de uitvoeringsbesluiten per hoofdstuk. Hoofdstuk III: Beschermingsmaatregelen bij opzegging van het leveringscontract De uitbreiding van de opzegtermijn als de leverancier de klant dropt tot 60 dagen is positief. Toch blijft het moeilijk voor gedropte klanten om een leverancier te vinden omdat: a) leveranciers zien dat een klant gedropt is in het systeem van de distributienetbeheerders dat de wisselingen van klanten bij leveranciers beheert ( switch na drop ). b) leveranciers waarborgen vragen aan mensen om klant te worden wanneer ze weten dat ze betalingsproblemen hadden. Deze waarborgen zijn zeer hoog (tot 3 keer de voorschotfactuur) Het is positief dat de leverancier de bewijsstukken moet doorsturen naar de netbeheerder wanneer het om een beschermde klant gaat. Wij zien dit graag uitgebreid naar alle situaties waarin de leverancier gegevens van de klant moet doorgeven (bv als een klant verandert van leverancier). De duidelijke regeling van de meteropname en termijn waarbinnen een eindafrekening van de leverancier moet komen is positief. Hoofdstuk IV: Budgetmeter voor elektriciteit Afdeling 1: Plaatsen, inschakelen en uitschakelen van de budgetmeter voor elektriciteit bij wanbetaling Normale toegang Het begrip normale toegang is niet omschreven. Hoe vaak moet de netbeheerder langsgaan? Op welke manier moet er een afspraak gemaakt worden? Procedure om de budgetmeter uit te schakelen bij verhuis Het is goed dat er een procedure is. De distributienetbeheerder plaatst geen budgetmeter Het is jammer dat de klant geen budgetmeter kan krijgen als zijn distributienetbeheerder minder dan 1000 huishoudelijke klanten heeft. Het is positief dat mensen die als hoofdverwarming elektriciteit hebben, beleverd worden via een gewone meter. De netbeheerder plaatst geen budgetmeter als de wooneenheid geen individuele meetinstallatie heeft. Deze bepaling is onduidelijk voor ons. Slaat dit op de situatie dat de eigenaar de elektriciteitsrekening betaalt en doorrekent aan de huurders? Is het de bedoeling van deze bepaling dat ze de huurders beschermt wanneer de eigenaar de elektriciteitsrekening niet betaalt? Als men omwille van technische redenen geen budgetmeter kan plaatsen, moet de klant via de gewone meter beleverd worden en niet via een stroombegrenzer. Het gaat vaak om mensen die in slechte woningen wonen. Zij mogen niet het slachtoffer worden van het feit dat eigenaars woningen verhuren die niet in orde zijn. 15

16 Hulpkrediet Het is goed dat het hulpkrediet voor iedereen 200 kwh is. Zodat dit niet meer afhangt van de plaatselijke distributienetbeheerder. Afdeling 3: Het opladen van de budgetmeter voor elektriciteit Oplaadpunten - betaalmogelijkheden De nieuwe regelgeving in verband met de spreiding van de oplaadpunten is een achteruitgang tegenover de bestaande. In uitgestrekte gemeenten wonen sommige mensen ver van het oplaadpunt bv 17 km van centrum. Indien men maar 1 oplaadpunt per gemeente voorziet is dit onbereikbaar voor hen. Mensen moeten hun kaart kunnen opladen op verschillende publieke en toegankelijke plaatsen (bankautomaat (cfr. pay & go), post, ). Dit is minder stigmatiserend dan een oplaadpunt bij het OCMW. Er moet een systeem uitgedacht worden waardoor men zijn kaart kan opladen via andere elektronische dragers (SIS-kaart, elektronische identiteitskaart, ). Naast de spreiding moeten er ook minimumvoorwaarden vastgelegd worden in verband met de openingsuren. Ook s avonds moeten mensen (die bv werken) hun kaart kunnen opladen. Positief is de verplichting dat mensen kunnen opladen met contant geld en met bankkaartverrichtingen. Verrekenen van schulden bij het opladen van de kaart voor de budgetmeter 35% afhouden voor het aanzuiveren van de schulden bij de distributienetbeheerder is veel. Dit percentage moet verlaagd worden. Er moet ook een maximum bedrag bepaald worden dat per oplaadbeurt afgehouden mag worden. Wanneer je oplaadt voor meer dan 50 euro kan alles boven die 50 euro afgehouden worden voor het aanzuiveren van de schulden. Wij vinden dat ook boven de 50 euro de beperking tot 35 % moet gelden. Vraag: Op welke manier krijgen mensen een duidelijk overzicht van de schulden die ze nog hebben bij de distributienetbeheerder en de bedragen die ze al afbetaald hebben? Afdeling 4: Uitschakelen en herinschakelen van de stroombegrenzer in de budgetmeter Wanneer mensen lange tijd op de minimumlevering leven moet er op de LAC gekeken worden welke oorzaken hiervoor zijn. Bij mensen die zich zogenaamd nestelen in het leven met 10 ampère moet onderzocht worden waarom ze met 10 ampère leven. Het beperkt in grote mate de mogelijkheden van een gezin om normaal te functioneren. Het uitschakelen van de stroombegrenzer in een budgetmeter staat voor ons gelijk aan afsluiten. Wanneer mensen geen geld hebben leven mensen zonder stroom zonder dat iemand dit weet. De problemen en de situatie waarin mensen leven worden niet meer gekend en gezien. Bovendien kan niet meer in kaart gebracht worden hoeveel mensen een bepaalde periode zonder stroom leven. De stroombegrenzer wordt pas ingeschakeld als alle openstaande rekeningen bij de distributienetbeheerder betaald zijn. Dit is een hoge eis. De stroombegrenzer moet heringeschakeld worden zodra er een haalbaar afbetalingsplan afgesproken is. Afdeling 5: Indienen van een verzoek tot afsluiting bij wanbetaling als er geen budgetmeter is geplaatst Wanneer mensen hun afbetalingsplan niet naleven moet men nagaan of het afgesproken afbetalingsplan wel haalbaar is in de concrete situatie van de mensen. Op een bepaald moment kan de financiële toestand van mensen zo precair zijn dat afbetalen onmogelijk is. Men moet dan op zoek gaan naar alternatieve oplossingen: bv een tussenkomst van het energiefonds, uitstel, Hoofdstuk IV: Budgetmeter voor gas Wanneer er ook budgetmeters zijn voor aardgas zullen de kosten voor mensen met twee budgetmeters in de winter zeer hoog zijn. Er moet voorzien worden in een mogelijkheid om kosten te spreiden. 16

17 Bij budgetmeters voor aardgas missen wij een minimumlevering zoals bij de budgetmeters voor elektriciteit. Hoofdstuk VI: Afsluiten en heraansluiten van de elektriciteits- en aargastoevoer Ook wanneer men wil afsluiten omwille van leegstand, fraude of weigering tot ondertekenen van leveringscontract MOET er een beslissing van het LAC zijn. Het afsluiten van elektriciteit en aardgas verplicht mensen te leven in mensonwaardige omstandigheden. Daarom is het noodzakelijk dat de dossiers minstens grondig bestudeerd worden en dat er een sociaal onderzoek is (bv bij problematische verhuis: waarom heeft de klant nog geen contract omwille van waarborg) en dat deze mensen de kans krijgen om zich te verdedigen. Afdeling 1: Afname van elektriciteit of aardgas zonder leveringscontract na verhuizing De termijn om te reageren is kort (10 dagen). Dit kan voor problemen zorgen als de klant bv een periode niet thuis is (ziekenhuis, vakantie, ) of wanneer de klant hulp wil vragen bij ondersteunende diensten (thuisbegeleiding, budgetbegeleiding, ). Hiervoor moet vaak een afspraak gemaakt worden. Ook de termijn van 15 dagen om een afspraak te maken voor een nieuw bezoek is te kort. Afdeling 2: Fraude Fraude mag men niet tolereren. Fraude moet bewezen en vastgesteld worden door een onafhankelijke derde. Ook bij fraude is het nodig dat een dossier op de LAC besproken wordt. Dit om een degelijk onderzoek te kunnen voeren (om niet ten onrechte mensen van fraude te beschuldigen) en de klant de kans te geven om zich te verdedigen. Wanneer blijkt dat de mensen frauderen omwille van sociale redenen (bv. mensen zonder papieren die geen afbetalingsplan kunnen afsluiten omdat ze geen inkomen kunnen verwerven, daklozen, ) moeten de structurele oplossingen voor het sociale probleem nagegaan worden. Afdeling 3: Leegstaande woning Kadaster: wanneer een huis verkocht wordt duurt het een tijdje vooraleer deze gegevens door het kadaster verwerkt zijn. Wanneer de eigenaar niet reageert op de brieven van de distributienetbeheerder én er wonen bijvoorbeeld huurders in de woning dan zijn de huurders het slachtoffer van de nalatigheid van de eigenaar. Afdeling 5: Klant is gedurende 180 dagen zonder schuld bij de netbeheerder De klant moet actief aantonen dat hij gezocht heeft naar een leverancier. De bewijslast wordt bij de klant gelegd. Een nieuwe leverancier vinden is niet eenvoudig voor mensen in armoede (de weg vinden op de energiemarkt, de waarborgen die leveranciers vragen). Bewijzen dat ze actief gezocht hebben is allerminst evident. Bewijzen moeten schriftelijk zijn. Het is voor velen van hen niet evident om brieven te schrijven of mails te versturen. Een heel aantal mensen vinden een budgetmeter positief: de schulden kunnen niet hoog oplopen, mensen staan meer stil bij hun verbruik. Distributienetbeheerders verplichten mensen na een bepaalde periode om terug te gaan naar de vrije markt. Zo blijft het hebben van een budgetmeter stigmatiserend. Het is positief dat de distributienetbeheerders verplicht zijn de gegevens van klanten aan de LAC te bezorgen wanneer klanten afgesloten of heraangesloten worden. Zo kan de LAC zorgen voor de opvolging van de dossiers. Regelmatig moet men de situatie van de mensen die afgesloten werden herbekijken en blijven zoeken naar een oplossing zodat er zo snel mogelijk heraangesloten wordt. Ook de gegevens van de klanten waar de stroombegrenzer in de budgetmeter uitgeschakeld is moeten doorgegeven worden zodat de LAC deze situaties kan opvolgen. Hoofdstuk VII. Overige sociale openbaredienstverplichtingen Positief is de uitbreiding van een aantal voordelen naar de niet-beschermde klanten: o kosteloos een factuur aan een derde partij en naar de klant als de klant dit vraagt o op verzoek van de klant een jaarlijkse opname van de meterstand zonder extra kosten o op verzoek van de klant de meter verplaatsen naar een beter toegankelijke plaats 17