2. Dienstverleningsovereenkomst ter ondersteuning van overheidstaken. 7. Het gemeentelijk grondbedrijf. 1. Hetimplementatietraject

Transcriptie

1 Vaste commissie voor Financien uit de Eerste Kamer der staten-generaal Postbus OO EA 'S-GRAVENHAGE Vereniging van Nederlandse Gemeenten doork esnummer (070) betreft wetsvoorstel Ven nootschapsbelastin g overheidsondernemingen uw kenme k ons kenmerk 8CF8 U bûlage(n) 1 datum 16 april2015 Geachte heer/mevrouw, op 21 april2015 brengt u het nader voorlopig verslag uit over het voorstel van Wet modernisering vennootschapsbelastingplicht overheidsondernemingen naar aanleiding van de memorie van antwoord (Kamerstukken I ,34003, nr. D). Aangezien de memorie van antwoord (MvA) vragen bij ons oproept en in sommige gevallen zelfs meer administratieve lasten oproept dan wij aanvankelijk vermoedden, brengen wíj de volgende punten onder uw aandacht: 1. Hetimplementatietraject 2. Dienstverleningsovereenkomst ter ondersteuning van overheidstaken 3. Normaalvermogensbeheer 4. Toetsing aan winstoogmerk 5. Objectvrijstellingen en aangifteplicht 6. Toerekeníng van eigen en vreemd vermogen 7. Het gemeentelijk grondbedrijf 8. Scheiding tussen ondernemerssfeer en overheidssfeer 9. Teruggave dividendbelasting als partiële vennootschapsbelastingplicht bestaat 10. Keuzemogelijkheid per directe onderneming voor afzien van vrijstelling Ad l. Het implementatietraject Het is de bedoeling dat de wet voor het eerst toepassing vindt op boekjaren die aanvangen op of na I januari Als de wet in het Staatsblad wordt gepubliceerd is het waarschijnlijk juni Dan resteert nog een half jaar voor de implementatie. Die termijn is voor gemeenten veel te kort. VNG Postbus 30435, 2500 GK Den Haag Tel f

2 Ook de samenwerking die de VNG, het IPO en de Unie van Waterschappen met de BelastingdiensUhet Ministerie van Financiën zijn aangegaan om de administratieve lasten en uitvoeringskosten van de invoering van de vennootschapsbelasting voor overheidsondernemingen te beperken, neemt dit bezwaar niet weg. Weliswaar is er een handreiking (eerste fase) verschenen met daarin aandacht voor de aanpak en de inventarisatie, maar waar het gaat om de fiscale vraagstukken - ondernemingsbegrip, vrijstellingen, openingsbalans en aangifte - verlopen de gesprekken met de Belastingdienst echter uiterst moeizaam. Standpuntbepaling door de Belastingdienst is tot nu toe uitgebleven. De Belastingdienst benadert de vraagstukken bovendien fragmentarisch en heeft weinig oog voor het integrale karakter van onze werkzaamheden. Als dit zo door gaat, zien wij de administratieve lasten alleen maar oplopen, mede omdat het er wel eens op zou kunnen uitdraaien dat er weinig centrale afspraken gemaakt kunnen worden, waardoor er veel aan het bilaterale contact tussen inspecteurs en individuele gemeenten wordt gelaten. Ad 2. Dienstverleningsovereenkomst ter ondersteuning van overheidstaken ln de MvA geeft de staatssecretaris aan bereid te zijn om vooruitlopend op een wetswijziging het amendement Dijkgraaf over de objectvrijstefling voor dienstverleningsovereenkomsten ruim uit te leggen. Kort samengevat geldt de vrijstelling voor dienstverleningsovereenkomsten die de uitvoering van overheidstaken betreffen. Wijvinden die uitleg nog te beperkt. Zozou de vrijstelling ook moeten gelden voor faciliterende diensten die gemeenten elkaar verlenen ter uitvoering van overheidstaken, zoals ICT-diensten. ln onze reactie op het consultatiewetsvoorstel van 26 mei 2014 hebben wij in een bijlage twee voorbeelden opgenomen van dienstverleningsovereenkomsten in het kader van samenwerking tussen gemeenten (we hebben de betreffende bijlage opgenomen als bijlage bijdeze brief) Te denken valt aan de belastingheffing en -invordering, lct, het onderling beschikbaar stellen van personeel (shared service centrum) Ook voor de taken van gemeenten bij de drie decentralisaties in het sociaal domein werken gemeenten samen. Wij wijzen in dit verband naar het beleid van het kabinet bij deze decentralisaties waarbij samenwerking in veel gevallen niet meer'nice to have', maar 'need to have'is. Het komt in de praktijk voor dat een gemeente op basis van één dienstverleningsovereenkomst allerlei activiteiten voor een andere gemeente verricht. Moet de dienstverlenende gemeente nu per activiteit onderzoeken of dit een overheidstaak, dan wel daaraan ondersteunende dienstverlening betreft? En wat is in dit verband te verstaan onder een 'activiteit'? Kunt u de staatssecretaris vragen daaraan nadere duiding te geven? Het wetsvoorstel werpt een drempel op voor samenwerkingen tussen overheden en leidt aldus tot meer administratieve lasten. Deze effecten kunnen voorkomen worden door een ruimere uitleg en aanpassing van de vrijstelling voor dienstverleningsovereenkomsten tussen overheden. Wij vezoeken u de staatssecretaris hiertoe te bewegen. Ad 3. Normaal vermogensbeheer Bij verhuur van vastgoed zijn de activiteiten van beleggers en ondernemers in beginsel gelijk. Er worden huurovereenkomsten gesloten, de huren worden geïnd, het onderhoud wordt gedaan en de kosten worden betaald. Er is altijd iets van een organisatie. Vaak worden werkzaamheden uitbesteed aan een kantoor dat daarin is gespecialiseerd. Dat gebeurt zowel door beleggers als door ondernemers. Het volgens de jurisprudentie kenmerkende verschil tussen ondernemen en beleggen (normaal vermogensbeheer) is op de juiste wijze verwoord in de nota naar aanleiding van het verslag aan de Tweede Kamer (Kamerstukkenll , 34003, nr. 6, p. 13): VNG Postbus 30435, 2500 GK Den Haag Tel

3 'Van normaalvermogensbeheer is in zijn algemeenheid geen sprake indien het rendabel maken van onroerende zaken mede geschiedt door middelvan arbeid die naar zljn aard en omvang onmiskenbaar ten doel heeft het behalen van voordelen uit de onroerende zaak die het bij normaal vermogensbeheer opkomende rendement te boven gaat.' Het lijkt erop dat de staatssecretaris dit criterium in de memorie van antwoord uit het oog heeft verloren De staatssecretaris hecht veel belang aan het bestaan van een organisatie. ls de organisatie bij een gemeente te vergelijken met een organisatie als bij woningcorporaties of commerciële vastgoedexploitanten, dan is er een onderneming en behoren de onder het beheer van die organisatie vallende onroerende zaken tot een ondernemingsvermogen, lijkt de staatssecretaris te suggereren (MvA, pag. 4). Als de staatssecretaris zoiets inderdaad zou bedoelen, is dat naar onze mening dus niet de juiste maatstaf voor de beoordeling of sprake is van een onderneming. ln het algemeen kan worden opgemerkt dat de strekking van het wetsvoorstel is het in de vennootschapsbelasting betrekken van concurrerende, rendabele overheidsondernemingen. En niet het belasten van vermogensbeheer. Maar dat dreigt nu wel te gebeuren, met hoge administratieve lasten (afzonderlijke fiscale waarderingen) en vermoedelijk ook (vanwege het ontbreken van fiscale afschrijvingsmogelijkheden) g rote budgettaire gevolgen. Dat woningcorporaties integraal belastingplichtig zijn gemaakt, is een op zichzelf staande keuze van de wetgever geweest. Die keuze speelt hier geen rol. Bij het wetsvoorstel is ervoor gekozen publiekrechtelijke lichamen belastingplichtig te maken voor zover zij een onderneming drijven. Overigens is de praktijk bij een gemeente die woningen verhuurt natuurlijk anders dan bij een woningcorporatie. Bij een woningcorporatie kan iemand aankloppen om een woning te huren. Bij een gemeente niet. Daar is een gemeente niet op ingesteld. Een gemeente is uit maatschappelijke ovenruegingen aan verhuurde woningen gekomen, zoals het wegwerken van huisjesmelkers. De werkzaamheden komen ook uiterlijk niet overeen. Verhuur van vastgoed door publiekrechtelijke rechtspersonen zonder dat sprake is van extra arbeid of zonder dat extra rendement wordt beoogd en behaald, valt naar onze mening niet onder de vennootschapsbelasting. Wij verzoeken u dit als beginsel door de staatssecretaris te laten bevestigen. Ad 4. Toetsing aan winstoogmerk De passage over hoe moet worden bepaald of sprake is van een winst is onduidelijk. De memorie van antwoord vermeldt (pag. 9): 'Om een eerste beoordeling te maken of (structurele) overschotten worden gerealiseerd, wordt gekeken naar het resultaat van het betreffende jaar. De commerciële jaarstukken mogen hierbij als uitgangspunt genomen worden, waarbij uiteraard wel rekening gehouden moet worden met evidente verschillen tussen de commerciële en fiscale winstbepalingsregels.' En even verder: 'lk kan mij voorstellen dat in een dergelijk geval en louter in het kader van de toets van het winstoogmerk, van het effect van die lfiscale; VIVGI afschrijvingsbeperking wordt geabstraheerd. Het is in het algemeen niet nodig om voor de beoordeling van een winstoogmerk eerst een volledige fiscale balans op te stellen. (...)Ten overvloede wil ik hierbijwel benadrukken dat ook in dergelijke gevallen de fiscaal herleide cijfers als uitgangspunt dienen te gelden bij de toets of sprake is van overschotten.' Onduidelijk is hoe met de fiscale vertaalslag omgegaan moet worden (indien deze toch gemaakt moet worden). Grote vraag hierbij is aan welke overwegingen naast de fiscale afschrijvingsbeperkingen nog meer moet worden gedacht. Met andere woorden, met welke andere commercieel - fiscale verschillen hoef je nog meer geen rekening te houden voor het bepalen van het winstoogmerk? VNG Postbus 30435, 2500 GK Den Haag Tel

4 Naar onze mening zou er geen twijfel over mogen zijn dat het erom gaat of de geldelijke baten hoger zijn dan de daaraan verbonden kosten. Er moet worden gekeken naar de aldus berekende te venruachten netto opbrengst. Pas als die - eventueel op de langere termijn bekeken - als positief kan worden ingeschat, wordt de belastbare sfeer bereikt. En pas dan komen de bijzondere fiscale winstberekeningsregels aan de orde. Wij verzoeken u dit door de staatssecretaris te laten bevestigen. Overigens zou dat geen nieuws zijn, zo gaat het ook bij de ven vante bronvragen in de loon- en inkomstenbelasting. Ad 5. Objectvrijstellingen en aangifteplicht De 'toezegging' van de staatssecretaris dat geen aangifteplicht bestaat als er een objectvrijstelling voor de onderneming leidt volgens de staatssecretaris tot vermindering van de administratieve lasten (MvA, pag. 415). De daaraan gekoppelde voonruaarde dat er dan geen enkele onderneming belastingplichtig mag zijn, gaat ervan uit dat gemeenten in het geheel niet belastingplichtig worden. Als dat het geval zou zijn, is het wetsvoorstel overbodig. Kortom: de 'toezegging' is een dode letter. ln de visie van de staatssecretaris worden onnodig administratieve lasten gemaakt. Wijwijzen erop dat de vrijgestelde activiteiten in de gemeentelijke administratie zitten. Alles zit in de boeken. De Belastingdienst kan bij eventuele twijfel dus altijd controleren - en daarbij het vooruverk aan de gemeente geven - of activiteiten terecht als vrijgesteld zijn aangemerkt. Daar hoeft de staatssecretaris zich geen zorgen over te maken. Het bij een vrijgestelde activiteit opzetten van een fiscale (openings)balans en een fiscale resultatenrekening heeft geen enkele zin, maar kost wel heel veel tijd met de daaraan verbonden kosten. Voorbeeld Betaald parkeren op straat is volgens de criteria van de wet (mogelijk) een onderneming, maar is als overheidstaak in ieder geval vrijgesteld voor de vennootschapsbelasting (Kamerstukken , 34003, nr. 13, pag. 2). Als hiervoor fiscaal aangifte gedaan moet worden, moeten alle kosten en opbrengsten fiscaalworden geadministreerd en een fiscale openingsbalans van de parkeerplaatsen op straat worden opgesteld. Daarbij moet alleen voor de belastingaangifte de waarde van de plaatsen op straat gewaardeerd worden en moeten de kosten voor aanleg en onderhoud worden toegerekend, tenrvijl er geen belasting wordt afgedragen. Het ligt hier anders dan bij een BV of een lb-onderneming waartoe vermogensbestanddelen behoren waarvoor een vrijstelling geldt. Die vermogensbestanddelen lopen gewoon mee in de fiscale stukken, met uiteindelijk toepassing van de vrijstelling. Zo zal het ook gaan bij indirecte overheidsondernemingen. Maar hier gaat het om afzonderlijke activiteiten van een publiekrechtelijk lichaam dat voor het overgrote deel van de activiteiten niet met de vennootschapsbelasting te maken heeft. We kunnen ons nog wel voorstellen dat de staatssecretaris er geen behoefte aan heeft om dit wettelijk te regelen, maar hij kan weltoezeggen dat hierover met de Belastingdienst praktische afspraken zijn te maken. Aan zinloos werk moet niet worden begonnen. Een controlerend ambtenaar zal de administratie van een vrijgestelde activiteit niet onder de loep gaan nemen in de wetenschap dat de ontdekking van een eventuele onvolkomenheid in die administratie alleen maar tot een ander vrijgesteld bedrag leidt. Wezenlijk is of de activiteit terecht als vrijgesteld is aangemerkt. Voor dat onderzoek zijn de gegevens beschikbaar. En als het goed is, zijn situaties waarover twijfel kan bestaan al met de Belastingdienst besproken en zo nodig nader onder de loep genomen. Wij verzoeken u de staatssecretaris een praktische toezegging te laten doen. VNG Postbus 30435, 2500 GK Den Haag Tel o4

5 Ad 6. Toerekening van eigen en vreemd vermogen Gemeenten werken in het algemeen met totaalfinanciering. Dit houdt in dat niet voor iedere investering (activum) separaat een lening wordt afgesloten. lnvesteringen worden gefinancierd vanuit het totaal van eigen vermogen (reserves) en het lang vreemd vermogen (aangetrokken leningen). Er is dus ook geen directe relatie tussen een bepaald activum en de rentelasten voor een afgesloten lening De staatssecretaris merkt terecht op dat leningen die aan de onderneming zijn verbonden op de fiscale balans behoren te verschijnen. ln de praktijk zal het echter slechts bij uizondering mogelijk zijn een bepaalde geldlening met een bepaalde onderneming in verband te brengen. Het zou echter n et reëel z n als rentekosten daardoor per definitie buiten beschouwing blijven. Voor zover leningen niet aan een speciaal doel kunnen worden toegerekend (zoals voor de financiering van een stadskantoor of een parkeergarage), kunnen zlj naar evenredigheid omgeslagen worden over de tot het ondernemingsvermogen behorende vermogensbestanddelen en de andere vermogensbestanddelen. Wij verzoeken u dit te laten bevestigen door de staatssecretaris. Een alternatief zou kunnen zijn dat de staatssecretaris toestaat dat op grond van een fictief rentepercentage een rentelast aan de onderneming kan worden toegerekend. Ad 7. Het gemeentelijk grondbedrijf We onderscheiden faciliterend en actief grondbeleid. Bij faciliterend grondbeleid speelt de vpb-plicht niet. Bij actief grondbeleid kan die aan de orde komen. ln de gesprekken die in het kader van de samenwerking tussen de koepelverenigingen en de Belastingdienst worden gevoerd, blijkt de afbakening van het gemeentelijke grondbedrijf voor de Belastingdienst een lastig dilemma. De Belastingdienst kijkt gefragmenteerd, per exploitatieplan en dreigt zelfs de kosten van aanleg van infrastructuur te willen afzonderen. Hierdoor dreigt een ongelijk speelveld met particuliere projectontwikkelaars te ontstaan. Gemeenten lijken aldus gedwongen te worden het grondbedrijf in een BV/NV onder te brengen. Een te korte implementatietermijn en hoger oplopende administratieve lasten zijn het gevolg. Ter illustratie: ln onze reactie van26 mei2014 op het consultatiewetsvoorstel hebben wij in een bijlage een casus over een gemeentelijk grondbedrijf opgenomen (zie bijlage). De daar opgeroepen vragen zijn nog steeds niet duidelijk. lntussen zijn we wel een jaar verder. En als reorganisatie nodig mocht blijken, ontbreekt een wettelijke voorziening die de overdracht van onroerende zaken vrijstelt van overdrachtsbelasting, zoals de vrijstelling bij interne reorganisatie die voor vennootschappen binnen een concern geldt (artikel 15, eerste lid, onderdeel h, van de Wet belastingen van rechtsverkeer; uitgewerkt in artikel 5b van het Uitvoeringsbesluit belastingen van rechtsverkeer). Wij wezen daar al op in onze reactie van 26 mei 2014 op het consultatiewetsvoorstel Deze vrijstelling moet van overeenkomstige toepassing worden als door de invoering van de vennootschapsbelastingplicht van (directe) overheidsondernemingen gemeenten hun economische activiteiten gaan reorganiseren en daarbij overdracht van onroerende zaken tussen gelieerde rechtspersonen plaatsvindt. Een en ander moet al bij inwerkingtreding van de wet gelden, aangezien de praktijk ernaar zal streven eventuele reorganisaties vanwege de belastingplicht te doen plaatsvinden voordat de wet van toepassing word Ad 8. Scheiding tussen ondernemerssfeer en overheidssfeer Ook op andere terreinen dan het grondbedrijf speelt het vraagstuk van kostentoerekening. Met name in situaties waarin maatschappelijke ovenvegingen leiden tot het initiëren of in stand houden van een activiteit, roept dit complexe praktijkvragen op. Daarbij ontstaat het risico, dat overgegaan wordt op arbitraire splitsingen die de realiteit geweld aan doen. VNG Postbus 30435, 2500 GK Den Haag Tel

6 ln de samenwerking tussen koepelverenigingen en Belastingdienst geeft de Belastingdienst aan dat binnen een bepaalde ondeelbare activiteit mogelijk onderscheid gemaakt zal worden tussen een component die als overheidstaak/-verantwoordelijkheid en een component die als onderneming is aan te merken. Daarmee dreigen onrendabele elementen in de activiteit als overheidstaak te worden bestempeld en de rendabele componenten als ondernemingsresultaat te worden belast. Voorbeeld De activiteit zwembaden heeft voor gemeenten over het algemeen een negatief resultaat. Een deel van de activiteit kan worden beschouwd als verricht vanuit het oogmerk van de overheid, waardoor een ander deel van de exploitatie als een onderneming met een positief resultaat vennootschapsbelastingplichtig kan worden. Wij vezoeken u de staatssecretaris te laten bevestigen dat dit soort activiteiten van de overheid als één geheel voor de vennootschapsbelasting dienen te worden beoordeeld. Het kan niet zo zijn dat feitelijk ondeelbare activiteiten door een fictieve scheiding deels als overheidstaak worden aangemerkt en deels in de ondernemingssfeer worden getrokken. Ad 9. Teruggave van dividendbelasting als partiêle vennootschapsbelastingplicht bestaat Gemeenten krijgen ingehouden vennootschapsbelasting op verzoek terug krachtens artikel 10, eerste lid, van de Wet op de dlvidendbelasting Een voorwaarde is dat de gemeente niet aan vennootschapsbelasting is ondenrorpen. Bij veel gemeenten zal in 2016 niet meer aan deze voonivaarde worden voldaan. Het kan niet de bedoeling zijn dat die ingehouden dividendbelasting daardoor ten laste van de gemeente komt. Het wetsvoorstel is in dit opzicht echter niet compleet. ln de memorie van antwoord (Kamerstukken I , 34003, D. p.20)wordt een wijziging voorgesteld voor de situaties dat een objectvrijstelling wordt toegepast. Maar dat lijkt niet voldoende. Wij denken dan aan de situatie dat een aandelenbezit tot het beleggingsvermogen van een publiekrechtelijke rechtspersoon behoort. Dat is bijvoorbeeld aan de orde als een gemeente een aandelenbelang heeft in een verzelfstandigd waterbedrijf. Vermoedelijk kan de dividendbelasting dan niet met de aanslag vennootschapsbelasting worden verrekend. Die dividendbelasting heeft immers geen betrekking op een bestanddeel van de winst. Om te voorkomen dat de ingehouden dividendbelasting in zo'n geval blijft hangen, kan in zoverre een teruggaafmogelijkheid worden geregeld. Te denken is aan het voor de jaren 2006 tot en met 2009 geldende artikel 10, derde lid, van de Wet op de dividendbelasting 'Aan een in Nederland gevestigde lichaam als bedoeld in artikel 2 van de Wet op de vennootschapsbelasting 1969 dat is ondenruorpen aan de vennootschapsbelasting, en aan een niet in Nederland gevestigd lichaam als bedoeld in artikel 3 van de Wet op de vennootschapsbelasting 1969, wordt op zijn verzoek bij een door de inspecteur te nemen voor bezwaar vatbare beschikking teruggaaf verleend van de in een kalenderjaar te zijnen laste ingehouden dividendbelasting, indien deze belasting is ingehouden op opbrengsten van aandelen, winstbewijzen of geldleningen, die voor de toepassing van de Wet op de vennootschapsbelasting 1969 geen deel uitmaken van de belastbare winst of het Nederlandse inkomen van de opbrengstgerechtigde en die aandelen, winstbewijzen of geldleningen wel deel uitmaken van het vermogen van een in Nederland gedreven onderneming, indien deze belasting meer bedraagt dan 23. De eerste volzin is niet van toepassing op dividendbelasting naar opbrengsten met betrekking waartoe het lichaam niet de uiteindelijk gerechtigde is. Het verzoek geschiedt bij een aangifte die wordt gedaan binnen een bij ministeriële regeling te stellen termijn.' VNG Postbus 30435, 2500 GK Den Haag Tel

7 Mocht de staatssecretaris van mening zijn dat geen wettelijke regeling nodig is en dat de dividendbelasting echt geen probleem is (met andere woorden: dat deze wetswijziging in de sfeer van de dividendbelasting geen kostenpost veroozaakt), dan verzoeken wij om een toezeggende uitleg van de staatssecretaris. Het nu in het wetsvoorstel besloten liggende risico dat ten laste van een gemeente ingehouden dividendbelasting blijft 'hangen', is naar onze mening te groot om het wetsvoorstel het Staatsblad te laten halen. Het zou - zeker als ook wordt gekeken naar de deelnemingen van de Staat - om een veelvoud van de begrote belastingopbrengst gaan. Ad 10. Keuzemogelijkheid per directe onderneming voor afzien van vrijstelling Bij de mogelijkheid om de toepassing van een vrijstelling op verzoek achteruvege te laten is gedacht aan belastingplichtigen van wie de administratie van vrijgestelde en niet-vrijgestelde activiteiten dusdanig is vervlochten dat het vanuit het oogpunt van vermindering van administratieve lasten aantrekkelijker kan zijn om een tijdrovende en kostbare toerekening achterwege te laten (Kamerstukkenll , 34003, nr. 3, p. 16). Volgens hetwetsvoorstel bestaat deze keuzemogelijkheid alleen maar op het niveau van de rechtspersoon. Bij in ieder geval de grotere gemeenten is dan sprake van een dode letter. Daarom hebben wij hiervoor eerder aandacht gevraagd De reactie van de staatssecretaris stelt wel erg teleur. Onbegrijpelijk is de volgende zin in de memorie van antwoord (Kamerstukken I , 34003, D. pag.30): 'Voor verlieslatende ondernemingen zou dan de vrijstelling buiten toepassing kunnen worden gelaten en voor winstgevende ondernemingen zou deze dan wel kunnen worden toegepast.' lets dergelijks is gewoon niet aan de orde. Een verlieslatende onderneming kwalificeert immers niet voor de vennootschapsbelasting. Waar het om gaat, is dat het bij een rendabele gemeentelijke onderneming die zowel intern als extern werkt praktisch kan zijn het totale resultaat in aanmerking te nemen. Dan wordt voorkomen dat moeizame kostensplitsingen moeten worden gemaakt. Voorbeeld Er ontstaat schade bij een ongeluk met een vuilnisauto. Als moet wordt gesplitst, komt de vraag aan de orde of het ongeluk plaatsvond tijdens een rit voor het huisvuil, tijdens een rit voor het bedrijfsatual of tijdens een rit voor zowel het huisvuil als het bedrijfsafual. Dat is niet handig. De eenvoud is er al gauw mee gediend de onderneming als geheel te beoordelen. Per onderneming is het effect van het niet toepassen van de vrijstelling nog wel in te schatten. Maar dat wordt anders als er meerdere ondernemingen zijn, zeker als die niets met elkaar te maken hebben. Dan is het onverantwoord om ervoor te kiezen de vrijstelling voor alle ondernemingen buiten toepassing te laten, zeker nu het een keuze is voor vijf jaren. Het venrueer van de staatssecretaris over een toename van administratieve lasten en uitvoeringskosten overtuigt niet. Een gemeente zal er alleen voor kiezen de vrijstelling bij een onderneming buiten toepassing te laten als het administratief eenvoudig is. Anders is het onverstandig ln principe is een vrijstelling voordelig. Door de keuzemogelijkheid alleen per onderneming (dus niet voor losse activiteiten) te laten gelden blijft het werk voor de Belastingdienst binnen de perken. Het wordt in de aangifte aan de Belastingdienst voorgeschoteld Gelet op de wisselende toon in deze passage in de memorie van antwoord (van zware woorden als 'grondslaguitholling' en 'de kat niet op het spek willen binden', welke termen kennelijk zijn terug te voeren op de hiervoor als onbegrijpelijk aangeduide zin, tot het lichtere 'niet wenselijk') l kt er rek te zitten in de afhoudende houding die de staatssecretaris hier tot nu toe meent te moeten innemen. Er moet volgens ons een modus (eventueel voorlopig in een beleidsbesluit) voor zijn te vinden. VNG Postbus 30435, 2500 GK Den Haag Tel

8 Een kopie van deze brief hebben wij gezonden aan de Staatssecretaris van Financiën. Hoogachtend Vereniging van Nederlandse Gemeenten drs. C.J.G.M. de Vet Lid directieraad VNG Postbus 30435, 2500 GK Den Haag Tel

9 VIUG Vereniging van Nederlandse Gemeenten Bijlage bij brief van 16 apr l 2015 aan de Vaste comm ss e voor financiën uit de Eerste Kamer inzake wetsvoorstel 34003, vennootschapsbelast ng overheidsondernem ngen Deze bijlage betreft de bijlage die wij hebben opgenomen bij onze reactie op het consultatiewetsvoorstel van april ln de brief van 16 april 2015 aan de Eerste Kamer venivijzen wij naar casus 1, 3 en 4. Bijlage bij brief van 26 mei 2014, kenmerk ECFE/U Praktijkvoorbeelden Gasus 1 Grondbedrijf ln de gemeente A zijn 4 bestemmingsplannen in uitvoering. De afdeling Grondzaken heeft als onderdeel van de gemeentelijke dienst Stadsontwikkeling 3 grondexploitaties in eigen beheer De vierde grondexploitatie in de gemeente wordt geheel uitgevoerd door een private partij, projectontwikkelaar X. De gemeentelijke grondexploitaties omvatten de kosten voor de ontwikkeling van bouwkavels die bestemd zijn voor de verkoop en kosten voor de aanleg van openbare voorzieningen (wegen, straten pleinen en nutsvoorzieningen etc). Van de 3 grondexploitaties zrln er 2 met een voordelig resultaat en 1 grondexploitatie betreft een binnenstedelijke herstructurering, waarin de kosten voor verwerving, sanering en bouwrijp maken de venrachte g rondopbren gsten overtreffen. Met projectontwikkelaar X is overeengekomen dat na oplevering de nieuwe aangelegde infrastructuur voor een symbolisch bedrag aan de gemeente wordt overgedragen Vragen: - Wat moet volgens het conceptwetsvoorstel als de onderneming beschouwd worden? ls dit de organisatorische eenheid (afdeling Grondzaken) of een clustering van activiteiten (de projecten)? - Geldt het ondernemerschap uitsluitend voor de activiteiten waarin winst beoogd of gerealiseerd wordt of worden ook grondexploitaties met een negatief saldo tot de onderneming gerekend, zodat verliescompensatie mogelijk is. - Hoe zou omgegaan moeten worden met een gemeentelijk grondbedrijf dat uitsluitend of nagenoeg uitsluitend verlieslatende grondexploitaties in uitvoering heeft? ls in dat geval nog wel sprake van ondernemerschap er zijn immers geen winsten te venruachten. Of is op basis van het concurrentiecriterium sprake van een onderneming?

10 Vinden alle werkzaamheden binnen een grondexploitatie plaats binnen het kader van de onderneming of moet een onderscheid gemaakt worden tussen de voor verkoop bestemde kavels(ondernemershandelen) en de aanleg van openbare voorzieningen (overheidshandelen)? Vanaf welk moment is sprake van een onderneming en belasting over de winst? ls dit pas op het moment van het realiseren van opbrengsten of geldt winstrealisatie op basis van percentage of 'completion'? De private ontwikkelaar zal voor de bepaling van de winst in zijn project op de opbrengsten van de kavelverkoop alle kosten van ontwikkeling (inclusief kosten aanleg infrastructuur) in mindering brengen. Hoe verhoudt de gemeentelijke situatie zich tot die van de private ontwikkelaar? ls hier sprake van gelijke behandeling? De gemeente geeft bouwkavels in eeuwigdurende erfpacht uit. Kopers kunnen kiezen voor het afkopen van de erfpachtcanons, waarbij de volledige grondwaarde aan de gemeente voldaan moet worden. Wanneer de canonverplichting niet wordt afgekocht, voldoet het gemeentelijk erfpachtbedrijf (ook onderdeel van de gemeentelijke entiteit) de grondwaarde, zodat de opbrengst in de grondexploitatie gerealiseerd wordt. Het innen van de canonbetalingen gaat over naar het erfpachtbedrijf. Voor de maatstaf van heffing voor de omzetbelasting en overdrachtsbelasting geldt bij eeuwigdurende rechten de gekapitaliseerde canon. De koper dient btw of overdrachtsbelasting te betalen over ten minste 17 maal de jaarcanon Vragen: - ls de betaling van de grondwaarde door het erfpachtbedrijf aan de afdeling Grondzaken een interne prestatie (niet in het economisch verkeer) die valt onder de in het conceptwetsvoorstel opgenomen vrijstelling van artikel 5a, lid 1, onderdeel a, ten eerste? - Welke grondopbrengst dient tot de belastbare winst voor grondexploitaties gerekend te worden, kan dit ook de gekapitaliseerde canon zijn, waardoor de Vpb-heffing aansluit bij andere fiscale regelgeving? - ls het erfpachtbedrijf voor het beheren van de erfpachtcontracten en innen van canonbetalingen mogelijk als onderneming te kwalificeren? Zo nee, is dat omdat erfpachtbeheer een activiteit in de beleggingensfeer is? Zo ja, zijn de activiteiten van het erfpachtbedrijf dermate nauw verbonden met de afdeling Grondzaken zodat sprake is van één onderneming? 2

11 Casus 2 Parkeerbeheer Gemeenten zijn op diverse manieren met parkeren van voertuigen bezig. ln sommige situaties is duidelijk dat er sprake is van een onderneming die in concurrentie treedt met derden. ln de meeste situaties is dat naar onze mening niet aan de orde. Hieronder een beschrijving van de diverse situaties en onze mening over de vennootschapsbelastingplicht van dergelijke activiteiten. Relevante wetsartikelen Artikel '18, eerste lid, onderd, Wegenverkeerswet 1994, Hoofdstuk lll RW 1990, artikelen 8 en 16 Planwet verkeer en vervoer, artikelen 24 toten met27 en 87 Reglement verkeersregels en verkeerstekens 1990 en de artikelen 225,229,234 en 235 Gemeentewet. Parkeren tegen vergoeding op de openbare weg Een gemeente heft parkeerbelasting voor het parkeren op de openbare weg. De belasting wordt hetzij direct bij de parkeerautomaat voldaan, hetzij via een bedrijf bij het parkeren met gebruikmaking van een telefoon. De gemeente controleert of er parkeerbelasting is voldaan. ls dat niet het geval, dan legt de gemeente een naheffing op. lndien voertuigen staan geparkeerd op een plek waat ze niet mogen staan, komt het ook voor dat er auto's worden weggesleept. De eigenaar kan zijn auto vervolgens tegen betaling van een boete weer komen ophalen ln deze situatie voert de gemeente een publiekrechtelijke bevoegdheid uit. De gemeente is als enige bevoegd om parkeerbelasting te heffen hiervoor en te handhaven. Aangezien er geen pafticulieren zijn die hetzelfde kunnen doen, wordt er ook niet in concurrentie getreden. Wij zijn daarom van mening dat er in deze situatie geen vennootschapsbelasting verschuldigd is. Vergunningverlening voor parkeren op de openbare weg Gemeenten verstrekken vergunningen aan burgers voor het parkeren op de openbare weg. De burger is hiervoor (meestal) een vastgesteld legesbedrag verschuldigd. ln deze situatie voert de gemeente een publiekrechtelijke bevoegdheid uit. De gemeente is ook bevoegd om voor de vergunning leges te heffen. Aangezien er geen particulieren zijn die hetzelfde kunnen doen, wordt er ook niet in concurrentie getreden. Wij zijn daarom van mening dat er in deze situatie geen vennootschapsbelasting verschuldigd rs. Parkeren tegen vergoeding in een gemeentelijke parkeergarage Een gemeente exploiteert een parkeergarage binnen de gemeente. Burgers kunnen tegen betaling hun voertuig parkeren in deze parkeergarage. Naar onze mening treedt de gemeente in deze situatie in concurrentie met particuliere exploitanten van parkeergarages. ln deze situatie zal vennootschapsplicht ontstaan, tenzij deze activiteit structureel verliesgevend is. Wel is de vraag hoe de onderneming moet worden afgebakend. ls er sprake van een onderneming per parkeergarage, één onderneming voor alle parkeergarages of moet de onderneming worden afgebakend aan de hand van de gemeentelijke inrichting? Deze afbakening is een zeer belangrijk vraagstuk met betrekking tot het conceptwetsvoorstel. Parkeren met vergunning in een openbare parkeergarage Een gemeente verstrekt vergunningen aan burgers, waarmee de burger zowel op de openbare weg als in een aangewezen parkeergarage kan parkeren Dit wordt gedaan om het aantal parkeerplekken aan de openbare weg te verkleinen. 3

12 ln deze situatie voert de gemeente een publiekrechtelijke bevoegdheid uit. De gemeente is bevoegd om hiervoor leges te heffen. De parkeergarage wordt hiervoor voor een deel een verlengstuk van de openbare weg. Aangezien er geen particulieren zijn die hetzelfde kunnen doen, wordt er ook niet in concurrentie getreden. Wij zijn daarom van mening dat deze situatie niet onder de ven nootschapsbelasting plicht valt. Parkeren van fietsen in bewaakte fietsenstallingen ln een gemeente is de overlast van los geparkeerde fietsen tot enorme hoogte gestegen. De gemeente is daarom overgegaan tot het aanbieden van bewaakte parkeerplekken voor fietsen in bewaakte fietsenstalli ngen. Het beheer van de openbare ruimte is een overheidstaak. Het aanbieden van de bewaakte stalling is onderdeel van het beheer van de openbare ruimte. Er worden immers problemen die zich voordoen in de openbare ruimte mee verkleind. Wij zijn daarom van mening dat er in deze situatie geen sprake kan zijn van vennootschapsbelastingplicht. ln de meeste gevallen zal er niet worden toegekomen aan het begrip onderneming, omdat er structureel geld moet worden bijgelegd. 4

13 Gasus 3 Samenwerking op basis van dienstverleningsovereenkomsten Middelgrote gemeente A werkt samen met twee kleinere gemeenten. Gemeenten hebben met elkaar afgesproken welke specifieke taken worden uitgevoerd door gemeente A. De afspraken zijn vastgelegd in een raamovereenkomst tot samenwerken en twee deelovereenkomsten. Daarin zijn afspraken gemaakt over onder meer de te verrichten werkzaamheden, het gewenste kwaliteitsniveau en de vergoeding. Gemeente A voert werkzaamheden uit ten dienste van de kleinere gemeenten op het gebied van sociale zaken, waaronder:. Claimbeoordeling van uitkeringen \AA/r/8, IOAW, IOAZ,Bbz. Claimbeoordeling bijzondere bijstand o Re-integratie en activering klanten. Handhaving en sociale recherche o Uitbetalen van de uitkering en bijzondere bijstand o Administratieve taken als debiteurenbeheer De hoogte van de vergoeding voor deze werkzaamheden wordt als volgt bepaald: De gemiddelde bewerkingstijd per functie in een proces, bepaalt de door te belasten salariskosten. Bovenop deze salariskosten wordt een facilitaire tarief in rekening gebracht. Dit tarief is gemaximaliseerd op het overheidstarief, maar nooit meer dan de werkelijke kosten. Door voor- en nacalculatie wordt u iteindel ijk de uiteindelij ke vergoed ing bepaald. Daarnaast worden ICT werkzaamheden verricht. Bij de ICT dienstverlening worden de toerekenbare kosten omgeslagen per beheerde werkplek. Het aantal werkplekken kan per jaar verschillen Door de managers of directeuren én het politiek bestuur van de gemeenten wordt gezamenlijk het niveau van de dienstverlening besproken in een soort cliëntboard. De cliëntboard bespreekt ook periodiek welke prestaties worden verricht en gevraagd, wat het gewenste kwaliteitsniveau is en of dat gehaald wordt. Tevens wordt de vergoeding heroverwogen vanuit de gedachte dat samenwerking tot besparing moet leiden. ln deze situaties zijn wij van mening dat geen sprake is van in concurrentie treden, maar van samenwerking die niet Ieidt tot vennootschapsbelastingplicht. 5

14 Casus 4 Samenwerking op basis van gemeenschappelijke regeling en d ienstverleningsovereen komsten Een juridisch zelfstandige Gemeenschappelijke regeling (GR X) is een samenwerkingsverband met diverse deelnemende gemeenten. Het bestuur van GR X wordt gevormd door het bestuur van deze gemeenten. Er is sprake van verlengd lokaal bestuur. De werkzaamheden die de GR X voor de gemeenten uitvoert liggen in principe vast rn de tekst van de gemeenschappelijke regeling, evenals de verdeling van de kosten, nader uitgewerkt in een bijdrageverordening. Waar nodig wordt GR X gemandateerd en gedelegeerd in de uitvoering. De deelnemende gemeenten werken ook onderling, bi- of multilateraal in verregaande mate samen buiten GR X om. Zoveel mogelijk wordt geprobeerd geen 'dubbel werk' te doen of 'het wiel twee maal uit te vinden'. Buiten de GR om verrichten gemeenten werkzaamheden voor elkaar op het gebied van: toezicht openbaar gebied, parkeerbeheer, onderhoudswerk openbaar gebied en sportaccommodaties, transitie AWBZ, archiefbeheer, projectleiding, etc. Onderlinge afspraken worden vastgelegd in d ienstverlen in gsovereenkomsten. Binnen GR X is een aantal afdelingen te onderscheiden voor de verschillende door de gemeenten ingebrachte taken en werkzaamheden. GR X voert voor zichzelf één financiële administratie De GR X kent de volgende organisatorische indeling, met een korte omschrijving van de werkzaamheden: Servicecentrum Sociale Dienst Gemeentebelastingen en Basisinformatie SW-bedrijf Onderzoekscentrum lngen ieu rsbu reau Bureau X Financièle administratie Jaarrekening en begroting Fiscaal advies Treasury, betalingsverkeer Juridisch kenniscentrum (juristen en advocaten) Personeel en organisatie, salarisadministratie Advies en begeleiding inkoop/aanbesteding Beheer verzekeringenportefeuille ICT (hard- en software, beheer) Facilitaire Zaken Documentatievoorziening Communicatie en schadebehandeling Regionaal en gemeentelijk onderzoek lncidenteel onderzoek voor derden (minder dan 10% van de omzet) lngenieurswerkzaamheden, in het bijzonder voor twee deelnemende gemeenten en incidenteel voor derden. (minder dan 10o/o van de omzet) Algehele leiding, concerncontrol en dagelijkse leiding van qrote reqionale proiecten De werkzaamheden worden grotendeels of nagenoeg geheel uitgevoerd met personeel dat voorheen bij de deelnemende gemeenten in dienst was, nieuw aangesteld personeel en aangevuld met bij derden ingehuurd personeel. ln verband met de verregaande onderlinge samenwerking wordt bij voorkeur en ook op ruime schaal tussen de gemeenten onderling personeel uitgeleend bij tijdelijke tekorten en overschotten in de bezetting. 6

15 De gemeenten zijn ten aanzien van de door de GR X uitgevoerde diensten niet aanbestedingsplichtig, er is sprake van zogenoemd 'quasi-inbesteden'. Het Seruicecentrum verricht haar diensten in hoofdzaak aan de gemeenten en (intern) ten behoeve van GR X waar ze zelf een onderdeel van is. De 'basisdienstverlening' wordt afgerekend op basis van diverse verdeelsleutels (werkplekken lct, fte's, etc.). Daarnaast worden voor aanvullende diensten boven het basispakket dienstverleningsovereenkomsten met de gemeenten gesloten. Verder worden er contracten gesloten met twee andere gemeenschappelijke regelingen om deze werkzaamheden uit te voeren (geheel btw-belast). ln principe zou GR X deze werkzaamheden ook voor andere publiekrechtelijke lichamen kunnen verrichten. ln de praktijk is toe- of uittreden lastig (frictiekosten), maar niet onmogelijk. Voor deze dienstverlening worden afzonderlijke contractuele afspraken gemaakt, al dan niet na een (openbare) aanbesteding. Btw-heffing ln het kader van de btw-heffing is de GR X aangemerkt als een samenwerkingsverband dat op grond van de koepelvrijstelling (1 1-1.u Wet op de omzetbelasting) vrijgestelde prestaties verricht aan de deelnemende gemeenten. ln verband met de gestelde uitzonderingen komt btw-heffing wel aan de orde voor financiële administratie, lct, P&O, onderhoud van gebouwen en detachering van personeel. Het lngenieursbureau past om praktische redenen volledige btw-heffing toe. Btw-heffing komt ook aan de orde voor enkele specifieke diensten voor derden, zoals WMO-vervoer, en diverse andere diensten voor derden, zoals het detacheren van personeel Vennootschapsbelasting Bij het conceptwetsvoorstel modernisering vennootschapsbelasting overheidsondernemingen rijzen de volgende vragen, toegespitst op de belastingplicht voor de vennootschapsbelasting: a a O Kunnen/moeten binnen de GR X apafte organisaties van kapitaal en arbeid worden onderscheiden? Dienen daarvoor dan afzonderlijke fiscale balansen en vermogensvergelijkingen te worden vastgesteld? ln hoeverre treedt de GR X in concurrentie en is er dus sprake van één of meerdere belastingplichtige ondernemingen? Maakt de keuze om de koepelvrijstelling van artikel 11-1.u van de Wet op de omzetbelasting niet toe te passen uit voor de vennootschapsbelastingplicht? a a a ls daarop van invloed dat de gemeenten niet aanbestedingsplichtig zijn, maar op basis van quasiinbesteding contracteren met de GR X? Of gelden bij het beoordelen van het concurrentiecriterium de uitgangspunten van de omzetbelasting (de uitzonderingen op de koepelvrijstelling)? Wat is het gevolg van het gedeeltelijk werken voor zichzelf en op basis van (quasi-)inbesteding ten behoeve van de deelnemende gemeenten en voor een ander deel op basis van een overeenkomst met opdrachtgevers buiten de deelnemende gemeenten of gelieerde gemeenschappelijke regelingen? Kan er binnen één organisatieonderdeel sprake zijn van gedeeltelijk ondernemerschap? Hoe moeten wij in dit licht de tot op heden tot stand gekomen jurisprudentie zien, zoals de staatssecretaris dat toelichtte op 3 juli 2009, nr, DGB , onderdelen a Um d? 7