VOORWOORD POLITIËLE SCHADEBEMIDDELING (PSB)... 3 POLITIËLE SCHADEBEMIDDELING: DE CIJFERS in beeld... 3 REFLECTIES... 5

Transcriptie

1

2 INHOUDSOPGAVE VOORWOORD... 1 POLITIËLE SCHADEBEMIDDELING (PSB)... 3 POLITIËLE SCHADEBEMIDDELING: DE CIJFERS in beeld... 3 REFLECTIES... 5 Herstelbemiddeling Minderjarigen (HB-)... 7 HERSTELBEMIDDELING: DE CIJFERS in beeld... 7 Herstelgericht groepsoverleg: de cijfers in beeld De vrijwilligerswerking: de cijfers in beeld reflectie Herstelbemiddeling meerderjarigen (hb+) HERSTELBEMIDDELING MEERDERJARIGEN: DE CIJFERS IN BEELD GEAUTOMATISEERD AANBOD VERKENNENDE STAPPEN OM DE VRIJWILLIGERSWERKING BAL UIT TE BREIDEN NAAR BEMIDDELING MEERDERJARIGEN GETUIGENISSEN BESLUIT Bijlagen POLITIËLE SCHADEBEMIDDELING CIJFERS HERSTELBEMIDDELING MINDERJARIGEN: CIJFERS De onderstaande tabellen gaan over de nieuw aangemelde dossiers in De onderstaande tabellen gaan over de afgesloten dossiers in HERSTELBEMIDDELING MEERDERJARIGEN CIJFERS TABELLEN UITSTROOM DOSSIERS PERIODE 01/01/13-31/12/ Personeelsbezetting BAL Politiële schadebemiddeling Herstelbemiddeling minderjarigen Herstelbemiddeling meerderjarigen... 48

3 VOORWOORD Opnieuw heeft het team van de Leuvense bemiddelaars over verschillende projecten en organisaties heen een puik jaarverslag klaar gemaakt. Het toont andermaal aan dat samenwerking tussen organisaties best mogelijk is en dat het de moeite loont om herstelrechtelijke methodieken uit te bouwen op een gecoördineerde wijze. Dit laatste is voor ons altijd een belangrijke bekommernis geweest: ingaan tegen institutionele versnippering, om van het herstelrecht een brede beweging te maken. In dit jaarverslag vindt u dan ook een rijke bron aan informatie. Enerzijds zijn tal van gegevens en ervaringen opgenomen die eigen zijn aan de afzonderlijke bemiddelingsprojecten (schadebemiddeling op politieniveau, herstelbemiddeling met minderjarigen en meerderjarigen, herstelgericht groepsoverleg, bemiddeling door vrijwilligers, ), anderzijds lopen er constanten doorheen de verschillende projecten. Eén van de gemeenschappelijke problemen blijft zoals ook reeds de vorige jaren op deze plaats werd besproken de kwetsbaarheid van de instroom. Meer fundamentele oplossingen dringen zich hier op. Een andere uitdaging van formaat vormt de zesde staatshervorming: deze zal de werking van herstelbemiddeling minderjarigen en hergo, bemiddeling in strafzaken en herstelbemiddeling meerderjarigen niet onberoerd laten. Het blijft afwachten in welke mate we in de Vlaamse Gemeenschap in staat zullen zijn om justitie, mede via het herstelrecht, meer gemeenschapsgericht te maken. Tijdens één van de Leuvense stuurgroepvergaderingen in 2013 bracht de discussie ons bij het belang van de meer preventieve benadering van conflicten. Het herstelrecht kan maar echt werkzaam zijn als methoden als bemiddeling kunnen voortbouwen op een cultuur van respect voor de andere en het andere en kunnen steunen op een breed maatschappelijk draagvlak. Dit bracht ons bij de rol van het onderwijs, en met name de mogelijkheden van lagere en middelbare scholen om fundamenteel op deze nood in te spelen. Uit ervaring wisten we dat sommige Leuvense scholen methoden als bemiddeling en hergo wel eens gebruiken, maar tegelijk leefde de indruk dat het om eerder geïsoleerde initiatieven ging. In samenwerking met enkele studenten criminologie werd een beperkt onderzoek opgezet, waarbij de aanwezigheid van herstelrechtelijke praktijken in drie Leuvense middelbare scholen werd onderzocht. 1 Daarbij ging eerst, op basis van internationale literatuur, aandacht naar de brede conceptuele onderbouw van dergelijke initiatieven, met name of hier sprake was van een whole school of totaleschool benadering, waarbij herstelrecht de cultuur van de school als geheel raakt. In deze benadering wordt met andere woorden niet enkel schade hersteld na een conflict of ongepast gedrag, maar wordt een aantal proactieve strategieën ontwikkeld die latere reactieve antwoorden moeten ondersteunen. In deze benadering ligt, vanuit een ethiek van zorg en rechtvaardigheid, de focus meer op het opbouwen van relaties en verbondenheid dan op het beheren en beheersen van gedrag. Op die manier wordt een aantal waarden, vaardigheden en attitudes aangeleerd die langs de lijn van het herstelrecht lopen. Op primair niveau wordt een normatief klimaat ontwikkeld van respect, een gevoel van verbondenheid, procedurele rechtvaardigheid en sociale en emotionele vaardigheden. Op secundair niveau richt men zich preventief op de ontwikkeling van chronische gedragsproblemen, waar relaties hersteld worden. Op tertiair niveau tenslotte gaat de aandacht naar intense gedragsproblemen en concrete incidenten, waar 1 Boucké, J., Heymans, B. en Lievens, N., Herstelrecht in Leuvense scholen, Leuven, KU Leuven, Faculteit Rechtsgeleerdheid, 2014, 57 p. 1

4 dan de focus ligt op het heropbouwen van relaties. Het is maar binnen een dergelijke totale-school benadering dat afzonderlijke methodieken als bemiddeling of hergo effectief kunnen zijn. Het onderzoek in de drie Leuvense scholen wees in de eerste plaats op een opmerkelijke vertrouwdheid met het herstelrecht (althans wat de geïnterviewde personen betreft). In de tweede plaats was er de vaststelling dat elk van de drie scholen een reeks herstelrechtelijke methodieken had ontwikkeld. Deze gingen van peer mediation, 1-1 gesprekken, hergo, herstelcirkels, de no blame-methode tot LSCI (Life Space Crisis Intervention). Als groot voordeel van deze methoden werd door de betrokken leerkrachten aangehaald dat leerlingen meer inzicht krijgen in het conflict en dat escalatie duidelijk voorkomen wordt. Eén groot nadeel wordt meermaals aangehaald: het tijdrovende karakter van deze methoden. Daarnaast vormen voor sommige leerlingen (uit het beroepsonderwijs) verbale beperkingen een probleem om volop deel te nemen aan deze methoden. Tenslotte moet ook opgemerkt worden dat de methoden zoals gebruikt in de Leuvense scholen in hoofdzaak reactieve werkvormen zijn en op zich niet proactief een cultuurverandering kunnen bewerkstelligen. Voor dit laatste is een meer algemeen gedragen visie en een geïntegreerde methodische aanpak nodig, die gesteund wordt door alle geledingen van de school en de schoolomgeving, en bij voorkeur aanvangt op het niveau van het lager onderwijs. Een doorgedreven vorming van alle leerkrachten blijkt daarbij een belangrijke voorwaarde te zijn. Men kan verwachten dat de ontwikkelingen en ervaringen in deze scholen in grote mate bijdragen tot het creëren van een maatschappelijk draagvlak voor het herstelrecht. Zij kunnen bovendien méér dan men zou vermoeden op tal van punten inspiratie bieden voor gelijkaardige ontwikkelingen en een noodzakelijke cultuuromslag in andere maatschappelijke sectoren, met inbegrip van de sector van de strafrechtsbedeling. Ivo Aertsen Voorzitter Stuurgroep Herstelrecht en bemiddeling Arrondissement Leuven 30 maart

5 POLITIËLE SCHADEBEMIDDELING (PSB) Politiële Schadebemiddeling (PSB) is gesitueerd binnen PZ Leuven (politiezone Leuven) en richt zich tot slachtoffers en meerderjarige verdachten van lichte feiten, waarbij het hoofddoel de regeling van de materiële schade is. Ook emoties rond de feiten, gevolgen en andere verwachtingen van partijen kunnen worden opgenomen in de bemiddeling. Het project beperkt zich tot feiten die zich hebben voorgedaan binnen de Politiezone Leuven en de verdachte of het slachtoffer dienen inwoner te zijn van Leuven. Studenten worden hierbij aanzien als inwoners van Leuven. Territoriaal verschilt het project dus van de andere bemiddelingsprojecten. Hoewel PSB gelokaliseerd is bij de Jeugd- en Sociale dienst van politie Leuven, maakt het wel deel uit van het geïntegreerd (en lineair) aanbod van bemiddeling dat we vanuit de bemiddelingsdienst trachten te bewerkstelligen. PSB kent nog geen algemene toepassing in Vlaanderen. Het is ook nog steeds onduidelijk of de wet van 2005 in een algehele implementatie zal voorzien. Hieronder vindt u een korte bespreking van de praktijk van politiële schadebemiddeling in De cijfers worden toegelicht. We zetten deze, indien relevant, ook af tegen de vorige werkingsjaren. POLITIËLE SCHADEBEMIDDELING: DE CIJFERS IN BEELD In 2013 kregen we 74 nieuwe dossiers doorverwezen. Het grootste deel daarvan werd intussen reeds afgesloten; 19 dossiers werden overgedragen naar In totaal werkten we in 91 dossiers, aangezien 17 dossiers uit 2012 werden overgedragen. Het aantal nieuwe dossiers is t.o.v. het vorige werkingsjaar met bijna 10 procent gedaald, maar ligt niet lager dan in 2008 (wat tot nu toe het jaar was met het minst aantal doorverwezen dossiers, nl. 71). Wat aantal doorverwijzingen betreft merken we een duidelijke breuk tussen de cijfers sinds 2008 en die van voor Vóór 2008 lag het aantal nieuwe dossiers sinds opstart bij politie steeds boven de 100. Sinds 2008 schommelen ze evenwel tussen 70 en 85. We kennen de oorzaak voor deze breuk niet en kunnen niet achterhalen wat er in die periode is gebeurd waardoor sindsdien de cijfers stelselmatig een stuk lager liggen. We hopen in de toekomst niet zozeer dat het aantal doorverwijzingen in absolute cijfers opnieuw zal stijgen, maar wel dat alle dossiers in Leuven die voor PSB in aanmerking komen ook effectief worden doorverwezen. Dit concreet nagaan of opvolgen blijkt evenwel bijzonder moeilijk. In de 74 nieuwe dossiers ging het om 79 verdachten en om 84 slachtoffers. In het overgrote deel van deze dossiers ging het om een 1 op 1 relatie (1 slachtoffer en 1 verdachte). Het gaat slechts om 89 mogelijke interacties; wat haast de helft is van verleden jaar. De verwijzende instanties voor politiële schadebemiddeling zijn politie en parket. Concreet werden er in dossiers door politie doorverwezen en 39 door het parket. Slechts in 47% van de dossiers kwam het dossier dus rechtstreeks via de administratie van politie binnen. In een aantal dossiers die binnenkwamen via het parket werd er nochtans geselecteerd door een inspecteur of kwam er een rechtstreekse vraag van een partij zelf; de administratie stuurde deze dossiers evenwel toch door naar het parket, waardoor het parket concreet tot selectie diende over te gaan. De positieve evolutie sinds 2011 in aantal doorverwijzingen door politie zelf werd dus helaas niet verder gezet. Dit is een belangrijk aandachtspunt voor

6 Inzake de aard van de delicten hebben de cijfers betrekking op het aantal nieuwe dossiers. In meer dan 50 dossiers (en wel in 69%) gaat om vermogensdelicten. Beschadiging of vernieling als delict is daarbij met 29 doorverwijzingen niet alleen binnen de groep van vermogensdelicten zelf, maar ook in het algemeen het meest doorverwezen delict. Voor wat persoonsdelicten betreft gaat het haast volledig om feiten van opzettelijke slagen en verwondingen. De opsplitsing met of zonder arbeidsongeschiktheid en al dan niet wederzijds werd bij deze feiten niet gemaakt. Er worden soms ook dossiers met (mogelijke) arbeidsongeschiktheid doorverwezen en de gevolgen zijn behoorlijk zwaar. Het gaat dus zeker niet om lichte feiten die geselecteerd werden. In 2013 werden 72 dossiers afgesloten. Zoals het aantal nieuwe dossiers met zo n 10% is gedaald in vergelijking met vorig werkingsjaar, is ook het aantal afgesloten dossiers in evenredigheid gedaald. In 55,5% (en dus in 40 dossiers) van deze afgesloten dossiers werd het bemiddelingsproces volledig doorlopen. In 92,5% van deze dossiers (in 37 dossiers) werd een volledig akkoord bereikt; 1 dossier kende een gedeeltelijke overeenkomst en 2 dossiers werden zonder akkoord afgesloten. Het aandeel volledig doorlopen bemiddelingen ligt lager dan het vorige werkingsjaar; het bereiken van een akkoord in de volledig doorlopen bemiddelingen ligt dit jaar dan weer hoger. Haast in 10% van de dossiers (nl. in 7 dossiers) werd het bemiddelingsproces voortijdig beëindigd. Dit is meer dan een verdubbeling tov het vorige werkingsjaar. Het voortijdig beëindigen van een bemiddeling dient steeds goed gekaderd te worden naar betrokken partijen. In ongeveer 35% van de 72 afgesloten dossiers was er louter contact met (één van) de partijen. In 25 dossiers werd er dus geen bemiddeling opgestart. Dit aantal ligt ongeveer gelijk met het vorige werkingsjaar. In slechts 6 van deze dossiers was dit omdat de schade reeds geregeld was. Dit aandeel ligt lager dan het vorige werkingsjaar. In de meeste van de afgesloten dossiers na louter contact was de reden dat één, dan wel beide partijen niet reageerden/onbereikbaar waren. In 6 dossiers reageerde verdachte niet, in 7 dossiers was het slachtoffer onbereikbaar en in 2 dossiers reageerde geen enkele partij. Hoe sneller na de feiten dossiers bij de bemiddelaar komen, hoe groter de kans dat partijen nog effectief op het adres uit het PV kunnen worden aangetroffen. Daarnaast worden contactgegevens (nieuw adres ed.) steeds nagekeken bij het niet reageren van een partij op de eerste brief. Hierdoor weten we dat de brieven veelal wel zijn bezorgd aan betrokkene, maar dat deze er voor kiest deze niet te lezen en/of niet te reageren. In 1 dossier nam de verzekering het dossier vrij snel over en in 3 dossiers wensten één of beide partijen niet in te gaan op het aanbod. Dat een partij geen bemiddeling wenst, betekent dat er wél één of meerdere contacten zijn geweest met de partij, maar dat deze partij expliciet heeft kenbaar gemaakt dat ze, om welke reden dan ook, niet aan een bemiddeling wenst deel te nemen. Slechts 1 dossier werd niet opgestart omdat het niet in aanmerking kwam. Ook nu kan worden opgemerkt dat sommige dossiers die met kwalificatie louter contact worden afgesloten toch heel wat tijd opslorpen. Enerzijds is er de (strikte) opvolging door het aanschrijven van partijen en soms de zoektocht naar de juiste contactgegevens, anderzijds hebben we als bemiddelaar soms meerdere contacten met één van de partijen (ook al reageert de andere partij niet) of met hun verzekeringsmaatschappij of met een derde partij. Ook het niet-reageren (of niet willen meewerken van een partij) dient bij de andere partij immers met de nodige zorg te worden overgebracht, zoniet kan het aanbod van schadebemiddeling bij een partij meer frustratie en ontgoocheling teweegbrengen dan wanneer het aanbod er nooit was geweest. Er ging in 2013 slechts 1 directe bemiddeling door waarbij er een rechtstreeks en georganiseerd contact was tussen partijen. Dit eentje ligt uitzonderlijk laag, zonder dat we evenwel daarbij het gevoel hebben 4

7 dat we de mogelijkheid tot een directe bemiddeling dit jaar hebben onderbelicht. In een aantal andere dossiers kwamen partijen samen zonder de bemiddelaar. Vanuit politiële schadebemiddeling beschouwen we een directe bemiddeling niet als een must. Van een directe bemiddeling kan worden verondersteld dat deze aan een aantal specifieke verwachtingen beter kan voldoen. Partijen in een schadebemiddeling blijken deze verwachtingen echter niet altijd te hebben en het zijn tenslotte de partijen zelf die nog steeds bepalen of zij een direct contact wenselijk of nodig achten. Een directe bemiddeling wordt dan ook niet (meteen) als uiteindelijk resultaat of als voorwaarde voor een geslaagde bemiddeling naar voren geschoven (al is het wel steeds bespreekbaar of een optie). Ook in dossiers die na louter contact werden afgesloten omdat de schade reeds geregeld was, was er logischerwijs contact tussen partijen met een positief resultaat als gevolg. Deze manier van afhandelen, op initiatief van partijen zelf, is natuurlijk ideaal en wordt dan ook positief bekrachtigd. De schadebemiddeling niet meer zinvol of overbodig vinden duidt op conflictoplossende capaciteiten bij partijen zelf en dit wordt dan ook positief gecommuniceerd in eindverslag (na overleg met partijen). Voor wat de aard van het herstel betreft gaat het hoofdzakelijk om financiële vergoedingen, vaak ook met excuses. In heel wat dossiers worden boodschappen doorheen de bemiddeling gegeven, zonder dat dit evenwel in eindverslag wordt opgenomen. Dit is zeker ook zo bij sommige dossiers die worden afgesloten na louter contact. Het gegeven dat het resultaat van de bemiddeling voornamelijk bestaat uit financieel herstel is inherent aan het aanbod van een schadebemiddeling in dossiers met materiële schade. In een enkel dossier werden afspraken gemaakt of ging het om een herstel in natura. Tenslotte, wat schadebedragen betreft, kan alleen maar worden herhaald dat de schadebedragen en de bedragen van de vergoedingen erg variëren. De bovengrens werd vastgelegd op 1.850,00. Ook dit jaar werd dit bedrag in een dossier ruimschoots overschreden, terwijl het in tal van andere dossiers om relatief kleine bedragen ging. Naast eenmalige vergoedingen werden in dossiers afgesloten met een afbetaling. Daarnaast dienden 2 afbetalingen uit vorige jaren mee te worden opgevolgd (nog 1 uit 2009 en 1 uit 2012). Een afbetaling houdt in dat er tussen de partijen een akkoord werd bereikt over het schadebedrag, maar dat dit schadebedrag via een afbetaling wordt geregeld. Zulke afbetalingen worden schriftelijk vastgelegd. Het dossier wordt met het bereiken van deze schriftelijke overeenkomst afgesloten en doorgestuurd naar het parket. Ondanks het feit dat de bemiddelingsdossiers in principe afgesloten worden wanneer de afbetaling op punt staat/de overeenkomst werd ondertekend, vraagt de opvolging van de afbetalingen toch vaak heel wat tijd. Sommige partijen hebben hier ook expliciete verwachtingen rond. REFLECTIES PSB maakt sinds 2003 deel uit van de PZ Leuven. Bij het schrijven van het vorige jaarverslag konden we dan ook terugblikken op 10 jaar politiële schadebemiddeling. In de reflecties van dit jaarverslag hadden we het, naast toelichting bij de kwantitatieve bemiddelingspraktijk, kort over de doorverwijspraktijk. Een efficiënte doorverwijzing vanuit politie zelf blijft ook voor de toekomst het belangrijkste aandachtspunt. Daarnaast reflecteerden we in het jaarverslag van 2012 over politiële schadebemiddeling als project: verleden, heden en toekomst. We willen niet in herhaling vallen en verwijzen hier dan ook graag naar. Het deel van PSB in dit jaarverslag willen we dit jaar graag afsluiten met volgende knipoog van Franquin: 5

8 6

9 HERSTELBEMIDDELING MINDERJARIGEN (HB-) Bemiddeling minderjarigen is een deelwerking van de vzw Alba. Naast de bemiddelingsdienst van Leuven zijn er ook bemiddelaars tewerkgesteld in Brussel. Alba werkt naar aanleiding van situaties waar jongeren of jongvolwassenen in een vertrouwensbreuk of conflict zijn terechtgekomen, met zichzelf, met hun omgeving of met de maatschappelijke norm. Ze hebben hierbij aandacht voor alle betrokkenen (jongeren, ouders, slachtoffers, steunfiguren ). Alba werkt in en tussen maatschappelijke kaders, zoals justitie, hulpverlening en onderwijs. Vanuit het geloof in hun eigen kracht stimuleren we mensen in het bewaren, herstellen en opbouwen van positieve banden en in het opnemen van hun verantwoordelijkheid. We scheppen hiervoor een veilige ruimte. Deze ruimte is noch grenzeloos, noch vrijblijvend en kan confronterend werken. Het proces en het resultaat zijn beide belangrijk. Zowel in het gerechtelijk arrondissement Leuven als Brussel organiseert Alba HCA activiteiten (Herstelgerichte en Constructieve Afhandelingen voor minderjarigen). HCA omvat naast herstelbemiddeling en Hergo ook de leerprojecten en gemeenschapsdiensten voor minderjarigen. Alba heeft eveneens een dienst ondersteunende begeleiding. Deze vertaalt zich in het opzetten van onthemende staptochten, time-out projecten, korte ervaringstrajecten (KET) en dagactiviteiten. Voor een ruimer overzicht van al deze projecten verwijzen we naar het jaarverslag van Alba of naar de website ( In dit deel van het jaarverslag leest u meer over herstelbemiddeling, herstelgericht groepsoverleg en de vrijwilligerswerking binnen bemiddeling en Hergo, gericht op minderjarige verdachten (ouders) en hun slachtoffers. HERSTELBEMIDDELING: DE CIJFERS IN BEELD In een herstelbemiddeling bieden we minderjarige daders, slachtoffers en hun context de mogelijkheid om via een neutrale bemiddelaar al dan niet rechtstreeks met elkaar in communicatie te treden. De bemiddelaar ondersteunt hen in de zoektocht naar het omgaan met de gevolgen/ de schade van de feiten en het zoeken naar een eventuele oplossing. De bemiddeling is gericht op een zo volledig mogelijk herstel van de materiële en/of morele gevolgen van het conflict. Het is een vrijwillig proces waarvoor partijen bij aanvang hun uitdrukkelijke toestemming moeten geven en waarin ze op elk moment kunnen beslissen om ermee te stoppen. Het is een vertrouwelijk proces, hetgeen betekent dat de partijen in samenspraak bepalen of er informatie aan de doorverwijzer wordt gegeven, en zo ja welke. Op die manier krijgen de partijen de kans zich te verhouden tot elkaar en tot de gerechtelijke instanties. De bemiddeling is gratis. We leveren een extra inspanning om moeilijk te bereiken doelgroepen te informeren en te betrekken. Daarom werken we met een zo laag mogelijke drempel. Als we mensen telefonisch niet kunnen bereiken, kondigen we een huisbezoek aan. 7

10 Wanneer minderjarigen strafbare feiten plegen en slachtoffers maken, kan het openbaar ministerie (parket) of de jeugdrechter ten aanzien van de jongere (en zijn ouders) en de slachtoffers een aanbod van bemiddeling doen. De wet op de jeugdbescherming (1965) kende in 2007 een aantal wijzigingen waardoor herstelbemiddeling een prominente plaats kreeg. In de wet lezen we: wanneer er ernstige aanwijzingen van schuld zijn en een slachtoffer, dient de parketmagistraat een doorverwijzing naar bemiddeling te overwegen. Indien de parketmagistraat de minderjarige voor de jeugdrechter daagt dient hij/zij schriftelijk te motiveren om al dan niet te oriënteren naar bemiddeling. Deze wetswijziging ligt helemaal in de lijn van het lineair aanbod dat wij als bemiddelingsdienst beogen: een aanbod ten aanzien van alle daders (die de feiten niet ontkennen) en slachtoffers (met materiële en/of morele schade). Zo krijgen partijen de kans om zelf de overweging te maken om hier al dan niet op in te gaan. Het kan gaan om lichte feiten maar ook om zeer ernstige feiten. In Leuven genieten we al jaren het voordeel dat de gerechtelijke instanties ons alle dossiers doorverwijzen die aan de criteria voldoen. De jarenlange positieve samenwerking komt onze werking alleen maar ten goede. De openheid tot communicatie en overleg maakt dat we het strafrechtelijk beleid in Leuven met een herstelgericht sausje kunnen overgieten. In het kader van de bemiddeling kunnen jongeren beroep doen op een fonds van de Provincie Vlaams- Brabant. Mits goedkeuring door de leden van dit fonds, kan de jongere vrijwilligerswerk doen bij een sociaal-culturele organisatie. Het fonds zal na het volbrengen van het vrijwilligerswerk een soort uurloon uitbetalen aan het slachtoffer. Op deze manier wil de provincie haar maatschappelijk steentje bijdragen. Jongeren die de financiële mogelijkheden niet hebben, te jong zijn om te werken of zelf willen instaan voor de vergoeding ten aanzien van het slachtoffer, kunnen beroep doen op dit 'vereffeningsfonds'. NIEUWE DOSSIERS IN 2013 Sinds begin 2011 kregen de HCA diensten de opdracht om (zoals andere voorzieningen binnen de bijzondere jeugdzorg) hun registratie te doen via het systeem Binc. In ons vorig jaarverslag deden we een poging om uit het nieuwe registratiesysteem tabellen te halen, dit lukte echter niet vlot. Via allerlei omwegen geraakten we vorig jaar aan minimale cijfers. Ondertussen lukt het -dankzij Kris Maes, medewerker HCA Oost-Vlaanderen- om tabellen uit het registratiesysteem te halen. Helaas blijven we voor de downloads afhankelijk van Smalls (een privé bedrijf in dienst van de overheid) en deze blijven achter Het blijft dus nog steeds ondanks de massale input van gegevens- een minieme en soms moeilijk te interpreteren output. In 2013 werd aan 224 jongeren en aan 188 slachtoffers het aanbod van bemiddeling gedaan. Het gaat hier om 151 dossiers. Dit is een significante daling ten opzichte van vorig jaar (120 jongeren en 100 dossiers minder). We zijn ons dit jaar nogmaals zeer bewust geworden van de kwetsbare instroom van onze dossiers. We krijgen alle jongeren doorverwezen op parketniveau en daar zijn we tevreden mee. Ook indien de parketmagistraat beslist heeft om de jeugdrechter te vorderen voor een jongere is er de bereidheid om tegelijkertijd het aanbod van bemiddeling te doen. Het is dan de jeugdrechter die rekening kan houden met het resultaat. 8

11 Het overgrote deel van de daders die een aanbod van bemiddeling krijgt zijn jongens (10 % meisjes) en de helft is binnen de leeftijdscategorie jaar. Als we kijken welke feiten het meest terechtkomen bij onze dienst, zien we dit in de lijn ligt van de afgelopen jaren. Het gaat over opzettelijke slagen en verwondingen, beschadigingen, diefstal met geweld of braak en winkeldiefstallen (in deze volgorde). BEMIDDELEN IN ZEDENDOSSIERS In 2013 werden er 6 zedendossiers doorverwezen naar onze dienst. In totaal ging het om 4 verdachten en 6 slachtoffers. Er waren met andere woorden twee verdachten waarvoor er twee verschillende dossiers binnenkwamen. Van de zes zedendossiers kregen er twee de kwalificatie aanranding van de eerbaarheid, de vier andere de kwalificatie verkrachting (al dan niet bij gelijkstelling). In de helft van deze dossiers werd een bemiddeling opgestart. De reden voor niet opstarten was één keer dat het slachtoffer (nog) te zeer ontredderd was door de feiten. In de twee andere niet-opgestarte dossiers wilde de verdachte niet ingaan op het aanbod, omdat hij vreesde dat een bemiddeling door de rechter zou gezien worden als een vorm van bekentenis, terwijl hij op de zitting voor vrijspraak wou gaan. In de drie resterende dossiers startte de bemiddeling wel op. Tot zover de cijfers. Maar wat zijn onze inhoudelijke ervaringen met zedendossiers? Ook dit jaar stelden we vast dat bemiddelingen in zedendossiers vaak tijdsintensief en langdurig zijn en dat ze omwille van de emotionele geladenheid veel zorg vergen. Vaak zitten mensen nog met heel wat vragen en boodschappen en hebben ze nood aan een luisterend oor, aan informatie, Zelfs als de verdachte de feiten ontkent, zien we dat slachtoffers meestal blij zijn dat er een aanbod is waarbij er met zorg met hen wordt omgegaan en waarbij ze informatie krijgen. Als we moeilijke boodschappen over te brengen hebben, bereiden we slachtoffers hier zo goed mogelijk op voor. We hebben de indruk dat deze aanpak ook werkt. Slachtoffers zijn meestal realistisch in het inschatten van de houding van de verdachte. Ze verwachten zich vaak aan een minimaliserende of zelfs ontkennende houding. Vaak krijgen ze ook liever slecht nieuws dan geen nieuws. Vandaar ook dat we grote voorstander blijven van het aanbieden van bemiddeling in zedenfeiten, zelfs in de moeilijkere dossiers. Een struikelblok waar we vaak op stoten in zedendossiers met erg jonge slachtoffers, is dat hun ouders vaak niet volledig op de hoogte zijn van wat er met hun zoon of dochter is gebeurd. Ouders willen hun kinderen niet blijven bestoken met vragen over de feiten en kunnen niet van een jong kind verwachten dat het een gedetailleerde, objectieve beschrijving geeft van wat er is gebeurd. Bij het audiovisueel verhoor mogen ze als ouder vaak niet aanwezig zijn en inzage in het dossier is er nog niet. Deze mensen willen hun kind zo snel mogelijk de gepaste zorg geven, maar hebben het gevoel te weinig informatie te hebben om de situatie juist te kunnen inschatten. Bemiddeling is voor hen vaak een manier om een beter zicht te krijgen op wat er is gebeurd. Via bemiddeling kunnen ze aan de verdachte vragen wat er is gebeurd. Het nadeel voor het bemiddelingsproces is dat deze mensen bij het vernemen van de volledige toedracht, vaak danig ontredderd zijn. Het is op dat moment alsof ze de feiten voor het eerst te horen krijgen, waardoor ze opnieuw overspoeld worden door emoties van woede, verdriet en frustratie. Onze ervaring leert dat het in deze gevallen doorgaans niet mogelijk is om de bemiddeling verder te zetten, omdat de emoties te hoog zitten. Deze ouders voelen zich in de steek gelaten door het systeem dat hen broodnodige info over hun kind zo lang ontzegde. We willen graag van onze signaalfunctie gebruik maken om dit probleem even in de aandacht te brengen. 9

12 Maar vooral willen we het Leuvense parket, als doorverwijzer van de zedendossiers, bedanken voor het vertrouwen. Bemiddelen in zedendossiers is geen evidentie, dat beseffen we. Dankzij de kansen die we vanuit het parket krijgen en de ervaringen die we op die manier in de afgelopen jaren opdeden, is er ook internationale interesse in ons werk. In 2012 werden we gevraagd op een congres over bemiddeling in zedenfeiten dat plaatsvond in Manchester. Dit jaar zullen we meewerken aan een onderzoek van de KULeuven, waarbij praktijkwerkers in zedenfeiten uit verschillende landen bevraagd worden op hun ervaringen. Op die manier blijven we ook verbonden met internationale tendensen en het verder uitbouwen van het herstelrechtelijk omgaan met zedenfeiten. AFGESLOTEN DOSSIERS IN 2013 Er werden 162 bemiddelingsprocessen opgestart en afgesloten in Dit betekent dat er in 70% van de dossiers er een bemiddelingsproces opstart. 90% daarvan doorloopt het ganse bemiddelingsproces en 75% bereikt een volledige akkoord. In 11 dossiers werd de bemiddeling voortijdig beëindigd omdat het slachtoffer of de dader afhaakt. Bijna 90% van de bereikte akkoorden werden volledig uitgevoerd. In 30% van de (doorverwezen en afgesloten) dossiers in 2013 werd het eigenlijke bemiddelingsproces niet opgestart. In 30% van deze niet-opgestarte dossiers gaven de slachtoffers aan dat ze geen vraag meer hadden of ze alles reeds onderling geregeld hadden. In 34% reageerde het slachtoffer niet, was het niet bereikbaar of wenste het niet op het aanbod in te gaan. In 28% van de dossiers wenste de dader niet in te gaan op het aanbod. In een klein percentage van deze niet-opgestarte dossiers reageerde de dader niet of konden we hem niet bereiken. We zijn tevreden met een opstartpercentage van ongeveer 70%, wat hoger ligt dan de voorgaande jaren. We blijven investeren in het werken met een lage drempel, om zo vaak mogelijk de partijen persoonlijk te bereiken. Dit betekent dat een week nadat mensen de parketbrief ontvangen hebben met het aanbod, we de mensen zelf contacteren of een huisbezoek aankondigen. De bedoeling van dat eerste contact is voornamelijk om hen zo goed mogelijk te informeren over ons aanbod, samen met hen de meerwaarde ervan bekijken en te luisteren naar hun verhaal en verwachtingen. In 30% van de afgesloten bemiddelingsprocessen vond er een gezamenlijk gesprek plaats tussen dader en slachtoffer in aanwezigheid van de bemiddelaar. 2% van de partijen hebben elkaar ontmoet in het kader van de bemiddeling, zonder aanwezigheid van de bemiddelaar. Dit is een mooi percentage aan gezamenlijke gesprekken. Over de jaren heen heeft dit geschommeld tussen de 15% en de 50%. Als dienst streven we naar gezamenlijke gesprekken tussen dader en slachtoffer. We zijn ervan overtuigd dat dit in een overgroot deel van de dossiers een meerwaarde biedt aan het communicatieproces, aan het herstel en de partijen ten goede komt. Om dit in de praktijk waar te maken hebben we intern de afspraak dat we de mogelijkheid tot een gezamenlijk gesprek tijdens het eerste gesprek met een partij sowieso aanhalen. Gedurende het ganse bemiddelingsproces blijven we met hen bekijken of ze hierop wensen in te gaan. Als we de schriftelijk bereikte overeenkomsten van dichterbij bekijken, zien we volgende vormen van herstel naar voor komen: excuses komen in deze overeenkomsten het meest aan bod, vervolgens komt het financieel herstel, gevolgd door de belofte om het nooit meer te doen en de belofte om elkaar met rust te laten. 10

13 Wat ook vaak voorkomt is dat partijen geen schriftelijke overeenkomst opmaken en dat ze aangeven dat de loutere uitwisseling van communicatie en informatieoverdracht voor hen voldoende is. Wanneer het gaat om een financiële vergoeding nemen 63% van de jongeren dit zelf op. 17 jongeren deden in 2013 een beroep hiervoor op het vereffeningsfonds van de provincie Vlaams- Brabant. HERSTELGERICHT GROEPSOVERLEG: DE CIJFERS IN BEELD Het team herstelbemiddeling minderjarigen staat eveneens in voor het organiseren van Hergo's (herstelgericht groepsoverleg) Tijdens een Herstelgericht Groepsoverleg (Hergo) gaan het slachtoffer met zijn steunfiguren en de jongere met zijn ouders en steunfiguren samen op zoek naar een plan waarin plaats is voor herstel naar het slachtoffer en herstel naar de gemeenschap. De jongere geeft ook aan wat hij zal doen om herhaling van de feiten te vermijden. Tijdens deze Hergo is een politie-inspecteur aanwezig en meestal ook de advocaat en de consulent van de jongere. Een neutrale moderator bereidt dit overleg voor, afzonderlijk, en met alle partijen. Hij leidt de organisatie en de bijeenkomst zelf in goede banen. De vrijwilligheid en de vertrouwelijkheid worden eveneens tijdens dit proces zorgvuldig bewaakt door de moderator. De jeugdrechter kan voor ernstige feiten of een reeks van lichtere feiten, een Hergo voorstellen aan een minderjarige dader en zijn slachtoffer. Een gekend en geïdentificeerd slachtoffer is een voorwaarde om het aanbod van Hergo te kunnen doen. De jeugdrechter kan dit doen op eigen initiatief of op voorstel van het parket. De jongere zelf, zijn advocaat of de consulent van de jongere kunnen eveneens een Hergo vragen. NIEUWE EN AFGESLOTEN DOSSIERS IN 2013 In 2013 wordt aan 23 minderjarigen en 35 slachtoffers een Hergo voorgesteld. OVER WELKE FEITEN GAAT HET IN 2013 De 23 aangemelde jongeren zijn betrokken bij de volgende feiten: opzettelijke slagen en verwondingen: 3 diefstal met braak: 2 diefstal met geweld+ vertoon van wapen: 5 beschadigingen : 3 diefstal met geweld of bedreiging: 4 autodiefstal: 3 poging diefstal 11 met geweld: 3

14 WIE ZIJN DE DADERS? Hergo werd in 2013 aan 4 meisjes en 19 jongens aangeboden jaar 13 jaar 14 jaar 15 jaar 16 jaar 17 jaar 18 jaar WIE ZIJN DE SLACHTOFFERS? Het ging om 24 natuurlijke personen en 9 rechtspersonen. Van 3 ontbreekt dit gegeven. Van deze 24 natuurlijke personen waren er 3 minderjarig en 21 meerderjarig. Het ging om 8 vrouwen en 16 mannen. KWAM ER EEN HERGO BIJEENKOMST TOT STAND? Geen opstart: 11 Hergo: 9 Bemiddeling: 3 12

15 Van de 23 aangemelde jongeren namen er 9 deel aan een Hergo, waaronder voor het eerst 2 meisjes. 3 Hergo-aanmeldingen leidden tot een bemiddeling. Er zijn diverse redenen waarom 11 aanmeldingen niet tot een Hergo of een bemiddeling leidden: 7x wenste het slachtoffer niet mee te werken 2x werd het slachtoffer niet bereikt 1x hadden de partijen alles al onderling geregeld 1x kwam de minderjarige niet opdagen op de dag van de Hergo bijeenkomst Alle jongeren die aan een Hergo deelnamen, stelden een Intentieverklaring op. Zeven Intentieverklaringen werden volledig uitgevoerd, 1 deels en 1 helemaal niet. SPREIDING VAN DE AANMELDINGEN IN jan-feb maa-april mei-juni jul-aug sep-okt nov-dec 1 AANTAL AANMELDINGEN

16 REGIONAAL OVERLEG ROND HERGO Al in 2011 deden we inspanningen om de instroom van aanmeldingen te verbeteren. We spraken met het parket en de jeugdrechters af om extra aandacht te geven aan diefstallen met geweld of met braak. We hebben geregeld contact met hen om Hergo in hun aandacht te houden. Dit leidt in 2012 en 2013 tot een stijging van de instroom. We stellen echter ook vast dat de aanmeldingen grillig gespreid blijven over het jaar en dat er een aantal Hergo-waardige dossiers als bemiddeling worden aangeboden. Sensibiliseren voor Hergo blijft een permanente opdracht. HERGO IN VLAANDEREN Omdat Hergo in Vlaanderen niet echt de wind in de zeilen had, namen we samen met onze collega s van het Bemiddelingsburo Brussel eind 2009 het initiatief om een sensibilisatiecampagne te starten voor alle Vlaamse verwijzers. Het Agentschap Jongerenwelzijn nam dit initiatief over en in gezamenlijk overleg met alle HCA-diensten werd een groot sensibilisatieplan uitgewerkt. In eerste instantie werd door de moderatoren een nota opgemaakt, die door alle HCA-diensten gedragen werd. Deze nota werd intern en extern verspreid. Eind 2010 werd een Werkgroep Hergo opgericht. De Werkgroep deed een beroep op de expertise van Lieve Bradt van de UGent om de sensibilisatie rond Hergo uit te werken. Zij realiseerde een dossierstudie met als doel zicht te krijgen op het profiel van de aangemelde dossiers tussen 2007 en Vaststellingen uit de nota en uit de dossierstudie resulteerden in 2012 tot een bondige tekst, opnieuw gedragen door de Vlaamse moderatoren, die als input diende voor de Staten- Generaal. Als volgende stap organiseerde de Werkgroep Hergo focusgroepen met de parketcriminologen en de consulenten. Daarnaast ontvingen alle jeugdrechters in Vlaanderen in het najaar 2012 een schriftelijke vragenlijst met een aantal vragen betreffende Hergo. Een bundeling van de dossierstudie, de focusgroepen en de resultaten van de vragenlijsten is terug te vinden in een definitieve onderzoeksnota, die Lieve Bradt begin 2013 afwerkte. Deze nota werd verspreid en op diverse overlegorganen besproken. Op basis van de knelpunten uit beide nota s, aangevuld met knelpunten die de diensten bijkomend aangaven, maakte de Werkgroep Hergo in 2013 een inventarisatie, zowel op conceptueel als procedureel vlak. Deze inventarisatie werd in de werkgroep besproken, waarbij we verder zochten en blijven zoeken naar een aantal vernieuwende pistes op conceptueel en procedureel vlak. DE VRIJWILLIGERSWERKING: DE CIJFERS IN BEELD De vrijwilligerswerking heeft zijn 8ste jaar achter de rug en maakt fundamenteel deel uit van de werking. Iedereen op de bemiddelingsdienst is bij de vrijwilligerswerking betrokken. Zoals je kan lezen, is het een werking die zowel draait als evolueert en altijd in beweging blijft. De vrijwilligers blijven een dynamische groep wiens vrijwillig engagement dagelijks respect opwekt zowel bij de partijen als de vaste medewerkers. Zij houden de vaste medewerkers ook regelmatig een spiegel voor en bevragen hen kritisch en constructief. Van de drie vrijwilligers die in 2012 startten, haakte Bart in 2013 af wegens andere projecten in zijn leven die niet meer combineerbaar waren met dit vrijwilligerswerk. Toch bedankt Bart, voor je gedrevenheid en enthousiasme. We zijn ervan overtuigd dat via jou herstelbemiddeling verder werd uitgedragen. Monique en Carla zijn intussen zelfstandig aan de slag in bemiddelingsdossiers en worden hierin 14

17 gecoacht door vaste medewerkers. In 2012 sloten onze vrijwilligers aan bij de methodiektraining voor burenbemiddelaars. Dit vroeg tijdens de daarop volgende trainingsfase nog het nodige vertaalwerk naar onze specifieke slachtoffer-dader context, waardoor we er dit jaar opnieuw voor kozen om zelf de opleiding in te richten, zoals voorgaande jaren. Een nieuwe groep opstarten betekent telkens de oefening maken hoeveel vrijwilligers we kunnen opleiden? Wat is haalbaar voor het team? Hoeveel coaches (vaste medewerkers) hebben we ter beschikking om een nieuwe vrijwilliger te trainen? Dan volgt de intussen klassieke opstartmolen : het werven van kandidaat-vrijwilligers via websites, mailing, pers, affiches, vervolgens het organiseren van een info-avond waarop in 2013 een 20-tal geïnteresseerden aanwezig waren, kennismakingsgesprekken met de kandidaten, selecteren van kandidaten, opleiding geven en tenslotte de training on the job. Een heel proces dat we jaarlijks bijsturen maar waar we intussen toch ook kunnen terugvallen op enkele automatismen. Het blijft wel een zeer tijdsintensief proces dat energie vraagt van de ploeg vaste medewerkers. Het zijn ook opdrachten die andere kwaliteiten uitdagen van de vaste medewerkers dan het bemiddelen zelf. Het bepalen van een adequaat vrijwilligersprofiel is dan ook belangrijk en kende daarom tijdens de afgelopen jaren de nodige bijsturing. Uit alle kandidaten verwelkomden we Jaak, Johan en Lie als onze nieuwe vrijwilligers! Welkom in het bemiddelingsteam! Om de methodiektraining (in de vorm van een tweedaagse en enkele methodiekavonden) mee te organiseren namen eveneens twee Alba personeelsleden deel. Christine en Bart hebben mee mogen proeven van de methodiek bemiddeling. Jaak laat jullie als lezer meeproeven van zijn ervaringen! Hoedje af voor kwaliteit van de opleiding De eerste vier maanden zitten erop. En ik geniet van de hoge kwaliteit van de BAL-opleiding voor vrijwilligers. Die zit verduiveld knap in elkaar. De eerste twee maanden horen, zien en zwijgen. Vooral dat verplichte zwijgen is een grote troef omdat het je dwingt om je uitsluitend te concentreren op wat je ziet en hoort. Je zit niet te denken over wat je nu meteen weer moet inbrengen. Dan kun je achteraf leren uit de antwoorden op je vragen: Waarom pikte je dit op? Waarom liet je dat liggen? Waarom reageerde je toen zo?. Met zijn momenten schudde het mijn wereldbeeld door elkaar. Zoals bij een uit de hand gelopen vechtpartij op school. Ik dacht eerst: waarom komt dit nu in godsnaam tot bij parket en bemiddeling? Maar ik ontdekte hoe die jongeren met angst en schuldgevoelens zaten. Ik zag hoe dat uitspreken tegenover de bemiddelaar en later tegenover elkaar enorm bevrijdend werkte. Er zitten weer wat extra vooroordelen in mijn papiermand. Het observeren gaf mij ook rust. Ik zag en hoorde dat je ook met jaren ervaring soms meteen raak zit, soms een spoor volgt dat je daarna weer verlaat omdat het niet ter zake doet. En ja, dat ook een ervaren bemiddelingsrot nog de krop in de keel krijgt als ze een puber ziet worstelen met de gevolgen van het wegmoffelen van dat toffe topje in de C&A. Daarna volgde de training in gesprekstechnieken op het weekend. Al was dat voor mij wat te kort. En daar zie ik het enige minpuntje tot nu toe: we oefenden elke gespreksfase maar één keer in rollenspel. Ik miste daar de ketting: oefenen bespreken opnieuw oefenen om de feedback toe te passen. Maar tegen de sfeer met collega s Lie en Johan, DOB er Bart en trainers Myriam en Dominique, zeg ik gewoon U. Sinds het weekend neem ik stap voor stap onderdelen van het bemiddelingsgesprek op. Met de ruggensteun van mijn coach die me subtiel en met positieve feedback het rechte(re) pad opstuurt, en in overleg het voortgangsritme aflijnt. Die uitvoerig ingaat op al mijn vragen. En ik ben me er goed van bewust dat je je als coach in die setting ook zelf heel kwetsbaar opstelt. Bedankt, Dominique, dat je dat doet. 15

18 Natuurlijk, denk ik dan: Je hebt gewoon geluk dat je de beste coach van allemaal trof! Mijn voetbaldochter vindt dat ik dat duidelijker kan formuleren: Allez pa, zeg toch gewoon: Dominique is de Marc Wilmots van de coaches! Jaak NIEUWE DOSSIERS OPGENOMEN DOOR VRIJWILLIGERS De ganse vrijwilligersgroep van BAL (bemiddeling minder- en meerderjarigen) bestaat anno 2013 uit 16 vrijwilligers ( waarvan 3 vrijwilligers in opleiding). In 2013 namen 9 vrijwilligers zelfstandig dossiers op binnen het project bemiddeling minderjarigen. Deze 9 vrijwilligers deden een aanbod van bemiddeling ten aanzien van 29 jongeren en een aanbod van Hergo ten aanzien van 7 jongeren. Deze 29 jongeren omvatten 34 bemiddelingsprocessen. 3 vrijwilligers namen deel aan experiment binnen project bemiddeling meerderjarigen: één vrijwilliger nam hierbij drie dossiers op, bij de andere 2 vrijwilligers bleef het bij observeren van gesprekken. AFGESLOTEN DOSSIERS DOOR VRIJWILLIGERS Van de 34 bemiddelingsprocessen werden er 5 niet opgestart. Dit betekent dat 29 bemiddelingsprocessen opgestart en afgesloten werden in (18% van de opgestarte en afgesloten bemiddelingsprocessen van de hele werking). Van alle dossiers die de vrijwilligers opstartten, werd er slechts één stopgezet,omwille van het feit dat het slachtoffer afhaakte. In 86% van de afgesloten dossiers werd een overeenkomst/akkoord bereikt. Vrijwilligers hebben een significant hoger opstartpercentage, de meeste dossiers -op één uitzondering na- worden volledig doorlopen. Vrijwilligers bereiken ook vaker een overeenkomst. Dat vrijwilligers zo veel dossiers opstarten, volledig doorlopen en tot overeenkomsten komen, kunnen we alleen maar toejuichen. De redenen kunnen zeer divers zijn: Ligt het aan hun werkwijze? Werken ze meer aanklampend? Zijn ze flexibeler en werken ze intensiever dan vaste teamleden? Zijn partijen meer gemotiveerd omdat het een vrijwilliger is? Wat zeker een rol speelt bij dit hoger opstartpercentage is dat wij steeds een voorselectie maken van dossiers voor vrijwilligers. De dossiers waarvan bij aanvang duidelijk is dat één van beide partijen geen vraag meer heeft of alles is geregeld, wordt niet aan een vrijwilliger doorgegeven. Ook zeer complexe dossiers (meerdere daders, ook betrokkenen uit andere arrondissementen, ) of dossiers met hoge techniciteit, bv. op op vlak van verzekeringen, worden meestal niet doorgegeven aan vrijwilligers. De meeste vrijwilligers wensen zich namelijk zo veel mogelijk te concentreren op de bemiddeling en dan voornamelijk op het communicatieproces. In de cijfers merken we ook dat vrijwilligers vaker tot een gezamenlijk gesprek komen tussen dader en slachtoffer, namelijk in 40% van de gevallen. STRUCTURELE WERKING Een vrijwilligerswerking heeft betrekking op het hele team. Het omvat diverse rollen en taken (werven, selecteren, opleiden, coachen, terugkomavonden organiseren, communicatie, beleid uittekenen,..) en vraagt om een gezamenlijk beleid en visie. 16

19 In 2013 startten we een supervisie rond de vrijwilligerswering. Dit gaf ook de aanzet om de taakverdeling en de verantwoordelijkheden van de coördinator van de vrijwilligerswerking en de teamleden grondig te bekijken en te herverdelen. De vrijwilligerswerking is een gezamenlijke verantwoordelijkheid van het ganse team. Dit komt tot uiting door het gedreven engagement dat ieder van ons opneemt om minstens één vrijwilliger te coachen. Taken worden dan ook verdeeld onder alle teamleden: opleiding en terugkomavonden, coaching en intervisie, administratie en logistiek, de start van een nieuwe groep, het beleid en dagelijkse werking, interne en externe communicatie. We blijven wel kiezen voor één aanspreekpunt voor de vrijwilligerswerking die alles mee opvolgt en oa. de interne en externe communicatie behartigt. In 2014 willen we tijd nemen om als team samen te bepalen waar we met onze vrijwilligerswerking naar toe willen de volgende jaren en dit ook vertalen in concrete doelstellingen. We willen ook de vrijwilligers zelf in dit proces graag een stem geven. Als bemiddelaar-coach van een vrijwilliger kunnen we terugvallen op veel van onze bemiddelingscapaciteiten. Maar coaching vraagt nog andere vaardigheden en tools. De supervisie gaf ons een beter inzicht in onze noden op het vlak van coaching. Kristel, van team bemiddeling meerderjarigen, trainde ons in het geven van feedback. Verder maakten we expliciet ruimte voor intervisie over coaching tijdens ons vrijwilligersoverleg. Om dit te begeleiden doen we beroep op de know-how en ervaring van enkele collega s rond coaching. Daarnaast kan iedere coach bij een collega terecht. Op deze wijze doen we beroep op interne en externe expertise. WETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK 2013 was ook het afsluitende jaar van de samenwerking met de HUB. Zij voerde een driejarig onderzoek naar vrijwilligers binnen herstelrecht. Dit onderzoek werd afgesloten met een rapport en diverse praktijkboekjes, gaande van visie en doelstellingenbepaling, over opstart van een vrijwilligerswerking, tot de uitbouw van diverse vrijwilligersrollen waaronder de vrijwilliger-bemiddelaar. Veel van dit materiaal werd gevoed door onze praktijk. Tegelijk biedt dit onderzoek en meer bepaald de praktijkboekjes werkbaar materiaal om onze vrijwilligerswerking de volgende jaren verder te evalueren en uit te werken. KWETSBARE INSTROOM VAN DOSSIERS REFLECTIE Uit de cijfers hierboven bleek de significante daling van het aantal minderjarigen naar bemiddeling. Tijdens overlegmomenten (stuurgroep herstelrecht en bemiddeling en samenwerkingsverband HCA) van het afgelopen jaar gingen we op zoek naar de oorzaken van deze serieuze daling. Antwoorden vonden we niet. Het blijven hypothesen/ vragen. Zou de Salduz wet een effect hebben op de toestroom van dossiers voor bemiddeling? Zou het kunnen dat gezien de omslachtigheid van deze wet, jongeren niet meer onmiddellijk worden meegenomen naar politiekantoor ter verhoor indien niet hoogdringend - maar naar huis gestuurd worden en een uitnodiging ontvangen ter verhoor. Indien ze dan niet komen opdagen, hoeveel herinneringen worden er gestuurd door de politie? De balie liet weten dat de Salduz-permanentie voor de jongerenbalie geen evidentie is en dat het soms zeer lang duurt vooraleer ze een vergoeding ontvangen voor deze prestaties. Hoelang houden advocaten dit gemotiveerd vol? 17

20 Een andere veronderstelling die meer tastbaar is via cijfers van de parketten en de sociale dienst : Zou het samenhangen met het feit dat er zijn meer POS (problematische opvoedingssituaties) dossiers dan MOF (als misdrijf omschreven feiten) dossiers zijn? Alleen: een POS classificatie zou het aanbod van bemiddeling niet in de weg hoeven te staan. Wanneer een dossier bij de jeugdrechtbank gekend is voor een POS en er komen strafbare feiten binnen via politie en parket, worden deze misschien gevoegd zonder dat het aanbod van bemiddeling vertrekt? Het blijft in ieder geval zeer moeilijk om hier als dienst enig zicht op te krijgen en nog moeilijker om er vat op te krijgen. We blijven dit thema agenderen en op zoek gaan naar mogelijke verklaringen. Onze insteek blijft het streven naar een systematisch en kwaliteitsvol aanbod van bemiddeling aan elk slachtoffer en elke dader van strafbare feiten. Ook voor Hergo kampen we met een kwetsbare instroom. De uitdaging voor Hergo bljift om de juiste dossiers doorverwezen te krijgen. Het gaat hierbij dan om ernstige feiten, waarvan de daders ze erkennen en waarover het onderzoek werd afgerond. Aangezien bemiddeling en Hergo in de wet gelijkwaardig en naast elkaar bestaan, geeft dit al jaren de nodige uitdaging om dit gestroomlijnd en afgestemd te krijgen op elkaar. AANBODSBRIEVEN BEMIDDELING In de loop van 2013 hebben we het schrijven van de brieven met het aanbod van bemiddeling overgenomen van het parket. Dit vermits er een trage en lage instroom was van dossiers en in nauw overleg met het parket. De reden dat de brieven niet of slechts in mondjesmaat werden opgemaakt was velerlei: onderbemanning van de administratieve diensten bij het parket, de lage prioriteit die deze bemiddelingsbrieven krijgen in het licht van hun bredere takenpakket en de crisissituaties in POSdossiers die dagelijks voorrang krijgen. Onze administratieve kracht maakt sindsdien wekelijks de brieven op, op het parket, zodat er toch een aanbod kan vertrekken. Evenwel, het systeem om het rijksregister te raadplegen ligt soms ganse dagen stil of werkt heel traag. Dit werkt zowel voor ons als voor de diensten van parket niet bevorderend. We hopen dat deze situatie opnieuw genormaliseerd kan worden in de loop van 2014 en dat het parket deze taak opnieuw kan opnemen. FLEXIBEL INZETTEN VAN BEMIDDELAARS OVER DE REGIO S BRUSSEL EN LEUVEN HEEN Tijdens 2013 werd er door de bemiddelaars van Leuven bemiddeld in 30 dossiers verwezen vanuit de bemiddelingsdienst van Brussel. Het ging om 45 jongeren. Aangezien we als vzw geconfronteerd werden met inkrimping van personeel (daling dossiers) en met uitval van personeel (ziekte, zwangerschap, verlof, ) hebben we ervoor gekozen om de bemiddelaars over de regio s heen flexibel in te zetten. Dit betekende in 2013 concreet dat de Leuvense bemiddelaars ook bemiddelden in Brusselse dossiers. Deze flexibiliteit kan ook naar de toekomst van belang blijven, gezien de kwetsbare instroom en de subsidiëring van personeel vanwege de overheid, die gebaseerd is op een gemiddelde van 2 jaar eerder. De meerwaarde hiervan was wel dat we in 2013 tweewekelijks samen vergaderden en er zowel op dossierniveau (intervisie) als op inhoudelijk-methodisch niveau een interessante kruisbestuiving ontstaan is. Daartegenover blijft wel staan dat dit een enorme flexibiliteit en extra inzet vraagt van de bemiddelaars: de afstanden en extra tijdsinvestering in deze dossiers zijn niet te onderschatten. Nogmaals dank aan iedereen om zich flexibel op te stellen en mekaar op deze manier te ondersteunen! 18