Jaarverslag Bemiddelingsdienst Arrondissement LEUVEN INHOUDSOPGAVE

Transcriptie

1 INHOUDSOPGAVE INHOUDSOPGAVE...1 VOORWOORD...3 INLEIDING...5 BAL EN HAAR THEMATEAMS...6 HOOFDSTUK 1 BESPREKING EN INHOUDELIJKE REFELECTIES VAN DE GAS-BEMIDDELING EN POLITIËLE SCHADEBEMIDDELING...8 GAS-BEMIDDELING: DE CIJFERS...8 POLITIËLE SCHADEBEMIDDELING: DE CIJFERS...9 REFLECTIES...11 HOOFDSTUK 2 BESPREKING EN INHOUDELIJKE REFELECTIES VAN HERSTELBEMIDDELING MINDERJARIGEN...13 INLEIDING...13 HERSTELBEMIDDELING MINDERJARIGEN...14 HERSTELBEMIDDELING MINDERJARIGEN : INHOUDELIJKE BESPREKING CIJFERS...14 KRITISCHE REFLECTIE...17 HET SAMENWERKINGSVERBAND HERSTELSTELGERICHTE EN CONSTRUCTIEVE AFHANDELINGEN...18 HERSTELGERICHT GROEPSOVERLEG (HERGO)...20 HERGO: INHOUDELIJKE BESPREKING CIJFERS...20 REGIONAAL OVERLEG ROND HERGO...22 KNELPUNTEN IN EEN SLACHTOFFER AAN HET WOORD...27 PROJECT HERGO OP SCHOOL...33 HERGO OP SCHOOL: INHOUDELIJKE BESPREKING CIJFERS...33 REFLECTIES...34 GETUIGENIS HERGO OP SCHOOL...35 VRIJWILLIGERSWERKING...37 HOOFDSTUK 3 BESPREKING EN INHOUDELIJKE REFELECTIES VAN HERSTELBEMIDDELING MEERDERJARIGEN...39 DE INTEGRATIE VAN BEMIDDELING VOOR EN NA VONNIS: EEN JAAR LATER...39 INLEIDING...39 BEMIDDELING VOOR VONNIS VANUIT HET PERSPECTIEF VAN EEN BEMIDDELAAR FASE STRAFUITVOERING...39 BEMIDDELING FASE STRAFUITVOERING VANUIT HET PERSPECTIEF VAN EEN BEMIDDELAAR VOOR VONNIS...40 NIEUWE WEGEN DIE WE IN 2009 ZIJN INGESLAGEN...42 AANGEKONDIGDE HUISBEZOEKEN IN ZEDENDOSSIERS...42 BEMIDDELEN IN VERKEERSDOSSIERS...42 STRUCTURELE ACTIVITEITEN...43 STUURGROEPWERKING BAL...43 HERSTELFONDS...44 WERKING SLACHTOFFER-DADERBEMIDDELING BINNEN DE TWEE LEUVENSE GEVANGENISSEN...44 PROJECT HERSTELGERICHT WERKEN IN DETENTIECONTEXT...45 DE CIJFERS IN BEELD...46 AANVRAGEN...46 REACTIES VAN SLACHTOFFERS EN DADERS...46 EFFECTIEVE BEMIDDELINGEN...46 DIRECT - INDIRECT...46 MEER REACTIE VAN DADERS DAN REACTIE VAN SLACHTOFFERS...47 REACTIE OP INFORMATIEBRIEVEN VERSTUURD VANUIT HET PARKET...47 BEMIDDELEN VOOR EN NA VONNIS...47 EEN SLACHTOFFER AAN HET WOORD...48 BRIEF, VAN EEN NABESTAANDE NÀ EEN GEZAMENLIJK GESPREK MET DE DADER, AAN HAAR VRIENDEN EN FAMILIELEDEN;...48 BIJLAGEN...49 GAS-BEMIDDELING EN POLITIËLE SCHADEBEMIDDELING: CIJFERS HERSTELBEMIDDELING MINDERJARIGEN: CIJFERS HERGO: CIJFERS

2 HERGO OP SCHOOL: CIJFERS HERSTELBEMIDDELING MEERDERJARIGEN: CIJFERS VAN GROEN NAAR MINDER GROEN: EEN JAAR UIT HET LEVEN VAN EEN DAGBOEK VAN EEN BEGINNEND BEMIDDELAAR...68 PERSONEELSBEZETTING BAL GAS-BEMIDDELING EN PSB...72 HB HB

3 VOORWOORD De inmiddels talrijke medewerkers van de Bemiddelingsdienst Arrondissement Leuven zijn er andermaal in geslaagd om een omvangrijk, volledig en zeer lezenswaardig beeld te schetsen van de bemiddelings- en andere activiteiten van het afgelopen jaar. Dit jaarverslag bevat niet alleen cijfertjes hoewel die niet onbelangrijk zijn maar ook kwalitatieve vaststellingen, bedenkingen en tal van suggesties naar de toekomst toe. Lees vooral ook de getuigenissen van de directe deelnemers aan het bemiddelingsgebeuren: een slachtoffer, een bemiddelaar, een directielid van een school Dit alles maakt de dynamiek van bemiddeling en de herstelrechtelijke benadering zichtbaar en invoelbaar. Niet alleen de groep professionele bemiddelaars samen met het team vrijwilligers-bemiddelaars van BAL staan in voor deze dagelijkse praktijk van bemiddeling en hergo. Deze praktijk wordt mogelijk gemaakt en actief ondersteund door tal van andere personen en organisaties. De samenstelling van de stuurgroep Herstelrecht en bemiddeling arrondissement Leuven getuigt van de omvang en diversiteit van deze groep: het Openbaar Ministerie, de zetelende magistratuur, het Leuvense stadsbestuur, de lokale politie, het justitiehuis met onder meer de justitieassistenten strafbemiddeling, de Leuvense balie, de v.z.w. s Alba en Suggnomè, het Centrum voor Algemeen Welzijnswerk met de diensten voor slachtofferhulp en justitieel welzijnswerk, de beide Leuvense gevangenissen, de universiteit. Daarnaast worden vele andere diensten op uiteenlopende wijze betrokken in het bemiddelingsgebeuren. Dit ruime partnership moet daadwerkelijk bijdragen tot het verspreiden en implementeren van een cultuur van bemiddeling in diverse maatschappelijke geledingen. Hoewel sinds de beginjaren negentig een hele weg is afgelegd en opmerkelijke zaken werden gerealiseerd het tiende verjaardagsfeest van Suggnomè heeft dat nog eens duidelijk gemaakt blijven er grote uitdagingen bestaan. Nu goede bemiddelingsmethodieken zijn ontwikkeld, is het zaak om eenieder effectief te bedienen die daar belang bij heeft. Er blijft echter een belangrijke kloof bestaan tussen het aantal dossiers dat voor bemiddeling in aanmerking komt enerzijds en het aantal effectief bereikte slachtoffers en daders anderzijds. Op basis van schattingen weten we dat het potentieel van bemiddeling (en hergo) veel groter is dan wat nu bereikt wordt. We dienen een instrument te ontwikkelen om op een meer nauwkeurige wijze zicht te krijgen op het potentieel aantal dossiers voor de verschillende bemiddelingsprojecten. Ook de mechanismen die de feitelijke instroom van bemiddelingsdossiers bepalen, zijn niet altijd duidelijk. Als we echt een rechtsgelijke toegang tot bemiddeling willen realiseren, moeten we vertrekken van de totaliteit van het aantal misdrijven dat plaats heeft binnen het arrondissement Leuven, om vervolgens op de meest gepaste wijze een aanbod te formuleren waar dat zin heeft. Wetende dat ruim 60% van de misdrijven niet wordt gemeld aan de politie, betekent dit dat we ons aanbod tevens moeten richten op de bredere samenleving. Tegelijk dienen we het aanbod binnen de opeenvolgende fasen van de strafrechtsbedeling op een coherente wijze verder te ontwikkelen. De onderbenutting van het potentieel van bemiddeling wordt mogelijk mee veroorzaakt door de onoverzichtelijkheid van het huidige aanbod. Hoe kan je verwachten dat burgers, maar ook de diverse groepen professionals die dossiers zouden kunnen doorverwijzen, het onderscheid maken tussen GAS-bemidddeling, schadebemiddeling, strafbemiddeling, herstelbemiddeling (met afzonderlijke projecten voor minderjarige en meerderjarige plegers), herstelgericht groepsoverleg, burenbemiddeling, bemiddeling in het kader van Prorela, familiale en scheidingsbemiddeling,? Het wordt niet alleen moeilijk om nog langer de bomen door het bos te zien, maar het spreekt ook voor zich dat dit versnipperde aanbod onderlinge afstemmingsproblemen creëert en dat niet altijd op de meest economische manier met de mogelijkheden wordt omgesprongen. Dit gebrek aan coördinatie wordt in Leuven voor een deel opgevangen door het bestaan van BAL, waar meerdere bemiddelingsprojecten samen gehuisvest zijn, en door de arrondissementele stuurgroep. Deze stuurgroep heeft echter gemeend hier in een verdere stap te moeten zetten en liet een beperkte werkgroep een voorstel uitwerken rond een betere coördinatie van het ruime bemiddelingsaanbod in het arrondissement. Dit voorstel is einde 2009 klaar gekomen, na overleg met de betrokken sectoren. Voorgesteld wordt om in het Leuvense een pilootproject op te starten dat gericht is op een betere maatschappelijke verankering van bemiddeling. 3

4 De doelstelling is drieledig: het bemiddelingsaanbod door geëigende methoden beter bekendmaken en het vergroten van het maatschappelijk draagvlak; het bemiddelingsaanbod beter afstemmen en coördineren, onder meer door gebruik te maken van een centraal meld- en informatiepunt; en bijdragen tot methodiek- en visieontwikkeling. Het belooft een veelzijdig en innovatief project te worden, waarvoor bescheiden middelen werden aangevraagd bij diverse overheden. In dat verband verheugt het ons alleszins dat minister van Justitie Stefaan De Clerck in zijn recente nota Straf- en strafuitvoeringsbeleid het belang van de onderlinge afstemming, de werking van de arrondissementele stuurgroepen en de verruimde toepassing van verschillende bemiddelingsvormen erkent en verdere ontwikkelingen op dit vlak in het vooruitzicht stelt. Ivo Aertsen Voorzitter arrondissementele stuurgroep 8 maart

5 INLEIDING Bij deze presenteren we u het jaarverslag van 2009! Opnieuw trachten we u een gevarieerd beeld te geven van de werkzaamheden van de Bemiddelingsdienst Arrondissement Leuven (BAL). We geven u een zicht op het aantal dossiers waarin gewerkt werd, hoeveel dossiers al dan niet werden opgestart en afgesloten, welke feiten naar welke bemiddelingsprojecten werden doorverwezen, of er veel partijen tot een overeenkomst kwamen in een bemiddeling en hoe deze er dan wel uitzien, vanuit welke instanties dossiers worden aangemeld voor bemiddeling, of partijen al dan niet bereid zijn om met mekaar een gezamenlijk gesprek aan te gaan, Zoals ieder jaar proberen we ook wel een aantal belevingen mee te geven waardoor we ons jaarverslag iets minder droog willen maken. In dit jaarverslag kan u in de bijlage een dagboek lezen van het eerste jaar van onze nieuwe bemiddelaar, Kwinten. In het deel over Hergo laten we een slachtoffer aan het woord dat deelnam aan een Hergo-bijeenkomst. Over Hergo op school heeft een directrice een stukje geschreven met haar ervaringen met dit nieuwe project. De bemiddelaars meerderjarigen laten u mee ervaren hoe het voor hen was om eveneens dossiers op te nemen in een andere fase (voor of na vonnis). U kan tevens een brief van een nabestaande lezen die een gezamenlijk gesprek had in de gevangenis met de dader. Stuk voor stuk zijn het pakkende getuigenissen die jullie het hart van bemiddeling laten zien (of beter lezen). De praktijk van bemiddeling bloeit verder het gaat er soms druk aan toe in de bemiddelingsgangen van het gemeentehuis van Heverlee! Maar het gegeven dat we kunnen blijven samenzitten met verschillende bemiddelingsprojecten, dat er ruimte gemaakt wordt om samen stil te staan waarmee we bezig zijn en de ruimte krijgen om ook rond inhoud en visie te blijven nadenken houdt het heel boeiend om hier te werken. In 2010 liggen er weer een aantal uitdagingen voor ons: - de praktijk van GAS bemiddeling even vlot houden - de praktijk van PSB opnieuw nieuw leven inblazen via een sensibiliseringsronde bij de inspecteurs - binnen project bemiddeling minderjarigen kijken of we van betekenis kunnen zijn in de onderwijswereld (in navolging project Hergo op school), Hergo even bloeiend houden als afgelopen jaar, de vrijwilligerswerking conceptueel verder herwerken, het aanbod van bemiddeling ook realiseren in zedendossiers - bij project meerderjarigen zullen we verder nagaan waarom heel wat mensen niet reageren op de aanbodsbrief vanuit het parket en of we vanuit onze praktijk hieraan iets kunnen doen, de verdere integratie van de bemiddeling voor- en na vonnis bewerkstelligen We wensen hier nog een woordje van dank te plaatsen voor Christine Dragon die ons in 2009 administratief bijstond en tweede jaar op rij zorgde voor de lay-out van ons jaarverslag, bedankt Christine!! Aan Ivo Aertsen voor het voorzitten van onze stuurgroep herstelrecht en bemiddeling en vooral ook voor de gedrevenheid en het enthousiasme waarmee hij de werkgroep en de tekst tot stand bracht over de verankering en coördinatie van het bemiddelingsaanbod in Leuven. Bedankt Ivo!! En als laatste bedankt aan het ganse BAL-team, het blijft leuk om met zo n gedreven, enthousiaste maar ook op tijd en stond zotte bende te mogen werken!!! Bedankt BAL lers! Verder rest me enkel u nog veel leesplezier te wensen. Uiteraard kijken wij uit naar reacties: bal@leuven.be 5

6 BAL EN HAAR THEMATEAMS Het team van BAL kende de laatste jaren een hele uitbreiding. Met het hele team tweewekelijks vergaderen was niet altijd meer haalbaar noch efficiënt. Daarom werd besloten om het overleg over de projecten te beperken tot een vergadering met iemand van elk project. Deze vergaderingen worden gevoed door en teruggekoppeld aan de verschillende subteams. Met de themateams willen we het ganse team echter samenbrengen om inhoudelijke thema s te bespreken. Deze themateams gaan door op BAL en zijn voor en door de teamleden, al kunnen er afhankelijk van het thema- ook externen worden uitgenodigd. In 2009 gingen er vier themateams door. 16 februari: Lineair aanbod Het blijft een uitgangspunt van BAL om zoveel mogelijk betrokkenen in een conflict (in casu een misdrijf) te bereiken met het bemiddelingsaanbod. De verschillende projecten en procedures en de verschillende doorverwijskanalen maken dat een lineair aanbod garanderen niet altijd evident is. Met het team werd dan ook bekeken hoe het komt dat sommige dossiers uit de boot vallen en welke hiaten (of overlappingen) er mogelijks tussen de projecten zijn. Daarnaast diende ook te worden uitgeklaard wat dient te gebeuren bij de zogenaamde gemengde dossiers (dit zijn dossiers over de verschillende projecten heen); zeker wanneer het aanbod via de doorverwijzers oorspronkelijk enkel t.a.v. één partij werd geformuleerd. 21 april: Vrijwilligerswerking Bij Herstelbemiddeling Minderjarigen worden momenteel vrijwilligers ingeschakeld. Hoewel deze vrijwilligerswerking veel tijd en energie vraagt, is het een bewuste keuze om vrijwilligers in te schakelen in dossiers. Hoofddoel van dit themateam was na te denken over en een antwoord te formuleren op de vraag hoe we de vrijwilligerswerking zien bij bemiddeling met meerderjarigen. Daarbij werd gevraagd te kijken binnen BAL zelf, maar ook rekening te houden met mogelijke uitbreiding naar andere arrondissementen. Hiertoe werd het team in drie groepjes opgedeeld. Elk groepje kreeg de tijd om een antwoord en bedenkingen te formuleren op en bij de vraag. Daarna werd dit in de grote groep gebracht. Vervolgens werd er nog in grote groep gediscussieerd. Verschillende denkpistes kwamen naar boven. Het leek interessant om deze denkpistes ook terug te koppelen aan Erik Claes en aan Suggnomè. Erik Claes hoopt immers een onderzoek rond vrijwilligerswerking op te starten en wacht nog op goedkeuring, Suggnomè wenst dit verder conceptueel uit te klaren. BAL blijft bereid om hier verder (conceptueel en praktisch) rond te werken en denkt daarbij concreet aan een soort denktank waarin ook externen kunnen zetelen. 28 september: Uitwisseling tussen de bemiddelingsprojecten De aanleiding voor het op de agenda plaatsen van dit onderwerp was tweeledig. Enerzijds zijn er binnen BAL en BIS (Bemiddeling in strafzaken) heel wat nieuwe medewerkers gestart en leek het ons interessant om, naast de voorziene vaste vertegenwoordiging in de stuurgroep (van deze groep bemiddelaars), opnieuw iedereen te leren kennen. Daarnaast werd anderhalf jaar geleden op vraag van de stuurgroep een werkgroep opgericht rond coördinatie van het aanbod van bemiddeling. Bemiddeling blijkt immers, afhankelijk van de doorverwijzende instantie, enorm in hokjes te zijn opgedeeld waardoor afstemming, overzicht en transparantie verloren lijken te gaan. In het kader van slachtoffer-daderbemiddeling werden de collega s van BIS dan ook mee uitgenodigd. Aan ieder project werd gevraagd een korte toelichting te geven. Daarna was het aan elk ander project om een vraag te stellen. Op deze manier werd de werking van elk project GAS, PSB, HB-, HB+ en BIS- weergegeven en werden er aan elk project minstens drie gerichte vragen gesteld. Naast vragen rond methodiek en concrete invulling ging het ook om een praktische toetsing van de complementariteit van de verschillende projecten. 6

7 17 november: Eerste contact Omdat de praktijk van opstart van dossiers binnen de verschillende herstelbemiddelingsprojecten naar aanleiding van nieuwe werkafspraken, workload,.. e.d. wijzigden leek het ons zinvol om dit met alle teamleden te bespreken. Daarnaast was er vooral aandacht voor het mogelijke verband tussen het aantal effectief opgestarte bemiddelingen en de wijze van opstart. Het blijft immers een uitgangspunt van BAL om zoveel mogelijk betrokkenen te bereiken met het bemiddelingsaanbod. We wensen daarbij partijen voldoende informatie te kunnen geven opdat ze weloverwogen al dan niet op het bemiddelingsaanbod ingaan. Samenwerking met de doorverwijzers, die door hun brief aan partijen een eerste contact kunnen bewerkstelligen, is belangrijk. Naast een weergave van de cijfers (ook een vergelijking over de jaren heen) werd dan ook bekeken hoe in de bemiddelingsprojecten het verdere contact met partijen wordt gelegd. Afhankelijk van hoe aanklampend of actief er wordt gewerkt, kan er gesproken worden van laagdrempeligheid dan wel hoogdrempeligheid in het aanbod. Bij de minderjarigen kon alvast worden geconcludeerd dat het werken met een lage drempel niet leidt tot een hoger aantal opgestarte dossiers. Daarnaast was er ook aandacht voor de mogelijke en al dan niet wenselijke/verdedigbare diversiteit in het aanbod naargelang het soort feit. Zicht krijgen op ieders werking scherpt eigen handelingswijzen aan en doet stilstaan bij de soms mogelijks pragmatische invulling van het principe vrijwilligheid. We hopen met deze themateams alle teamleden van BAL inhoudelijk aan te scherpen, maar daarnaast vooral dat iedereen op de hoogte blijft van wat er leeft in en hoe het er aan toegaat bij de andere projecten. Daarnaast werkt het teamversterkend, zonder uitsluitend exclusief te werken. 7

8 HOOFDSTUK 1 BESPREKING EN INHOUDELIJKE REFELECTIES VAN DE GAS-BEMIDDELING EN POLITIËLE SCHADEBEMIDDELING Hieronder vindt u een korte bespreking van de praktijk van GAS-bemiddeling en politiële schadebemiddeling in Hoewel deze projecten niet samen gelokaliseerd zijn -GAS-bemiddeling situeert zich in het stadskantoor Leuven, schadebemiddeling bij de PZ Leuven- worden deze projecten samen besproken. Beide projecten bevinden zich aan het begin van het continuüm van bemiddeling als aanbod voor de afhandeling na opstellen van een PV (proces-verbaal). GAS-bemiddeling concentreert zich daarbij op de inbreuken die administratiefrechtelijk worden afgehandeld, PSB op de licht(st)e feiten met meerderjarigen die een strafrechtelijke afhandeling kennen. GAS-BEMIDDELING: DE CIJFERS In 2009 werden er 121 nieuwe dossiers doorverwezen. 16 dossiers werden mee overgenomen uit Dit maakt dat er in totaal in 137 dossiers werd gewerkt. Voor wat het aantal nieuwe dossiers betreft, gaat het, in vergelijking met werkingsjaar 2008, om een stijging van 75%! De meeste van deze nieuwe dossiers, meerbepaald 99, werden doorverwezen door de ambtenaar van de stad Leuven. Slechts 19 dossiers werden aangeleverd door de provinciale ambtenaar; 3 door de ambtenaar van Aarschot. In de nieuwe dossiers werden 121 overtreders betrokken. Het ging hierbij om 63 minderjarigen en 58 meerderjarige overtreders. GAS-bemiddeling (en daarom niet zozeer de GAS-afhandeling) blijkt dus, aangezien het aanbod van bemiddeling bij minderjarigen volgens de GAS-wetgeving verplicht is, voornamelijk te worden toegespitst op minderjarigen. Wat de aard van de feiten betreft, blijkt het in 61% te gaan om een aanbod van GAS-bemiddeling in de zogenaamde zuivere inbreuken (zoals wildplassen, bevuilen, bezit geopende fles alcohol,...). In totaal werden 74 zuivere inbreuken doorverwezen. In 47 dossiers ging het om feiten van vernieling of beschadiging. Dit zijn gemengde inbreuken, waarbij het parket er voor koos om deze niet zelf strafrechtelijk op te nemen, maar administratiefrechtelijk te laten afhandelen. 116 dossiers konden in 2009 worden afgesloten. Dat is haast meer dan het dubbele van werkingsjaar dossiers dienden te worden overgedragen naar In 74 van de afgesloten dossiers of in 64% ging het om een volledig doorlopen bemiddeling. In 72 dossiers daarvan werd een volledig akkoord of overeenkomst bereikt. Slechts 2 dossiers dienden zonder overeenkomst te worden afgesloten. 1 dossier werd voortijdig beëindigd omdat betrokken overtreder afhaakte. In 41 dossiers (of in 35%) was er een louter contact. In 12 dossiers daarvan wenste één of beide partijen geen bemiddeling. In 11 dossiers was de overtreder onbereikbaar of reageerde hij niet. In 2 dossiers bleek het slachtoffer onbereikbaar en in 3 dossiers waren zowel slachtoffer als overtreder onbereikbaar. In 6 dossiers kon een GAS-bemiddeling niet worden opgestart omdat de overtreder ontkent de schade te hebben aangebracht en eveneens in 6 dossiers bleek de schade reeds te zijn geregeld en/of hadden partijen geen vraag meer. 1 dossier tenslotte kwam niet voor een GAS-bemiddeling in aanmerking. 8

9 POLITIËLE SCHADEBEMIDDELING: DE CIJFERS In 2009 kregen we 81 nieuwe dossiers doorverwezen. Het grootste deel daarvan werd intussen reeds afgesloten; 15 dossiers werden overgedragen naar In totaal werkten we in 96 dossiers, aangezien 15 dossiers uit 2008 werden meegedragen. Het aantal nieuwe dossiers is t.o.v. het vorige werkingsjaar met 14% gestegen. Ondanks deze stijging t.o.v en het gegeven dat het lineaire aanbod via alle doorverwijzingkanalen verzekerd lijkt, werden de aantallen zoals in 2005 en 2006 dus niet geëvenaard. Er mag dan ook worden besloten dat naar doorverwijzingaantal 2005 en 2006 eerder uitzonderlijke jaren waren. In de 96 dossiers gaat het om 114 verdachten en om 139 slachtoffers. In totaal gaat het om 163 interacties. Hoewel het aantal interacties in verhouding tot het aantal dossiers is gestegen t.o.v. 2008, blijkt het ook dit jaar toch vooral om vrij eenvoudige (1 verdachte 1 slachtoffer) dossiers te gaan. De verwijzende instanties voor politiële schadebemiddeling zijn politie en parket. Concreet werden er in dossiers door politie doorverwezen en 28 door het parket. Slechts iets meer dan 1/3 van de dossiers werd dus door het parket doorverwezen. Het gaat hierbij of om IFG-dossiers, waarbij het voor politie, gezien de richtlijnen en gevoeligheid in een dossier, moeilijk ligt om zelf tot selectie over te gaan of om dossiers waarbij niet eenduidig aan de subjectievere selectiecriteria werd voldaan. Het gaat ook dit jaar, voor wat de doorverwijzing van politie zelf betreft, voornamelijk om een doorverwijzing door de APO-officier of verantwoordelijke. De selectie door individuele inspecteurs zelf blijft, net zoals in de vorige werkingsjaren, vrij laag. Inzake de aard van de delicten hebben de cijfers betrekking op het aantal nieuwe dossiers. We zien dat het in ongeveer 7 op 10 dossiers (68 %) gaat om vermogensdelicten. Beschadiging of vernieling als delict is, met 41 doorverwijzingen, enerzijds binnen de groep van vermogensdelicten zelf en anderzijds binnen het totaal aantal dossiers, nog steeds het meest doorverwezen delict. Binnen de geweldsdelicten maken opzettelijke slagen en verwondingen met 21 doorverwezen feiten de grootste groep uit. De opsplitsing met of zonder arbeidsongeschiktheid en al dan niet wederzijds werd hierbij niet gemaakt. Toch worden soms ook dossiers met (mogelijke) arbeidsongeschiktheid doorverwezen. Het delict opzettelijke slagen en verwondingen is dus goed voor 26% van alle dossiers en komt hiermee op de tweede plaats van meest aantal doorverwezen delicten. Zoals eerder gezegd komt de groep feiten van beschadiging / vernieling met 51% op de eerste plaats. In 2009 werden 80 dossiers afgesloten. In de helft van het totaal aantal afgesloten dossiers werd het bemiddelingsproces volledig doorlopen en in 85% van deze dossiers werd een volledig akkoord bereikt. In 11% van de dossiers of in 9 dossiers werd het bemiddelingsproces voortijdig beëindigd. In 7 dossiers daarvan haakten één van de partijen af (6 verdachten en 1 slachtoffer waren tijdens de bemiddeling zelf niet meer bereikbaar of reageerden niet meer), in 2 dossiers namen verzekeringsmaatschappijen het dossier over omdat betrokken verdachte werd opgenomen. In 39% van de 80 afgesloten dossiers was er louter contact met (één van) de partijen. In 31 dossiers werd er dus geen bemiddeling opgestart. In 10 dossiers was de schade reeds geregeld of hadden partijen geen vraag meer. Eveneens in 10 dossiers was de verdachte onbereikbaar of reageerde deze niet. In 4 dossiers was het slachtoffer onbereikbaar en eveneens in 4 dossiers waren beide partijen onbereikbaar of reageerden ze niet. In 1 dossier wenste de verdachte geen bemiddeling en in 1 dossier wenste het slachtoffer geen bemiddeling. In 1 dossier tenslotte ontkende de verdachte de schade te hebben veroorzaakt. Dat een partij niet reageert of niet kan worden bereikt, betekent concreet dat deze partij niet reageerde op de verschillende berichten of dat er geen contactgegevens beschikbaar waren (bv. betrokkene is ambtelijk geschrapt en er is ook geen gsm-nummer gekend). Er is dan ook geen rechtstreeks contact tussen deze concrete partij en de bemiddelaar. In 2009 was het, anders dan in 2008, voornamelijk langs daderkant dat er niet gereageerd werd. Dat een partij geen bemiddeling wenst, wat zich in 2009 slechts tweemaal voordeed, betekent echter dat er wél één of meerdere rechtstreekse contacten zijn geweest met de partij, maar dat deze partij expliciet heeft kenbaar gemaakt dat ze, om welke reden dan ook, niet aan een bemiddeling wenst deel te nemen. 9

10 Daarnaast dient te worden opgemerkt dat ook dossiers die met kwalificatie louter contact worden afgesloten heel wat tijd opslorpen. Enerzijds is er de (strikte) opvolging door het aanschrijven van partijen en soms de zoektocht naar de juiste contactgegevens, anderzijds hebben we als bemiddelaar soms meerdere, intense contacten met één van de partijen (ook al reageert de andere partij niet) of met hun verzekeringsmaatschappij of derde partij. Ook het niet-reageren of niet willen meewerken van een partij dient bij de andere partij immers met de nodige zorg te worden overgebracht, anders kan het aanbod van schadebemiddeling meer frustratie en ontgoocheling teweegbrengen bij een partij dan wanneer het aanbod er nooit was geweest. Er gingen in 2009 opnieuw slechts twee directe bemiddelingen door; beiden met positief resultaat. Daarnaast was er in een aantal dossiers toch contact tussen partijen (evenwel zonder de bemiddelaar). Bij de indirecte bemiddelingen dient dan ook te worden opgemerkt dat een directe bemiddeling geen must is. Al zou een directe bemiddeling soms beter aan een aantal verwachtingen kunnen voldoen, toch zijn het de partijen zelf die nog steeds bepalen of zij een direct contact wenselijk of nodig achten. In vrij veel dossiers blijkt ook dat er geen direct contact in aanwezigheid van de bemiddelaar nodig is om aan de verwachtingen van beide partijen te voldoen. De mogelijkheid van een direct contact/directe bemiddeling wordt door de bemiddelaar wel steeds aangereikt en besproken; een directe bemiddeling wordt echter niet als uiteindelijk resultaat of voorwaarde van een geslaagde bemiddeling naar voren geschoven. Ook in dossiers die na louter contact werden afgesloten omdat de schade reeds geregeld was, was er logischerwijs contact tussen partijen met een positief resultaat als gevolg. Deze manier van afhandelen, op initiatief van partijen zelf, is natuurlijk ideaal en in de communicatie met partijen wordt dit dan ook positief bekrachtigd. De schadebemiddeling niet meer zinvol of overbodig vinden duidt op conflictoplossende capaciteiten bij partijen zelf en dit wordt dan ook positief gecommuniceerd in eindverslag. Voor wat de aard van het herstel betreft gaat het in de meeste gevallen om een financiële vergoeding. Het gegeven dat het resultaat van de bemiddeling voornamelijk bestaat uit financieel herstel heeft enerzijds te maken met het feit dat de bemiddeling hierop gefocust is; het feit dat het echter ook vooral louter om zulk financieel herstel gaat, kan anderzijds ook te maken hebben met de praktijk van de indirecte bemiddelingen. Verder kan nog worden opgemerkt dat ook dit jaar de schadebedragen en de bedragen van de vergoedingen erg varieerden. Naast eenmalige vergoedingen werden in nieuwe dossiers afgesloten met een afbetaling. 3 daarvan konden worden afgesloten in 2009 zelf; 4 afbetalingen lopen door in 2010 (1 afbetaling loopt in principe zelfs door tot in 2014). Daarnaast dienden eveneens nog 7 afbetalingen uit 2008 te worden opgevolgd; 2 afbetalingen daarvan lopen nog door tot in Een afbetaling houdt in dat er tussen de partijen een akkoord werd bereikt over het schadebedrag, maar dat dit schadebedrag via een afbetaling wordt geregeld. Zulke afbetalingen worden schriftelijk vastgelegd. Het dossier wordt met het bereiken van deze schriftelijke overeenkomst afgesloten en doorgestuurd naar het parket. Ook nu lagen de schadebedragen, alsook de vastgelegde termijnen van terugbetaling en de effectieve bedragen van de afbetaling sterk uiteen. Ondanks het feit dat dossiers in principe afgesloten worden wanneer een afbetaling afgerond wordt, vergt de opvolging van de afbetalingen toch heel wat tijd. 10

11 REFLECTIES Voor wat GAS-bemiddelingen betreft, kunnen we spreken van een enorme toename van het aantal doorverwezen en dus opgenomen dossiers. We mogen er van uitgaan, zeker voor wat de stad Leuven betreft, dat alle dossiers waarin een aanbod van GAS-bemiddeling relevant is, ook effectief worden doorverwezen. We kunnen ons echter vragen blijven stellen bij de eerder minimale doorverwijzing van de provinciale ambtenaar was in aantal dossiers voor PSB opnieuw geen topjaar. Toch was er een zekere toename van aantal doorverwijzingen. Het lineaire aanbod via alle doorverwijzingkanalen lijkt, in theorie althans, te zijn verzekerd. Het blijft dan ook een prioriteit om ook in de praktijk dit lineair aanbod te garanderen. Slechts iets meer dan 1/3 van de dossiers PSB werd door het parket doorverwezen. Voor wat de doorverwijzing van politie zelf betreft, ging het ook dit jaar voornamelijk om een doorverwijzing door de APO-officier of verantwoordelijke. De selectie door individuele inspecteurs zelf blijft vrij laag. De doorverwijsprocedure werd om die reden geëvalueerd en aangepast. Sinds eind 2009 wordt PSB opgenomen als vaste rubriek in het syntheseblad; het groene mapje voor de inspecteurs zelf werd afgeschaft. Op die manier wordt de betrokken inspecteur telkenmale bij afsluiten van een dossier minstens geconfronteerd met (de keuze tot) het aanbod van PSB en kan hij anderzijds door een eenvoudig aankruisen van de rubriek het dossier selecteren. Samen met de in 2010 geplande sensibilisatie van alle inspecteurs hopen we zo te komen tot meer individuele doorverwijzingen en tot meer accurate doorverwijscijfers. Zoals eerder aangehaald bevinden GAS-bemiddeling en PSB zich beiden aan het begin van het continuüm van bemiddeling als aanbod voor de afhandeling na opstellen van een PV. De gemengde inbreuken zijn daarbij, naar feiten althans, de gemene deler. Deze feiten worden óf administratiefrechtelijk dan wel strafrechtelijk opgenomen en afhankelijk daarvan gebeurt het aanbod óf door de GAS-bemiddelaar dan wel door de politiële schadebemiddelaar. In het afgelopen werkingsjaar merkten we dat in deze gemengde inbreuken sommige dossiers binnen beide projecten werden aangemeld of opgenomen. We staan dan ook achter de toepassing van een juiste procedure inzake bemiddeling bij gemengde inbreuken om te vermijden dat het strafrechtelijk luik en het administratiefrechtelijk luik elkaar doorkruisen, wat tot rechtsongelijkheid en procedurefouten zou kunnen leiden. Concreet betekent dit in de praktijk dat indien het parket beslist het dossier binnen het strafrechtelijk luik te houden zij desgevallend kunnen doorverwijzen naar PSB (meerderjarigen). Indien het parket beslist heeft het dossier strafrechtelijk te behandelen en doorverwezen heeft naar bemiddeling, kan tijdens of na de bemiddeling het dossier niet meer worden overgemaakt aan de gemeentelijke ambtenaar. Na een PSB is het aan het parket om een strafrechtelijke beslissing (i.c. veelal een sepot) te nemen. Hierdoor wordt vermeden dat de beslissing tot strafrechtelijke afhandeling nu reeds voortijdig door politie genomen wordt. Bij gemengde inbreuken kan politie dus niet meer zelf selecteren. Indien het dossier administratiefrechtelijk wordt afgehandeld (GAS-ambtenaar) kan indien wenselijk worden doorverwezen naar GAS-bemiddeling. Na deze GAS-bemiddeling neemt de GAS-ambtenaar een beslissing inzake administratieve sanctie. We hopen met deze toepassing van procedure de (voorziene) complementariteit van de projecten te respecteren. Sensibilisatie van de individuele politie-inspecteurs blijft een belangrijk aandachtspunt en dit niet alleen om de concrete werkwijze en doorverwijzing te verzekeren, maar ook om het herstelrechtelijke denken te stimuleren en te onderhouden binnen de politiecultuur. Een goede samenwerking met de doorverwijzers is voor beide projecten onontbeerlijk en is een stimulans voor kwaliteitsvol werken. Samenwerking en doorverwijzing kan in bepaalde gevallen leiden tot het signaleren van mankementen en hiaten in dossiers, opdat hierdoor intern ook door politie zelf nog kwaliteitsvoller gehandeld kan worden. Voor wat het stimuleren en onderhouden van het herstelrechtelijk denken binnen de politiecultuur betreft zochten we vorig jaar naar de rol en de invulling van politie in de herstelrechtelijke praktijken. Het besloten seminarie in 2008 was de voorloper voor het internationaal congres in 2009 over Restorative Policing, georganiseerd door het CPS en waaraan we onze medewerking verleenden. Wat dit congres betreft kunnen we besluiten dat in de opzet om het concept restorative policing onder de loep te nemen en ter discussie te stellen de organisatoren van de conferentie zeker geslaagd zijn. Het was een gevarieerd programma dat een al 11

12 even gevarieerd publiek -van leek in restorative policing tot pleitbezorger van herstelrechtelijk denken binnen politie- duidelijk wist te bekoren. Diepgaande discussies met daaruit voortvloeiende conclusies waren er misschien niet, maar belangrijkste verdienste is vooral dat er een forum is gecreëerd waarop dit (relatief) nieuwe onderwerp ruimer bespreekbaar werd gemaakt. Opvallend ook was de initiële kloof tussen Nederland en België. Deze kloof blijkt echter, bij tweede beluistering, ook weer niet zó groot of onoverbrugbaar en beiden kunnen van elkaar leren. Eenzelfde opmerking lijkt ook op te gaan voor beleid en praktijk en in zekere zin ook voor herstel en politie. Hopelijk is deze conferentie dan ook een aanzet tot meer aandacht, studie, opvolging en explicitering vanuit de verschillende hoeken. We volgen dit alleszins verder op en hopen vanuit onze praktijk een bijdrage te kunnen leveren. De politiële schadebemiddelingen zelf waren opnieuw inhoudelijk soms vrij complex; in een heel aantal dossiers dienden naast de betrokken partijen ook derden te worden betrokken, die zelf vaak ook een aantal verwachtingen of doelstellingen hebben. Daarnaast blijken professionele derden soms nog niet op de hoogte van het bestaan en inhoud van (schade)bemiddeling. Hierdoor hebben ze verwachtingen aangaande inhoud of procedure die de eigenlijke bemiddeling doorkruisen of bemoeilijken (of nodeloos langer doen aanslepen). Het vergroten van het maatschappelijk draagvlak of meer algemene bekendheid is dan ook geen overbodig aandachtspunt of werkpunt. Vraag is alleen of dit dient/kan gedragen worden door een lokaal project alleen. Enerzijds wordt er vanuit de stuurgroep Leuven werk gemaakt van een voorstel rond coördinatie bemiddelingsaanbod (waarbij àlle bemiddelingsprojecten en dus ook GAS-bemiddeling en PSB worden betrokken), anderzijds echter is het binnen de sector van bemiddeling zelf nog steeds (en dit na vier jaar verwettelijking!) niet duidelijk of PSB al dan niet onder de nieuwe wet op bemiddeling valt (en dus overal zou moeten worden geïmplementeerd). Een lineair aanbod in bemiddeling, van GAS-bemiddeling tot herstelbemiddeling in de fase van de strafuitvoering, wordt verzekerd voor het ganse arrondissement, behalve voor PSB dat enkel voorzien is in de PZ Leuven. Ook dit jaar merken we dat de uiteindelijke beslissing (administratiefrechtelijk dan wel strafrechtelijk) beïnvloed wordt door het resultaat van de bemiddeling. Toch wordt er, ook in dossiers met positief resultaat, soms nog een administratieve boete opgelegd of gedagvaard. De GAS-ambtenaar en het parket houden dus, naast de bemiddeling zelf, ook nog met andere elementen rekening. We willen opnieuw meegeven dat dit, ons inziens in positieve zin, duidt op de werkelijke kern en huidige invulling van het herstelrecht en verklaart hoe bemiddeling een daadwerkelijk, en tegelijk ook slechts een louter onderdeel van het administratiefrechtelijk en strafrechtelijk kader kan zijn. Een kader dat idealiter zelf staat voor een complementaire, subsidiaire en herstelgerichte conflictafhandeling. In 2010 hopen we naar aantal de bloeiende praktijk van GAS-bemiddeling te kunnen bestendigen zonder evenwel inhoudelijk in een routineuze afhandeling te vervallen. Voor PSB hopen we in 2010 op een toename van het aantal dossiers en op een geslaagde sensibilisatieronde bij de inspecteurs. Tenslotte rekenen we op een evenwicht tussen de dossierwerking en conceptueel werken en gaan we uit van een verlenging van een fijne samenwerking. 12

13 HOOFDSTUK 2 BESPREKING EN INHOUDELIJKE REFELECTIES VAN HERSTELBEMIDDELING MINDERJARIGEN INLEIDING 2009 was opnieuw een jaar vol bemiddelingen en herstel, maar ook het vertrek van een waardevolle collega en het verwelkomen van nieuwe teamgenoten kleurden ons jaar. Het team bemiddelaars bestond in 2009 uit: Miriam Beck, Kwinten Wouters (sinds januari 09), Kris Mullens, Koen Nys, Liesbeth Eggen, Nele Devarrewaere, Dominique Abbicht (vervanging sinds februari 09) en Maarten Surdiacourt (6 maanden 50%). Met gedrevenheid en enthousiasme en als een complementair team sloegen we er opnieuw in om de BAL hier draaiende te houden! Ik ben alvast heel blij dat jullie in mijn team zitten en bij deze 8 pluimen! 2009 was tevens het eerste jaar van de fusie van de vzw Oikoten en de vzw Bas! De vzw Alba werd boven de doopvont gehouden en het team herstelbemiddeling minderjarigen werd hier een volwaardige deelwerking van. De ruimte die we kregen tot participatie aan dit ganse proces maakte dat deze fusie op een vlotte manier verlopen is en gedragen werd door het ganse team was ook het jaar waarin het project Hergo, dankzij de volgehouden inspanningen van onze Hergocoördinator Koen, opnieuw de terechte aandacht en hiermee gepaard gaande doorverwijzingen kreeg. De betrokkenheid van zowel parket als jeugdrechters is opnieuw groot en dit heeft zo n project nodig! Zo kregen ook Nele en Miriam de mogelijkheid om voldoende ervaringen op te doen als Hergo-moderator. Ook Jan, één van onze vrijwilligers zette zijn eerste stappen als Hergo-moderator. We hopen deze trend ook in 2010 verder te zetten ging het vierde schooljaar van start voor het project hergo op school. Met mondjesmaat blijven er verwijzingen komen vanuit een aantal scholen. We merken dat het vertrek van onze collega Els Horemans een verlies is voor dit project. Conceptueel heeft ze heel wat extra werk verzet binnen dit project, ze heeft van bij de opstart met volle enthousiasme haar schouders eronder gezet. Bij deze willen we Els nog eens in de bloemetjes zetten voor haar volgehouden inzet in dit nieuwe project. Liesbeth en Kris hielden dit project draaiende en organiseerden een aantal bijeenkomsten. In het volgende deel kan u over dit alles meer lezen. We starten steeds met een inhoudelijke bespreking van de jaarcijfers. De tabellen vindt u achteraan als bijlage. En zoals u jaarlijks van ons mag verwachten geven we bij elk van onze projecten enkele kritische bedenkingen. 13

14 HERSTELBEMIDDELING MINDERJARIGEN HERSTELBEMIDDELING MINDERJARIGEN : INHOUDELIJKE BESPREKING CIJFERS Als we spreken over dossiers en interacties waarin we bemiddeld hebben in 2009 is dit moeilijk af te bakenen in een jaar er zijn steeds dossiers die verder lopen van het ene in het andere jaar. Om u een idee te geven in hoeveel dossiers er effectief gewerkt werd in 2009 hebben we dit in tabel 1 achteraan weergegeven. Het gaat om 414 dossiers en 795 interacties (Een interactie is de relatie tussen een dader en een slachtoffer die ontstaan is door een misdrijf. In één dossier kan je meerdere daders en slachtoffers hebben waardoor er verschillende interacties ontstaan). Door in onze tabellen de opsplitsing te maken naar interacties toe trachten we de complexiteit van de dossiers ook weer te geven in de cijfers. In vergelijking met 2008 gaat het om evenveel dossiers waarin we gewerkt hebben, met een 90-tal minder interacties. Nieuw aangemelde dossiers in was het eerste volledige jaar onder toepassing van de aangepaste wet op de jeugdbescherming. Dit bracht voor ons een enorme stijging teweeg van het aantal doorverwijzingen en leidde toen tot 334 nieuwe dossiers. Dit jaar werden er 284 nieuwe dossiers doorverwezen, een daling van 15 %. Een verklaring hiervoor geven is natte vingerwerk, we kunnen wel aangeven dat er meer hergodossiers werden doorverwezen en dat deze zwaardere dossiers dus niet werden verwezen naar bemiddeling. We zijn er verder nog steeds van overtuigd dat het parket in Leuven een lineair aanbod tracht te doen. Dit betekent dat ze in alle strafbare feiten die aan de criteria voor bemiddeling voldoen een brief met het aanbod laten vertrekken. Dit houdt zelfs in dat het aanbod ook vertrekt in een aantal dossiers waarin de parketmagistraat reeds de beslissing heeft genomen om het dossier strafrechtelijk sowieso te seponeren. Hun mening hierin is dat ook ten aanzien van deze feiten, maar vooral ten aanzien van deze partijen het aanbod een zinvolle betekenis kan hebben. Als dienst kunnen wij ons vanuit onze visie op bemiddeling alleen maar verheugen met deze instelling vanuit de gerechtelijke instanties. Het blijft wel een uitdaging om met het team te blijven bekijken of het in alle dossiers en ten aanzien van alle partijen mogelijk blijft om een zeer laagdrempelig aanbod te doen, wat voor ons betekent zoveel mogelijk tijdens een persoonlijke ontmoeting met de partijen het aanbod van bemiddeling toe te lichten. Maar dit is geen evidente oefening, je haalt de zuivere schaderegelingen bij wijze van spreken er niet zomaar uit tijdens bijvoorbeeld het inlezen van dossiers of tijdens een eerste telefoongesprek. Verder in deze bespreking zal je ook in de cijfers terugvinden dat een groot aantal dossiers niet opstarten, vermoedelijk draagt dit ruime aanbod daartoe bij. Voordeel van het aanbod toch te laten vertrekken is o.a. een meer humane rechtsbedeling: mensen worden uitgenodigd om hun zeg te doen in de rechtsgang, het werkt drempelverlagend, er komt een reactie op hun klacht ( hun signaal ) die ze neerlegden bij politie, het idee van straffeloosheid bij zeer lichte feiten verdwijnt en indien er nood is aan herstel kan dit bekeken worden tijdens een bemiddeling. Het parket blijft, op enkele uitzonderingen na, onze enige doorverwijzer. Wanneer een jongere voor de jeugdrechter verschijnt zou in bijna alle dossiers die daarvoor in aanmerking komen het aanbod van bemiddeling reeds gebeurd zijn. Dit betekent niet dat we niet bemiddelen op jeugdrechtbankniveau. In een aantal dossiers die verwezen worden naar bemiddeling heeft de magistraat tegelijkertijd reeds de beslissing genomen om te dagvaarden (in 32 % van de afgesloten dossiers in 2009 werden de jongeren nog gedagvaard). Zeker bij zeer ernstig feiten kan deze beslissing een geruststelling zijn voor het slachtoffer wanneer hij de overweging maakt om al dan niet in te gaan op het bemiddelingsaanbod. Dit kan ook het voordeel geven dat partijen zich in een bemiddeling kunnen focussen op het communicatieproces en dat ervoor gekozen wordt om het financiële luik over te laten aan de jeugdrechter. Als initiatiefnemer om een dossier bij onze dienst aan te melden gaat het ook concreet om andere bemiddelingsdiensten, instellingen bijzondere jeugdzorg,.. Het initiatief komt zeer uitzonderlijk van de partijen zelf. Wij vragen dan vervolgens een mandaat aan het parket, helaas hebben we hier de ervaring dat dit niet vlot loopt. De reden hiervoor kan divers zijn: het onderzoek door politie is nog lopende, er is nog geen beslissing 14

15 genomen door de magistraat, het dossier is niet meteen traceerbaar, Dit maakt dat de snelle reactie van mensen om te ageren in deze situaties vaak door praktische beslommeringen teniet wordt gedaan. Soms laten we dan een aanbod vertrekken op volledig vrijwillige basis. In de 284 nieuwe dossiers zijn 396 daders en 394 slachtoffers betrokken, waardoor er 504 mogelijke interacties tot stand kunnen komen. In 45 % van deze interacties was er reeds voor het misdrijf een relatie tussen de partijen. Hierbij is het opnieuw opvallend dat het vaak gaat om een schoolrelatie, namelijk in 50%. Voor welke feiten werden deze 396 daders en hun slachtoffers doorverwezen naar bemiddeling? 52% van de daders maakte zich schuldig aan een persoonsdelict en 46% van hen aan vermogensdelicten. In vergelijking met vorig jaar zien we hier een verschuiving naar een groter aandeel persoonsdelicten. Een constante is dat het binnen dit aandeel voornamelijk gaat om opzettelijke slagen en verwondingen (76%) of vechtpartijen en dit meestal van jongeren onder elkaar (die mekaar dan weer vaak kennen van op school). Een andere stijgende groep binnen de persoonsdelicten zijn de feiten van bedreigingen, belagingen en afpersing, samen goed voor ongeveer 13%. Wat opvallend is bij deze feiten is het gebruik van alle soorten nieuwe media (SMS, chat, via internet, ) die het makkelijker en anoniemer maken om via deze wegen anderen lastig te vallen. Op onze vraag werd dit jaar tevens extra aandacht besteed aan het verwijzen naar bemiddeling van zedendossiers. Dit aandeel is verdubbeld, het gaat om 7 daders. Na overleg met de gerechtelijke instanties en partners uit de hulp- en dienstverlening werd tijdens het samenwerkingsverband HCA (herstelrechtelijke en constructieve afhandelingen) beslist om ook ten aanzien van deze partijen het aanbod te laten vertrekken. Met de nodige extra aandacht en voorzichtigheid zetten we in deze dossiers onze eerste bemiddelingsstappen. In samenspraak met de verwijzers werd tevens beslist om in deze dossiers een aanbod van bemiddeling te doen en niet van Hergo. De veilige ruimte die een bemiddeling biedt om mensen met hun verhaal te laten komen heb je veel minder binnen een Hergo bijeenkomst. Daarbij heb je de aanwezigheid van andere buitenstaanders die het communicatieproces over zulke thema s die tot de intieme sfeer van mensen behoren, zouden kunnen bemoeilijken. Miriam zal zich verdiepen in het bemiddelen in zedenfeiten, ondersteund door onze collega s bemiddeling meerderjarigen en deze van het bemiddelingsburo Brussel die met die feiten meer ervaring hebben. Daarnaast zullen er ook specifieke opleidingen gevolgd worden om met deze materie, binnen de eigenheid van het bemiddelingsproces, te kunnen werken. Volgend jaar kan u hierover meer lezen in ons jaarverslag. Bij de vermogensdelicten zien we wel een opvallende verschuiving in vergelijking met Het aandeel beschadigingen daalt met zo n 12% naar 28%. Waar we bij de diefstallen dan weer een stijging vinden van 10% naar 67% in totaal van de vermogensdelicten. In vergelijking met een 5-tal jaar geleden krijgen we in verhouding veel minder beschadigen en winkeldiefstallen door. Een verklaring hiervoor hebben we niet: voeren de winkels een andere preventief beleid, worden er meer jongeren op heterdaad betrapt en wordt alles dan meteen geregeld, komen deze feiten en jongeren bij de GASbemiddelaar terecht? Zijn de parketmagistraten in vergelijking met een aantal jaren geleden nu ook meer gewonnen voor de idee van bemiddeling bij persoonsdelicten waarbij ze zich vroeger eerder richtten tot feiten die een concrete schade met zich meebrachten? Dit zullen we moeten bevragen bij onze partners en eventueel zullen we de cijfers onderling eens moeten vergelijken. Misschien komen we dan tot de algemene conclusie dat de jongerencriminaliteit daalt of dat jongeren zich nu meer bezondigen aan vechtpartijen en minder aan beschadigingen? Voor ons allemaal vraagtekens. Bij de kenmerken van de daders en de slachtoffers zien we ook dit jaar geen opmerkelijke verschuivingen. 66% van de daders die een aanbod van bemiddeling kregen waren tussen de 15 en 17 jaar bij het plegen van de feiten. Dit blijft een constante. 28% is tussen de leeftijd van 12 en 14 jaar. Het gaat in totaal om 88% jongens. Bij de slachtoffers gaat het in het merendeel, ongeveer 80%, om natuurlijke personen, 50% van deze groep zijn jonger dan 18 jaar, wat ons opnieuw laat zien dat veel van de feiten gebeuren onder jongeren (voornamelijk vechtpartijen). 15

16 Dossiers die werden afgesloten in 2009 In 2009 werden er 286 dossiers afgesloten, waarbij het ging om 595 mogelijke interactieprocessen. In 52% van deze interacties werd er een bemiddelingsproces opgestart waarbij er bijna in 90% het bemiddelingsproces door de partijen volledig werd doorlopen en waarbij in 80% een volledige overeenkomst werd bereikt, die dan weer in 92% wordt uitgevoerd. We mogen hieruit concluderen dat indien partijen een aanvang nemen in het bemiddelingsproces de kans heel groot is dat ze dit volledig doorlopen en een overeenkomst bereiken met de andere partij, die meestal wordt uitgevoerd. Deze overeenkomst is niet steeds een schriftelijk akkoord. We merken vaak dat het uitwisselen van boodschappen op zich (12 %), een ontmoeting of een gezamenlijk gesprek voldoende is voor de partijen en er niet meteen de nood is om dit op papier te zetten. In hoeverre hebben wij daarin als bemiddelaar een rol om mensen te activeren in de terugkoppeling naar de gerechtelijke instanties? In 18% van de opgestarte bemiddelingsprocessen vond er een gezamenlijk gesprek plaats tussen de partijen in aanwezigheid van de bemiddelaar. Dit is voor de eerste keer in onze geschiedenis dat dit aandeel gevoelig lager ligt dan andere jaren. Het zal een uitdaging worden in 2010 om met het team te bekijken wat hiervan de oorzaak is en of we de BAL-traditie willen verder zetten en dit aandeel toch opnieuw naar boven wensen. Ongeacht het gegeven dat partijen de vrijheid hebben om al dan niet oog in oog te gaan zitten met mekaar en het gesprek aan te gaan, heeft onze ervaring ons ook al geleerd dat de wijze van aanbrengen van het gezamenlijk gesprek door de individuele bemiddelaar van invloed is op het al dan niet doorgaan hiervan. Het gegeven dat de daders minderjarig zijn speelt bij deze in ons voordeel, vanuit een pedagogische bekommernis zijn meer slachtoffers bereid om het gesprek met de jongere en de ouders aan te gaan. Maar het aandeel delicten onder jongeren is groter en zou de bereidheid onder jongeren kleiner zijn om dit gesprek aan te gaan of wensen ze niet in een open gesprek te communiceren over de feiten en de gevolgen? Of speelt ook hier de nieuwe media een rol en worden conflicten misschien ook via deze weg uitge chat Het zal ons benieuwen, volgend jaar meer hierover! Als we gaan kijken naar de aard van het herstel in de overeenkomsten die partijen bereiken zien we dat het financieel herstel meestal (ongeveer 70%) deel uitmaakt van een overeenkomst. Verder zien we in tabel 7 dat excuses en beloftes om het nooit meer te doen of om iemand met rust te laten daarop volgen. Wanneer de overeenkomst een financiële vergoeding ten aanzien van het slachtoffer inhoudt zal het meestal de jongere zelf zijn die hiervoor instaat, via zakgeld, leercontract, betaald werk, spaargeld, terugbetaling aan zijn ouders, 20% van de jongeren die zelf hun verantwoordelijkheid opnemen aangaande het financieel herstel doen dit door vrijwilligerswerk te verrichten via het vereffeningfonds. 75% van de jongeren die via het fonds werkten situeren zich in de leeftijdscategorie jaar. In 45% van deze mogelijke interactieprocessen werd geen bemiddeling opgestart. In meer dan de helft hiervan (52%) geven partijen aan dat alles reeds geregeld is of dat het slachtoffer geen vragen meer heeft. In 23% is er één van de partijen die niet op het aanbod wenst in te gaan. In 13% konden we één van de partijen niet bereiken. We werkten in 2009 nog steeds met een lage drempel (zoveel mogelijk aanbod bemiddeling toelichten tijdens een huisbezoek) doch bouwden we enkel kleine drempels in om niet onnodig veel huisbezoeken te doen in dossiers die niet opstarten. Dit ten gevolge van de stijgende wekdruk wegens een tekort aan beloofde middelen vanwege de Vlaamse overheid in verhouding tot het aantal aangemelde jongeren. We wensen te vermijden om met een wachtlijst te werken, gezien dit een negatieve invloed kan hebben op de opstart van een dossier. Van collega s die met een wachtlijst werken weten we dat indien de start op zich laat wachten mensen vaak aangeven dat het te laat is, dat het de moeite niet meer is. Ten aanzien van dit gegeven proberen we ons als team steeds kritisch te verhouden, we wensen nog steeds alle partijen zo goed mogelijk te informeren zodat ze zelf kunnen beslissen om al dan niet in te gaan op het aanbod. En we geloven nog steeds dat het persoonlijk contact en de betrokkenheid van de bemiddelaar hier een positieve bijdrage toe kan leveren. Deze werkwijze maakt dat we ook in niet-opgestarte bemiddelingsprocessen soms op huisbezoek blijven gaan. Op de vraag hoe lang een bemiddelingsproces gemiddeld duurt merken we dat dit gemiddeld 3 maanden is. De opvolging van de overeenkomst duurt dan gemiddeld nog 2 maanden (niet elke overeenkomst vraagt opvolging). 16

17 Een positieve evolutie, niet alleen voor ons maar ook voor partijen, is de dat de gemiddelde duur tussen de feiten en de verwijzing naar bemiddeling door de gerechtelijke instanties met een maand verkort is (in vgl. met 2008) en nu gemiddeld 4 maanden bedraagt. De tijd die de bemiddelaars nodig hadden om een dossier op te starten in 2009 is tevens meer dan gehalveerd, namelijk naar 13 dagen (in 2008 was dit nog 1 maand). Voorzichtig besluit: de politiediensten, de gerechtelijke instanties en de bemiddelingsdienst werken sneller! Wie kan hier nu niet tevreden mee zijn?! KRITISCHE REFLECTIE 2009 was een druk jaar, voornamelijk in het voorjaar was de werkdruk nog zeer hoog. Tijdens onze jaarlijkse planningsdag werd hier bij stilgestaan en gezocht naar oplossingen om te kijken wat deze werkdruk bepaalde en of er manieren waren om hier op in te spelen en deze terug werkbaar te maken voor het team. Eén van de oplossingen hebben ertoe geleid dat we onze methodiek enigszins hebben aangepast. Zoals hierboven reeds vermeld hebben we in onze laagdrempelige methodiek enkele tussendrempels ingebouwd Bij een lage drempel beperkten de eerste telefonische contacten zich tot het kort informeren over het aanbod en het plannen van een huisbezoek. Het doel van een eerste telefonisch contact was een huisbezoek plannen. Bij een hogere drempel trachten we tijdens een eerste telefonisch contact na te gaan of een bemiddeling wenselijk is en haalbaar. Indien bemiddeling niet meer nodig is of gewenst trachten we een huisbezoek te vermijden. Wat we wel nog merken en in deze een voordeel is, is dat veel mensen zelf telefonisch contact opnemen met onze dienst na de brief van het parket. Wanneer één partij wenst te bemiddelen, kondigen we een huisbezoek aan bij de andere partij (indien we mensen niet telefonisch te pakken krijgen om dit af te spreken). Als één partij reageert en laat weten dat hij niet wenst te bemiddelen, trachten we de andere partij telefonisch te bereiken om na te gaan of ze nog een gesprek wensen. Krijgen we hen niet te pakken dan sturen we een brief met de info dat de bemiddeling niet wordt opgestart. Als er geen enkele partij reageert, proberen we hen telefonisch te bereiken, indien we hen niet kunnen bereiken kondigen we een huisbezoek aan (uitz. vb. heel lichte feiten, vermoeden van geen vraag meer, dan sturen we een brief met de vraag om onze dienst alsnog te contacteren). (zie schema in bijlage). Ook het voorstellen aan mensen om het gesprek door te laten gaan op het bureau, heeft het aantal huisbezoeken naar beneden gehaald, hiermee samenhangend een beperkte tijdswinst (minder verplaatsingen). Een ander instrument dat we ontwikkelden is een tabel waarin het aantal lopende dossiers per bemiddelaar wordt weergegeven in verhouding tot het tewerkstellingspercentage, tevens bekijken we het aantal overuren en het subjectief aanvoelen van iedere bemiddelaar naar werkdruk toe en dit om de 6 weken. Aan dit systeem met enkele drempels zijn zowel voor- als nadelen verbonden, aan ons team om dit permanent te evalueren en bij te sturen wanneer nodig. De verwijzingen vanuit het parket komen vlot, maar de onduidelijkheden in dossiers of de administratieve complexheid is soms frustrerend en kan voor de bemiddelingen (en dus niet in het minst voor de partijen) vertragend werken. In Leuven zijn er twee cellen en dus twee parketmagistraten die dossiers met jongeren verwerken (is regionaal opgesplitst), we werden hier af en toe geconfronteerd met verschillende snelheden, maar ook met verschillende strafrechtelijke beslissingen wat het niet steeds makkelijk maakt in communicatie naar partijen toe waarom heeft onze zoon een aanbod van bemiddeling gehad en een andere jongen die betrokken was nog niet? Het is een opsplitsing die niet aansluit bij de beleving van partijen. Nog moeilijker wordt het wanneer jongeren in verschillende arrondissementen wonen en er dus brieven vanuit verschillende parketten dienen te vertrekken Hierin verrichten de parketcriminologen goed werk, maar nog kan dit het bemiddelingsproces met enkele weken of maanden vertragen, waarop sommige partijen dan afhaken. Eens het aanbod van bemiddeling vertrokken is, is enige dynamiek in het opstarten en volbrengen van het bemiddelingsproces gewenst. Bij het inlezen van de dossiers door de bemiddelaars vergen deze onduidelijkheden nog het meeste tijd. Het niet meer inlezen van dossiers door de bemiddelaar, wat wekelijks een aantal uren tijd zou vrijmaken om met de partijen te werken, wordt mede hierdoor in de weg gestaan. Ook het samen plegen van feiten door minder- en meerderjarigen heeft geleid tot een zoektocht om dit op mekaar af te stemmen. Want ook al zitten we samen op één dienst, voor het parket zijn meerderjarigen en 17

18 minderjarigen twee verschillende groepen verdachten. Tijdens 2009 hebben we dan ook gepoogd om dit alles op mekaar af te stemmen. De ondersteuning vanuit de OSBJ (ondersteuningsstructuur bijzondere jeugdzorg) wordt door de overheid steeds verder afgebouwd Volgens ons is dit een gemiste kans en laat dit, wat zich doorheen de geschiedenis gezamenlijk heeft ontwikkeld (projecten herstelbemiddeling Vlaanderen) meer en meer versnipperen en vervreemden van elkaar. De meerwaarde van de implementatie van bemiddeling is zo duidelijk in vergelijking met projecten die dit niet hebben gehad en de moeilijkheden die dit achteraf met zich meebrengt, dat de beslissingen hierover ons petje te boven gaat. We proberen dit zoveel mogelijk zelf op te vangen, maar dit vraagt energie en tijd van praktijkwerkers en soms ook meer dan dat, namelijk een mandaat. Het samenbrengen van mensen die in de praktijk met hetzelfde bezig zijn, het op de agenda plaatsen van inhoudelijke thema s en nadenken over nieuwe ontwikkelingen hierin en eventuele bijsturingen hierin, zullen in de toekomst weinig of niet meer kunnen gebeuren. HET SAMENWERKINGSVERBAND HERSTELSTELGERICHTE EN CONSTRUCTIEVE AFHANDELINGEN De HCA-diensten (BAL vormt samen met GAMBAS een HCA dienst in Leuven) genieten sedert begin 2009 onder de noemer categorie 8, als voorziening van de bijzondere jeugdbijstand, een tijdelijke erkenning. Het erkenningsbesluit werd hiertoe aangepast. In de toelichting bij het nieuwe erkenningsbesluit zegt men: De HCA-diensten zetten in het raam van de projectovereenkomsten regionale samenwerkingsverbanden op. Deze overlegstructuren leverden een duidelijke meerwaarde op voor de afstemming van het aanbod binnen het gerechtelijke arrondissement. Deze overlegstructuren worden dan ook gecontinueerd en opgenomen als een bijzondere erkenningsvoorwaarde. In het erkenningsbesluit zelf staat onder art. 19ter: de diensten organiseren in hun werkgebied een samenwerkingsverband met de actoren betrokken bij de uitvoering van hun opdracht. In het gerechtelijk arrondissement Leuven was het samenwerkingsverband in 2009 geen nieuw gegeven. Er was reeds een lange traditie van regelmatig overleg tussen de diensten en de voornaamste gerechtelijke actoren. BAL kende eveneens een lange traditie van overleg via de stuurgroep herstelrecht en bemiddeling. Het samengaan van de vzw Bas! en de vzw Oikoten in de vzw Alba en aldus het samengaan van de diensten BAL en Gambas in een HCA-voorziening veranderde weinig aan deze praktijk. Wel werden de doorverwijzers geconfronteerd met 2 overlegstructuren (stuurgroep en het samenwerkingsverband). Het parket nam de beslissing om enkel nog het samenwerkingsverband bij te wonen. In een samenwerkingsprotocol van 2004 reeds werden de gewenste deelnemers en doelstellingen vastgelegd. Het volgende werd beoogd : (1) het realiseren van de afstemming en coördinatie tussen de herstelrechtelijke en constructieve afhandeling per gerechtelijk arrondissement (2) dit vanuit een gemeenschappelijk gedragen visie m.b.t. de aanpak van de jongeren die een als misdrijf omschreven feit plegen (3) afstemming van de verschillende reactiewijzen (4) bevorderen van de communicatie en dialoog tussen justitie en hulpverlening Vooropgesteld werd dat dit overleg 3 maal per jaar diende georganiseerd te worden. In 2009 kwam het samenwerkingsverband in Leuven 3 maal samen. Wat deelnemers betreft zien we het volgende : In Leuven kunnen we voor het samenwerkingsverband beroep doen op de deskundigheid van Prof. Johan Put als voorzitter. Verder is er de participatie van de diensten zelf; Gambas, BOOG en BAL. Hierbij wordt steeds bijkomend de deelname nagestreefd van Gaëlle Dhooghe, medewerker binnen de samenwerking van Gambas 18

19 met het jongerenteam van I.T.E.R., instaand voor de begeleiding van jongeren bij de projecten seksueel grensoverschrijdend gedrag. Er is de actieve deelname en participatie van de Jeugdrechters, de Parketmagistraten verantwoordelijk voor jeugdzaken, de Parketcriminoloog en de sociale dienst van de Jeugdrechtbank. In de mate van het mogelijke zijn alle magistraten op dit overleg aanwezig. De sociale dienst van de Jeugdrechtbank wordt vertegenwoordigd door de teamverantwoordelijken en ook de balie is een basisspeler. Andere participanten aan dit overleg, doch met onregelmatiger aanwezigheid zijn de regioverantwoordelijke van het Agentschap Jongerenwelzijn, Véronique Vanhoutryve, Martine Puttaert, de verantwoordelijk voor integrale jeugdhulp Brussel en Vlaams Brabant en Lieve Balcaen van de O.S.B.J. Ook een medewerker van slachtofferhulp wordt aangezocht, doch is zelden aanwezig. In 2009 kwam een bespreking van de huidige werking aan bod, waarbij de cijfers die de verwijzingen aangeven als basisgegeven werden besproken. Verder kwam specifiek aan bod : - diverse elementen van communicatie rond bemiddeling - toeleiding en werking van Hergo - leerprojecten Gambas, voor wie het schoentje past - de wijze waarop door het Parket en de Jeugdrechtbank te Leuven wordt omgegaan met seksueel grensoverschrijdend gedrag (+inschatting aard en omvang) en de (wenselijke) plaats van de verschillende afhandelingen en/of hulpverlening in het reageren hierop - diverse praktische afstemmingsvragen Uit de aanwezigheid van deelnemers kon u reeds afleiden dat voornamelijk de 4 de doelstelling centraal is komen te staan. Afstemming en coördinatie van de diensten zelf en de verschillende reactiewijzen is veeleer een element geworden van intern overleg. Uitwisseling van visie en praktijk m.b.t. de verschillende afhandelingen en de reacties vanuit Parket en Jeugdrechtbank op jeugddelinquentie gaan samen met de 4 de doelstelling. Een belangrijke participant in dit kader was de O.S.B.J. die ook in 2009 nog even praktijk, reflecties en uitwisseling kon overbrengen uit andere gerechtelijke arrondissementen. Mede door het beknotten van het takenpakket van de O.S.B.J., vanwege de Vlaamse overheid, zijn de HCA-samenwerkingsverbanden meer op zichzelf aangewezen en evengoed nog steeds zoekende om het praktische overleg te overstijgen. Het blijft een opdracht. 19

20 HERSTELGERICHT GROEPSOVERLEG (HERGO) In de nieuwe jeugdwet van 2006 wordt een prominente plaats voorzien voor herstelgerichte en constructieve reacties op delicten. Hergo is hier een van. Tijdens een Herstelgericht Groepsoverleg gaan het slachtoffer met zijn achterban en de jongere met zijn ouders en steunfiguren samen op zoek naar een plan waarin plaats is voor herstel naar het slachtoffer en de gemeenschap. De jongere geeft ook aan wat hij zal doen om herhaling van de feiten te vermijden. De nieuwe wet wordt operatief in april BAL leidt drie nieuwe medewerkers op tot moderator en geeft in het najaar van 2007 het startschot voor een hernieuwde Hergopraktijk in de Leuvense regio. In de loop van 2008 blijkt dat er nog wat zand in de machine zit. De aanmeldingen via jeugdrechters en parket komen slechts druppelsgewijs binnen. De communicatie tussen de betrokken actoren (BAL, parket, jeugdrechters, sociale dienst, politie) verloopt nog niet helemaal naar behoren. Vanuit BAL organiseren we heel wat formeel en informeel overleg. Vanaf begin 2009 zien we dat al dat werk vruchten afwerpt. De aanmeldingen lopen vlot binnen, in de juiste dossiers. Aanmeldingen leiden tot boeiende Hergo s. Die Hergo s leveren mooie intentieverklaringen op, die meestal correct uitgevoerd worden. Om de knelpunten die opduiken het hoofd te bieden, wordt er verder overlegd met parket en jeugdrechters, met de medewerkers van de griffie, er wordt een gezamenlijke procedure uitgeschreven en een uitgebreide checklist opgesteld. Tenslotte vermelden we hier ook graag dat een van onze eerste vrijwilligers-bemiddelaars zijn werkterrein intussen heeft uitgebreid. Tot zijn en onze tevredenheid werkt hij momenteel als vrijwilliger-moderator in zijn tweede Hergodossier. HERGO: INHOUDELIJKE BESPREKING CIJFERS Hoeveel dossiers? In 2009 krijgen we voor 26 minderjarigen, in 15 dossiers, een vraag van de jeugdrechter om een Hergo te organiseren. Eén dossier nemen we niet op omdat het dossier reeds in bemiddeling is en de feiten erg licht wegen. Voor 11 van de 25 overige jongeren organiseren we in 2009 een Hergo, voor vier anderen is de Hergo nog in voorbereiding. De dossiers van 10 jongeren worden terug overgemaakt aan de jeugdrechter omdat het slachtoffer (9x) of de dader (1x) niet wenst mee te werken aan een Hergo. Daarnaast zijn we ook nog actief in vier dossiers van 2007 en We organiseren in 2009 één Hergo in een dossier dat in 2008 aangemeld werd, in de andere drie dossiers volgen we de uitvoering van de intentieverklaringen verder op. Samengevat: 26 aanmeldingen voor Hergo leiden in 2009 voor 11 jongeren tot een Hergo, voor vier anderen is de Hergo in voorbereiding. Dit is een flinke stijging ten opzichte van vorig jaar (3 Hergo s voor 9 aangemelde minderjarigen in 2008). 20