PRODUCTFICHE FINANCIËLE INSTRUMENTEN

Transcriptie

1 OBLIGATIES ALGEMENE DEFINITIE: PRODUCTFICHE FINANCIËLE INSTRUMENTEN Nationale overheden, supranationale organisaties, financiële instellingen en bedrijven die financiering zoeken, kunnen kapitaal ophalen via de obligatiemarkt. Beleggers die in deze obligaties investeren, lenen geld aan de emittent in kwestie. In ruil krijgt de investeerder een coupon die een vast of variabel rendement biedt. Een obligatie is dus een verhandelbaar schuldbewijs waarmee een emittent zich ertoe verbindt om de koper het bedrag van de lening (de nominale waarde) op de eindvervaldag terug te betalen. De uitgever betaalt hiervoor als vergoeding een intrest die op frequente basis (jaarlijks, halfjaarlijks, ) wordt uitgekeerd. KENMERKEN VAN OBLIGATIES: UITGEVER De staat of het bedrijf die het kapitaal ophaalt. We spreken van sovereign bonds in het geval van overheidsobligaties of corporate bonds in het geval van bedrijfsobligaties. PRIMAIRE EN SECUNDAIRE MARKT Nieuwe obligaties worden uitgegeven op de primaire markt. Op de primaire markt worden obligaties geplaatst bij grote financiële instellingen, vermogensbeheerders en beursvennootschappen die intekenen voor hun cliënten of zichzelf. Vervolgens worden de obligaties verhandeld op de secundaire markt. De secundaire markt is de plaats waar kopers en verkopers, gedurende de looptijd van de obligaties, het instrument kunnen verhandelen. De secundaire markt verloopt interbancair (tussen banken onderling) of via een beurs waarop de obligaties genoteerd staat. De liquiditeit van obligaties is afhankelijk van de grootte van de uitgifte en de bereidheid van financiële instellingen om prijzen te afficheren. NOMINALE WAARDE Het bedrag die de uitgever op eindvervaldag zal terugbetalen noemen we de nominale waarde. De uitbetaling van de coupons worden berekend op dit bedrag. KOERS VAN DE OBLIGATIES Obligaties noteren in procent hoewel het procentteken vaak wordt weggelaten. Obligaties worden meestal uitgegeven dicht tegen nominale waarde (aan 100 of impliciet 100 %). Een obligatie die tegen nominale waarde noteert, noemen we een à pari obligatie. Obligaties die afwijken van hun nominale waarde, noteren respectievelijk boven of onder pari. De marktwaarde (marktkoers) van een obligatie wordt hoofdzakelijk bepaald door vraag en aanbod. De theoretische waarde die een leidraad vormt voor de markt wordt bepaald door alle toekomstige cashflows (eindbetaling en coupons) te verdisconteren aan een discontovoet. COUPURE Obligaties worden in verschillende coupures aangeboden. Zo worden obligaties uitgegeven in coupures van 1 EUR, EUR, EUR, EUR, EUR, EUR, EUR en EUR. Obligaties met kleine coupures noemt men retail bonds. Grote coupures worden meestal aangekocht door institutionele beleggers en noemt men institutional bonds. De minimum coupure van een obligaties is het minimumbedrag die nodig is om de obligatie te kunnen aankopen. Vervolgens bestaat ook het increment dat aangeeft hoeveel nodig is om meer te kopen dan enkel de minimum coupure. Een praktisch voorbeeld: Bij een obligatie die EUR/1.000 EUR noteert, bedraagt de minimum coupure EUR en vervolgens kan er gekocht worden in delen (coupures) van EUR. Financiële instrumenten Pagina 1 van 18

2 LOOPTIJD De looptijd van een obligatie bepaalt wanneer de obligatie wordt afgelost. Hoe langer de looptijd, hoe groter de onzekerheid voor de belegger. Investeerders eisen dus een hogere couponrente naarmate de looptijd stijgt. Sommige obligaties hebben geen aflooptijd of een zeer lange looptijd. In dat geval spreken we van eeuwigdurende obligaties (perpetuals). Andere obligaties zijn callable waardoor ze vroeger dan verwacht door de emittent kunnen worden afgelost. In het geval van putable obligaties, kan de obligatiehouder zelf opteren voor vervroegde aflossing. Meer info kan u terugvinden in de rubriek soorten obligaties. COUPON De coupon vormt de intrestvergoeding die de emittent betaalt ter compensatie voor het lenen van het kapitaal. De hoogte van de coupon wordt hoofdzakelijk bepaald door de kwaliteit (rating) en de looptijd van de obligatie. De stelregel is: hoe lager de kwaliteit en hoe langer de looptijd, hoe hoger de coupon. De coupon kan vast of variabel zijn. De vaste coupon is het meest voorkomend. Variable coupons komen in verschillende vormen voor: Fixed to floating obligaties: Obligaties die gedurende een bepaalde periode een vaste coupon uitbetalen en vervolgens overschakelen naar een variabele coupon. Floating Rate Notes: Obligaties die van bij de start een variabele coupon betalen. Step-Up obligaties: Obligaties waarvan de coupon verhoogt naarmate de looptijd verstrijkt. De couponverhoging is vaak afhankelijk van een eventuele ratingverlaging onder een bepaald niveau. De variabele coupon wordt bepaald door een referentierente plus een risicopremie (spread) voor het kredietrisico. Meer info kan u terugvinden in de rubriek soorten obligaties. VERLOPEN RENTE (ACCRUED INTEREST) De accrued interest is de rente die verlopen is sinds de vorige coupondatum en de transactiedatum (datum waarop een koop of verkoop plaatsvindt). De verkoper van een obligatie heeft recht op het gedeelte van de coupon dat nog niet werd uitbetaald. De koper van een obligatie moet de verlopen rente betalen aan de verkoper. Op de volgende coupondatum ontvangt de koper de volledige coupon waardoor hij, rekening houdend met de reeds betaalde verlopen rente, uiteindelijk enkel dat gedeelte van de coupon ontvangt waarop hij recht heeft. De verlopen rente noteert in procent en moet bij de aankoopkoers ( clean price ) worden bijgeteld om de totale aankoopprijs te berekenen: totale aankoopprijs = marktkoers + verlopen rente dirty price = clean price + accrued interest EFFECTIEF RENDEMENT OF YIELD TO MATURITY Bij de uitgifte van een obligatie is de coupon meestal gelijk aan het effectief rendement. Van zodra de koers afwijkt van pari (100), is het effectief rendement van een obligatie niet langer gelijk aan de couponrente. Bij de beoordeling en vergelijking van verschillende obligaties is het beter om het effectief rendement te observeren dan het couponrendement. Het effectief rendement van een obligatie mag u interpreteren als een schatting van het jaarlijks gemiddeld rendement die de obligatie zal opbrengen op voorwaarde dat u deze aanhoudt tot op vervaldag. Het effectief rendement van een obligatie is afhankelijk van twee belangrijke zaken: De koers waartegen de obligatie noteert. Indien de obligatie boven pari noteert, zal de obligatiebelegger toekomstig koersverlies realiseren. Indien de obligatie onder pari noteert, zal de obligatiehouder een toekomstige kapitaalwinst opstrijken. De grootte van de couponrente. Het effectief rendement is vaak een goede indicatie voor het toekomstig jaarlijks rendement rekening houdend met de coupon en de aankoopprijs. Een praktisch voorbeeld: Een obligatie met een resterende looptijd van 5 jaar, noteert op de secundaire markt aan 90 % en biedt een vaste coupon van 5%. Hoe bereken ik snel het effectief bruto rendement van deze obligatie als ik deze aankoop? 1) BRUTO COUPON: 5 % De emittent heeft de obligatie uitgegeven aan 100 %. Hierop betaalt het bedrijf een leningskost van 5 %. Dit is de leningskost voor het bedrijf, maar niet het exact couponrendement voor de belegger. De belegger koopt immers de obligatie onder pari aan tegen een koers van 90. Financiële instrumenten Pagina 2 van 18

3 2) BRUTO WERKELIJK COUPONRENDEMENT De belegger krijgt een coupon van 5 % op een aangekochte koers van 90 %. De belegger ontvangt m.a.w. jaarlijks 50 EUR op een aangekocht bedrag van 900 EUR. Hierdoor ligt het bruto couponrendement hoger: 50/900 = 5,55 % of ook 5%/90% = 5,55 % Het werkelijk bruto couponrendement bedraagt 5,55 % voor de belegger en niet 5%. 3) TOEKOMSTIGE KAPITAALWINST/VERLIES De belegger mag het werkelijk couponrendement niet beschouwen als de enige opbrengst. Afhankelijk van een aankoop onder of boven pari zal de obligatiehouder respectievelijk een toekomstige winst of verlies realiseren op de koers van de obligatie. In dit voorbeeld zal de obligatiehouder 11,11 % koerswinst realiseren over een periode van 5 jaar. Dus: Totale koerswinst/verlies = terugbetalingkoers aankoopkoers Totale koerswinst/verlies = 1000 EUR 900 EUR = 100 EUR Totale koerswinst/verlies = 11,11 % (100/900 of 10/90) Om een idee te krijgen van de jaarlijkse gemiddelde koerswinst/verlies, kunnen we de totale koerswinst/verlies annualiseren. Jaarlijkse koerswinst/verlies = 2,12 % (2,12 % gekapitaliseerd over 5 jaar geeft 11,11 %) 4) EFFECTIEF RENDEMENT OF YIELD TO MATURITY Om snel een ruwe schatting te maken van het effectief rendement, kan men een optelsom maken van de vorige twee percentages. Effectief rendement = werkelijk bruto couponrendement + jaarlijkse koerswinst/verlies Effectief rendement = 5,55 % + 2,12 % = 7,67 % 5) BELANGRIJKE OPMERKING (INTREST OP INTREST) In de praktijk is het effectief rendement eveneens afhankelijk van een derde factor: intrest verdiend op herbelegde coupons. De obligatiehouder zal immers meer verdienen dan zijn effectief rendement indien hij de toekomstige ontvangen coupons herbelegt. Het is mogelijk om een schatting te maken van het effectief rendement in de veronderstelling dat de toekomstige coupons zullen kunnen worden herbelegd aan dezelfde marktrente als vandaag. In dit voorbeeld nemen we een marktrente van 7 %. resterende looptijd ontvangen coupon eindwaarde herbelegde coupons , , , ,2 coupon totaal ontvangen coupons oorspronkelijke coupons intrest op intrest intrest op intrest in % waarde ,44% ,5 jaarlijks 1,26% Financiële instrumenten Pagina 3 van 18

4 Wanneer we alle toekomstige coupons (250 EUR) kapitaliseren aan 7 %, komen we aan een totaal van 308 EUR. De intrest op intrest bedraagt 58 EUR (308 EUR 250 EUR). Op een initiële investering van 900 EUR in de obligatie is dit een totaalrendement van 6,44 % (58/900) op vijf jaar tijd. Omgerekend naar een jaarlijks gemiddeld rendement zal de obligatiehouder nog ongeveer 1,26 % jaarlijks extra verdienen aan intrest op herbelegde coupons. Hiermee rekening houdend, kunnen we schatten dat het effectief rendement gelijk is aan 8,93 % (7,67 % + 1,26 %). Echter, dit is en blijft een schatting. Indien de toekomstige rentevoeten sterk zouden dalen, zou dit lager uitvallen. Bovendien gaan we in onze berekening ervan uit dat alle toekomstige rentevoeten gelijk zullen blijven aan de huidige marktrente. Dit is in de praktijk niet het geval. Obligaties die boven pari noteren, zijn niet noodzakelijk minder interessant. Vaak ten onrechte denken beleggers dat deze obligaties minder aantrekkelijk zijn omwille van het toekomstig kapitaalverlies. Opnieuw, de belegger dient te beoordelen op basis van het effectief rendement. Obligaties die boven pari noteren met een hoge couponrente kunnen interessanter zijn dan obligaties die onder pari noteren met een lage couponrente. Een voorbeeld: OBLIGATIE X noteert aan 110 % en biedt een couponrente van 6 % voor de volgende 10 jaar. Deze obligatie geeft een effectief rendement van ongeveer 4,72 % jaarlijks OBLIGATIE Y noteert aan 90 % en biedt een couponrente van 3 % voor de volgende 10 jaar. Deze obligatie geeft een effectief rendement van ongeveer 4,25% Ondanks het feit dat de koper van obligatie X toekomstig kapitaalverlies zal lijden op de koers, is het effectief rendement toch groter omwille van de hogere couponrente. Bovendien, obligaties die boven pari noteren bezitten een aantal niet onbelangrijke voordelen: MARKTRENTE 1) Obligatie die boven pari noteren of zogenaamde premium bonds hebben vaak een hoge couponrente. Bijgevolg zijn premium bonds minder intrestgevoelig dan gelijkwaardige obligaties die à pari of onder pari noteren. 2) Het herinvesteringrisico is kleiner voor premium bonds. De hogere couponrente zorgt voor hogere cashflows en het herinvesteren van deze cashflows (coupons) creëert additionele intrest voor de obligatiehouder. Aangezien de cashflows hoger zijn bij premium bonds, zal ook de verdiende intrest hierop groter zijn. De marktrente is de rente voor een benchmark staatsobligatie van dezelfde looptijd. Een voorbeeld: Belgische bedrijfsobligatie met een effectief rendement van 5 % op 7 jaar Marktrente = het effectief rendement van een Belgische OLO op 7 jaar = 3% De marktrente is 3 % en het effectief rendement op de bedrijfsobligatie bedraagt 5%. Het verschil tussen het effectief rendement op de bedrijfsobligatie en de marktrente noemen we de credit spread (risicopremie) DURATION Duration is een belangrijke maatstaf van rentegevoeligheid binnen het obligatiebeheer. Het is een getal die bij benadering tracht na te gaan hoeveel procent de obligatiekoers zal wijzigen indien de marktrente stijgt of daalt met 1%. De rentegevoeligheid of duration van een obligatie is afhankelijk van drie factoren: De looptijd: Hoe langer de looptijd van een obligatie, hoe groter de rentegevoeligheid (duration). In een stijgende renteomgeving, zal een obligatie met een langere looptijd sneller dalen in koers dan een obligatie met een kortere looptijd. De couponrente: Hoe groter de couponrente, hoe lager de rentegevoeligheid (duration). In een stijgende renteomgeving, zal een obligatie met een hoge couponrente minder snel dalen dan een obligatie met een lage couponrente. De intuïtieve reden hiervoor ligt in het feit dat de obligatiehouder met een hogere couponrente relatief gezien meer en sneller wordt vergoed. Het risico van een intreststijging wordt voor een stuk gecompenseerd door de hoge coupon. Het effectief rendement: Hoe hoger het effectief rendement, hoe lager de rentegevoeligheid (duration). In een stijgende renteomgeving, zal een obligatie met een hoog effectief rendement minder snel dalen dan een obligatie met een lager effectief rendement. Financiële instrumenten Pagina 4 van 18

5 Bij een obligatie die à pari noteert met looptijd 5 jaar, couponrente 5 % en marktrente 5 %, bedraagt de duration 4,55. Indien de marktrente stijgt (daalt) met 1%, daalt deze obligatie ongeveer 4,55 % in koers. Voor zeer grote schommelingen in de marktrente, is de duration als maatstaf te onbetrouwbaar om een correcte inschatting te geven. RATING Een kredietbeoordelaar bepaalt de terugbetalingcapaciteit van een emittent. Deze kredietbeoordelaars geven obligaties een rating na de analyse van verschillende financiële parameters die de sterkte van de balans, resultatenrekening en vooruitzichten inschatten. De obligatierating biedt een beeld op de kwaliteit van de emittent. Er zijn drie grote kredietbeoordelaars: Standard & Poors, Moody s en Fitch. Niet elke obligatie bezit echter een rating. Indien een bedrijf kapitaal ophaalt zonder rating, hoeft dit niet noodzakelijk negatief te zijn. Sommige bedrijven beslissen geen rating aan te vragen omwille van de hoge kostprijs. Een officiële rating helpt het bedrijf wel sneller kapitaal op te halen. Obligaties worden volgens hun rating opgedeeld in twee categorieën: Investment Grade Bonds: Obligaties met een relatief lage kans op faillissement. Speculative Grade Bonds: Obligaties met een relatief hogere kans op faillissement SOORTEN OBLIGATIES VANILLA OBLIGATIES Een obligatie met normale looptijd, zonder vervroegde kans op terugbetaling, en met een vaste coupon beschouwen we als de meest voorkomende vorm van obligatie. Een klassieke obligatie stijgt (daalt) in prijs, als de intrestvoeten dalen (stijgen). In een stijgende intrestomgeving wordt de coupon van een bestaande klassieke obligatie minder interessant voor nieuwe potentiële investeerders indien de koers zou blijven noteren tegen pari. Zij hebben immers de kans om in te tekenen op nieuwe obligaties die een hogere couponrente bieden. Bijgevolg zal de koers van de bestaande obligatie zich aanpassen naar beneden toe. Een potentiële koper zal pas interesse tonen in de bestaande obligatie met de lagere coupon, wanneer de koers voldoende laag is en het effectief rendement hierdoor gelijk wordt aan de nieuwe obligaties met hogere couponrentes. Een obligatiehouder die een obligatie aanhoudt tot op vervaldag wordt, in afwezigheid van faillissement, steeds tegen pari terugbetaald. Tussentijds kan de koers van een obligatie schommelen. Indien de belegger vervroegd zijn obligatie wenst te verkopen op de secundaire markt, kan de koers boven of onder pari liggen afhankelijk van de evolutie van de marktrente en de risicopremies sinds aankoop. Rentegevoeligheid van een klassieke obligatie FLOATING RATE NOTES Floating rate notes bieden een variabele coupon aan gedurende de volledige looptijd van de lening. De couponrente wordt periodiek (maandelijks, kwartaalbasis, jaarlijks, ) aangepast aan een vooraf bepaalde benchmark (referentierente). Floating rate notes kunnen gelinkt worden aan eender welke benchmark, maar het meest voorkomende type wordt geklikt aan de euribor rente of aan een inflatie-index. Een voorbeeld van een couponstructuur: FRN, 3M Euribor + 200bps, reset op kwartaalbasis, halfjaarlijkse uitbetaling. De referentierente: De driemaandelijkse euribor-rente. Dit is de korte termijn geldmarktrente die een gemiddelde vormt van wat financiële instellingen elkaar aanreken voor het ontlenen van kapitaal in EUR op drie maanden tijd. Financiële instrumenten Pagina 5 van 18

6 Credit spread: Naast de referentierente biedt de coupon een extra spread van 200 basispunten (of 2 %) bovenop de benchmark. De hoogte van de spread hang af van de looptijd, de kwaliteit en de rating van de uitgever. Reset: De coupon wordt op kwartaalbasis herberekend. Hoe hoger de reset-frequentie, hoe sneller de coupon wordt aangepast de nieuwe stand van de referentierente. Uitbetaling: Ieder half jaar wordt een coupon uitgekeerd. Floating rate notes hebben vaak ook een ingebouwde cap of floor. Cap: Een cap is de maximum intrest die de uitgever zal betalen, ongeacht de hoogte van de referentierente. De cap beschermt de uitgever tegen escalerende rentevoeten. Floor: Een floor is de minimum intrest die de uitgever moet betalen, ongeacht de laagte van de referentierente. De floor beschermt de obligatiehouder tegen extreem lage intrestvoeten. Beleggers die denken dat de marktrente (of de inflatie) op lange termijn zal stijgen, kunnen een aankoop in floating rate notes overwegen. Investeerders zijn vaak wantrouwig t.o.v. langere looptijden bij klassieke obligaties omdat ze op die manier hun effectief rendement vast klikken. Indien de marktrente plots stijgt, kan de klassieke obligatiehouder niet profiteren van deze situatie aangezien hij ingetekend heeft in een obligatie met een lagere coupon. Om dit te vermijden kunnen langdurige floating rate notes een alternatief vormen. De eerste coupons zullen lager liggen dan bij een klassieke obligatie, maar deze coupons kunnen stijgen indien de referentierente stijgt. Floating rate notes hebben bijgevolg een lage duration. In een stijgende intrestomgeving zullen de koersen quasi niet dalen omdat de coupon telkens wordt aangepast aan de hogere referentierente. FIXED TO FLOATING OBLIGATIES Obligaties kunnen een vaste couponrente bieden gedurende een bepaalde looptijd en vervolgens overschakelen naar een floating rate note structuur. In de meeste gevallen bieden fixed to floating coupons een zeer hoge coupon gedurende de vaste couponperiode maar een lager effectief rendement dan een klassieke obligatie. De hoge eerste coupons kunnen aantrekkelijk lijken, maar het totaal effectief rendement kan veel lager uitvallen dan bij een klassieke obligatie. Fixed to floating coupons kunnen interessant zijn voor beleggers die eerst weinig verandering verwachten in het toekomstige verloop van rentevoeten, maar na een bepaalde periode toch een intreststijging voorzien. ACHTERGESTELDE OBLIGATIES De beleggers in achtergestelde obligaties worden -bij faling van de vennootschap die ze emitteerde- pas uitbetaald nadat de andere schuldeisers voldaan zijn. Ze hebben wel voorrang op de aandeelhouders. BEVOORRECHTE OBLIGATIES Dergelijke obligaties beschikken meestal over bepaalde activa die dienst doen als waarborg of onderpand. Bij liquidatie van de onderneming genieten deze beleggers van een voorrang op de andere beleggers en de gewone schuldeisers. Deze voorrang is weliswaar beperkt tot de opbrengst van de onderliggende activa. Voorbeelden: Mortgage Backed Securities, Asset Backed Securities. CONVERTEERBARE OBLIGATIES Dit zijn obligaties die omgezet kunnen worden in aandelen op het moment zoals voorzien in het contract. In feite heeft de koper een call optie op de aandelen van de emitterende onderneming. De conversieverhouding geeft aan hoeveel (nieuwe) aandelen men krijgt bij omwisseling van de converteerbare obligatie. REVERSE CONVERTEERBARE OBLIGATIES Dit is een financieel instrument dat de eigenschappen van een obligatie combineert met het risico eigen aan aandelen. Een reverse convertible heeft een wel bepaalde looptijd, een coupon op vaste datum en een vastgelegde interest. De duur is meestal bepaald op 2 jaar; de rente is merkelijk hoger dan de normale gangbare interest op de obligatiemarkt. Deze premie wordt aan toonder uitbetaald om het risico te trachten te compenseren. Het risico vloeit voort uit het feit dat de uitgever de keuze heeft om, op vervaldag, de houder van de obligaties uit te betalen hetzij in cash, hetzij in effecten van het onderliggend financieel instrument. Bij een dalende markt, loopt men het risico zware verliezen te lijden. Financiële instrumenten Pagina 6 van 18

7 CALLABLE OBLIGATIES Een callable bond heeft een call datum. Dit is een datum of meerdere datums waarop de emittent het recht heeft, maar niet de verplichting, om de obligatie vervroegd af te lossen. Emittenten kiezen voor de uitgifte van callable bonds om zo de optie vrij te laten hun schulden vervroegd te kunnen aflossen. Een vervroegde aflossing vindt vaak plaats indien het bedrijf zich goedkoper kan herfinancieren. Indien de rentevoeten sinds de uitgifte van de obligatie gedaald zijn, wordt de kans groter dat de uitgever de lening vervroegd aflost. Callable bonds kunnen een nadeel vormen voor de obligatiehouders aangezien zij het risico lopen dat hun belegging vervroegd wordt afgelost. Mede hierdoor zal de intrestvergoeding op een callable bond hoger liggen dan op een non-callable bond. Obligatiehouders eisen een hogere risicopremie in de vorm van een hogere couponrente. In een stijgende renteomgeving krijgen obligatiehouders van callable bonds een hogere coupon dan non-callable bonds. Let wel, in een stijgende renteomgeving zijn de obligaties ook onderhevig aan prijsdruk zoals klassieke obligaties. In een dalende renteomgeving, blijft het koerspotentieel beperkt omdat de koers van de obligaties gelimiteerd wordt door een mogelijke call-prijs. rentegevoeligheid van een callable en klassieke non-callable bond Obligatie met een call datum kunnen op twee manieren vervroegd worden afgelost: 1) Tegen een vaste call-prijs Bij de uitgifte wordt een prijs bepaald waartegen de emittent vervroegd kan afbetalen. Meestal wordt de callprijs vastgelegd op 100 (tegen pari). In sommige gevallen kan de vooropgestelde call-prijs afwijken van ) Make whole: Bij een make-whole clausule wordt de obligatie afgelost tegen de huidige marktprijs plus een premie. Deze premie biedt de obligatiehouders toch bescherming tegen een vervroegde afbetaling. Het effectief rendement voor callable bonds kan lager uitvallen bij vervroegde terugbetaling. Hierdoor houden investeerders ook rekening met de yield-to-call. Dit is het effectief rendement die de obligatie zou bieden indien zij vervroegd wordt afgelost. PUTABLE OBLIGATIES Putable bonds bieden de obligatiehouder het recht om vervroegde terugbetaling te eisen van de emittent. Het rendement die de investeerder ontvangt, ligt bijgevolg lager dan bij de klassieke obligatie. Het recht tot vervroegde afbetaling biedt nu een voordeel in hoofde van de obligatiehouder. Rentegevoeligheid van een putable bond Financiële instrumenten Pagina 7 van 18

8 Putable bonds kunnen meestal worden terugbetaald tegen pari of tegen een vooropgestelde put-prijs. Putable bonds zijn minder intrestgevoelig dan klassieke obligaties. In een stijgende renteomgeving zal de koers van de obligatie immers nooit onder de vooropgestelde put-prijs dalen. In een stijgende renteomgeving, bieden putable bonds meer bescherming dan de klassieke tegenhanger. De obligatiehouder kan immers overgaan tot vervroegde afbetaling en de liquide middelen herinvesteren in nieuwe obligaties tegen hogere couponrentes. PERPETUALS Eeuwigdurende obligaties of perpetuals hebben extreem lange looptijden of bezitten helemaal geen vervaldag. Omwille van hun hoge duration in het geval van een vaste coupon zijn deze obligaties zeer rentegevoelig. Perpetuals zijn eveneens zeer gevoelig aan de bewegingen in de rentespreads (het verschil tussen de rente op bedrijfspapier en staatspapier). Het koersgedrag van perpetuals leunt dichter aan bij dat van aandelen dan obligaties en bevat dus duidelijk meer risico. ZEROBONDS Zerobonds (zero coupon obligaties) betalen geen coupon, maar worden uitgegeven onder pari en kapitaliseren naar 100. Een zerobond bevat geen herinvesteringrisico. GESTRUCTUREERDE OBLIGATIES/PRODUCTEN Sommige obligaties worden gestructureerd aan de hand van een combinatie van bovenstaande categorieën. Een obligatie kan bijvoorbeeld eeuwigdurend zijn in looptijd met een fixed to floating coupon en callable. Als gevolg van de lage intrestvoeten zochten de banken naar producten met een hogere opbrengst voor hun cliënten. Deze nieuwe producten kregen speciale namen als domino, snowball, eagle, twister, enz. Tegenover de hogere intrest die men krijgt staat wel een hoger risico. Het risico bestaat erin dat, naargelang de emissie, noch de betaling van de rente, noch die van het kapitaal gegarandeerd is. De terugbetaling van het kapitaal kan afhangen van de koersevolutie van (een) onderliggende waarde(n) zoals aandelen. Het zijn geen gewone (vanilla) obligaties. Gestructureerde producten zijn een vrij recent verschijnsel zodat de prijsvorming niet altijd correct is. In sommige gevallen kan er zelfs niet verkocht worden aan de gepubliceerde koers. Dit wil niet zeggen dat men gestructureerde producten principieel moet uitsluiten, maar de voorwaarden dienen aandachtig te worden geanalyseerd en de beslissing moet genomen worden in functie van uw risicoprofiel. RISICO S DEBITEURENRISICO De uitgever van een obligatie kan steeds failliet gaan waardoor de obligatiehouder niets of slechts een gedeelte van zijn oorspronkelijke investering kan recupereren. Het debiteurenrisico is afhankelijk van de bedrijfsrisico s, de sector en het economisch klimaat. Ratingagentschappen bieden de beleggers een leidraad bij het inschatten van het debiteurenrisico, maar de rating vormt geen garantie. Obligaties uit de categorie investment grade lopen een relatief lagere kans op faillissement dan obligaties uit de categorie high yield. Binnen die categorie faalt ongeveer 2% tot 3% van de bedrijven in een periode van 10 jaar. LOOPTIJDRISICO Obligatiebeleggers eisen een hogere rentevergoeding voor obligaties met een langere looptijd. Hoe langer de looptijd, hoe groter de onzekerheid omtrent de terugbetalingcapaciteit. Beleggers dienen zich bewust te zijn van hun eigen beleggingshorizon bij de keuze van de looptijden in het obligatie-universum. Hoe langer de looptijd, hoe groter de tussentijdse koersschommelingen kunnen zijn. Obligatiebeleggers die hun obligaties aanhouden tot op vervaldag, worden steeds à pari uitbetaald in afwezigheid van faillissement. Wie zijn obligaties vervroegd wil verkopen, loopt het risico te moeten verkopen onder pari. COUPONRISICO De uitgever kan de couponbetaling (tijdelijk) opschorten in geval van (tijdelijke) financiële problemen. RENTERISICO De meest obligaties dalen tussentijds in waarde wanneer de marktrente stijgt. Obligatiebeleggers die vervroegd willen verkopen, lopen het risico dit te doen tegen een koers onder pari. Grote renteschommelingen kunnen leiden tot grote volatiliteit in obligatieportefeuilles met een hoge duration. Financiële instrumenten Pagina 8 van 18

9 HERBELEGGINGSRISICO Indien de marktrente stijgt (daalt) boven (onder) de op het effect vermelde couponrente dan kunnen coupons voordeliger (nadeliger) herbelegd worden. Dit is het positief (negatief) herbeleggingsrisico. INFLATIERISICO Door de inflatie zal het terugbetaalde kapitaal minder reële koopkracht vertegenwoordigen dan het door de belegger initieel belegde kapitaal. Dit verlies in koopkracht speelt des te meer naargelang de inflatie hoger ligt. Bovendien zal een aantrekkende inflatie resulteren in renteverhogingen door de centrale bank, waardoor beleggers met reeds obligaties in portefeuille een renterisico zullen lopen. CREDIT SPREAD (RENTEVERSCHIL, RISICOPREMIE) RISICO Het effectief rendement op bedrijfsobligaties kan worden opgesplitst in het rendement op een staatslening met dezelfde looptijd en een risicopremie (credit spread). De risicopremie is de vergoeding die beleggers eisen bovenop de vergelijkbare veilige staatslening. Investeerders vragen een risicopremie omdat bedrijven gemiddeld gezien een hogere kans op faling lopen dan de staat. De credit spreads worden beïnvloed door de korte termijn rentevoeten, het economisch klimaat, sectorale evoluties, het beleggersentiment en de liquiditeit. Een aantal praktische voorbeelden: - Economisch klimaat: De gemiddelde risicopremie op de categorie Investment Grade Bonds kan stijgen doordat de economische groeivooruitzichten tegenvallen en het beleggersentiment sterk negatief wordt. Beleggers worden voorzichtig en eisen een hogere vergoeding. Hierdoor zullen de koersen van bedrijfsobligaties zakken, waardoor het effectief rendement stijgt en impliciet ook de risicopremie stijgt. - Sectorale evolutie: De risicopremie voor bedrijven uit de Telecom sector kan stijgen t.o.v. de algemene credit spreads indien de sectorale schuldgraad relatief verslechtert t.o.v. de markt. Koersen van Telecom obligaties kunnen tijdelijk onder druk komen te staan, waardoor hun effectief rendement stijgt. - Liquiditeit: Sommige obligaties zijn moeilijk verhandelbaar omwille van een kleine uitgifte. Beleggers eisen meestal een hogere rentevergoeding voor illiquide obligaties. De risicopremie vervat in de rentevergoeding zal hoger liggen dan voor meer liquide, gelijkwaarde obligaties SENIORITEIT Bedrijven die kapitaal ophalen via de obligatiemarkt stipuleren in de prospectus de senioriteit van de obligatie. De senioriteit geeft aan hoeveel voorrang obligatiehouders krijgen t.o.v. andere schuldeisers in geval van faillissement. Enkele voorbeelden: - Subordinated bonds: Achtergestelde obligaties die pas als laatste in aanmerking komen voor een (gedeeltelijke) terugbetaling in geval van faillissement. Binnen de subordinated categorie wordt er soms nog onderscheid gemaakt tussen junior en senior obligaties - Junior bonds: deze obligaties krijgen voorrang op achtergestelde obligaties - Senior bonds: deze obligaties krijgen voorrang op junior en subordinated bonds Obligatiehouders dienen zich te informeren omtrent de senioriteit van een obligatie alvorens over te gaan tot aankoop. Obligaties met een lage senioriteit bieden een hogere coupon als vergoeding voor het hoger risico die obligatiehouders lopen. Obligaties met een lage senioriteit zijn gevoeliger voor bewegingen in de credit spreads. SECTORAAL RISICO Bedrijfsobligaties uit dezelfde sector kunnen onderhevig zijn aan risico s die specifiek voortvloeien uit hun sector. LANDERISICO Bedrijfsobligaties zijn onderhevig aan de politieke en economische risico s van het land waar de emittent gedomicilieerd is. Het landenrisico is groter voor obligaties uit groeilanden en landen met een hoge schuldratio. BEDRIJFSSPECIFIEK RISICO De risicopremies van obligaties worden vooral beïnvloed door het bedrijfspecifiek risico. Een verbetering of achteruitgang in de financiële gezondheid, omzetgroei, winstgroei, schuldgraad en/of andere financiële parameters kan leiden tot sterke schommelingen in de credit spread van een obligatie. Financiële instrumenten Pagina 9 van 18

10 VALUTA RISICO Obligaties die noteren in een andere munt dan de EUR zijn onderhevig aan het wisselkoersrisico. De obligatiehouder loopt steeds het risico dat de wisselkoers zakt tussen het moment van aankoop en de volgende transactiedatum. De koper van een obligatie in vreemde munt heeft absoluut geen kapitaalgarantie op vervaldag. LIQUIDITEITSRISICO Obligaties worden op een beurs verhandeld of interbancair (tussen banken onderling). Meestal zijn er een aantal financiële instellingen die optreden als marktmaker voor de uitgiftes. Dit betekent dat bepaalde banken zich garant stellen om altijd een koop- of verkoopprijs aan te bieden aan de tegenpartij die wenst te handelen. Er is echter geen enkele garantie op voldoende liquiditeit. Sommige obligaties zijn moeilijk verhandelbaar door een gebrek aan marktmakers of een gebrek aan volumes op de beurs. Bijgevolg, bestaat steeds het risico dat obligatiehouders hun obligatie niet vervroegd kunnen verkopen bij gebrek aan voldoende interesse. Het liquiditeitrisico stijgt in een onzeker economisch klimaat of bij paniek op de financiële markten. In een dergelijk scenario wordt het verschil tussen de bid en de ask koers groter. Een gedwongen verkoop in een illiquide markt, kan ertoe leiden dat een obligatiehouder verkoopt tegen een marktprijs die sterk afwijkt van dan de theoretische koers. Financiële instrumenten Pagina 10 van 18

11 Aandelen ALGEMENE DEFINITIE: Een aandeel is een waardepapier dat een aantal rechten met betrekking tot een vennootschap geeft. Het vertegenwoordigt een gedeelte van het kapitaal van een bedrijf en geeft dus zeggenschap in de onderneming. KENMERKEN VAN AANDELEN: HOE WORDT PRIJS BEPAALD? De prijs van een aandeel komt net zoals bij andere financiële producten tot stand wanneer vraag en aanbod in evenwicht zijn. Om dit evenwicht te bepalen worden alle aankoop- en verkooporders in een orderboek geplaatst. Een praktisch voorbeeld: In het bovenstaande voorbeeld is de markt bij een prijs van 61,10 euro in evenwicht gevraagde effecten: 400 zonder prijslimiet tegen 61, tegen 61,20 euro tegen 61, tegen 61, aangeboden effecten: 400 zonder prijslimiet tegen 60, tegen 61, tegen 61, tegen 61,10 Aangezien het aanbod en de vraag niet precies in evenwicht zijn, wordt het aankooporder dat gelimiteerd is tot de genoteerde koers (61,10 euro) slechts uitgevoerd voor 800 effecten op de 850 gevraagde effecten. De overige 50 effecten worden in een wachtrij geplaatst DETERMINANTEN DIE DE KOERS BEÏNVLOEDEN Er zijn een groot aantal elementen waarvan men verwacht dat ze de koers van een aandeel kunnen beïnvloeden. Deze factoren kunnen we indelen in: Macro economische factoren o o Economische conjunctuur: een periode van economische expansie is over het algemeen gunstig voor bedrijven en dus voor de koersen van hun aandelen, maar we weten dat beurzen de economische evolutie ook anticiperen. Een neerwaartse beurscorrectie tijdens een periode van economische expansie is dus mogelijk als de markt een conjunctuurverandering verwacht. Rentevoeten: Normalerwijze bevordert een daling van de rentevoeten de beurs, maar we moeten meteen deze stelling nuanceren. Als de opbrengst op lange termijn bijna gelijk is aan de opbrengst van korte termijn investeringen, met andere woorden, als het risico over een lange periode niet beter beloond wordt dan het risico over een korte periode, wat zal de motivatie van de spaarder zijn om op lange termijn te beleggen en zo meer risico te nemen? De invloed van de opbrengst hangt ook samen met de notie risicopremie. De risicopremie is het verschil tussen de opbrengst van risicovolle beleggingen en beleggingen zonder risico. Hoe meer het risico wordt gelopen op een uitgestrekte periode, hoe meer dit risico beloond moet worden. Over het algemeen wordt als basisbelegging zonder risico de staatslening genomen (in de betreffende munt). We beschouwen de verwerving van een staatslening als een risicoloze belegging, op voorwaarde dat men een staat kiest met een stabiel politiek-economisch systeem, een inflatie onder controle en een kwaliteitsvolle munt. Soms loopt het grondig mis, bijvoorbeeld met de Russische leningen ten tijde van de tsaren. De risicopremie moet positief zijn, dat wil zeggen dat de risicovolle beleggingen beter beloond moeten worden dan de risicoloze beleggingen. Wanneer we het over beloningen van risicovolle beleggingen hebben, bedoelen we het dividend vermeerderd met de hoop op een positief verschil tussen de verkoop- en de aankoopprijs. Als de risicopremie nul is of zelfs negatief wordt, is het evident dat Financiële instrumenten Pagina 11 van 18

12 o de investeerders hun beleggingen gaan oriënteren naar effecten met vaste opbrengsten op korte termijn. Wisselkoersschommelingen, inflatie, fiscaliteit, politieke ontwikkelingen e.d. Ondernemingsspecifieke factoren o o o Winstgevendheid, dividendbeleid, uitgaven R&D, e.d. De kwaliteit van het bedrijf, van zijn bestuur, de bedrijfssector, de productiviteit, e.d. We zien meteen dat het moeilijk is om alle risico s te vatten die verbonden zijn aan de aard van het bedrijf en zijn activiteit. Bijvoorbeeld: de gevolgen van een staking van het personeel : als die van korte duur is, heeft ze maar een beperkt of zelfs geen enkel effect op het resultaat van het bedrijf. Als de staking echter langer duurt, kunnen de resultaten van het bedrijf beïnvloed worden en kan de koers van het aandeel eronder lijden. het ontslag van een belangrijk bestuurslid kan een negatieve invloed hebben, maar is zelden lang vooraf gekend. Op dezelfde wijze kan de komst van een manager met een goede reputatie een invloed hebben op het resultaat en dus misschien op de koers. Maar wordt zo n reputatie niet overgewaardeerd? De manager was bedreven in zijn vorige functie, zal hij het ook in de nieuwe zijn? Beurstechnische factoren WAARDERING VAN AANDELEN o De invloed van andere markten: De beurskapitalisatie van de beurs van Brussel vertegenwoordigt zelfs niet één procent van de wereldbeurskapitalisatie. De invloed van belangrijke beurzen zoals New York, Tokyo en Londen beïnvloeden in belangrijke mate de evolutie van de beurs van Brussel. Zelfs indien de onderliggende elementen de Belgische markt zouden moeten beïnvloeden, kan de Belgische markt echter negatief beïnvloed worden indien één van de meer belangrijke markten daalt. Het rendement van een aandeel over een bepaald periode bestaat uit twee componenten: Dividend; Gerealiseerde meer(min)-waarden: positief (negatief) verschil tussen de verkoopkoers en de aankoopkoers van het aandeel; Er bestaan diverse methodieken/ratio s om eenvoudig te bepalen of een aandeel op een bepaald moment al dan niet goedkoop (duur) gewaardeerd wordt op de beurs door de beleggers en zo in de toekomst een hoog (laag) rendement kunnen verwachten. Voorbeelden: koers/winst verhouding; koers/winst verhouding gerelateerd aan jaarlijkse winstgroei van aandeel; koers/boekwaarde; koers/cash flow; e.d. BEURSINDEXEN Een beursindex bevat volgende kenmerken: Vat in één cijfer de evolutie van de beurs samen. Is veelal gebaseerd op een beperkte gewogen steekproef van aandelen. Geeft de nominale evolutie van de beurswaarden weer (<> reële waarde = return-inflatie). Een belangrijk onderscheid kan gemaakt worden tussen koersindexen en returnindexen. Koersindexen (of prijsindexen) steunen enkel op de koersevolutie. Returnindexen houden rekening met de evolutie van koers van het aandeel én met de opbrengst van de herbelegging van het uitgekeerde dividend. Financiële instrumenten Pagina 12 van 18

13 Voorbeelden van indexen: Dow Jones Industrial Index o 30 blue chips die noteren op de NYSE; voornamelijk industriële bedrijven Standard & Poor s Index o 500 aandelen, 75% van de kapitalisatie van NYSE o Sterk gecorreleerd met DJII (Euro)Stoxx 50 o Stoxx50 bevat aandelen uit geheel Europa o EuroStoxx50 bevat enkel aandelen uit de eurozone BEURSGOLVEN We onderscheiden diverse trendpatronen in de beursindexen: Lange termijngolven: Over een periode van jaar blijkt de beurs opgaande en neergaande fasen te hebben gekend, maar in het algemeen blijkt de trendlijn stijgend te zijn. Deze stijgende trendlijn geeft aan dat op lange termijn het nog altijd interessanter is te beleggen in aandelen dan in risicovrije waarden. Conjunctuurgolven: Binnen de lange golf kunnen we verder op- en neergaande bewegingen herkennen. Conjunctuurgolven hebben doorgaans een duurtijd van gemiddeld 2 à 3 jaar; de opgaande fase wordt de bull-fase genoemd, de neergaande de bear-fase. BELEGGINGSFONDSEN ALGEMENE DEFINITIE Een fonds of instelling voor collectieve beleggingen (ICB) verzamelt middelen van individuen om deze vervolgens namens de groep te beleggen in een portefeuille van effecten, zoals obligaties en/of aandelen. De investeerder ontvangt van een bepaalde hoeveelheid aandelen van dit fonds. De waarde van deze aandelen reflecteert dan de waarde van de portfolio die de ICB beheert. BEVEK (SICAV) De Sicav is een bijzonder financieel instrument met een eigen juridisch statuut, waarbij de belegger deelbewijzen van de Sicav ontvangt en niet de onderliggende effecten. De samenstelling van een Sicav kan zeer verscheiden zijn: enkel obligaties, enkel aandelen, per sector, per munt, per land, enz. De waarde van de Sicav evolueert volgens de koersen van de onderliggende effecten en wordt uitgedrukt in een inventariswaarde die zijn aan- of verkoopprijs bepaalt. Meestal bestaat de Sicav onder kapitalisatie- en/of distributievorm. EXCHANGE TRADE FUNDS ALGEMENE DEFINITIE Een ETF of een beurstracker is een beleggingsproduct dat een aandelen-, obligatie- of grondstoffenindex volgt of een verzameling van effecten zoals een indexfonds. U investeert dus rechtstreeks in de prestatie van een index. Het moet de spaarder toelaten om op lange termijn op een gediversifieerde manier en tegen een betaalbare prijs te beleggen in een bepaalde geografische zone, sector of op wereldschaal. SOORTEN ETF S Fysieke ETF: Een fysieke ETF koopt over het algemeen alle effecten in de onderliggende index en houdt ze aan als fondsvermogen. Wanneer het niet voordelig wordt geacht om alle effecten in de index te kopen (bijvoorbeeld wanneer een index niet erg liquide is), kan men ook kiezen voor optimalisatie. Dit betekent dat een deel van de effecten in de index wordt gekocht in plaats van alle effecten om zo de performance van de index te tracken. Uitgevers van fysieke ETF s lenen vaak ook de aandelen uit aan tegenpartijen (=security lending), die daar grote behoefte aan hebben, bijvoorbeeld om short te gaan. Dit genereert echter een bijkomend risico, want als degene die de aandelen leent failliet gaat, zijn de uitgeleende aandelen verloren. Om dat risico te reduceren wordt vaak onderpand gevraagd. Financiële instrumenten Pagina 13 van 18

14 Synthetische ETF: Deze ETF gebruikt meestal total return indexswaps om de performance van een index te repliceren. Een swap is een overeenkomst tussen twee partijen waarbij de ene partij een betaling doet op basis van een vastgesteld percentage, hetzij vast of variabel, terwijl de andere partij betalingen doet op basis van het totaalrendement van een onderliggend asset. In het geval van een ETF betekent dit dat het fonds een mandje met effecten houdt dat door de swaptegenpartij wordt voorgeschreven. De performance van dit mandje wordt met de swaptegenpartij omgeruild tegen de performance van de index. Dit betekent in essentie dat wanneer u een ETF op swapbasis koopt, u de performance van de index koopt en niet de fysieke effecten die deze bevat. Bij synthetische ETF s worden we echter geconfronteerd met een bijkomend risico, nl. het tegenpartijrisico. Als de tegenpartij niet meer aan zijn verplichtingen kan voldoen, kan de ETF de verplichtingen jegens zijn houders niet meer nakomen. Om dat risico te matigen eisen uitgevers van synthetische ETF s onderpand (collateral) van de tegenpartij. In dit geval spreken we een collateralized synthetische ETF. In het andere geval hebben we te maken met een uncollateralized ETF. VARIANTEN OP ETF S Exchange Trade Commodities: ETC s volgen de prestaties van de grondstoffenmarkten. Ze zijn volledig gedekt, wat betekent dat het tegenpartijrisico wordt afgedekt. Het belangrijkste verschil tussen ETF's en ETC's is dat de laatste schuldeffecten zijn in plaats van fondsen. Exchange Trade Notes: ETN s zijn ongedekte, niet-achtergestelde schuldeffecten, vaak uitgegeven door financiële instellingen. De onderschrijvende bank verbindt er zich toe om de indexreturn te betalen, na aftrek van de nodige kosten. Investeerders worden zo blootgesteld aan het kredietrisico van de tegenpartij. Om dit risico te reduceren worden vaak waarborgen geëist van de tegenpartij. In dit geval spreken we van een collateralized ETN. VASTGOEDCERTIFICATEN Een vastgoedcertificaat is een effect dat aan de houder ervan een schuldvordering toekent op een vennootschap. Die schuldvordering verleent een recht op een deel van de inkomsten en de realisatiewaarde van één of meer onroerende goederen. AFGELEIDE INSTRUMENTEN ALGEMENE DEFINITIE Afgeleide financiële instrumenten zijn ontworpen voor het dekken van het wisselrisico, het renterisico en vooral het volatiliteitsrisico. De benaming afgeleid heeft te maken met het feit dat die instrumenten "zijn afgeleid" van de onderliggende financiële instrumenten waarvoor ze als dekking zijn bedoeld. Ze kunnen als dekking of speculatief worden gebruikt. Een afgeleid financieel instrument geeft aan de eigenaar ervan het recht of de verplichting om een onderliggende waarde (bijvoorbeeld een aandeel, een valuta, een beursindex) aan te kopen of te verkopen tegen een vooraf vastgestelde prijs en gedurende een bepaalde periode. Een afgeleid product mag niet worden verward met een belegging in een onderliggende waarde. Nadat de uitoefenperiode is verstreken, verliest het product al zijn waarde. De belangrijkste categorieën afgeleide financiële instrumenten zijn: opties, warrants en futures. HEFBOOMEFFECT Afgeleide financiële instrumenten bieden de mogelijkheid om een in verhouding tot de inbreng een zeer hoge winst te halen. Dat noemt men het hefboomeffect. Het volstaat bijvoorbeeld de premie te betalen om in opties te beleggen; de mogelijke winst kan zeer hoog zijn. Het eraan verbonden risico is echter ook groot: de volledige belegging kan verloren gaan. Het hefboomeffect speelt dus in beide richtingen. Steeds moet voor ogen worden gehouden dat een grote winstverwachting samengaat met een hoog risico. Een belegger die een optie koopt, krijgt de premie maar kan zich daarentegen blootstellen aan een onbeperkt risico (verkoop van een call- optie zonder over het onderliggende te beschikken). Financiële instrumenten Pagina 14 van 18

15 OPTIES Een optie is een financieel instrument dat voor diverse doeleinden kan worden gebruikt, onder meer om een portefeuille tegen een risico te beschermen, een aanvullend rendement te verkrijgen of te speculeren op stijgingen en dalingen van uiteenlopende activa zoals grondstoffen (olie, tarwe, metalen, goud, ), rentetarieven, wisselkoersen en aandelen. Het is een contract tussen een koper, ook houder genoemd, en een verkoper, ook emittent genoemd, die aan de houder van de optie het recht geeft om een bepaalde hoeveelheid van een onderliggende waarde, tegen een vooraf vastgestelde prijs (uitoefenprijs) en op een bepaalde datum (zgn. Europese optie) of gedurende een overeengekomen periode (Amerikaanse optie), te verhandelen. Een optie geeft een recht aan de koper/houder, maar houdt een verplichting in voor de verkoper/emittent: als de houder van een optie te kennen geeft dat hij een transactie wil uitvoeren, dan heeft de verkoper de verplichting om die transactie te doen. In ruil voor zijn verplichting krijgt de verkoper een premie. DE CALLOPTIE (HAUSSECONTRACT) geeft aan de houder ervan het recht om gedurende een bepaalde periode of op een bepaald ogenblik een bepaalde hoeveelheid activa (contractgrootte) aan te kopen tegen een vastgestelde of overeengekomen prijs; De verkoper van de optie heeft de verplichting om de overeengekomen hoeveelheid van de activa te leveren tegen de uitoefenprijs, als de houder zijn recht wil uitoefenen. Wie een calloptie koopt, hoopt op een koersstijging (van het onderliggende aandeel bijvoorbeeld). DE PUTOPTIE (BAISSECONTRACT) geeft aan de houder ervan het recht om een bepaalde hoeveelheid onderliggende activa tegen een overeengekomen prijs te verkopen; De verkoper van de optie heeft de verplichting een bepaalde hoeveelheid van die activa tegen een overeengekomen prijs aan te kopen; Wie een putoptie koopt, hoopt op een koersdaling (van het onderliggende aandeel bijvoorbeeld). Op de vervaldag kan de koper zijn recht uitoefenen, maar hij is daartoe niet verplicht. De verplichting van de verkoper vervalt, als de koper zijn recht niet uitoefent. De premie die de verkoper krijgt, is een vergoeding voor de verplichting en dus voor het risico dat hij aanvaardt op zich te nemen. Het is de prijs van de optie en geeft een beeld van wat de markt bereid is te betalen voor het daaraan verbonden uitoefenrecht. De premie is niet vast gedurende de gehele looptijd van de optie, maar verandert nagenoeg dagelijks. Zij hangt af van de twee elementen waaruit zij is samengesteld, met name de intrinsieke waarde van de optie en de tijdswaarde van de optie (een optie zal duurder zijn naarmate de looptijd langer is; evenzo zal de prijs steeds sneller gaan dalen naarmate de vervaldag dichterbij komt en dan daalt de prijs tot nul). Opties kunnen op een secundaire markt worden verhandeld. Elke georganiseerde activamarkt heeft de contractbepalingen gestandaardiseerd teneinde de opties vlotter verhandelbaar te maken. In het geval van aandelen bedraagt de looptijd van de optie doorgaans drie, zes of negen maanden, het contract heeft betrekking op 100 aandelen en de uitoefenprijs is uitgedrukt per aandeel. Tal van opties zijn niet gekoppeld aan een bepaald aandeel, maar aan een aandelenkorf waarvan de evolutie aan de hand van een beursindex wordt gemeten. In Brussel bestaan er aldus opties op de BEL20-index, die bestaat uit de twintig belangrijkste Belgische aandelen die op de Brusselse beurs zijn genoteerd. Opties zijn op afzonderlijke beurzen genoteerd. De meeste financiële centra hebben een georganiseerde optiebeurs en bieden de geïnteresseerde beleggers informatiebrochures aan met toelichting bij onder meer de werkwijze en de gebruikte instrumenten. Euronext, een Europese beurs met internationale uitstraling die diensten aanbiedt op de gereglementeerde aandelenmarkten en derivatenmarkten van België, Frankrijk, Neder- land, Portugal en het Verenigd Koninkrijk (enkel afgeleide producten), heeft al haar activiteiten met betrekking tot afgeleide producten ondergebracht bij Euronext.LIFFE. Ze heeft gezorgd voor een harmonisatie van de clausules in de contracten voor aandelenopties (de omvang van het contract, de vervaldagen, de laatste noteringsdag en de soort (Europees of Amerikaans). Opties kunnen worden aangekocht via elke bank of beursvennootschap. Financiële instrumenten Pagina 15 van 18