Diagnose-instrument decentralisatie begeleiding

Transcriptie

1 Diagnose-instrument decentralisatie begeleiding Auteurs MOVISIE: Karin Sok Anne Lucassen Rebekka Munster Programma VCP: Nienke van der Veen Utrecht, april 2012

2 Inhoudsopgave Diagnose-instrument decentralisatie begeleiding... 3 Inleiding... 3 Opzet... 4 Fase 1 Voorbereiding... 6 Beschrijving cliëntgroepen... 6 Desktopresearch gegevens cliëntgroepen... 7 Fase 2 De eerste werksessie... 8 Onderdeel A: Analyse aanwezige cliëntgroepen en vertegenwoordiging... 8 Onderdeel B: Versterken van de vertegenwoordiging van aanwezige cliëntgroepen Fase 3 De tweede werksessie Onderdeel A: Analyse invloed gemeentelijk Wmo-beleid Onderdeel B: Vergroten van de invloed richting gemeente Bijlage 1 CIZ-indeling van cliëntgroepen extramurale begeleiding Bijlage 2 Voorbereidende vragen werksessie Bijlage 3 Voorbereidende vragen werksessie Bijlage 4 Draaiboek Fase 2: De eerste werksessie Bijlage 5 Draaiboek Fase 3: De tweede werksessie

3 Diagnose-instrument decentralisatie begeleiding Inleiding Met de decentralisatie van de AWBZ naar de Wmo verandert er veel voor cliënten die gebruik maken van extramurale begeleiding, kortdurend verblijf en de inloopfunctie GGz, en voor hun mantelzorgers. De inbreng van deze cliëntgroepen in het gemeentelijk beleid bij de beleidsvorming is dan ook van wezenlijk belang. Daarom starten in 100 gemeenten adviseurs toerusting met de ondersteuning van Wmo-raden en lokale en regionale belangenbehartigers, waaronder ook cliëntenraden en vakbonden, die actief zijn in de betreffende gemeente. Met als uiteindelijk doel de inbreng van bovengenoemde cliëntgroepen zo goed mogelijk voor het voetlicht van de gemeente te brengen. En daarmee het gemeentelijk beleid zo veel mogelijk op deze groepen aan te laten sluiten, opdat niemand buiten de boot valt (= gezamenlijke opdracht). Om met elkaar van start te kunnen gaan, is gezamenlijk inzicht in de stand van zaken in die gemeente van belang. Op die manier kunnen de belangenbehartigers en Wmo-raden samen met de adviseur bepalen op welke punten versterking en ondersteuning nodig is. Het diagnose-instrument is daarbij een hulpmiddel. Het is een werkwijze waarmee de adviseur samen met de belangenbehartigers en Wmo-raden een foto van de bestaande situatie maken en een gezamenlijke opdracht formuleren. Dit gebeurt tijdens een werksessie. In tweede instantie kan die foto gebruikt worden om een strategie te bepalen om de gezamenlijke opdracht zo optimaal mogelijk met elkaar uit te voeren. Het ligt voor de hand dat die strategie per gemeente kan verschillen, afhankelijk van de lokale situatie. Verbeteringen in de vertegenwoordiging van deze cliëntgroepen, in de onderlinge samenwerking tussen Wmo-raad en belangenbehartigers en in de samenwerking met de gemeente worden in dit instrument als middel gezien om aan die gezamenlijke opdracht te werken. Input van de cliëntgroepen zelf, onderlinge afstemming tussen belangenbehartigers en gebruik maken of uitbreiden van de invloedkanalen richting de gemeente, kunnen de gezamenlijke slagkracht en invloed van Wmo-raad en belangenbehartigers vergroten. Lokaal proberen de partners de flow die in figuur 1 wordt weergegeven te optimaliseren. Cliënten Gemeente Wmo-raad/belangen organisaties (en hun onderlinge samenwerking) Figuur 1 3

4 Opzet Het doel van dit instrument is inzichtelijk te krijgen: 1. welke cliëntgroepen extramurale begeleiding, kortdurend verblijf en inloopfunctie GGz zijn aanwezig binnen de gemeente; 2. in welke mate deze cliëntgroepen worden vertegenwoordigd door lokale en regionale belangenbehartigers en de Wmo-raad; 3. hoe de Wmo-raad en lokale en regionale belangenbehartigers in onderlinge samenwerking de vertegenwoordiging van deze cliëntgroepen kunnen versterken; 4. in welke mate de belangenbehartigers en Wmo-raden contact hebben met de gemeente en invloed hebben op het gemeentelijk Wmo-beleid; 5. hoe de Wmo-raad en lokale en regionale belangenbehartigers in onderlinge samenwerking hun invloed op het gemeentelijk beleid in het kader van de transitie AWBZ-Wmo kunnen vergroten. Het diagnose-instrument bestaat uit drie fasen. De eerste fase is de voorbereidingsfase en wordt door de adviseur toerusting uitgevoerd voorafgaand aan de werksessies. De tweede fase wordt tijdens een eerste werksessie door de adviseur toerusting uitgevoerd, samen met de belangenbehartigers en Wmo-raad, die actief zijn in de betreffende gemeente. De derde fase vindt plaats tijdens een tweede werksessie. In deze opzet is gekozen voor een opzet in twee werksessies, gezien de onderwerpen en de duur van de sessies. Het is natuurlijk aan de adviseur toerusting zelf om deze opzet te volgen of de sessies samen te voegen en de periode tussen beide sessies te bepalen, afhankelijk van de lokale dynamiek. Fase 1 voorbereiding Realisatie van doel 1 De adviseur toerusting zoekt voorafgaand aan de werksessie gegevens op over de omvang van de totale cliëntgroep extramurale begeleiding, kortdurend verblijf en inloopfunctie GGz in de gemeente en de grootte van de afzonderlijke cliëntgroepen. De Wmo-raad en lokale en regionale belangenbehartigers die mogelijk voor de aanwezige cliëntgroepen in de gemeente actief zijn, worden uitgenodigd voor de werksessies. Fase 2 tijdens de eerste werksessie Realisatie van doel 2 en 3 De adviseur ondersteuning neemt de gegevens, die zijn verzameld in fase 1, mee naar de werksessie. In deze werksessie gaan de Wmo-raad en belangenbehartigers in gesprek over de mate waarin zij de verschillende cliëntgroepen extramurale begeleiding, kortdurend verblijf en inloopfunctie GGz momenteel vertegenwoordigen en hoe zij die vertegenwoordiging in onderlinge samenwerking kunnen verbeteren. Fase 3 tijdens de tweede werksessie Realisatie van doel 4 en 5 In de tweede werksessie gaan de Wmo-raad en belangenbehartigers in gesprek over hun contact met de gemeente en de invloed die zij momenteel hebben op het gemeentelijk Wmo-beleid. Ze bespreken hoe ze in onderlinge samenwerking hun invloed op het gemeentelijk Wmo-beleid in het kader van de transitie AWBZ-Wmo kunnen vergroten. Het gezamenlijke doel is hierbij leidraad: het gemeentelijk beleid zoveel mogelijk aan laten sluiten op het perspectief van de cliëntgroepen extramurale begeleiding, kortdurend verblijf en inloopfunctie GGz, en hun mantelzorgers. 4

5 Leeswijzer Daar waar staat belangenbehartigers bedoelen we zowel lokale als regionale belangenbehartigers, waaronder ook cliëntenraden van zorginstellingen en vakbonden en vertegenwoordigers van PGBhouders, die actief zijn in de betreffende gemeente. Daar waar staat vertegenwoordiging doelen we op een brede invulling van dit begrip. Het gaat om het waarborgen van de inbreng van cliëntengroepen en dat kan op verschillende manieren vorm krijgen. Dus niet alleen vertegenwoordiging via formele structuren, maar ook de contacten met cliëntgroepen via informele structuren en contacten, bijeenkomsten, themacafés, ambassadeurs, et cetera. Omdat vertegenwoordiging het begrip is dat het meest dicht bij de betekenis komt, hebben we ervoor gekozen om dit begrip in de tekst te hanteren. Tijdens de werksessies is het belangrijk om de brede invulling van dit begrip te benadrukken. 5

6 Fase 1 Voorbereiding Het CIZ onderscheidt in de groep extramurale begeleiding en kortdurend verblijf tien verschillende cliëntgroepen. In dit instrument is een aantal hiervan samengevoegd volgens de indeling van het Transitiebureau om de bruikbaarheid van de indeling op lokaal en regionaal niveau en in de werksessies te vergroten. In bijlage 1 vindt u de CIZ-indeling. Ook de groep cliënten met een inloopfunctie GGz krijgt te maken met de decentralisatie en wordt dan ook meegenomen in deze voorbereidingsfase. Beschrijving cliëntgroepen Cliëntgroep 1 (CIZ-groep 2, 3, 4): ouderen met somatische of psychogeriatrische problematiek In deze groep gaat het om ouderen boven de 65 jaar die door lichamelijke of cognitieve achteruitgang beperkt worden in hun zelfredzaamheid. Cliëntgroep 2 (CIZ-groep 5, 6): kinderen en volwassenen met psychiatrische problematiek In deze groep gaat het om mensen van elke leeftijd die te maken hebben met een chronische psychiatrische aandoening als stemmingsstoornissen, aandachtstekort- of gedragsstoornissen of psychotische stoornissen. Cliëntgroep 3 (CIZ-groep 7, 8): kinderen en volwassenen met een verstandelijke beperking In deze groep gaat het om mensen van elke leeftijd die te maken hebben met een lichte tot zware verstandelijke beperking. Cliëntgroep 4 (CIZ-groep 9): kinderen en volwassenen met een auditieve en/of visuele beperking In deze groep gaat het om mensen van elke leeftijd die te maken hebben met slechtziendheid, blindheid, slechthorendheid en/of doofheid. Cliëntgroep 5 (CIZ-groep 1, 10): kinderen en volwassenen met een lichamelijke beperking of chronische ziekte In deze groep gaat het om mensen van elke leeftijd die te maken hebben met een ernstige fysieke/motorische beperking en meervoudige problemen op (bijna) alle levensgebieden, mensen die door progressief verlopende aandoeningen meervoudige problemen hebben op (bijna) alle levensgebieden en mensen met niet-aangeboren hersenletsel met meervoudige problematiek op alle levensgebieden die van tijd tot tijd zeer wisselend kan verlopen. Groep cliënten inloopfunctie GGZ: kinderen en volwassenen met een GGZ-problematiek die zich in een sociaal isolement bevinden In deze groep gaat het om mensen van elke leeftijd die te maken hebben met psychische, psychiatrische of psychosociale problematiek en moeite hebben met het structureren van dagelijkse bezigheden, zich in een sociaal isolement bevinden en een laag zelfvertrouwen hebben. Overigens kan deze groep voor een deel overlappen met de hierboven genoemde cliëntgroep 2: kinderen en volwassenen met psychiatrische problematiek. 6

7 Desktopresearch gegevens cliëntgroepen Stap 1: Beantwoord de volgende vragen en vul de antwoorden in onderstaande tabel in. a. Hoe groot is de totale cliëntgroep extramurale begeleiding en kortdurend verblijf in de gemeente? (Deze gegevens zijn te vinden via vul rechts onder niveau gemeente in en onder gebied de betreffende gemeente. Klik vervolgens op rapport maken en kijk in tabel en voor extramurale begeleiding. Zoek in voor de gegevens over kortdurend verblijf, tabel 8.3. De relatieve aantallen zult u voor het kortdurend verblijf zelf moeten uitrekenen.) b. Welke cliëntgroepen zijn in de gemeente aanwezig? c. Wat is de relatieve grootte van deze cliëntgroepen? d. Hoe groot is de groep cliënten die gebruik maakt van de inloopfunctie GGz? (Deze gegevens zijn voor alle centrumgemeenten te vinden op pagina 13 en 14 van de publicatie van HHM Inloopfunctie GGZ Onderzoek naar de overheveling van AWBZ naar gemeenten. Deze is te downloaden via zoek in publicaties op inloopfunctie GGZ.) Extramurale begeleiding Kortdurend verblijf Absoluut Relatief Absoluut Relatief Totale cliëntgroep 100% 100% Cliëntgroep 1 (CIZ-groep 2, 3, 4) Cliëntgroep 2 (CIZ-groep 5, 6) Cliëntgroep 3 (CIZ-groep 7, 8) Cliëntgroep 4 (CIZ-groep 9) Cliëntgroep 5 (CIZ-groep 1, 10) Groep cliënten inloopfunctie GGz Opmerkingen: Het CIZ heeft geen gegevens van de oorspronkelijke cliëntgroep 5: kinderen met een psychische stoornis. Eventueel zijn gegevens te vinden bij de gemeente, jeugdzorg, huisarts, GGZ of een onderwijsinstelling. Mocht deze groep niet in de aantallen meegenomen kunnen worden, dan is het nog steeds een groep waarvan we mogen aannemen dat ze wel in de gemeente aanwezig zijn. De belangenbehartiging voor volwassenen is beter georganiseerd dan die voor kinderen tot 18 jaar. Hierdoor is het risico groter dat de groepen kinderen in de belangenbehartiging vergeten worden of achterop raken. Let daar op in de eerste werksessie. Ouderraden en jongerenraden zijn ingangen voor belangenbehartiging van deze groepen. Stap 2: Bedenk en informeer welke lokale en regionale belangenbehartigers mogelijk voor deze aanwezige cliëntgroepen in de gemeente actief zijn. Nodig deze en de Wmo-raad uit voor de werksessies en stuur ze vooraf een aantal vragen toe ter voorbereiding: zie bijlage 2 en 3. Opmerking: Het gaat bij de decentralisaties niet alleen om de cliëntgroepen extramurale begeleiding, kortdurend verblijf en inloopfunctie GGz, maar ook om hun mantelzorgers. Aanwezigheid van vertegenwoordigers van mantelzorgers tijdens de werksessies ligt daarom voor de hand, bijvoorbeeld via Mezzo of een mantelzorgsteunpunt. 7

8 Fase 2 De eerste werksessie De belangenorganisaties en de Wmo-raad vertegenwoordigen op verschillende manieren diverse groepen burgers. De vraag die in deze sessie centraal staat is of zij de cliëntgroepen extramurale begeleiding, kortdurend verblijf en inloopfunctie GGz ook voldoende vertegenwoordigen 1 en op welke manier. De cliëntgroepen die het grootst zijn in de gemeente zullen zeker vertegenwoordigd moeten zijn, maar dit betekent niet dat kleinere cliëntgroepen vergeten moeten worden. De deelnemers van de werksessie bekijken samen of de mate waarin deze cliëntgroepen momenteel vertegenwoordigd worden voldoende is. Daar waar dat niet het geval is, gaan zij aan de slag met het formuleren van gezamenlijke actiepunten. De opzet van de werksessies is geschikt voor een groep van maximaal 15 personen. Bij meer deelnemers kan de adviseur toerusting bijvoorbeeld kiezen voor deelsessies met daarna een plenaire bijeenkomst. Bij de uitnodiging verzoekt de adviseur de deelnemers om zich van tevoren op een aantal vragen voor te bereiden (zie onderdeel A hieronder en bijlage 2). Onderdeel A: Analyse aanwezige cliëntgroepen en vertegenwoordiging Stap 1: Presenteer de uitkomsten van het vooronderzoek, dus de grootte van de totale cliëntgroep in de betreffende gemeente en de grootte van de afzonderlijke cliëntgroepen. Stap 2: Maak voor iedere cliëntgroep (1 t/m 6, zoals bij fase 1 onderscheiden) een flap, waarop geschreven kan worden. Plak deze naast elkaar op de muur of leg ze op een grote tafel waar alle deelnemers omheen kunnen staan. Analyseer met elkaar: a. Welke cliëntgroepen zijn het grootst in de gemeente en moeten dus zeker vertegenwoordigd zijn? b. Welke cliëntgroepen zijn het kleinst in de gemeente, maar moeten daarmee niet vergeten worden. Noteer de uitkomsten van deze discussie per cliëntgroep op de betreffende flap. Stap 3: Stel iedere belangenorganisatie en Wmo-raad de hieronder genoemde vragen 1 t/m 4 en maak de antwoorden per cliëntgroep visueel inzichtelijk op de betreffende flaps. Op deze manier ontstaat er per cliëntgroep een netwerkanalyse, zie voorbeeld figuur 2. Dit is ook meteen de manier waarop Wmo-raad en belangenbehartigers met elkaar kennis kunnen maken. Op de vragen hebben de deelnemers zich vooraf kunnen voorbereiden. 1. Welke doelgroep(en) vertegenwoordigt uw organisatie? 2. Met welke cliëntgroepen extramurale begeleiding, kortdurend verblijf en inloopfunctie GGz heeft uw organisatie contact? 3. Hoeveel contact heeft uw organisatie met die cliëntgroepen? Trek lijnen tussen uw organisatie en de cliëntgroepen die passen bij het antwoord: een beetje: geef dit contact weer met een stippellijn; gemiddeld/normaal: geef dit contact weer met een dunne lijn; veel/intensief: geef dit contact weer met een dikke lijn. 1 Met de term vertegenwoordigen bedoelen we niet alleen de formele vertegenwoordiging. Het gaat hier om het waarborgen van de inbreng van bepaalde cliëntgroepen en dat kan op een formele manier, maar ook op allerlei andere, meer informele, manieren. Zie leeswijzer. 8

9 4. Op welke manier(en) heeft u met die cliëntgroepen contact? Geef met steekwoorden bij de lijnen tussen uw organisatie en de cliëntgroepen de manier van contact weer. Voorbeelden van steekwoorden zijn hieronder onderstreept. a. We hebben ervaringsdeskundige(n) uit deze cliëntengroep in onze organisatie/raad b. We hebben een vertegenwoordiger van deze cliëntengroep in onze organisatie/raad c. We hebben contact met deze cliëntengroep via bijeenkomsten d. We hebben contact met individuele cliënten uit deze cliëntengroep e. We zijn bereikbaar voor deze cliëntengroep (telefonisch / / sociale media) f. We sturen deze cliëntengroep nieuwsberichten en andere informatie g. Anders, namelijk Belangenorg. A Wmoraad B Cliënten- raad C Vakbonds -afd. D Bereikbaar Ind. cliënten Informatie Bijeenkomsten Informatie Ervaringsdesk Cliëntgroep 3 Figuur 2: Voorbeeld netwerkanalyse cliëntgroep 3 Belangrijke aandachtspunten voor de adviseur: Wanneer het aantal deelnemers rond de 10 ligt, dan kan de adviseur de antwoorden op vraag 1 t/m 4 plenair op de flaps verwerken. Is het aantal deelnemers veel groter, dan is het aan te raden de deelnemers de netwerkanalyses zelf in te laten vullen op de flaps. Dit kan met een goede instructie vooraf en een presentatie van een voorbeeld van een netwerkanalyse, zodat de deelnemers weten wat er van hen wordt verwacht. Het creëren van afwisseling en dynamiek in de werksessie, kan ook een reden zijn om de deelnemers zelf de netwerkanalyses in te laten vullen. De bedoeling van de netwerkanalyses per cliëntgroep is het gezamenlijke werk van de belangenbehartigers en Wmo-raden inzichtelijk te maken. Benadruk die gezamenlijkheid. De verantwoordelijkheid om het perspectief van de cliëntgroepen extramurale begeleiding, kortdurend verblijf en inloopfunctie GGz te vertegenwoordigen en voor het voetlicht te brengen ligt niet bij één organisatie, maar is een gezamenlijke opdracht. Het gaat om de huidige situatie, dus om de mate waarin en manieren waarop er nu contact is met de verschillende cliëntgroepen. Het gaat (nog) niet over wat de organisaties in het contact belangrijk vinden. Wees daar alert op. 9

10 Onderdeel B: Versterken van de vertegenwoordiging van aanwezige cliëntgroepen Stap 4: Bekijk nu met elkaar de netwerkanalyses en beantwoord samen de volgende vragen: Welke cliëntgroepen zijn in de huidige situatie voldoende vertegenwoordigd? Welke cliëntgroepen zijn in de huidige situatie onvoldoende vertegenwoordigd? Geef de conclusies weer op de betreffende flaps met de netwerkanalyses. Stap 5: Bespreek met elkaar wat er moet gebeuren om de cliëntgroepen die nu onvoldoende vertegenwoordigd zijn, beter te vertegenwoordigen. Doe dit per cliëntgroep, zodat er voor iedere groep een plan van aanpak ontstaat. Benadruk daarbij het belang om krachten van een aantal belangenorganisaties en Wmo-raad te bundelen om cliëntgroepen te bereiken. Voorbeelden van actiepunten zijn: organisaties betrekken die nu nog niet aan tafel zitten; bijeenkomsten organiseren om de cliëntgroep te spreken; ervaringsdeskundigen betrekken; aanschuiven bij een cliëntenraad van deze cliëntgroep; cliëntengroepen uitnodigen bij een aantal overleggen. Leg de intenties, actiepunten en afspraken over wie wat doet om de cliëntgroepen beter te vertegenwoordigen vast op de flaps. Stap 6: Leg de deelnemers de voorbereidende vragen voor de tweede werksessie uit en geef deze mee: zie bijlage 3. Draaiboek eerste werksessie: zie bijlage 4 Tijden, programmaonderdelen, benodigde materialen voor werksessie 1 in schema weergegeven. 10

11 Fase 3 De tweede werksessie Tijdens de eerste werksessie hebben de deelnemers zicht gekregen op de mate waarin zij de cliëntgroepen van de extramurale begeleiding, kortdurend verblijf en inloopfunctie GGz vertegenwoordigen en hoe zij dat met elkaar kunnen versterken. Maar een betere vertegenwoordiging van de cliëntgroepen betekent niet automatisch dat het perspectief van deze cliëntgroepen ook meer wordt meegenomen in het gemeentelijk beleid. Om daar met elkaar een slag in te slaan, is inzicht nodig in de contacten die belangenorganisaties en Wmo-raad met de gemeente hebben en de mate van invloed die zij hebben op het gemeentelijk Wmo-beleid en de transitie AWBZ-Wmo. Feitelijke invloed is daarbij vaak moeilijk vast te stellen, dus zal het meer gaan over de beleefde invloed: in welke mate hebben de organisaties de indruk, het idee dat hun input en adviezen worden meegenomen in het beleid? Bij de uitnodiging verzoekt de adviseur de deelnemers opnieuw om zich van tevoren op een aantal vragen voor te bereiden (zie onderdeel A hieronder en bijlage 3). Onderdeel A: Analyse invloed gemeentelijk Wmo-beleid Stap 1: Stel iedere belangenorganisatie en Wmo-raad de hieronder genoemde vragen 1 t/m 3 en maak de antwoorden visueel inzichtelijk via een netwerkanalyse op een whiteboard, flap of mindmapprogramma. Op deze manier ontstaat een netwerkanalyse van de relaties tussen belangenorganisaties en Wmoraad en de gemeente, zie voorbeeld figuur 3. Op de vragen hebben de deelnemers zich vooraf kunnen voorbereiden. 1. Hoeveel contact heeft uw organisatie met de gemeente in het kader van de Wmo en de transitie AWBZ-Wmo? Trek een lijn tussen uw organisatie en de gemeente die past bij uw antwoord: een beetje: geef dit contact weer met een stippellijn; gemiddeld: geef dit contact weer met een dunne lijn; veel/intensief: geef dit contact weer met een dikke lijn. 2. In welke mate worden uw input en adviezen meegenomen in het gemeentelijk Wmo-beleid? Trek een gekleurde lijn tussen uw organisatie en de gemeente die past uw het antwoord: niet of nauwelijks: geef deze mate van (beleefde) invloed weer met een rode lijn; enigszins: geef deze mate van (beleefde) invloed weer met een oranje lijn; grotendeels: geef deze mate van (beleefde) invloed weer met een groene lijn. 3. Wat zorgt ervoor dat uw input en adviezen niet/enigszins/grotendeels worden meegenomen in het gemeentelijk Wmo-beleid? Geef met steekwoorden bij de gekleurde lijn tussen uw organisatie en de gemeente een verklaring voor de mate van invloed. Denk bijvoorbeeld aan de aard van de contacten die u heeft met de gemeente, met wie u contacten binnen de gemeente heeft, de rol die u speelt in het beleidsproces, of u vroegtijdig betrokken bent of vooral aan het einde van het beleidsproces, maar ook aan de mate van deskundigheid, de vorm van adviezen, et cetera. 11

12 Onderdeel B: Vergroten van de invloed richting gemeente Stap 2: Bekijk nu met elkaar de netwerkanalyse en beantwoord samen de volgende vragen: Wat lijken momenteel de meest geëigende kanalen om invloed uit te oefenen op het gemeentelijk beleid met betrekking tot de transitie AWBZ-Wmo? Matchen die kanalen met de plannen en intenties die in de eerste werksessie zijn gemaakt om de vertegenwoordiging van de cliëntgroepen extramurale begeleiding, kortdurend verblijf en inloopfunctie GGz te versterken? Of zijn er andere kanalen nodig? Geef de conclusies weer op de flap. Stap 3: Bespreek met elkaar wat er moet gebeuren om de bestaande invloedskanalen te gebruiken en te versterken of nieuwe manieren en wegen van beïnvloeding toe te voegen. Benadruk daarbij het belang om krachten van een aantal belangenorganisaties en Wmo-raad te bundelen om de invloed richting gemeente met het oog op de transitie AWBZ-Wmo te vergroten. Op deze manier ontstaat er een gezamenlijk plan van aanpak. Voorbeelden van vragen en acties om daartoe te komen zijn: Wanneer bestaande kanalen bruikbaar zijn: o Op welke manier kunnen de organisaties die kanalen voeden met input vanuit de cliëntgroepen? (zie plannen van aanpak werksessie 1) o Welke mogelijkheden zijn er om de invloed van bestaande kanalen verder uit te bouwen? Wanneer bestaande kanalen niet afdoende zijn: o Zijn er nieuwe partners die naar voren geschoven kunnen worden in de samenwerking met de gemeente? o Kunnen er andere manieren van beïnvloeding ingezet worden (combinaties van actie, adviseren, lobbyen, informeren, e.d.)? Welke activiteiten kunnen organisaties gezamenlijk oppakken om de invloed op het gemeentelijk beleid met betrekking tot de begeleiding AWBZ-Wmo te vergroten en welke activiteiten apart van elkaar? Leg de actiepunten en afspraken over wie wat doet om de invloed op het gemeentelijk beleid, specifiek de transitie AWBZ-Wmo te vergroten vast op de flap. Belangen- Cliënten- org. A raad C Wmo- Belangen raad B org. B inspraakavonden Informatie Werkbezoek Vast contactpersoon Meedenkersrol adviesrol Gemeente Figuur 3: Voorbeeld netwerkanalyse gemeente - belangenorganisaties 12

13 Belangrijke aandachtspunten voor de adviseur: Leg een link met de plannen van aanpak uit de eerste werksessie. Daarin is afgesproken welke organisaties welke acties ondernemen om de vertegenwoordiging van de verschillende cliëntgroepen te verbeteren. De input van die cliëntgroepen wordt daarmee beter gewaarborgd. Wanneer de plek waar die input binnenkomt of binnen gaat komen, niet de plek is die een invloedrijke relatie heeft met de gemeente zullen de partners moeten kijken naar oplossingen, bijvoorbeeld in de samenwerking. Sommige actiepunten lenen zich goed om in onderlinge samenwerking op te pakken. Er kunnen ook actiepunten zijn die organisaties beter naast en apart van elkaar kunnen oppakken, bijvoorbeeld daar waar het gaat om het voeren van (ludieke) acties. Dit is een werkwijze die niet bij iedere belangenorganisatie of Wmo-raad past. Ook kunnen meerdere activiteiten die los van elkaar worden ingezet elkaar ook versterken, omdat ze gericht zijn op hetzelfde doel: invloed op het gemeentelijk beleid vergroten daar waar het gaat om de transitie AWBZ-Wmo. Draaiboek tweede werksessie: zie bijlage 5 Tijden, programmaonderdelen, benodigde materialen voor werksessie 2 in schema weergegeven. 13

14 Bijlage 1 CIZ-indeling van cliëntgroepen extramurale begeleiding CIZ-groep 1: somatiek 0-64 jaar CIZ-groep 2: somatiek van 65-jaar CIZ-groep 3: somatiek 75+ CIZ-groep 4: psychogeriatrische problematiek (CIZ-groep 5: kinderen met een psychiatrische stoornis niet in analyse opgenomen) CIZ-groep 6: mensen met een psychiatrische stoornis CIZ-groep 7: kinderen met een verstandelijke handicap (0-17 jaar) CIZ-groep 8: mensen met een verstandelijke handicap (18+) CIZ-groep 9: mensen met een zintuiglijke handicap CIZ-groep 10: mensen met een lichamelijke handicap 14

15 Bijlage 2 Voorbereidende vragen werksessie 1 Deze vragen zijn bedoeld ter voorbereiding van de eerste werksessie. De onderstaande vragen worden in de werksessie gebruikt om inzicht te krijgen in de mate waarin de inbreng van de cliëntgroepen extramurale begeleiding, kortdurend verblijf en inloopfunctie GGz is gewaarborgd. Wilt u deze vragen binnen uw organisatie bespreken voorafgaand aan de eerste werksessie, zodat u uw bevindingen vast kunt leggen en mee kunt nemen naar de werksessie? 1. Welke doelgroep(en) vertegenwoordigt uw organisatie? 2. Met welke cliëntgroepen extramurale begeleiding, kortdurend verblijf en inloopfunctie GGz heeft uw organisatie contact? Zie bijlage voor een beschrijving Hoeveel contact heeft uw organisatie met die cliëntgroepen? Omcirkel het antwoord dat van toepassing is. Als u met meerdere cliëntgroepen contact heeft, dient u deze vraag meerdere malen te beantwoorden, namelijk voor iedere cliëntgroep. Cliëntgroep: o Een beetje o Gemiddeld/normaal o Veel/intensief 4. Op welke manier(en) heeft u met die cliëntgroepen contact? Omcirkel de optie(s) die van toepassing zijn. Als u met meerdere cliëntgroepen contact heeft, dient u deze vraag meerdere malen te beantwoorden, namelijk voor iedere cliëntgroep. Cliëntgroep: o We hebben ervaringsdeskundige(n) uit deze cliëntgroep in onze organisatie/raad o We hebben een vertegenwoordiger van deze cliëntgroep in onze organisatie/raad o We hebben contact met deze cliëntgroep via bijeenkomsten o We hebben contact met individuele cliënten uit deze cliëntgroep o We zijn bereikbaar voor deze cliëntgroep (telefonisch/ /sociale media) o We sturen deze cliëntgroep nieuwsberichten en andere informatie o Anders, namelijk: 2 Voeg een overzicht van de cliëntgroepen met een korte omschrijving als bijlage bij deze voorbereidende vragen: zie fase 1. 15

16 Bijlage 3 Voorbereidende vragen werksessie 2 Deze vragen zijn bedoeld ter voorbereiding van de tweede werksessie. De onderstaande vragen worden in de werksessie gebruikt om inzicht te krijgen in de invloed van de verschillende organisaties op het gemeentelijk Wmo-beleid, specifiek de transitie AWBZ-Wmo. Wilt u deze vragen binnen uw organisatie bespreken voorafgaand aan de eerste werksessie, zodat u uw bevindingen vast kunt leggen en mee kunt nemen naar de werksessie? Hartelijk dank. 1. Hoeveel contact heeft uw organisatie met de gemeente in het kader van de Wmo en de transitie van de extramurale begeleiding? o Een beetje o Gemiddeld o Veel/intensief 2. In welke mate worden uw input en adviezen meegenomen in het gemeentelijk Wmo-beleid? o Niet of nauwelijks o Enigszins o Grotendeels 3. Wat zorgt ervoor dat uw input en adviezen niet/enigszins/grotendeels worden meegenomen in het gemeentelijk Wmo-beleid? Denk aan de aard van de contacten, contactpersonen, vroeg of laat in het proces betrokken worden, deskundigheid, vorm van adviezen. 16

17 Bijlage 4 Draaiboek Fase 2: De eerste werksessie Verwezenlijking van doel 2 en 3 Gemiddelde duur: 2,5 uur De adviseur ondersteuning neemt de gegevens, die zijn verzameld in fase 1, mee naar de werksessie. Voor deze werksessie zijn de Wmo-raad en belangenbehartigers uitgenodigd, die mogelijk een of meerdere cliëntgroepen extramurale begeleiding, kortdurend verblijf en inloopfunctie GGz en hun mantelzorgers vertegenwoordigen in de betreffende gemeente. In deze werksessie gaan de Wmo-raad en belangenbehartigers in gesprek over hun vertegenwoordiging van de verschillende cliëntgroepen en hoe zij deze in onderlinge samenwerking kunnen verbeteren. Duur Onderwerp Werkvorm Wie + materiaal 30 min. Inloop Koffie en thee 10 min. Start + uitleg programma Korte inleiding over de twee werksessies (fase 2 en 3), het doel en de inhoud. Wat gaan we vandaag doen. De werksessie van vandaag bestaat uit vijf stappen. Deze zijn onderverdeeld in onderdeel A en B. Leg de brede invulling van het begrip vertegenwoordiging uit. Benadruk dat het niet alleen om formele vertegenwoordiging gaat: zie leeswijzer in de inleiding Onderdeel A: Analyse aanwezige cliëntgroepen en vertegenwoordiging 10 min. Stap 1: Presentatie uitkomsten fase 1 15 min. Stap 2: Plenaire cliëntgroepen analyse en discussie Presenteer de uitkomsten van het vooronderzoek, dus de grootte van de totale cliëntgroep in de betreffende gemeente en de grootte van de afzonderlijke cliëntgroepen. Maak voor iedere cliëntgroep een flap, waarop geschreven kan worden. Plak deze naast elkaar op de muur of leg ze op een grote tafel waar alle deelnemers omheen kunnen staan. Analyseer met elkaar: a. welke cliëntgroepen het grootst zijn in de gemeente en dus zeker vertegenwoordigd moeten zijn; b. welke cliëntgroepen het kleinst zijn in de gemeente, maar daarmee niet vergeten moeten worden. Noteer de uitkomsten van deze discussie per cliëntgroep op de betreffende flap. Gebruik maken van ppt zo nodig anders op flaps schrijven Bijlage 1: Overzicht CIZ cliëntgroepen Presentatie voorbereiden en in korte ppt zetten Flaps en stiften 17

18 40 min. (afh. van de grootte van de groep) Stap 3: Netwerkanalyse per cliëntgroep Stel iedere belangenorganisatie en Wmo-raad de voorbereide vragen en maak de antwoorden per cliëntgroep visueel inzichtelijk op de betreffende flaps. Op deze manier ontstaat er per cliëntgroep een netwerkanalyse, zie voorbeeld figuur 2, en kunnen de deelnemers met elkaar kennismaken. De vier vragen zijn te vinden in fase 2 van het diagnose-instrument. Let op: Het gaat om de huidige situatie, dus om de mate waarin en manieren waarop er nu contact is met de verschillende cliëntgroepen. Benadruk ook de gezamenlijkheid en de verantwoordelijkheid om het perspectief van de cliëntgroepen te vertegenwoordigen. Flaps en stiften Figuur 2 Voorbeeld netwerkanalyse cliëntgroep 3 Gebruik de voorbereidende vragen die mensen hebben beantwoord 10 min. Pauze Koffie en thee Onderdeel B: Versterken van de vertegenwoordiging van aanwezige cliëntgroepen 15 min. Stap 4: Vertegenwoordiging van de cliëntgroepen Bekijk nu met elkaar de netwerkanalyses en beantwoord samen de volgende vragen: welke cliëntgroepen zijn in de huidige situatie voldoende vertegenwoordigd? welke cliëntgroepen zijn in de huidige situatie onvoldoende vertegenwoordigd? Gebruik de flaps met de netwerkanalyses 40 min Stap 5: Start plan van aanpak voor optimale vertegenwoordiging Geef de conclusies weer op de betreffende flaps met de netwerkanalyses. Bespreek met elkaar wat er moet gebeuren om de cliëntgroepen die nu onvoldoende vertegenwoordigd zijn, beter te vertegenwoordigen? Doe dit per cliëntgroep, zodat dat voor ieder van deze groepen een plan van aanpak wordt gemaakt. Benadruk daarbij het bundelen van de krachten van een aantal belangenorganisaties en Wmo-raad om cliëntgroepen te bereiken. Voorbeelden van acties zijn te vinden in fase 2 van het diagnose-instrument. Flaps en stiften Leg de acties en afspraken over wie wat doet om de cliëntgroepen beter te vertegenwoordigen vast op de flaps. 10 min. Stap 6: Voorbereidende vragen Leg de deelnemers de voorbereidende vragen uit en geef die mee: zie bijlage 3 van het diagnose-instrument. 5 min. Afsluiten en korte uitleg vervolg fase 3 Afspraak maken over het vervolg en fase 3 Afspraak maken over de verslaglegging Voorbereidende vragen uitprinten 18

19 Bijlage 5 Draaiboek Fase 3: De tweede werksessie Verwezenlijking van doel 4 en 5 Gemiddelde duur: 2,5 uur In de tweede werksessie gaan de Wmo-raad en belangenbehartigers in gesprek over hun contact met de gemeente en de invloed die zij momenteel hebben op het gemeentelijk Wmo-beleid. Ze bespreken hoe ze in onderlinge samenwerking hun invloed op het gemeentelijk Wmo-beleid in het kader van de transitie AWBZ-Wmo kunnen vergroten. Het gezamenlijke doel is hierbij leidraad: het gemeentelijk beleid zoveel mogelijk aan laten sluiten op het perspectief van de cliëntgroepen extramurale begeleiding. Duur Onderwerp Werkvorm Wie + materiaal 30 min. Inloop Koffie en thee 10 min. Start + samenvatting eerste sessie + uitleg werksessie Onderdeel A: Analyse invloed gemeentelijk Wmo-beleid 40 min. Stap 1: Netwerkanalyse gemeente - belangenorganisaties Korte inleiding en terughalen van de uitkomsten van de vorige sessie Wat gaan we vandaag doen. De werksessie van vandaag bestaat uit drie stappen. Deze zijn onderverdeeld in onderdeel A en B. Stel iedere belangenorganisatie en Wmo-raad de voorbereide vragen en maak de antwoorden visueel inzichtelijk via een netwerkanalyse op een whiteboard, flap of mindmapprogramma. Gebruik maken van ppt zo nodig anders op flaps schrijven Flaps met netwerkanalyse en plannen van aanpak eerste werksessie Gebruik de voorbereidende vragen die de mensen hebben beantwoord. Figuur 3 Voorbeeld netwerkanalyse gemeente organisaties Flap en stiften/whiteboard/mind mapprogramma 19

20 Onderdeel B: Vergroten van de invloed richting gemeente 30 min. Stap 2: Conclusies netwerkanalyse Bekijk nu met elkaar de netwerkanalyse en beantwoord samen de volgende vragen: Wat lijken momenteel de meest geëigende kanalen om invloed uit te oefenen op het gemeentelijke Wmo-beleid? Matchen die kanalen met de plannen en intenties die in de eerste werksessie zijn gemaakt om de vertegenwoordiging van de cliëntgroepen extramurale begeleiding te versterken? Gebruik de flaps met de netwerkanalyse/ mindmap Flaps met plannen van aanpak eerste werksessie Geef de conclusies weer op de betreffende flaps met de netwerkanalyses. 10 min. Pauze Koffie en thee 40 min. Stap 3: Start plan van aanpak Bespreek met elkaar wat er moet gebeuren om de bestaande invloedskanalen te voor optimale invloed op Wmobeleid gebruiken te versterken of nieuwe manieren en wegen van beïnvloeding toe te voegen. Benadruk daarbij het belang om krachten van een aantal belangenorganisaties en Wmo-raad te bundelen om de invloed richting gemeente met het oog op de transitie AWBZ-Wmo te vergroten. Op deze manier ontstaat er een gezamenlijk plan van aanpak. Voorbeelden van vragen en acties om tot een plan van aanpak te komen zijn te vinden in fase 3 van het diagnose-instrument. Gebruik de flaps met de netwerkanayses Gebruik de flaps met plannen van aanpak eerste werksessie Flaps en stiften 15 min. Maken van onderlinge afspraken: hoe nu verder? Leg de actiepunten en afspraken over wie wat doet om de invloed op het gemeentelijk beleid, specifiek de transitie AWBZ-Wmo, te vergroten vast op een flap. Bespreek met elkaar hoe we nu verder gaan, wat eerste stappen zijn en wat ze kunnen verwachten van de adviseur 5 min. Afsluiten Sluit de werksessie af en benadruk het belang van de geplande afspraken en de toekomstige samenwerking. Evt. flaps en stiften 20