Trends in de vraag naar acute zorg AZO Nijmegen, 16 oktober 2016

Transcriptie

1 Trends in de vraag naar acute zorg AZO Nijmegen, 16 oktober 2016

2 2 Acute Zorgregio Oost De activiteiten van Acute Zorgregio Oost (AZO) vloeien voort uit de opdracht van het ministerie van Volksgezondheid Welzijn en Sport om een regionaal netwerk acute zorg te realiseren. Het doel van dit netwerk is de keten van acute zorg zo optimaal mogelijk te organiseren. AZO is een ontmoetingsplaats voor de regionale zorgpartners binnen het werkveld van de acute zorg. Ter ondersteuning van regionale afspraken en regionaal beleid verricht AZO onderzoek op het gebied van de acute zorg; vóór, dóór en samen met de regio. De rapportage: Trends in de vraag naar acute zorg in Acute Zorgregio Oost in de periode is uitgevoerd in opdracht van het Regionaal Overleg Acute Zorg (ROAZ) AZO in persoon drs. Cathy van Beek, voorzitter ROAZ. Tekst Samenstelling en redactie rapport: Ir. Anneke Bloemhoff, Karin Habets MA, San de Vroom, Drs. Karin van den Berg (manager AZO), Dr. Sivera Berben. Disclaimer Dit rapport is zo zorgvuldig mogelijk samengesteld. Alle informatie in het rapport is afkomstig uit externe bronnen. Mochten er desondanks onjuistheden in het rapport staan, dan kan Acute Zorgregio Oost hiervoor niet aansprakelijk gesteld worden. Aan eventuele onjuistheden of onvolledigheden kunnen geen rechten ontleend worden. De lezer is verantwoordelijk voor keuzes die hij/zij maakt op grond van de informatie in dit rapport, alsmede voor het gebruik van deze informatie. Contact AZO huispost 911 Radboudumc Postbus HB Nijmegen Copyright 2016, AZO Verwijzing rapport Indien aan het rapport gerefereerd wordt vraagt AZO de volgende referentie te gebruiken: Anneke Bloemhoff, Karin Habets, San de Vroom, Karin van den Berg, Sivera Berben. Trends in de vraag naar acute zorg in Acute Zorgregio Oost in de periode oktober 2016, Acute Zorgregio Oost, Nijmegen, Nederland. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm, of op andere wijze zonder voorafgaande (schriftelijke) toestemming van de rechthebbende.

3 3 INHOUDOPGAVE 1 Doel en vraagstelling Methode Resultaten Bevolking Vraag naar acute zorg Leeftijd van patiënten Urgentie van acute zorgvragen Type acute zorgvragen Verwijzing in de acute zorgketen Bestemming na de acute zorgketen Conclusies Discussie Beperkingen van de data Resultaten vergeleken met ander onderzoek Onderliggende oorzaken trends Monitor Acute Zorg Vervolgstappen Referenties... 13

4 4 1 Doel en vraagstelling Op verzoek van het bestuurlijk ROAZ van 8 april 2016 onderzocht Bureau Acute Zorgregio Oost trends in de vraag naar acute zorg in de regio. Het doel van het onderzoek was om snel, op geaggregeerd niveau, inzicht te krijgen in eventuele verschuivingen in de vraag naar acute zorg bij Huisartsenposten (HAP), Spoedeisende Hulpafdelingen (SEH), Eerste Harthulpen (EHH) en Regionale Ambulance Voorzieningen (RAV) binnen Acute Zorgregio Oost in de periode Het onderzoek geeft antwoord op de volgende vragen: In hoeverre zijn er verschuivingen in: 1. het aantal vragen naar acute zorg 2. de leeftijdsopbouw van patiënten 3. de urgentie van acute zorgvragen 4. het type acute zorgvragen 5. de verwijzing in de acute zorgketen 6. de bestemming na de acute zorgketen 2 Methode Alle ketenpartners (RAV (n=3), HAP (n=5), SEH (n=6) en EHH (n=6)) in Acute Zorgregio Oost ontvingen in juni 2016 een korte schriftelijke vragenlijst. We vroegen naar reeds beschikbare informatie op geaggregeerd niveau in de periode 2013, 2014, 2015 en het eerste kwartaal van Het onderzoek is aanvullend aan de Monitor Acute Zorg. De combinatie van gegevens van dit trendonderzoek en de gegevens van de Monitor Acute Zorg zullen later gerapporteerd worden. Voor de trendrapportage zijn de aantallen van 2016 geëxtrapoleerd (door de gegevens van het eerste kwartaal te vermenigvuldigen met vier). Dit levert een schatting op van de werkelijke aantallen in Op basis van de aangeleverde informatie was het niet mogelijk om een nauwkeurigere, voor seizoensinvloeden gecorrigeerde schatting voor 2016 te maken. Verschuivingen in acute zorgvragen en in de leeftijd van patiënten kunnen mogelijk deels verklaard worden door verschuivingen in de omvang en bevolkingsamenstelling in de regio. Daarom maakten we schattingen van de populatie at risk (1) in de AZO regio (zie figuur 1) in en corrigeerden we voor deze factoren. Figuur 1: Acute Zorgregio Oost

5 5 Voor deze rapportage maakten we gebruik van de gegevens van 19 van de 20 ketenpartners: RAV Gelderland-Midden en Gelderland-Zuid; HAP Tiel, Gelderse Vallei, Onze Huisartsen, Oude IJssel, Nijmegen en Boxmeer; SEH/EHH Ziekenhuis Rivierenland Tiel, Ziekenhuis Gelderse Vallei, Rijnstate Ziekenhuis, Canisius-Wilhelmina Ziekenhuis, Slingeland Ziekenhuis en Radboudumc. RAV Noordoost Gelderland kon de gevraagde gegevens niet op tijd aanleveren en is daarom niet meegenomen in de analyse. De geaggregeerde gegevens voerden we in en bewerkten we met Microsoft Office Excel Ter validatie controleerden we data via een aantal checks. In de rapportage geven we beschrijvende resultaten weer. Er is, vanwege de geaggregeerde gegevens, niet getoetst op significantie. Een aantal ketenpartners leverde (deels) onvolledige of niet-vergelijkbare gegevens aan. In de rapportage is steeds het aantal deelnemende ketenpartners en de periode weergegeven. 3 Resultaten 3.1 Bevolking In Acute Zorgregio Oost wonen circa 1,2 miljoen personen (figuur 2). In is het aantal inwoners in deze regio met 1,1% gestegen (figuur 3); in dezelfde periode is het aantal jongeren tot 20 jaar, met relatief weinig gezondheidsproblemen, 2,2% gedaald, het aantal volwassenen tot 75 jaar 1,4% gestegen en het aantal 75plussers, met naar verwachting de meeste gezondheidsproblemen, zelfs met 8,2% gestegen (figuur 3). Figuur 2: Aantal inwoners in de regio naar leeftijd jaar jaar 75+ jaar Figuur 3: Procentuele verschuiving tussen in het aantal inwoners in de regio totaal en naar leeftijd 10,0% 8,0% 6,0% 4,0% 2,0% 0,0% -2,0% -4,0% 8,2% 1,4% 0,0% ,1% ,2% totaal 0-20 jaar jaar 75+ jaar

6 6 3.2 Vraag naar acute zorg De vraag naar acute zorg in de AZO regio neemt toe in , zie tabel 1. Tabel 1: Aantal contacten deelnemende HAP, SEH, EHH en RAV in 2013, 2014, 2015 en 2016*, procentuele verschuiving t.o.v. 2013/2014 en aantal zorgvragen per 1000 inwoners * HAP (n=5): aantal contacten % tov ,0% -2,4% 0,9% 6,6% Aantal per 1000 inwoners, gecorrigeerd voor leeftijd SEH (n=6): aantal SEH bezoeken % tov ,0% 2,1% 4,9% Aantal per 1000 inwoners, gecorrigeerd voor leeftijd (n=5) EHH (n=6): aantal EHH bezoeken % tov ,0% 4,5% 14,5% Aantal per 1000 inwoners, gecorrigeerd voor leeftijd (n=5) RAV (n=2): aantal A1/A2/B/EHGV ritten % tov ,0% 3,0% 7,3% 13,8% Aantal per 1000 inwoners, gecorrigeerd voor leeftijd - onvoldoende gegevens beschikbaar Bij de SEH, EHH en RAV neemt absolute vraag toe in alle jaren. Bij de HAP is er in 2014 een afname te zien ten opzichte van 2013, maar daarna een toename. Voor een deel wordt de toegenomen vraag naar acute zorg verklaard door de groei van de bevolking en de toename van ouderen in de bevolking. Echter gecorrigeerd voor bevolkingsomvang en leeftijd blijft het aantal zorgvragen per 1000 inwoners nog steeds toenemen, zie tabel 1. Er zijn dus meerdere factoren van invloed op de toename van de acute zorgvraag. 3.3 Leeftijd van patiënten Ook uitgesplitst naar leeftijd neemt over het algemeen de vraag naar acute zorg toe, zie figuur 4, 5, 6 en 7. Bij de HAP is de toename vanaf 2014 te zien (figuur 4). Figuur 4: Aantal zorgvragen HAP (n=5) naar leeftijd jaar jaar jaar jaar jaar *

7 7 Figuur 5: Aantal zorgvragen SEH (n=5) naar leeftijd < 1 jaar 1-18 jaar jaar 75+ Figuur 6: Aantal zorgvragen EHH (n=3) naar leeftijd * jaar * Figuur 7: Aantal zorgvragen RAV (n=2) naar leeftijd * < 1 jaar 1-18 jaar jaar * Mogelijk zijn er subregionale verschillen, omdat de regio zowel verstedelijkte als minder verstedelijkte gebieden kent. Figuur 8 toont als voorbeeld het aantal SEH zorgvragen per 1000 inwoners voor een verstedelijkte regio en een plattelandsregio. Het aantal SEH zorgvragen per 1000 inwoners in de plattelandsregio neemt veel sterker toe in de periode dan in de verstedelijkte regio, met name bij de 75plussers.

8 8 Figuur8: Aantal SEH zorgvragen per 1000 inwoners in een verstedelijkte en plattelandsregio Verstedelijkt Platteland Verstedelijkt Platteland Verstedelijkt Platteland jaar 75+ jaar Totaal Urgentie van acute zorgvragen Bij de HAP zien we tussen 2013 en 2016 een absolute en procentuele toename van de hoog urgente zorgvragen en een daling van laag urgente zorgvragen, zie figuur 9. Bij de SEH zien we hetzelfde beeld. Eén SEH stapte echter in de onderzoeksperiode over naar een ander triagesysteem, waardoor een grote verschuiving naar een hogere urgentie optrad. Zonder deze SEH blijkt de urgentie van de overige drie SEHs weinig te veranderen in de tijd. Bij de RAV neemt het absolute aantal zorgvragen bij alle urgentiecategorieën toe (figuur 10), maar verandert er procentueel gezien weinig in de tijd. Figuur 9: Zorgvragen HAP (n=5) naar procentuele verdeling urgentie % 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 32% 32% 33% 33% 17% 17% 14% 12% 36% 34% 37% 38% 12% 14% 14% 15% 2% 2% 2% 2% * U0/U1 U2 U3 U4 U5 Figuur 10: Aantal zorgvragen RAV (n=2) naar urgentie A1 ritten A2 ritten B ritten *

9 9 3.5 Type acute zorgvragen Er zijn geen grote verschuivingen te zien in de werkdiagnose bij de HAP en de hoofdbehandelaar bij de SEH. Wel zien we een lichte toename van traumatologie bij de HAP en juist een afname van heelkunde bij de SEH. Mogelijk heeft dit te maken met een verschuiving van kleine trauma s van SEH naar HAP. 3.6 Verwijzing in de acute zorgketen Het aantal ambulanceritten naar de SEH neemt toe tussen 2013 en 2016, terwijl het aantal Eerste Hulp Geen Vervoer- ritten stabiel lijkt. Over wie de patiënten instuurt naar de RAV hebben we onvoldoende informatie. Wel zien we bij de SEH een afname van zelfverwijzers in , een toename van verwijzing via 112 en een grote toename via de huisarts/hap, zie figuur 11. De toename van de ambulanceritten naar de SEH lijkt dus vooral het gevolg te zijn van een toegenomen verwijzing door de huisarts/hap. Figuur 11: Aantal zorgvragen SEH (n=4) naar verwijzer Zelfverwijzer Via huisarts/hap Via 112/ambulance Overig/onbekend * 3.7 Bestemming na de acute zorgketen Na de SEH worden er meer mensen opgenomen in het eigen ziekenhuis en minder mensen naar huis gestuurd tussen 2013 en 2016, zie figuur 12. Het lijkt er dus op dat de patiënten die de SEH bezoeken toenemen in aantal, maar ook zieker zijn en daardoor vaker opname behoeven. Op basis van de geaggregeerde gegevens kunnen geen nadere trends voor specifieke (diagnose)groepen onderzocht worden. Figuur 12: Zorgvragen SEH (n=4) naar procentuele verdeling bestemming na SEH % 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 1% 4% 1% 4% 1% 4% 5% 1% 38% 39% 41% 42% 57% 55% 54% 53% * Overig/Onbekend Overplaatsing/opname extern Opname in eigen ziekenhuis Naar huis

10 10 4 Conclusies De vraag naar acute zorg (aantal contacten, bezoeken, ritten) in de AZO regio neemt toe tussen 2013 en 2016 bij de HAP, SEH, EHH en RAV, voor alle leeftijdsgroepen. Gecorrigeerd voor de groeiende en ouder wordende bevolking blijft die acute zorgvraag nog steeds toenemen. Er zijn dus meerdere factoren van invloed op de toename van de acute zorgvraag. Uit dit trendrapport zijn deze factoren niet af te leiden. De toename van de ambulanceritten naar de SEH lijkt vooral het gevolg te zijn van een toegenomen verwijzing door de huisarts/hap. Ook de zorgzwaarte van patiënten lijkt toe te nemen, gezien de verschuiving naar een hogere urgentie bij de HAP, meer verwijzingen via 112 en huisarts/hap naar de SEH en meer opnames na SEH-bezoek. 5 Discussie 5.1 Beperkingen van de data Extrapolatie van de gegevens van 2016 houden geen rekening met seizoensfluctuaties. Uit gegevens over het eerste én tweede kwartaal van 2016 van enkele ketenpartners blijkt echter dat de gesignaleerde toename in het eerste kwartaal onverminderd doorzet in het tweede kwartaal. Op basis van deze cijfers lijkt de extrapolatie geen overschatting te geven. De gepresenteerde resultaten zijn gebaseerd op valide en betrouwbare data; onvolledige gegevens voor enkele variabelen werden in de analyse niet meegenomen. In de resultaten zijn daarom soms wisselende ketenpartners en/of jaren gerapporteerd. Gegevens van ketenpartners zijn niet altijd vergelijkbaar door verschil in triagesysteem (SEH) of verschil in organisatie (EHH). Het adherentie gebied voor de acute zorg in de regio is gedefinieerd door gemeenten in de provincie Gelderland die zowel in het adherentie gebied van de RAV als van de HAP vallen. Deze schatting komt waarschijnlijk niet overeen met de adherentie gebieden van de deelnemende ziekenhuizen. Daarmee is de exacte populatie at risk niet bekend. 5.2 Resultaten vergeleken met ander onderzoek De resultaten in het Trendonderzoek AZO komen grotendeels overeen met andere landelijke en regionale trendonderzoeken uitgevoerd door Netwerk Acute Zorg VUmc (2) in de regio Noord Holland - Amsterdam, Ineen (3) bij huisartsenposten in Nederland en Ambulancezorg Nederland (4) bij ambulancediensten in Nederland. Alle onderzoeken laten een toename zien van zorgvragen bij de HAP (met uitzondering van ) (2,3). Ook het aantal ritten van de RAV neemt toe (2,3,4), hoewel Ambulancezorg Nederland aangeeft dat het aantal B-ritten daalt en het aantal EGHV ritten toeneemt (4), een trend die in de AZO regio niet zichtbaar is. Het aantal SEH zorgvragen neemt in de AZO-regio toe, terwijl binnen Netwerk Acute Zorg VUmc het aantal SEH zorgvragen in de periode afneemt (2). In de AZO regio neemt het totaal aantal 75plussers toe, terwijl procentueel deze groep niet vaker een beroep doet op HAP, RAV en SEH. In de regio VUmc blijkt er wel een procentuele toename te zijn in het aandeel 75plussers dat de HAP en SEH bezoekt. Hetzelfde trendonderzoek (VUmc) laat zien dat er op de SEH een afname is van zelfverwijzers en een toename van verwijzingen door HA/HAP en 112 (2), deze bevindingen komen overeen met het

11 11 trendonderzoek in de AZO regio. Daarnaast blijkt uit beide onderzoeken (AZO en VUmc), dat patiënten vanuit de SEH vaker opgenomen worden in het ziekenhuis. 5.3 Onderliggende oorzaken trends Het trendonderzoek maakt duidelijk dat er in Acute Zorgregio Oost een toename is van de vraag naar acute zorg, echter onderliggende oorzaken kunnen hiermee niet inzichtelijk gemaakt worden. Vergrijzing in de AZO regio verklaart deels de toename in de acute zorgvraag, maar gecorrigeerd voor bevolkingsgroei en vergrijzing neemt de acute zorgvraag nog steeds toe. Nederlandse publicaties en discussies in het AZO ROAZ geven aan dat mogelijk onderliggende oorzaken zijn: verandering in het zorglandschap: door specialisatie en (de)centralisatie van ziekenhuizen (5,6), extramuralisering, minder ziekenhuis, psychiatrische- en verpleeghuis bedden (3,5,6,8), toenemende vraag verwijzers (6,8), slechte of onvoldoende toegankelijkheid van huisartsenzorg in dagpraktijk (7,8); maatschappelijke ontwikkelingen: bevolkingsgroei en vergrijzing (5,6,8), acute zorg voor inwoners en bezoekers van de regio (5,8), mondige burger (5,8), meer chronisch zieken (7); multimorbiditeit en polyfarmacie (5,8), zorgvragen van allochtonen (7); innovatie in de zorg: invoering triage protocol bij HAP, RAV en SEH (5,8), veranderende zorgvraag (5,6,8), invoering directe inzet van ambulance (5), toename van medische diagnostiek op de HAP (7). Ook de reactie van de minister Schipper van Volksgezondheid Welzijn en Sport (9) in antwoord op de brandbrief regionale spoedzorg De rek is eruit, door Traumanetwerk AMC (10) geeft aan dat er meerdere oorzaken zijn voor toegenomen drukte op de SEH. Ze splitst deze factoren uit naar het model van Crowding (11) op instroom, doorstroom en uitstroom. Aanvullend aan de eerder genoemde factoren voegt ze toe: Instroom: toename van zorgzwaarte in combinatie met piekbelasting bij HAP, RAV en SEH, omdat electieve en acute zorgstromen niet op elkaar zijn afgestemd, RAV ziet (onnodig?) HA(P)-patiënten; Doorstroom: HA-HAP, RAV en SEH kampen met tekort aan gespecialiseerde verpleegkundigen (12), geriatrische en psychiatrische expertise; Uitstroom: patiënten blijven te lang op de SEH, vaak onvoldoende inzicht in beschikbare bedden voor vervolgzorg, specifiek buiten kantooruren, patiënten op de HAP moeten lang wachten op crisisdienst GGZ. 5.4 Monitor Acute Zorg Passend bij de taakstelling van het ROAZ is er sturingsinformatie nodig, om adequaat op de gesignaleerde toename in de acute zorgvraag te kunnen anticiperen. Daartoe voert bureau AZO samen met de ketenpartners aanvullend aan het trendonderzoek de Monitor Acute Zorg uit. Dit onderzoek geeft inzicht in specifieke patiëntengroepen (bijvoorbeeld patiënten met verdenking acuut myocardinfarct) en hun route door de acute zorgketen. Daarnaast kunnen piekmomenten in de acute zorgstroom binnen en buiten ANW-uren met de Monitor Acute Zorg inzichtelijk worden gemaakt, evenals de uitstroom vanuit de SEH. Resultaten uit de Monitor Acute Zorg zijn daarmee aanvullend aan dit trendonderzoek. Op dit moment ontbreekt nog inzicht in het aantal opname op IC vanuit de acute zorgketen, omdat IC s niet meegenomen worden in de Monitor Acute Zorg

12 Vervolgstappen In het bestuurlijk AZO ROAZ oktober 2016 zijn vervolgacties op dit trendrapport besproken in samenhang met andere recente publicaties over knelpunten in de spoedzorg.

13 13 Referenties 1. Centraal Bureau voor de Statistiek Netwerk acute zorg, regio VUmc. Ontwikkelingen aanbod acute patiënten SEH s, RAV s & HAP s Q1+Q2 2013, 2014 en 2015 ROAZ-regio VUmc. Amsterdam, Ineen. Benchmarkbulletin Huisartsenposten Ineen, augustus Ambulancezorg Nederland. Ambulance in Zicht 2014, AZN, Ambulancezorg Nederland. Inzicht in de toename van het aantal ambulance-inzetten. 07/09/ M. Rhebergen, P. Nanayakkare, T. Biesheuvel, H. van der Horst. Spoedhulp voor ouderen in het gedrang. Medisch Contact (19) 12 mei M. Smits, Y. Peters, S. Broers, E. Keizer, M. Wensing, P. Giesen. Association between general practice characteristics and use of out-of-hours GP cooperatives. BMC Family Practice (2015) 16: Gesprekken met ketenpartners in september/oktober E.I. Schippers. Kamerbrief over Aanpak acute zorgketen. Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, Den Haag, 5 oktober TraumaNet AMC. Brandbrief Regionale spoedzorg de rek is er uit. Amsterdam, 19 mei C. van der Linden. Emergency department crowding. Factors influencing flow. Thesis. University of Amsterdam, Amsterdam, 5 maart M. Brink, F. van der Velde. Vraag naar en aanbod van Ambulanceverpleegkundigen en Verpleegkundig Centralisten meldkamer ambulancezorg Eindrapport. KIWA, juli 2016.