Transsectorale innovaties

Transcriptie

1 Transsectorale innovaties Lessen uit de installatiebranche en een verkenning over de grenzen van de bouw, industrie, techniek en zorgsector. De watersector wordt geconfronteerd met ontwikkelingen die meer en meer een sectoroverstijgend karakter hebben. Vooralsnog zijn we geneigd deze ontwikkelingen vanuit onze eigen sector te definiëren en op te pakken. Het zou echter nuttig zijn als de watersector kennis neemt van de wijze waarop andere sectoren kunnen bijdragen aan de benodigde transsectorale innovaties. Door uitwisseling van kennis en inzicht zou het wel eens zo kunnen zijn dat innovaties sneller, efficiënter en met minder kosten gerealiseerd kunnen worden. Ook in andere sectoren speelt het onderwerp van transsectorale innovaties. In deze trendalert kijken we naar de verkenningen die door de onderzoeksinstituten EIM en MarktMonitor zijn uitgevoerd voor de technische installatiebranche. HÉT PLATFORM VOOR GEZAMENLIJKE HORIZONSCANNING, VOOR EN DOOR DE HELE NEDERLANDSE WATERSECTOR. Binnen de Dutch Water Sector Intelligence worden relevante trends aangereikt aan participerende organisaties. Gezamenlijk vertalen we deze trends in denktanksessies naar kansen & bedreigingen voor de watersector en mogelijke adaptatiestrategieën.

2 Inhoud Trends en de installatiebranche De installatiesector opereert in een zeer dynamische omgeving. Die omgeving kenmerkt zich door brede industriële en infrastructurele activiteiten, waarin de wens van de consument een grote rol speelt en een sterk bedrijfsmatige invalshoek de norm is. Zo n omgeving is van invloed op de strategische beslissingen van de ondernemer en op de manier waarop de ondernemer zijn werk organiseert. Er zijn vele ontwikkelingen die op enigerlei wijze van betekenis zijn voor de strategische en operationele beslissingen van de installatiebedrijven. EIM heeft in het rapport Radar de belangrijkste toekomstontwikkelingen voor installatiebedrijven verkend. In het Radar 2020 rapport zijn de volgende ontwikkelingen genoemd die als meest bepalend worden gezien (zogenaamde drivers of stuwende krachten): Economie drijft innovatie; Groen, Groener, Groenst; Internet verbindt alles; Vergrijzing; Individualisering; Stuwende kracht van het bedrijfsleven. De invloed van deze ontwikkelingen op de markt en bedrijfsvoering van installatiebedrijven is vertaald naar een zestal samenhangende thema s: 1. Integraal installeren: door een integrale installatie van hoogwaardige isolatie en warmteterugwinning zal het energieverbruik voor verwarming van gebouwen sterk verminderen. 2. Intelligente energievoorziening: decentraal opgewekte energie gaat een belangrijke rol spelen, kortom zonnepanelen, micro-wkk in huis, smart grids. 3. Renovatie-evolutie: het accent in de bouw verschuift naar aanpassing van de bestaande woningen. Het gaat om functioneel renoveren. 4. Installeren nieuwe stijl: ICT (zowel communicatietechnologie als procestechnologie) zal de feitelijke installatiewerkzaamheden steeds meer beïnvloeden. 5. Nieuwe businessmodellen: de behoefte aan vraaggestuurde diensten op maat, vragen om een bedrijfsstrategie waarin kwaliteit en relatie voorop staan (al dan niet in samenwerkingsverbanden met andere bedrijven en sectoren) 6. Comfortabel leven: de woning wordt steeds meer een samensmelting van allerlei functies. Er vinden steeds meer vernieuwingen plaats vanuit diverse sectoren die te maken hebben met installatievraagstukken in de woning: energie, zorg, leefklimaat, comfort, veiligheid, communicatie (transsectorale vernieuwing). 2

3 In een tijdlijn is een ruwe indicatie gegeven van de periode waarbinnen innovaties mogelijk manifest zullen zijn. Zie hieronder als voorbeeld de tijdlijn van integraal installeren. Wat hierbij opvalt is dat de hier genoemde innovaties al op relatief korte termijn voorzien worden (voor 2015). Veel is al in ontwikkeling en behoeft enkel toepassing. Het Radar 2020 rapport concludeert dat willen de trends in positieve zin impact hebben op de installatiebedrijven, dan zullen bedrijven niet alleen op deze ontwikkelingen moeten inhaken met hun installatietechniek, maar ook met de wijze waarop zij hun markt tegemoet treden en hun bedrijf organiseren. De installatietechniek zelf verandert door nieuwe uitvoeringstechnieken (zoals installeren op afstand) of informatiesystemen (zoals augmented reality ). De markt verandert door een veranderende opstelling van opdrachtgevers, andere projectvormen en een vraag naar nieuwe oplossingen op maat. De strategie, communicatie en organisatie van het bedrijf zullen vooral moeten veranderen omdat de omgeving van het bedrijf (toeleveranciers, opdrachtgevers, andere schakels in de keten, specialistische uitvoerders) een andere manier van samenwerken met het installatiebedrijf zal vereisen, die veel meer een coördinerende en proactieve rol voor het installatiebedrijf mogelijk maakt. 3

4 Sectoroverstijgende ontwikkelingen MarktMonitor (die ook meewerkte aan Radar ) heeft voor de technische installatiebranche onderzoek in de bouw, industrie, techniek en zorg gedaan om meer inzicht te krijgen in sectoroverstijgende innovatiegebieden en mogelijk nieuwe interacties tussen sectoren. Uit Radar kwam naar voren dat er heel wat sectoroverstijgende ontwikkelingen zijn die van invloed zijn op de installatiebranche. In het MarktMonitor rapport Innovaties over de sectorgrenzen worden de mogelijkheden voor transsectorale vernieuwing verkend. Daarbij is gekeken naar de bouw, industrie, techniek en zorgsector. Innovatie in de bouwsector richt zich vooral op duurzaam, prefab en het oplossen van praktische problemen. De industrie wordt gekenmerkt door een hoge maar versnipperde organisatiegraad. Vanwege haar diversiteit is voor de technische sector geen eenduidig innovatiebeleid te benoemen. 1 In de zorgsector zet de overheid sterk in op innovatie in preventie en zorg. Op basis van de trends in de vier sectoren zijn de volgende ontwikkelingsconcepten met een intersectoraal karakter benoemd: Bouw Prefab renovatie Positive footprint gebouwde omgeving All inclusive gebouw Industrie Build on demand Afvalproduct als grondstof (C2C) Techniek All electric Remote monitoring en besturing Energiebesparing: energiemediator Zorg Preventie & mens centraal Complexen voor wonen & zorg Specialisatie ziekenhuizen, ontstaan regionale satellieten 1 De watersector wordt summier en met weinig kennis van onze sector besproken: waterleidingbedrijven werken samen in ICT-automatiseringstrajecten, afvalwater is een verantwoordelijkheid van de gemeenten, en nieuwe ontwikkelingen worden vooral door nationale wetgeving gestuurd. 4

5 Vervolgens is bekeken welke ontwikkelingen in de installatiebranche (uit de Radar studie) raakvlakken hebben met de ontwikkelingen in de vier sectoren. De belangrijkste zijn: Installatie Installatieconcepten Energieopwekking Decentrale energievoorziening Zorg op afstand Smart grids Sturen elektriciteitsvraag MarktMonitor concludeert dat er via samenwerking van organisaties in verschillende sectoren nieuwe kansen ontstaan om ontwikkelingen gezamenlijk op een hoger plan te brengen. Echter, op dit moment wordt dat nog niet echt in de praktijk gebracht. Interessant zijn de aspecten die naar voren komen waarom intersectorale samenwerking moeilijk van de grond komt: Grondige kennis van de intersectorale ontwikkelingen is een noodzakelijke randvoorwaarde waaraan nog niet is voldaan. De sectoren kennen elkaars problemen en mogelijkheden onvoldoende. Daarnaast bemoeilijkt het jargon de communicatie tussen sectoren. Ook blijkt dat de bedrijven moeite hebben met het initiëren van contacten naar andere sectoren. Bedrijven zouden hun positie kunnen versterken door een proactieve, extern gerichte houding, door te participeren in netwerken en het delen van kennis te zien als een kans, niet als bedreiging. Intersectorale samenwerking vraagt om op basis van wederzijds vertrouwen een duurzame samenwerkingsrelatie aan te gaan. Bewustwording van de diverse belangen en hiermee leren omgaan is nodig. Relevantie Transsectorale innovaties Hoewel er nog genoeg te doen valt als het gaat om meer samenwerking en afstemming binnen de watersector, vergeet niet ook over de sectorgrenzen heen te kijken. Innovaties maken vooral kans door aan te sluiten bij ontwikkelingen in andere sectoren. Ontwikkelingen die wellicht veel bepalender zijn dan die in de watersector. Denk aan de energie en afvalsector, projectontwikkelaars, architecten, stadsplanologen en inderdaad, de installatiebranche. Dat vergt ook bij ons kennis van andere sectoren, een extern gerichte focus en het opbouwen van een vertrouwensband. Water en de installatiesector De installatiebranche noemt zelf KWO en douchewarmteterugwinning als trends om op in te zetten. Het is in dit kader interessant om te zien dat, vanwege de verlaging van de energieprestatiecoëfficiënt (EPC) voor woningen, het energieverbruik voor warmwater inmiddels tot wel de helft van het totale energieverbruik van nieuwe huizen bedraagt. 5

6 Sociale vernieuwing De installatiebranche constateert dat het naast technische innovaties vooral ook moet werken aan sociale vernieuwing: een betere toegang tot de markt, een verbeterde relatie met veeleisende opdrachtgevers, en een bedrijfsorganisatie gericht op innovaties door de medewerkers. De installateurs zullen hun competenties op sociaal gebied moeten aanscherpen en versterken: continu communiceren met opdrachtgever, netwerken en verbinden, klantgericht ontwerpen, nauw betrekken van personeel bij innovaties. Competenties waar ook de watersector haar voordeel mee kan doen. Vergeet de burger niet De eindgebruiker krijgt het in de toekomst steeds meer voor het zeggen. De woonconsument kiest bewust voor installaties in zijn huis die passen bij zijn levenswijze: vloerverwarming, een HR-ketel, zonnepanelen, of juist gas of een warmtewisselaar. Installaties worden daarmee meer tailor made. In de trend comfortabel leven staat niet alleen de multifunctionele woning centraal maar vooral ook de bewoner die comfortabel functioneert in zijn leefomgeving. De burger is hierbij steeds meer prosument, de persoon die consumeert en stuurt, die direct richting geeft aan datgene wat hij uiteindelijk gerealiseerd wil zien. Dit wordt ook wel aangeduid als co-creatie. Ook in de watersector beïnvloedt het gedrag en wensen van burgers ten aanzien van bijv. comfort, wellness of duurzaamheid de kansen voor innovaties en nieuwe diensten. Meer informatie Deze trendalert is opgesteld in augustus Bronnen: EIM (2010), Radar 2020, Verkenning van belangrijke toekomstontwikkelingen voor installatiebedrijven. Verkrijgbaar via MarktMonitor (2011), Innovaties over de sectorgrenzen ; Bouw Industrie Techniek Zorg. Te downloaden via W: E: 6