DORDRECHT. de gemeenteraad

Transcriptie

1 DORDRECHT Retouradres: Postbus 8 Aan de gemeenteraad Datum Ons kenmerk Begrotingsprogramma Bijlage(n) Betreft 3300 AA DORDRECHT 14 juli 2015 SBC/ Bestuur en samenwerking 1 RAADSINFORMATIE inzake Right to Challenge Gemeentebestuur Spuiboulevard GR DORDRECHT T F (078) nl Contactpersoon Y. Stuij / H.F.3. van Gurp T (078) /4735 E y.stuij@dordrecht.n1 hfj.van.gurp@dordrecht.n1 Samenvatting Met het Right to challenge krijgen inwoners en organisaties het recht om overheidstaken over te nemen. Bestaande aanbieders worden letterlijk 'uitgedaagd'. Het gaat dan om taken waarvan inwoners of organisaties verwachten dat ze deze zelf effectiever en beter kunnen organiseren en uitvoeren. Of waarvan voordelen zijn voor de buurt wanneer anderen het overnemen, voordelen in de vorm van werkgelegenheid voor de buurt, een betere wijkeconomie of een beter gebruik van de openbare ruimte. In november 2014 is bij de Begrotingsbehandeling de motie "Right to challenge" aangenomen, waarbij u verzocht om de motie te betrekken bij de uitwerking van Agenda voor de stad en om u te informeren over het vormgeven van het Right to challenge in de huidige en toekomstige beleidskaders. Het Right to challenge past wat ons betreft bij de rolverandering die we als lokale overheid doormaken. We zien het aantal initiatieven uit de samenleving toenemen. Daar maken we ruimte voor. We zijn voornemens het Right to Challenge voor Dordrecht uit te werken en het komend jaar te implementeren. We volgen nu de eerste experimenten en voorbeelden van het Right to challenge, met als doel om de ervaringen te gebruiken bij de verdere uitwerking. Graag gaan we met u in gesprek over de eerste ervaringen en de mogelijkheden, maar ook risico's en praktische vraagstukken die het Right to challenge met zich meebrengt. We zien het Right to challenge als een belangrijke ontwikkeling, waarbij we als stadsbestuur (meer) ruimte bieden aan de stad. Samen met u werken we aan het vergroten van de betrokkenheid en invloed van inwoners, ondernemers en partners. De eigen kracht en vindingrijkheid van de Dordtenaar vormen de basis van onze stad. Inleiding Bij de begrotingsbehandeling 2015 in november 2014 is de motie "Right to Challenge" (CDA, VVD, Groen Links) unaniem aangenomen. Hierin werd verzocht: 1. deze motie te betrekken bij de "Agenda voor de Stad"; en 2. de raad te informeren over hoe en wanneer "Right to Challenge" kan worden vorm gegeven in de huidige en toekomstige beleidskaders. In maart is ambtelijk gesproken met enkele raadsleden. Aanvankelijk leefde het idee een themabijeenkomst te organiseren na de zomer over burgerinitiatieven en de Pagina 1/6 1,,=9 MIX

2 nieuwe rol van de overheid. De motie Right to Challenge zou hierbij worden betrokken. In de commissie Bestuur en Middelen van april jl. is dit verworpen en werd verzocht om de motie separaat te behandelen. Met deze brief informeren wij u over de verdere uitwerking van het Right to challenge in onze gemeente. We onderstrepen de grondgedachte van het Right to challenge, namelijk dat inwoners of organisaties de gemeente uit kunnen dagen en de middelen en verantwoordelijkheid krijgen om bij te dragen aan de leefbaarheid, het welzijn en de dienstverlening in hun buurt, wijk, dorp of stad. Dit spreekt ons bijzonder aan en vinden wij ook passend binnen onze open bestuursstijl en de brede beweging rond de participerende overheid. Ons voornemen is een voor Dordrecht passende variant van het (Engelse) Right to challenge uit te werken en door te voeren. Ook in de notitie Stap 5 Agenda voor de stad hebben wij aangegeven dat uw ideeën over Right to challenge passen bij de inhoudelijke beweging in de veranderopgaven Agenda voor de stad. We spreken vertrouwen uit in initiatieven van bewoners, omdat dit de betrokkenheid vergroot. Tot nu toe is nog geen initiatief bij ons ingediend met als achtergrond het 'right to challenge' en het daadwerkelijk overnemen van gemeentelijke taken. Uiteraard komen er regelmatig diverse andere initiatieven bij ons binnen. We zien dat het bestuurlijk en ambtelijk contact met initiatiefnemers de afgelopen periode sterk is toegenomen (rode loper, Dordtse ruimte, wijkwensen, e -wheels, BV Patersweg, stralend Sterrenburg, initiatief zoekt nemer..). Een positieve ontwikkeling wat ons betreft, die aangeeft dat inwoners betrokken zijn bij hun stad én goede ideeën hebben voor de ontwikkeling van buurt, wijk of stad. Achtergrond Right tot challenge Het Right to challenge is het recht voor een groep burgers om mee te bieden op het uitvoeren van een publieke dienst. Teneinde burgers middelen en (meer) verantwoordelijkheid te geven, heeft men in Engeland het zogeheten Right to challenge geïntroduceerd en wettelijk laten vastleggen. Het gaat om het recht om overheidstaken over te nemen. Taken waarvan burgers denken dat ze deze zelf effectiever en beter kunnen organiseren en uitvoeren. Of waarvan burgers denken dat er voordelen zijn voor de buurt wanneer zij het overnemen, voordelen in de vorm van werkgelegenheid voor de buurt, een betere wijkeconomie of een beter gebruik van de openbare ruimte. Wanneer aan bepaalde voorwaarden is voldaan, moet de gemeente de betreffende dienst (opnieuw) aanbesteden en burgers in de gelegenheid stellen zelf een offerte uit te brengen. Blijken welzijn, financiering en dergelijke daarin inderdaad te zijn geborgd én verbeterd, dan moet de dienst worden overgedragen aan de groep burgers. Het Right to challenge is één van de drie buurtrechten in Engeland (naast het Right to build en Right to bid). In de afgelopen twee jaar zijn er ruim vragen over het Right to challenge bij de ondersteuningsorganisatie, Community Rights Advice Service, binnen gekomen. Echt succesvolle overnames van publieke diensten zijn tot nu toe beperkt gebleken. Er zijn verschillende oorzaken te benoemen waarom dit zo is in Engeland: Pagina 2/6 if.lcsbállisétgfatk.ti'oellriftlftkátlè

3 - Bewoners moeten binnen gestelde kaders van de gemeente werken. - Spanningsveld tussen bewoners en gemeente als inwoners zeggen dat zij het 'beter' kunnen organiseren. - Tradities en inkoopprocedures: publieke diensten worden op grote schaal uitbesteed (mede door de Europese aanbestedingsregels). De schaal van de contracten zorgt er voor dat burgerinitiatieven zich vaak niet kunnen kwalificeren om mee te dingen naar een contract. - Vakjargon dat voor burgers niet altijd begrijpelijk is. - Bewoners hebben een informatieachterstand op professionele organisaties. - Gemiddelde doorlooptijd van Right to challenge is 18 maanden. In Engeland leeft daarom op dit moment de discussie om een 'tussenvorm voor het Right to challenge te organiseren, waarbij bewoners het recht krijgen om invloed uit te oefenen op de professionele organisaties die publieke diensten uitvoeren: het 'Right to reshape services'. Right to challenge in Nederland In de landelijke wetgeving zijn mogelijkheden voor nadere eisen voor het Right to challenge vastgelegd in de Wmo en de Bibliotheekwet. Er wordt in deze wetgeving gesproken over het recht dat burgers hebben om overheidstaken over te nemen. In tientallen gemeenten in Nederland zijn moties en initiatiefvoorstellen met betrekking tot het Right to challenge aangenomen. Tot op heden blijft het overnemen van het zuivere Engelse Right to challenge uit. Het meebieden op aanbestedingen door burgerinitiatieven komt niet van de grond. Toch willen veel gemeenten het Right to challenge aangrijpen om meer ruimte, zowel in regelgeving als financieel, voor burgerinitiatieven in het publieke domein te maken. Maatschappelijk aanbesteden Het Engelse Right to challenge lijkt op wat we in Nederland maatschappelijk aanbesteden noemen. Bij maatschappelijk aanbesteden komt de uitvoering van publieke taken in handen van bewoners of sociaal ondernemers - al dan niet in samenwerking met maatschappelijke organisaties. Het initiatief voor maatschappelijk aanbesteden ligt niet altijd bij de overheid. Ook bewoners, (sociaal) ondernemers of maatschappelijke organisaties kunnen de overheid attenderen op hun wens om bepaalde taken of verantwoordelijkheden van de overheid over te nemen. Het betreft bij maatschappelijk aanbesteden echter wel taken waar de overheid verantwoordelijk is, waarvoor de overheid kaders opstelt en waarover de nieuwe uitvoerders (deels) zelf verantwoording afleggen. Het verschil tussen het zuivere Right to challenge en maatschappelijk aanbesteden is dat het bij het maatschappelijk aanbesteden de overdrachtsvorm van publieke taken kan verschillen. Bij het Right to challenge gebeurt het met een aanbesteding, volgens het principe van maatschappelijk aanbesteden kan een publieke dienst ook middels subsidie of een convenant worden overgedragen. Daarnaast kunnen initiatiefnemers ook bijvoorbeeld een leegstaand pand van de gemeente gaan exploiteren (bijv. kleuterschool Crabbehoeve). Doelstelling We zijn voornemens het Right to Challenge voor Dordrecht uit te werken en het komend jaar te implementeren. Graag willen we experimenteren met voorbeelden van het Right to challenge. Daarbij nemen we niet de zuivere Engelse aanpak over, want deze is nog niet effectief gebleken. Wel kijken we goed naar de wijze waarop andere gemeenten dit momenteel uitwerken en oppakken, bijvoorbeeld zeer recent Pagina 3/6 limt5%.141

4 de gemeente Rotterdam. In de bijlage vindt u de hoofdlijn van de opzet van het Rotterdamse Right to challenge. In onze eigen stad gaan we de komende periode vier cases nauwgezet volgen. Dit zijn vier aansprekende initiatieven waarbij publieke taken (vastgoed /en grondexploitatie, openbaar vervoer, onderhoud openbare ruimte), geheel of gedeeltelijk in handen wordt gegeven van bewoners. Stand van zaken/de feiten I. Vier cases Participatiebestek Met een participatiebestek geven en bieden we bewoners, ondernemers en andere partijen ruimte om zelf initiatief te nemen voor een leefbare wijk, buurt of straat. Bewoners krijgen meer invloed op de uitvoering van het beheer en onderhoud. Het participatiebestek is voor dat deel in feite het contract waarin bewoners, ondernemers en organisaties in samenwerking met een integrale aannemer bepalen wat er nodig is aan beheer in hun wijk. Bewoners doen actief mee in het bepalen van het onderhoudsniveau in hun wijk. We vragen daarbij wel een garantie van een minimaal aanwezig blijvend basisniveau. Ook mag de aanpassing nooit leiden tot kapitaalsvernietiging. ewheels ewheels zijn elektrische shuttles die korte ritjes - van deur tot deur - binnen de wijk maken en beschikbaar zijn voor iedereen (vanaf C 1,65 / voorlopig alleen Sterrenburg). ewheels wil duurzaam vervoer, de mobiliteit van mensen binnen de eigen wijk vergroten, werken met vrijwilligers en mensen met afstand tot de arbeidsmarkt als chauffeur. Er zijn plannen om uit te breiden naar andere wijken van Dordrecht. Crabbehoeve Crabbehoeve is een initiatief van een aantal wijkbewoners uit Crabbehof die een lege kleuterschool en aanpalende grond (gemeente eigendom) zijn gaan exploiteren. Het initiatief is gericht op samenwerking met bewonersverenigingen, gemeente en instellingen middels projecten op de gebieden van economie, werkgelegenheid en leefbaarheid. BV (Bewonersverenigincr) Patersweg / groeituinen zoekt verbinding tussen buurtbewoners en ontmoetingen door activiteiten op het terrein langs de Patersweg dat nog een aantal jaar braak ligt. De oude woningen van Trivire zijn gesloopt; nieuwbouw laat op zich wachten. Daarbij is samenwerking gezocht met de stichting Groeituinen Dordrecht, die een kwart van het totale oppervlak in gebruik heeft, waarop buurtbewoners moestuinen zijn begonnen. Groeituinen was al eerder actief en reageerde op het aanbod van gemeente en Trivire. Drie van de hiervoor genoemde cases maakten onderdeel uit van het traject"etalageprojecten". Hierin stonden negen initiatieven centraal. Tijdens een bijeenkomst in het voorjaar is er een gespreksronde georganiseerd met de negen initiatiefnemers. Doel hiervan was om te achterhalen wat er nodig is om hun initiatief tot een succes te maken. Pagina 4/6 11tioiti.frádtki9eilitfdrrndtiè

5 Als rode draden kwam het volgende naar voren: - Één ambtenaar die contactpersoon is voor een initiatiefnemer. - Waardeer de maatschappelijke waarde van initiatieven. - Geef vooraf duidelijkheid over wat wel en wat niet kan. - Zorg voor een goede begeleiding van het proces. 2. Vervolggesprek raad en college We gaan met u in gesprek over de eerste resultaten van de cases hierboven. Onze verwachting is dat de cases naast inspirerende, positieve leerervaringen ook een aantal 'dilemma's' bloot zullen leggen, omdat het Right to challenge in een aantal gevallen ingrijpt op onze gemeentelijke regelgeving, zoals inkoop- en aanbestedingsafspraken. De algemene risico's en praktische vraagstukken hierbij brengen we in kaart en zijn de basis voor het vervolggesprek. Ook andere gemeenten ervaren bij de eerste kennismaking en uitwerking met het Right to challenge deze vraagstukken. In diverse gemeenten zijn moties aangenomen rondom het Right to challenge. Elk initiatief om een publieke taak over te nemen is echter uniek. Er zijn daarom geen standaard oplossingen voor de risico's en vraagstukken. Vraagstukken voor het vervolggesprek: Welke beleidsvelden of onderwerpen lenen zich (in aanvulling op Wmo en bibliotheek) voor het maken van ruimte voor het Right to challenge? De wijze waarop de gemeente publieke taken beschrijft valt niet per sé samen met wat bewoners of organisaties op willen pakken (wat doe je met het overige deel? Hoe te voldoen aan kwaliteitseisen van publieke diensten?). Hoe om te gaan met de spontaniteit van burgerinitiatieven terwijl beschikbaar budget reeds is besteed aan aanbestedingen? Vraagstukken rondom de organisatie: de continuïteit van burgerinitiatieven, mogelijke begeleiding voor burgerinitiatieven, verantwoording zonder bureaucratische lasten, klachten over een publieke dienst die middels burgerinitiatief wordt uitgevoerd en hoe ervoor te zorgen dat burgerinitiatieven niet stilletjes worden af geserveerd binnen de muren van het stadskantoor. Welke rol wil u als raad spelen bij de initiatieven / right to challenge? Begeleiding, doorgeleiding, beoordeling...? Hoe om te gaan met knellende regelgeving. Vinden we het nodig om meer ruimte te maken om te experimenteren (denk aan een regelvrije zone)? Kosten en dekking Niet van toepassing, passend binnen de huidige kaders. Wanneer het Right to challenge verder wordt uitgewerkt kan een verschuiving binnen gemeentelijke middelen noodzakelijk zijn. Extra kosten zullen beperkt zijn. Communicatie en inclusief beleid We kiezen ervoor op dit moment naar buiten toe te communiceren in gezamenlijkheid met de Etalageprojecten. Wanneer de kaders verder zijn uitgewerkt en bijvoorbeeld duidelijk is op welke inhoudelijke onderwerpen of beleidsvelden we als gemeente ruimte bieden voor het Right to challenge, communiceren we dat actief, zowel via de reguliere kanalen als via de medewerkers in de wijken en met onze belangrijkste samenwerkingspartners. Pagina 5/6 1(.1batijitItléf'ilétlege,li{fdtiniïtre.

6 Tijdspad, vervolg en evaluatie De komende periode staat in het teken van het monitoren van de cases en aansluiting zoeken bij ervaringen van andere gemeenten en VNG. Daarnaast onderzoeken we welke ruimte mogelijk (en noodzakelijk) is voor het right to challenge. Onderdeel van deze verkenning is het toetsen van de juridische afspraken rondom inkoop en aanbesteding en subsidiebeschikkingen. Deels zijn dit ook regionale afspraken. Daarnaast zullen wij ook in de Begroting 2016 (bijvoorbeeld op de programmakaart Bestuur en Samenwerking) aandacht besteden aan het Right to challenge en de eerste ervaringen en uitwerking. Bijlage(n) 1. Voorbeeld uitwerking Right to challenge Rotterdam 1) Wij vertrouwen er op u hiermee voldoende te hebben geïnformeerd. Het college van Burgemeester en Wethouders de secretaris de buraemeester M.M. van der Kraan ` = MM. Brok Pagina 6/6