Psychosociale risico s en arbeidsongevallen Ir. Pieter de Munck Adviseur-generaal Directiehoofd TWW RD Limburg - Vlaams-Brabant

Transcriptie

1 Psychosociale risico s en arbeidsongevallen Ir. Pieter de Munck Adviseur-generaal Directiehoofd TWW RD Limburg - Vlaams-Brabant juni

2 Arbeidsongeval Voor de toepassing van de arbeidsongevallenwet van 10 april 1971 wordt als arbeidsongeval aangezien elk ongeval dat een werknemer tijdens en door het feit van de uitvoering van de arbeidsovereenkomst overkomt en dat een letsel veroorzaakt. Het ongeval overkomen tijdens de uitvoering van de overeenkomst wordt, behoudens tegenbewijs, geacht als overkomen door het feit van de uitvoering van die overeenkomst. juni

3 Traditioneel vijf invalshoeken Arbeidsongeval Hulpverlening Onderzoek naar oorzaken i.f.v. preventie Schuldige? Vergoeding van de kosten van het slachtoffer Statistiek juni

4 Psychosociale belasting Onderzoek naar de psychosociale belasting i.v.m. arbeidsongevallen moet zich focussen op drie niveau s: 1. Psychosociale ondersteuning in het kader van hulpverlening (slachtoffer en andere betrokkenen) 2. Psychosociale ondersteuning van eventuele schuldigen 3. Onderzoek naar oorzaken van psychosociale aard juni

5 Psychosociale aspecten Arbeidsongeval Hulpverlening Onderzoek naar oorzaken i.f.v. preventie Schuldige? Vergoeding van de kosten van het slachtoffer Statistiek juni

6 Hulpverlening Naast de EHBO zoals voorzien in de het KB van 15 december 2012 moet de werkgever ook psychsociale ondersteuning voorzien voor iedereen die direct of indirect betrokken is bij het ongeval en bij de hulpverlening. Het gaat hier dan over het slachtoffer zelf, hulpverleners, collega s, familieleden juni

7 Dit kadert in de algemene verplichting van de werkgever in uitvoering van art. 32/1 en 32/2 (nieuwe wetgeving) Art. 32/ De werkgever identificeert de situaties die aanleiding kunnen geven tot psychosociale risico s op het werk en hij bepaalt en evalueert de risico s ervan. Hij houdt inzonderheid rekening met situaties die aanleiding kunnen geven tot stress op het werk, geweld, pesterijen of ongewenst seksueel gedrag op het werk. juni

8 Belangrijk hierbij is dat men zich vooraf realiseert dat dergelijke situaties een zeer belangrijke oorzaak van psychosociale belasting inhouden en dat bijgevolg vooraf de nodige contacten gelegd worden met diensten die hierbij ondersteuning kunnen bieden zoals de EDPB, het Rode Kruis juni

9 Schuldige? Speciale aandacht moet gaan naar personen die zich eventueel schuldig zouden voelen of die door collega s met de vinger worden gewezen als schuldig. Schuldig is enkel hij de na grondig onderzoek door de bevoegde gerechtelijke diensten effectief als schuldige wordt aangeduid. Men is onschuldig tot het tegendeel is bewezen. juni

10 Preventie Een arbeidsongeval, hoe klein ook, is een signaal dat er iets mis loopt in het bedrijf. Elk ongeval verdient dus de nodige aandacht. Elk ongeval heeft meerdere oorzaken. Het is belangrijk al de oorzaken op te sporen en de relaties te onderzoeken. Volgens het KB Beleid worden de oorzaken ingedeeld als volgt: primaire oorzaken (machines, producten, omgevingsfactoren ) secundaire oorzaken (organisatie, opleiding, arbeidsrelaties ) tertiaire oorzaken (oorzaken die liggen bij derden) juni

11 Praktische ervaring Volgens de verklaring van het slachtoffer werd hij vlak voor het uitvoeren van het werk nog verwittigd door Maar hij beweert dat hij zich heeft laten beïnvloeden door de oudere collega die zei dat het niet nodig was om de voorgeschreven beveiliging te plaatsen. (dossier 42895) Bij het afkoppelen liep het mis. Ik ging ervan uit dat zoals gewoonlijk Dit was niet het geval. (dossier 42897) De dag van het ongeval waren er reeds enkele storingen geweest Ik was reeds enkele keren rondom de machine gelopen Op een gegeven moment koos ik er zelf voor om te blijven staan aan de zijde van het bedieningspaneel en te reiken over de machine (dossier 42873) juni

12 Uit mijn ervaring blijkt dat bij 15 tot 20 % van de ongevallen psychosociale aspecten een cruciaal waren als oorzaak van het ongeval. Ik ben dan ook voorstander om een vierde groep oorzaken te onderzoek: quartaire oorzaken (oorzaken van psychosociale aard) Maar hoe dit objectief en praktisch uitvoeren? juni

13 Bepalende elementen i.v.m. psychosociaal welzijn arbeidsinhoud: inzonderheid de aard van de arbeid, de complexiteiten de variatie van de taken, de intensiteit van het werk, de emotionele belasting, de psychische en lichamelijke belasting, de duidelijkheid van de rollen; arbeidsvoorwaarden: inzonderheid het type werkrooster en de arbeidsduur, de opleidingsmogelijkheden, de overeenstemming tussen de taken en de bekwaamheden, de carrièremogelijkheden, de evaluatieprocedures, de aard van de overeenkomst; juni

14 arbeidsomstandigheden: inzonderheid de inrichting van de arbeidsplaatsen, de arbeidsmiddelen, de omgevingsfactoren, de gebruikte stoffen, de werkhoudingen; interpersoonlijke relaties op het werk: inzonderheid de interne relaties of de relaties met derden, de interindividuele relaties, de relaties tussen groepen, de communicatie. juni

15 Impact van psychosociale risico s Schadelijke invloed op fysieke en mentale gezondheidstoestand, met spijsverteringsproblemen, slaapstoornissen, hypertensie, stress, burn-out, depressies, enz. tot gevolg. Relationele moeilijkheden, zoals conflicten tussen collega s, intimidatie of geweld. Weerslag op organisatorisch vlak, in de vorm van absenteïsme, presenteïsme, vermindering van de kwaliteit van het werk, enz. juni

16 Hoe dit praktisch uitvoeren? In opdracht van de FOD WASO AD HUA werd met ondersteuning van het Europees Sociaal Fonds door de Université de Liège en UGent hiervoor een checklist ontwikkeld. juni

17 Doel van de checklist Op een eenvoudige maar gestructureerde wijze de eventuele aanwezigheid van psychosociale aspecten objectiveren. Hulp bieden bij het vinden van de correcte en/of dieperliggende oorzaken van het ongeval. Helpen bij het uitwerken van mogelijk meer effectieve oplossingen. juni

18 Hoe de checklist gebruiken Het is aangewezen om de checklist te vervolledigen tijdens een gesprek met het slachtoffer van het arbeidsongeval en andere direct betrokkenen. Om een beter beeld te krijgen kan u bijkomend inlichtingen verzamelen bij getuigen van het ongeval of bij om het even welke andere persoon die informatie omtrent de oorzaken van het ongeval kan verschaffen (hiërarchisch verantwoordelijke, personeelsdienst, enz.). juni

19 Zoals voor alle aspecten van ongevallenonderzoek is het aangewezen om in de mate van het mogelijke de checklist zo snel mogelijk na het ongeval in te vullen, om incorrecte, onvolledige of gekleurde informatie te vermijden (de omstandigheden van het ongeval vergeten, gewijzigde herinneringen van het slachtoffer, enz.). Bij voorkeur wordt de vragenlijst met elke betrokkene individueel overlopen om wederzijdse beïnvloeding te vermijden. juni

20 Inhoud van de checklist De checklist omvat zeven rubrieken: ondersteuning om de taak uit te voeren, werklast van het slachtoffer, werkonzekerheid van het slachtoffer, recente veranderingen in de organisatie van het werk, werkrelaties, veiligheidsklimaat, andere psychosociale aspecten verbonden met het arbeidsongeval. juni

21 Opgelet! De vragenlijst is bedoeld als hulpmiddel om oorzaken van het ongeval beter te kunnen detecteren, hij is niet bedoeld om slachtoffer, direct betrokkenen of getuigen psychosociaal bij te staan bij de verwerking van het ongeval! juni

22 1. Ondersteuning In verband met de taak die het slachtoffer uitvoerde op het moment van het ongeval 1.00 was er geen probleem omtrent de ondersteuning van het slachtoffer 1.01 was de taakomschrijving van het slachtoffer slecht gedefinieerd 1.02 waren de instructies strijdig met andere uit te voeren taken of taken van collega s 1.03 kreeg het slachtoffer geen instructies 1.04 kreeg het slachtoffer geen theoretische opleiding 1.05 kreeg het slachtoffer geen praktische opleiding 1.06 had het slachtoffer onvoldoende competentie 1.07 had het slachtoffer geen vrijheid bij de uitvoering 1.97 waren er andere problemen gelinkt aan de ondersteuning om de taak uit te voeren die hier niet zijn vermeld: waren er meerdere problemen onder diegene die zijn opgelijst in groep Hierover is geen informatie beschikbaar juni

23 2. Werklast Op het moment van het ongeval was er geen probleem betreffende de werklast 2.01 was de werkhoeveelheid hoger dan gewoonlijk 2.02 was de werkhoeveelheid lager dan gewoonlijk 2.03 was de tijdsdruk hoger dan gewoonlijk 2.04 was de tijdsdruk lager dan gewoonlijk 2.05 was de moeilijkheidsgraad van het werk hoger dan gewoonlijk 2.06 was de moeilijkheidsgraad van het werk lager dan gewoonlijk 2.07 was de emotionele belasting hoger dan gewoonlijk 2.08 was de emotionele belasting lager dan gewoonlijk 2.09 ontving het slachtoffer een voordeel in functie van zijn rendement 2.10 kon het slachtoffer geen gebruik maken van zijn reglementaire pauzes 2.11 was het slachtoffer overuren aan het maken 2.97 waren er andere problemen gelinkt aan de werklast die hier niet zijn vermeld: waren er meerdere problemen onder diegene die zijn opgelijst in groep Hierover is geen informatie beschikbaar juni

24 3. Werkonzekerheid Op het moment van het ongeval was er geen probleem betreffende de werkonzekerheid 3.01 werd/liep het slachtoffer het risico getroffen te worden door een ontslag 3.02 was het bedrijf/de organisatie in herstructurering 3.03 was het bedrijf/de organisatie in fusie of overname 3.04 liep het slachtoffer het risico tijdelijk te moeten veranderen van werk(post) 3.05 was het slachtoffer in vooropzeg op het moment van het ongeval 3.97 waren er andere problemen gelinkt aan de werkonzekerheid die hier niet zijn vermeld: waren er meerdere problemen onder diegene die zijn opgelijst in groep Hierover is geen informatie beschikbaar juni

25 4. Veranderingen in de organisatie Op het moment van het ongeval was er geen probleem omtrent recente veranderingen in de organisatie van het werk 4.01 had het slachtoffer een onvoorziene verandering van uurrooster of plaats van werk op de dag van het ongeval 4.02 werd het team van het slachtoffer recent gewijzigd 4.03 verving het slachtoffer afwezige collega s 4.04 is het slachtoffer recent veranderd van werkpost 4.97 waren er andere problemen gelinkt aan de organisatie van het werk die hier niet zijn vermeld: waren er meerdere problemen onder diegene die zijn opgelijst in groep Hierover is geen informatie beschikbaar juni

26 5. Werkrelaties Op het moment van het ongeval was er geen probleem betreffende de werkrelaties 5.01 voerde het slachtoffer zijn taak uit in een omgeving met weinig of geen ondersteuning 5.02 was het slachtoffer in conflict met één of meerdere collega s 5.03 was het slachtoffer in conflict met zijn directe leidinggevende 5.04 was het slachtoffer in conflict met één of meerdere personen uit zijn hiërarchische lijn (andere dan directe leidinggevenden) 5.05 was het slachtoffer in conflict met één of meerdere externe personen 5.06 ondervond het slachtoffer ongewenst gedrag op het werk 5.97 waren er andere problemen gelinkt aan de werkrelaties die hier niet zijn vermeld: waren er meerdere problemen onder diegene die zijn opgelijst in groep Hierover is geen informatie beschikbaar juni

27 6. Veiligheidsklimaat Op het moment van het ongeval was er geen probleem betreffende het veiligheidsklimaat 6.01 ervoer het slachtoffer de werkomgeving als onvoldoende veilig was er recent (maximum één jaar geleden) een ernstig ongeval voor in de betrokken afdeling van het bedrijf was er recent (maximum één jaar geleden) een overlijden/zelfdoding op de werkplek of in verband met het werk voor in de betrokken afdeling van het bedrijf was er recent (maximum één jaar geleden) een sociaal conflict (staking) in het bedrijf waren er andere problemen gelinkt aan het veiligheidsklimaat die hier niet zijn vermeld: waren er meerdere problemen onder diegene die zijn opgelijst in groep Hierover is geen informatie beschikbaar juni

28 7. Andere psychosociale aspecten Op het moment van het ongeval waren er geen andere problemen van psychosociale aard verbonden met het arbeidsongeval 7.98 waren er andere psychosociale aspecten in verband met het arbeidsongeval die niet zijn opgenomen in de groepen 1 t.e.m. 6. Hieronder graag de aard van deze aspecten verduidelijken: juni

29 Wat nu? Door het overlopen van de checklist samen met alle betrokkenen vindt u de psychosociale aspecten die eventueel bijgedragen hebben tot het ongeval. De bedoeling is nu deze elementen verder te onderzoeken om indien mogelijk gerichte acties te kunnen ondernemen. Deze elementen moeten ook opgenomen worden in de algemene risicoanalyse psychosociaal van het bedrijf, of moeten gebruikt worden om deze algemene risicoanalyse bij te sturen. juni

30 Belangrijkste doelstelling Dit vermijden juni

31 juni