Meten van psychosociaal welzijn

Transcriptie

1 Meten van psychosociaal welzijn

2 Welzijn meten op verschillende niveau s: verschillende doelstellingen Wettelijk verplicht Objectiveren en evalueren Dynamisch beleid 2

3 3 golven in analyse psychosociaal welzijn Individu Inter-relationele Groepsniveau 3

4 Toekomstige uitdagingen Verloop? Competentie management? Ageing? Retentie? 4

5 5 Visie

6 HEALTH & SAFETY INZETBAARHEIDSMODEL

7 Risicoanalyse Wettelijk verplicht maar door veel werkgevers gezien als ondergeschikte discipline vaak enkel beschrijvend: een foto van de situatie wanneer niet omkaderd : beland in onderste schuif 7

8 8 Wat?

9 Wat is een psychosociaal risico? Kans dat één of meerdere werknemers psychische schade ondervinden die al dan niet gepaard kan gaan met lichamelijke schade, ten gevolge van een blootstelling aan elementen van de arbeidsorganisatie, de arbeidsinhoud, de arbeidsvoorwaarden, de arbeidsomstandigheden en de interpersoonlijke relaties op het werk, waarop de werkgever een impact heeft en die objectief een gevaar inhouden 9

10 Psychosociale risico s op het werk K.B. 10 april 2014: Kans voor één of meerdere werknemers Psychische schade door blootstelling Al dan niet gepaard met lichamelijke schade Elementen Arbeidsinhoud Arbeidsorganisatie Arbeidsvoorwaarden Arbeidsomstandigheden Interpersoonlijke relaties op het werk Objectief gevaar Werkgever heeft impact op elementen 10

11 Psychosociale risico s op het werk Psychische schade kan zich bijvoorbeeld uiten in: Geestelijk: angsten, depressie, burn-out, zelfmoordgedachten, Lichamelijk: lichamelijke uitputting, slaapproblemen, hartkloppingen, verhoogde bloeddruk, 11

12 Psychosociale risico s op het werk Psychosociale risicofactoren op het werk: Stress/Burnout Conflicten Grensoverschrijdend gedrag: Geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag Definities blijven behouden Definitie pesterijen: ruimere precisering van discriminatiegronden (zie verder) In praktijk ook: Traumatische gebeurtenissen Alcohol en drugs 12

13 Verschillende elementen Arbeidsinhoud: geheel van taken waaruit de functie bestaat (inclusief emotionele en psychische, lichamelijke belasting), duidelijkheid van de taken Arbeidsomstandigheden : materiële omgeving waarin het werk wordt verricht, fysische omgevingsfactoren van de arbeid (inrichting, arbeidsmiddelen, lawaai, ) Arbeidsorganisatie: structuur organisatie, wijze van taakverdeling, werkprocedures, managementstijl, beleidsmatige aanpak, Arbeidsvoorwaarden: modaliteiten voor de uitvoering van de arbeidsverhouding, beloningsaspecten, contractvormen en arbeidstijdsregeling, opleiding en promotie- en selectiecriteria, loopbaanbeheer en evaluatieprocedures Interpersoonlijke relaties op het werk: interne relaties (tussen werknemers, met directe chef, hiërarchische lijn) maar eveneens relaties met derden, mogelijkheden tot contact, communicatie, samenwerking, integratie, 13

14 Arbeidsinhoud Te veel werk Te hoog werktempo Te moeilijk werk Te eenvoudig werk Geestelijk belastend werk Monotoon werk Kortcyclisch werk Te veel verantwoordelijkheid Tegenstrijdige taakeisen Nutteloos werk 14

15 Arbeidsomstandigheden Lawaai Trillingen Werkhouding Zwaar werk Gevaarlijke situaties Onvoldoende hygiëne Ontbreken van hulpmiddelen Ontbreken van persoonlijke beschermingsmiddelen 15

16 Arbeidsvoorwaarden Werktijden onregelmatig Rusttijden Lage beloning Weinig loopbaanmogelijkheden Contractvorm Werk(on)zekerheid 16

17 Interpersoonlijke relaties op het werk Stijl van leidinggeven Onderlinge relaties Sociale ondersteuning Zeggenschap Ongewenste intimiteiten Discriminatie Informatie en werkoverleg 17

18 Arbeidsorganisatie Regelmogelijkheden Inspraak Hiërarchische structuur vs platte structuur Duidelijke taakomschrijvingen Duidelijke verantwoordelijkheden 18

19 Onderzoek risicofactoren Securex ZebraZone (benchmark 2012): 4/10 werknemers ervaren fysieke klachten tgv het werk Factoren met hoogste impact op spanningsklachten: Arbeidsinhoud: jobdruk Interpersoonlijke relaties op het werk (arbeidsverhoudingen): grensoverschrijdend gedrag Arbeidsvoorwaarden: werkintensiteit Energiebronnen die grootste impact hebben op de spanningsklachten Arbeidsinhoud: job en organisatie (werkorganisatie, persoonlijke fit, hoeveelheid informatie, variatie) Interpersoonlijke relaties op het werk (arbeidsverhoudingen): team Arbeidsvoorwaarden: Professionele vooruitgang 19

20 20 Hoe?

21 Wanneer een risicoanalyse uitvoeren? Wanneer een risicoanalyse uitvoeren? Globale risicoanalyse als basis van het dynamisch risicobeheersingsysteem Voor een specifieke arbeidssituatie, op vraag van De hiërarchische lijn 1/3 de van werknemersvertegenwoordigers in het comité De met toezicht belaste ambtenaar Naar aanleiding van collectief verzoek (zie verder) 21

22 De globale risicoanalyse Basis voor preventie blijft de risicoanalyse van situaties die aanleiding kunnen geven tot psychosociale risico s op het werk. De werkgever dient het welzijn van de werknemers te bevorderen d.m.v. een preventief beleid: De werkgever identificeert de situaties die aanleiding kunnen geven tot psychosociale risico's op het werk stress of burn-out veroorzaakt door het werk; schade aan de gezondheid die voortvloeit uit conflicten verbonden aan het werk; situaties van geweld, pesterijen of ongewenst seksueel gedrag op het werk. Bepaalt en evalueert de psychosociale risico s op het werk rekening houdend met de elementen van de 5 A s 22

23 De globale risicoanalyse De risicoanalyse wordt uitgevoerd: Door de werkgever Met medewerking van de medewerkers Met bijstand van de preventieadviseur psychosociale aspecten (verplicht indien interne dienst over een PAPA beschikt, wanneer externe PAPA enkel verplicht te betrekken naar aanleiding van complexiteit) 23

24 De globale risicoanalyse Vanuit de risicoanalyse treft de werkgever passende preventiemaatregelen om de psychosociale risico s te voorkomen WG vraagt hierbij het advies van de preventieadviseur psychosociale aspecten alvorens de maatregelen te treffen. Indien er functies zijn met contact met derden wordt deze risicofactor opgenomen in de risicoanalyse en verklaringen uit het register van feiten door derden. 24

25 Algemene preventiemaatregelen De globale risicoanalyse De werkgever treft, voor zover hij een impact heeft op het gevaar, de passende preventiemaatregelen om de risico's te voorkomen, schade te voorkomen of te beperken Evaluatie van de maatregelen Bij elke wijziging die de blootstelling van werknemers aan psychosociale risico's op het werk kan beïnvloeden verzoeken tot formele psychosociale interventie, de incidenten die zich bij herhaling hebben voorgedaan (informele interventie) de nuttige elementen die voortvloeien uit de medische onderzoeken door de preventieadviseur-arbeidsgeneesheer jaarverslag IDPBW en ten minste eenmaal per jaar. Resultaten van de risicoanalyse worden opgenomen in het GPP en het JAP 25

26 Risicoanalyse specifieke arbeidssituatie = risicoanalyse van de psychosociale aspecten op niveau van een specifieke arbeidssituatie waarin een gevaar werd vastgesteld Initiatief Werkgever Lid van de hiërarchische lijn 1/3 werknemersvertegenwoordigers in CPBW Nav. Verzoek collectief karakter Uitgevoerd Samen met werknemers Samen met PAPA interne dienst Samen met PAPA externe dienst indien complexe situatie Gegevens worden anoniem meegedeeld aan werkgever 26

27 Risicoanalyse specifieke arbeidssituatie Preventiemaatregelen Collectief en individueel Hiërarchie preventiemaatregelen Advies PAPA indien betrokken bij risicoanalyse Werkgever informeert Verzoeker Betrokken preventieadviseurs Andere personen die nuttig kunnen zijn Preventiemaatregelen: volledig Risicoanalyse: anonieme gegevens 27

28 28 Mogelijkheden

29 Risicoanalyse psychosociaal welzijn Praktijk Verschillende soorten aanpak Vragenlijstonderzoek bij WN (anonieme enquête) Participatieve werkgroepen Individuele interviews Wat is een goede aanpak? Keuze in functie van je doelstelling, grootte van de organisatie,cultuur binnen de organisatie Vaak ook info uit: Rondgang werkplaatsen Functioneringsgesprekken en exit-interviews Via sociale partners Analyse van incidenten (feitenregister externen, klachten, ongevallen) 29

30 Voorbeeld 1

31 Vragenlijst methode Voortraject (4 weken) Meting (5 weken) Natraject Tekenen contract (WK 0) Datacollectie (WK 5-6) Communicatie resultaten Intake (WK 1) Datacleaining en codage (WK 7) Kwalitatieve verdieping Keuze socio-demo s (WK 2) Opmaak vragenlijst (WK 3) Statistische analyse (WK 8) Opmaak actieplan Leveren vragenlijsten en brievenbus (WK 4) Reporting (WK 9) Implementeren actieplan 31

32 Vragenlijstmethode Bereikt grote groep Naamloos Groepsrapport Zicht op groter geheel Vaak nog verdere analyses nodig 32

33 Voorbeeld 2

34 Participatieve werkgroepen eerder in kleinere organisaties (arbeidsintensief) evenwichtige steekproeven! verschillende doelgroepen vaak sneller zicht op de verbeterpunten Hoe? duidelijke regels voorbereidende vragen aan deelnemers workshop (s) creatief met didactische werkvormen Rapportering collectief filteren persoonlijke zaken positieve factoren en werkpunten 34

35 Creatieve werkvormen Lage impact Hoge impact Moeilijk (time/budget/resi stance/organisati on/technical ) Rood idee Oranje idee Gemakkelijk Geel idee Groen idee 35

36 Voorbeeld Actieplan

37 37

38 Uit welzijnsscreening (Welzijnswijzer Securex) blijkt dat Globale Risicoanalyse Psy noodzakelijk is!

39 WELZIJNSWIJZER Rapport WelzijnsScreening

40 WelzijnsWijzer

41 SCREENING 5 CLUSTERS Gezondheid Psychosociale Aspecten Arbeidsomstandigheden Ziekte Veiligheid Ongunstig: direct actie ondernemen Twijfelachtig: mogelijk risico, situatie bewaken Gunstig: situatie onder controle

42 SCREENING DASHBOARDS

43 WERKNEMERSGROEP WERKBELASTING EN PSYCHOSOCIALE WERKOMGEVING GRENSOVERSCHRIJDEND GEDRAG EFFECTPARAMETERS BELEIDSPARAMETERS INDICATOREN Lichamelijke belasting Kwantitatieve werkvereisten Emotionele werkvereisten Vrijheidsgraad Sociale ondersteuning HL Kwaliteit leiderschap Sociaal kapitaal (OSC) Blootstelling pesten mnd (%) Blootstelling GOG (%) Procedure GOG gekend (%) Vertrouwens persoon gekend (%) Resultaten RA psy gekend (%) Total company Mannen Vrouwen <45 jaar >=45 jaar Leidinggevende Bureelwerk Geen bureelwerk FUNCTIE STATUUT Contract onbepaalde duur Contract bepaalde duur Totaal A productie A logistiek B productie B logistiek C productie C logistiek Onderhoud Management B + dag Totaal AFDELING

44 POSITIEVE PUNTEN 1. Leidinggevenden hebben logischerwijs een hogere vrijheidsgraad 2. Kwantitatieve werkvereisten (werklast) vormt nergens een probleem 3. Lage vrijheidsgraad bij interieurverzorging minder impact door deeltijds werk 4. Sociaal kapitaal steeds belangrijker (verticaal dubbel vertrouwen, binding onderling) 5. PSYCHOSOCIALE ASPECTEN

45 VERBETERPUNTEN 1. Hoge herstelbehoefte deels te wijten aan lage vrijheidsgraad 2. Verhoogde communicatie vereist (RIE Psy) 3. Beleidsmatig werknemers weinig op de hoogte: optimalisatie communicatie & onthaalbeleid 4. Conflicthantering afdelingsoverschrijdend aan te pakken 5. PSYCHOSOCIALE ASPECTEN

46 46

47 Bedankt! Eva Praet Secretariaat Health & Safety, 09/

48 48