Agrarisch/Food sector update

Transcriptie

1 Agrarisch/Food sector update Economisch Bureau Nederland Frank Rijkers september 2014 In de ban van de Russische boycot Op woensdag 6 augustus kondigde de Russische premier Dmitri Medvedev een importboycot aan ten aanzien van landbouw- en voedingsproducten uit onder meer de EU. De reikwijdte van de afgekondigde boycot sloeg in als een bom bij veel ondernemers en de mogelijke gevolgen werden snel in kaart gebracht (Lees hiervoor ook onze eerdere publicatie: Russische importbeperkingen zorgen voor hoofdpijn ). Nu het stof wat lijkt neer te dalen worden de gevolgen beter zichtbaar. Er wordt pijn geleden in de glasgroentensector en ook ten aanzien van fruit, zuivel en vlees zijn er zorgen. Inmiddels zijn er steunmaatregelen getroffen door de Europese commissie en het Nederlandse kabinet om de getroffen ondernemers tegemoet te komen. Daarnaast zien we nieuwe kansen ontstaan door de boycot. Hoe staat de sector er nu voor en waar liggen mogelijk nieuwe kansen? Inhoud van de boycot Een dag nadat de Russische importboycot was afgekondigd, is er een lijst met producten verschenen die door de boycot zouden worden getroffen. Deze lijst is inmiddels door Rusland alweer ingekort. (zie hier de actuele lijst). Nederlandse producten en categorieën die door de boycot het hardst worden getroffen zijn: glasgroenten (tomaten), fruit (peren), zuivel (kaas) en vleeswaren (varkensvlees). Op basis van CBS gegevens is er een inschatting gemaakt dat hiermee direct EUR 600 miljoen aan export naar Rusland verloren gaat. In totaliteit 44% van de landbouw- en voedingsmiddelenexport naar Rusland over het afgelopen jaar (zie figuur 1). Figuur 1: Export 2013 landbouw/voeding naar Rusland x EUR mln Bron: CBS De indirecte schade als gevolg van het boycot zal vele malen hoger uitvallen. In de periferie van de boycot worden namelijk ook andere Nederlandse producten en diensten (bijvoorbeeld transport) getroffen. Hoe hoog de exacte schade zal zijn is lastig in te schatten en mede afhankelijk van overige factoren als, handelsverplaatsingen, steunmaatregelen, weersinvloeden, etc. Prijsdruk Vrijwel direct nadat de Russische premier Medvedev de maatregelen aankondigde, is er druk op de afzetprijzen ontstaan. De druk op de prijzen is een gevolg van enerzijds emotionele en anderzijds rationele gronden. Berichtgeving over de negatieve gevolgen heeft de handel in dagverse producten direct onder druk gezet, wat leidde tot dalende dagprijzen. Aan de andere kant is er nog het rationele aspect wat voor prijsdruk zorgt. Europa als geheel is een nettoexporteur van landbouw- en voedingsproducten. Nederland (als nummer 2 exporteur in de wereld) neemt hier een prominente rol in. Rusland is een belangrijke handelspartner waar circa 10% van de totale landbouw- en voedingsmiddelenexport vanuit de EU naartoe gaat. De producten die normaal bestemd zijn voor Rusland, komen nu op de overbezette Europese markt terecht hetgeen zorgt voor prijsdruk (zie figuur 2).

2 Figuur 2: Prijsmutaties getroffen producten (week 34 versus week 30) 0% -0,5% -8,4% -10% -19,3% -20% Glasgroenten Vlees Zuivel Bron: ABN AMRO Economisch Bureau Voorgaand overzicht lijkt aan te geven dat zuivel het hardst is getroffen in de afgelopen vier weken. Als totale productgroep klopt dit beeld wel, maar er zijn segmenten binnen de andere categorieën die bovengemiddeld zijn geraakt. Zo is binnen de categorie glasgroenten de tomatenprijs bijvoorbeeld meteen na het boycot wel met 70% gedaald. Inmiddels zijn de tomatenprijzen weer wat opgekrabbeld door minder productie ten gevolge van het koudere weer, maar het is nog te snel om hieraan conclusies te verbinden. De vleesprijs reageert nauwelijks op het door Rusland afgekondigde boycot, omdat er voor varkensvlees (het belangrijkste exportproduct vanuit Nederland naar Rusland) reeds sinds begin dit jaar een importverbod geldt. Binnen de categorie fruit, die niet in figuur 2 is weergegeven, blijkt dat ook de hardfruitprijs een flinke tik heeft gekregen. Er gaan geruchten de ronde over dalingen van 50% of meer. Goede productievooruitzichten (appeloogst +9% j-o-j, perenoogst gelijk) zorgen voor teveel aanbod op de interne Europese markt. Hoe groot de schade in het hardfruit uiteindelijk zal zijn is mede afhankelijk van de aanbod/vraag-verhouding op het moment van verkoop. Hardfruit is doorgaans goed te bewaren. Overige fruitprijzen lijken nauwelijks hinder te ondervinden van de boycot. Steunmaatregelen of niet? Acute prijsdruk als gevolg van overcapaciteit op de markt heeft ervoor gezorgd dat de Europese Commissie (EC) met een pakket aan steunmaatregelen is gekomen. Dit heeft voorlopig geresulteerd in een beschikbaar gesteld bedrag van EUR 125 miljoen, bedoeld om verse groenten- en fruitproducten van de markt te houden door groen (is nog niet rijp) of niet te oogsten of door het uit de markt nemen van producten. De verdeling van het geld is als volgt: EUR 82 miljoen voor appel- en perentelers in Europa en EUR 43 miljoen voor Europese telers van komkommers, tomaten, wortels, champignons en een aantal overige groenten producten. Alleen producenten aangesloten bij een erkende producentenorganisatie kunnen gebruikmaken van deze interventiemaatregelen. Voor overige producenten geldt een lager compensatiebedrag. De maatregel is opengesteld tot 30 november Door de verordening is het mogelijk om het uit de markt gehaalde product bijvoorbeeld beschikbaar te stellen aan de voedselbanken. Goede productievooruitzichten zorgen voor teveel aanbod Europese steun voor overige productgroepen Naast de maatregelen voor verse groenten- en fruitproducten heeft de EC eerder ook al maatregelen getroffen ten aanzien van perziken en nectarines (EUR 32,7 miljoen steun). Daarnaast heeft de EC bekend gemaakt ook de zuivelsector te zullen ondersteunen. Het is de bedoeling dat Europa gaat betalen voor de opslag van boter, bepaalde kaassoorten en magere melkpoeders. De periode van opslag ligt tussen de 3 en maximaal 7 maanden. Wat deze opslag kost is nog niet bekend. Hierover zal de komende tijd meer duidelijkheid worden verschaft, evenals over hoe er gebruik gemaakt kan worden van deze regeling. De vleessector lijkt er wat steunmaatregelen betreft het slechts vanaf te komen. De sector die al sinds begin dit jaar door een Russische boycot wordt getroffen heeft nog geen steun tegemoet kunnen zien.

3 Kennis biedt kansen Al vrij snel na het aangekondigde importboycot heeft de Russische regering de productlijst aangepast. Opvallend hierbij is dat zaaigoed, pootgoed, eieren, veevoeders, landbouwmachines en stal-/kassystemen niet op de lijst staan. Hiermee wordt bevestigd dat Rusland meer zelfvoorzienend wil worden. Deze plannen waren reeds in een eerder stadium afgekondigd, maar komen door de nu ontstane situatie in een ander daglicht te staan. Desalniettemin biedt het voor de Nederlandse leveranciers van deze producten en bijbehorende kennis kansen. Nederland staat bekend als leverancier van hoogwaardig uitgangsmateriaal en ook kennis ten aanzien van diverse groeisystemen is volop in Nederland aanwezig. Belemmerende factor bij deze kans is het zwakke betalingsverkeer, wat mede door het boycot verder onder druk is komen te staan. Ook steun vanuit Den Haag Naast de steunmaatregelen vanuit de EC heeft ook het Nederlandse kabinet een aantal maatregelen aangekondigd. Zo kunnen ondernemers gebruikmaken van arbeidstijdverkorting, garantstellingen voor acuut getroffen ondernemers en het actief ondersteunen in het vinden of betreden van nieuwe afzetmarkten. Bijvoorbeeld door het mede organiseren van handelsmissies. Wat kunnen ondernemers zelf doen? Alle goede bedoelingen ten spijt, maar met alleen de steunmaatregelen vanuit de EC en het kabinet Rutte zijn veel ondernemingen slechts beperkt en niet altijd duurzaam geholpen. Sommige ondernemers, in met name de glastuinbouw waar het marktevenwicht voor de Russische boycot al verstoord was, zullen genoodzaakt zijn om de activiteiten te staken. De boycot is voor hen de welbekende druppel geweest die de emmer doet overstromen. Ondernemers zullen ook zelf moeten kijken naar mogelijkheden om voor hun eigen onderneming of sector de schade die door het Rusland-boycot ontstaat te beperken, maar wat kunnen zij bijvoorbeeld doen? Zoektocht naar nieuwe afzetmarkten Om voor de korte, maar nog belangrijker voor de langere termijn de handel zeker te stellen is het van belang om nieuwe markten aan te boren of bestaande markten verder uit te breiden. Kansen liggen hierbij op markten waar de bevolking en de welvaart toenemen. Hierdoor komt er meer vraag naar luxere voedingsproducten, waar Nederlandse telers op in kunnen spelen. Nederlands is namelijk onderscheidend op het gebied van smaak, versheid en duurzaamheid (zoals hier beschreven). Door de toenemende welvaart en bevolkingsgroei ontstaan kansen in met name Azië. India en China zijn belangrijke toekomstige afzetlanden voor hoogwaardig voedsel. Echter het is lastig om deze markten te betreden. Reden hiervoor is strenge wet- en regelgeving ten aanzien van de invoer van voedingsproducten. Vaak jarenlange (politieke) lobby en doorzettingsvermogen zorgen voor openingen om deze markten te betreden. Voor de Chinese markt heeft dit geresulteerd in het openstellen van de grenzen voor peren vanuit Nederland. Nu gaat dit niet direct in grote hoeveelheden, maar het begin is gemaakt. Vanuit de overheid kan er een belangrijke, ondersteunende rol gespeeld worden om samen met telers, productschappen, handelsverenigingen, etc. mogelijkheden voor nieuwe markten mede te onderzoeken en deze landen actief te benaderen. Afzet vergroten op bestaande markten Naast het vinden van nieuwe markten zijn ondernemers ook druk bezig met het vergroten

4 van de afzet op bestaande markten. Zo werd onlangs bijvoorbeeld het initiatief #Samensterk opgericht. Doel hierbij is om Nederlandse groenten en fruit extra onder de aandacht te brengen op de Nederlandse markt. Goede samenwerking zowel op horizontaal als verticaal niveau is hierbij van belang. Het brengt telers en handelspartners bij elkaar met als doel om samen na te denken over mogelijkheden in de afzet. Productieniveau aanpassen Nu op een pijnlijke manier de prijzen van diverse producten onder druk zijn komen te staan, is opnieuw duidelijk geworden dat er overcapaciteit in de markt zit. Met name op het gebied van groenten (waar de grootste problemen zich voordoen) baart dit zorgen. Wellicht biedt de ontstane situatie inzichten en is dit wel het moment om in te grijpen en de handen ineen te slaan voor een meer marktgerichte productie. Hiermee kan het marktevenwicht hersteld worden. Om dit voor elkaar te krijgen zullen allen betrokken partijen wel goed moeten samenwerken. Provinciale overheden zouden hierin een rol kunnen spelen door het beschikbaar houden (of stellen) van subsidies om glasopstanden te saneren en ondernemers daarmee de kans te bieden op een zachtere landing.

5 Economisch Bureau Nederland Contactgegevens ABN AMRO Economisch Bureau Nederland: Aandachtsgebied Telefoonnummer: adres: Jacques van de Wal (hoofd) Algemeen Eric Huliselan Zakelijke dienstverlening Frank Rijkers Agrarisch, Food, Agrarische grondstoffen Casper Burgering Industrie (w.o. industriële metalen) Nadia Menkveld Transport & Logistiek Mathijs Deguelle Retail, Leisure Hans van Cleef Energie Madeline Buijs Bouw & Real Estate Nico Klene Macro-economie Philip Bokeloh Woningmarkt, Macro-economie Theo de Kort Informatieanalist, Autohandel Ingrid Kroeze Research ondersteuning Volg ons ook op Disclaimer This document has been prepared by ABN AMRO. It is solely intended to provide financial and general information on the energy market. The information in this document is strictly proprietary and is being supplied to you solely for your information. It may not (in whole or in part) be reproduced, distributed or passed to a third party or used for any other purposes than stated above. This document is informative in nature and does not constitute an offer of securities to the public, nor a solicitation to make such an offer. No reliance may be placed for any purposes whatsoever on the information, opinions, forecasts and assumptions contained in the document or on its completeness, accuracy or fairness. No representation or warranty, express or implied, is given by or on behalf of ABN AMRO, or any of its directors, officers, agents, affiliates, group companies, or employees as to the accuracy or completeness of the information contained in this document and no liability is accepted for any loss, arising, directly or indirectly, from any use of such information. The views and opinions expressed herein may be subject to change at any given time and ABN AMRO is under no obligation to update the information contained in this document after the date thereof. Before investing in any product of ABN AMRO Bank N.V., you should obtain information on various financial and other risks and any possible restrictions that you and your investments activities may encounter under applicable laws and regulations. If, after reading this document, you consider investing in a product, you are advised to discuss such an investment with your relationship manager or personal advisor and check whether the relevant product considering the risks involved- is appropriate within your investment activities. The value of your investments may fluctuate. Past performance is no guarantee for future returns. ABN AMRO reserves the right to make amendments to this material. ABN AMRO, 2014