Retail - sectorupdate

Transcriptie

1 Retail - sectorupdate Economisch Bureau Sector & Commodity Research Mathijs Deguelle februari 213 Herstel balans huishoudens doet volumes retail dalen Besteedbaar inkomen Nederlandse huishoudens daalt, wat zijn weerslag heeft op de bestedingen. De laatste jaren hebben zij hun afzet fors zien afnemen, en het aantal faillissementen fors zien stijgen. Als oorzaak wordt, ook door ons, snel gewezen naar een onzekere consument, die de hand op de knip houdt, of naar de sterke opkomst van online spelers. Hiermee wordt echter niet het volledige beeld geschetst. De huidige situatie in de non-food retail is niet bepaald rooskleurig. Zoals in de figuur rechts te zien is, is sinds de tweede helft van 28 een duidelijk negatieve ontwikkeling in de volumes zichtbaar. Alleen eind 21 was er een korte periode van (lichte) groei. Per saldo liepen in de non-food retail de volumes sinds het begin van de economische crisis met ruim 14% terug. Ook het aantal faillissementen is fors gestegen, tot tot,77% in 212. Fors hoger dan het langjarig gemiddelde (,6%) en ook fors hoger dan de faillissementsratio voor het Nederlands bedrijfsleven als geheel (,69%). Niet alleen de volumeontwikkeling in de detailhandel valt tegen, ook het consumentenvertrouwen bevindt zich op een dieptepunt. Deze indicator van de stemming van de Nederlandse consument is al sinds 28 negatief en bereikte eind 212 de laagste Volumeontwikkeling fysieke non-food retail 3mnd voortschrijdend gemiddelde Mutatie j-o-j (%) Bron: CBS; ABN AMRO Sector Research waardes sinds 23. Naast het vertrouwen toont ook de koopbereidheid van de Nederlandse consument een forse daling, zoals zichtbaar in de figuur rechts. Consumentenvertrouwen & koopbereidheid Seizoensgecorrigeerde indicatoren Bron: CBS Consumentenvertrouwen Is het de onzekere consument? Koopbereidheid Op basis van deze gegevens lijkt het inderdaad voor de hand te liggen dat de teruggang in afzet te wijten valt aan een onzekere consument, die aankopen liever uitstelt en zijn geld oppot. Toch is dit niet het volledige verhaal. De Nederlandse vrije spaarquote (het aandeel van de vrije besparingen 1 in het beschikbare inkomen) is immers al enkele jaren op rij negatief, zie ook de figuur beneden. Dit betekent juist dat de 1 Vrije besparingen: die besparingen die niet contractueel zijn vastgelegd, zoals b.v. pensioeninleg of een spaarhypotheek, en die op ieder moment opneembaar zijn.

2 Nederlandse consument eerder ontspaart. Kort gezegd: er wordt door Nederlandse huishoudens meer uitgegeven dan dat er binnenkomt. Hoewel de consument dus wel onzeker is, lijkt dit vooralsnog niet ertoe te leiden dat er een groter deel van het beschikbaar inkomen wordt aangewend om te sparen en de consument uit onwil de hand op zijn knip houdt. Vrije spaarquote NL huishoudens 2 3% 2% 1% % -1% -2% -3% -4% Bron: CBS; DNB Of is toch online retail de oorzaak? Een tweede reden die vaak wordt genoemd als oorzaak van teruglopende volumes bij retailers is het toenemend marktaandeel van online verkopers. Deze laten inderdaad nog steeds een enorme groei zien. Sinds 28 groeide de omzet 2 Aandeel van vrije besparingen ten opzichte van het beschikbaar inkomen van Nederlandse huishoudens. aan producten van webwinkels met maar liefst 123%, ofwel een toename van 2,2mld naar een verwachte 4,9mld in 212. Een groei die naar verwachting nog zal doorzetten, nu mobiele apparaten ervoor zorgen dat webwinkels steeds sneller en makkelijker te bereiken zijn. Hoewel online verkoop indrukwekkende groei laat zien, kan deze op zichzelf niet de teruggang in volumes voor de retailmarkt verklaren: zelfs na deze sterke groei bedraagt het totale aandeel van online non-food retail slechts 5,6% van de totale markt. Daarnaast blijkt uit cijfers van het HBD dat in die sectoren waar het online aandeel het grootst is, zoals consumenten-elektronica, de volumeterugval vooralsnog beperkt blijft en er eerder een sterke prijsdruk ontstaat. Dit lijkt een direct causaal verband tussen online retail en een volumedaling in fysieke detailhandel te ontkrachten. Andere oorzaken De teruggang in volumes in de retailsector kan niet volledig toegedicht worden aan een weifelende, onzekere consument die massaal aan het sparen is geslagen. Ook de opkomst van online retail is (nog) te miniem om een sterke volumeteruggang bij fysieke non-food retailers te verklaren. Welke oorzaken kunnen dan wel gevonden worden voor de forse teruggang in non-food retail volumes? De belangrijkste oorzaak is waarschijnlijk het simpele feit dat het reëel beschikbaar inkomen van Nederlandse huishoudens de laatste jaren enkele flinke klappen heeft gekregen (zie de figuur beneden). Anders gezegd: Nederlandse huishoudens hebben over het algemeen steeds minder te besteden. Sinds begin 28 is het reëel beschikbaar inkomen gedaald met ruim 2%. Vooral 212 kende een forse daling van 2,5%. Een teruggang in de bestedingen aan duurzame goederen is hier een logisch gevolg van. Ontwikkeling reëel beschikbaar inkomen Volumemutatie j-o-j (%) Bron: CBS Naast een vermindering van het beschikbaar inkomen is ook een ander fenomeen zichtbaar: Een algemene schuldreductie bij Nederlandse huishoudens. Consumptieve kredieten zijn sinds het begin van de economische crisis uit de

3 gratie en worden vooral de laatste drie jaar fors teruggebracht, zoals ook zichtbaar is in de figuur beneden. Sinds augustus 21 is het totaal aan uitstaand kredietvolume teruggebracht met ruim 1%, ofwel ruim 2,7mld. Een trend die niet beperkt blijft tot consumptieve schulden, maar die volgens De Nederlandsche Bank ook zichtbaar is bij uitstaande hypotheken, waar de aflossingen ook fors zijn toegenomen de afgelopen jaren. Dit leidde in november 212 zelfs tot de allereerste krimp van het totale uitstaande Nederlandse hypotheekvolume ooit. Kortlopende schulden NL huishoudens 3 Saldo in EUR mln Bron: DNB Totaal van consumptieve kredieten, creditcardschulden en roodstanden Alles op een rijtje Om voorgaande kort samen te vatten: aan de ene kant daalden de volumes in de fysieke nonfood detailhandel, met ruim 14% sinds het begin van de economische crisis in 28. Online retail kende een enorme groei en zag de resultaten meer dan verdubbelen. Toch blijft het effect hiervan beperkt, gezien het geringe aandeel van online retail in de totale detailhandel. Dit is onvoldoende om het verlies in de fysieke retail te compenseren. Oorzaken voor het volumeverlies in de fysieke retail moeten dan gezocht worden bij de consument: die is minder gaan uitgeven. Niet uit onwil, maar vanwege een daadwerkelijke daling van het reëel beschikbaar inkomen (met ruim 2%); gekoppeld aan een drang tot schuldreductie: consumptieve schulden namen de laatste twee jaar af met ruim 1% (2,5mld). Dat betekent niet alleen dat er inkomen is gebruikt om schuld af te lossen, maar ook dat er minder nieuwe schuldinstrumenten zijn afgesloten. Dit tikt direct door in de bestedingen. De beweringen dat de Nederlandse consument uit onzekerheid de hand op de knip houdt, of dat online retail de doodsteek is voor non-food retail, zijn op zichzelf dan ook te kort door de bocht. Er is een complexer samenspel van factoren gaande, waarin volgens ons de genoemde daling van het reëel beschikbaar inkomen van huishoudens de voornaamste aanjager is. Deze daling drukt op zichzelf al op de bestedingen, maar dit drukkend effect wordt nog eens versterkt door factoren als het historisch lage consumentenvertrouwen, toenemende werkloosheid en de heersende malaise op de huizenmarkt en in de bouw. De consument reageert op dit alles door het eigen huishoudboekje op orde te brengen en zijn schuldposities af te bouwen om zo meer zekerheid te verkrijgen over de eigen financiële situatie. Kort gezegd: toch al schaarse middelen worden deels aangewend om schulden af te bouwen, waardoor er nog minder ruimte voor overige bestedingen overblijft. Wat betekent dit nu voor retailers? De voornaamste conclusie voor retailers van dit alles is dat de dynamiek achter teruglopende volumes lastiger te bestrijden is dan simpelweg proberen voorzichtige consumenten over de streep te trekken of de concurrentie met online aanbieders aan te gaan. Deze zaken zijn voor retailers bekend terrein, en zouden via prijsbeleid (aanbiedingen, acties) en loyaliteitsprogramma s goed kunnen worden aangepakt. De rem die nu zichtbaar is in bestedingen heeft echter fundamentelere oorzaken. Het is niet zo dat de consument niet wil besteden, er is

4 simpelweg minder ruimte om te besteden. Dit haalt het initiatief weg bij retailers. Groei van de consumptie (en daarmee van de retailvolumes) blijkt grotendeels afhankelijk van factoren die zij niet kunnen beïnvloeden. Belangrijk is vooral een terugkeer van groei van het beschikbare inkomen. Hierdoor ontstaat meer financiële armslag en zal de consument zich weer eerder geneigd voelen (meer) te gaan besteden. Helaas is er geen quick fix om het beschikbaar inkomen te verhogen, maar zal eerst de Nederlandse economie als geheel een verbetering moeten vertonen. Momenteel zien we de mondiale economie langzaam aantrekken en dit zal ook zijn effect hebben op de Nederlandse economie, voornamelijk in die sectoren die exportgedreven zijn. ABN AMRO verwacht vanuit de export in de loop van 213 weer een lichte groei van de Nederlandse economie. Vanuit deze groei zullen uiteindelijk ook de binnenlandse sectoren langzaam aantrekken en kan er ook een voorzichtig herstel van de koopkracht optreden. Dit kan dan een opmaat zijn voor een geleidelijk en duurzaam herstel van de retailmarkt. Het huidige overheidsbeleid, met een focus op bezuinigingen en herstel van de begroting, zal echter de komende jaren blijven drukken op de koopkracht. Ook de trend naar schuldreductie bij de consument zal de consumptie nog geruime tijd remmen. Daarnaast is het niet ondenkbaar dat schuldreductie zal overgaan in spaardrift, als de huidige onzekerheid aanhoudt. Hierdoor zal er wel herstel in de spaarquote optreden, maar zal er nog langere tijd een drukkend effect op de private consumptie zichtbaar zijn. Daadwerkelijk duurzaam herstel van de non-food retailmarkt zal dan ook nog wel even op zich laten wachten.. Spaarzaam volk? Het lijkt misschien vreemd om te zien dat de Nederlandse vrije spaarquote de afgelopen jaren negatief was. Nederlanders staan toch juist bekend als spaarzaam volk? Het collectieve spaarsaldo van Nederlanders stijgt inderdaad nog steeds, ook als verplichte spaarconstructies als pensioeninleg of een spaarhypotheek buiten beschouwing worden gelaten. Dat lijkt op eerste gezicht een paradox, gezien het feit dat de vrije spaarquote negatief is. Deze schijnbare tegenstelling kan echter grotendeels verklaard worden door twee factoren. Enerzijds kunnen gezinnen schuiven tussen verschillende liquide activa op de balans. Wordt er bijvoorbeeld een beleggingsportefeuille verzilverd, dan komt dit geld wel op een spaarrekening, maar heeft dit geen invloed op de spaarquote (De toename van de spaarrekening komt immers niet uit het beschikbaar inkomen). De tweede belangrijke reden is het verzilveren van de overwaarde op woningen, dat tot het begin van de economische crisis erg populair was. Op deze manier werd consumptie gefinancierd dmv (hypotheek)- schuld. Zo konden Nederlanders als collectief meer geld uitgeven dan zij verdienden. Voor meer informatie hierover, zie dit bulletin dat De Nederlandsche Bank onlangs over dit onderwerp schreef.

5 Economisch Bureau Sector & Commodity Research Contactgegevens ABN AMRO Economisch Bureau Sector & Commodity Research: Aandachtsgebied Telefoonnummer: adres: Jacques van de Wal (hoofd) Algemeen jacques.van.de.wal@nl.abnamro.com Eric Huliselan Industrie eric.huliselan@nl.abnamro.com Casper Burgering Delfstoffen & dienstverlening casper.burgering@nl.abnamro.com Nadia Menkveld Transport & logistiek nadia.menkveld@nl.abnamro.com Thijs Pons Food, agribusiness &, agri-grondstoffen thijs.pons@nl.abnamro.com Mathijs Deguelle Detailhandel, horeca, recreatie, sport & cultuur mathijs.deguelle@nl.abnamro.com Hans van Cleef Energie hans.van.cleef@nl.abnamro.com Madeline Buijs Bouw & onroerend goed madeline.buijs@nl.abnamro.com Theo de Kort Informatieanalist, autohandel theo.de.kort@nl.abnamro.com Ingrid Kroeze Research ondersteuning ingrid.kroeze@nl.abnamro.com Disclaimer This document has been prepared by ABN AMRO. It is solely intended to provide financial and general information on the energy market. The information in this document is strictly proprietary and is being supplied to you solely for your information. It may not (in whole or in part) be reproduced, distributed or passed to a third party or used for any other purposes than stated above. This document is informative in nature and does not constitute an offer of securities to the public, nor a solicitation to make such an offer. No reliance may be placed for any purposes whatsoever on the information, opinions, forecasts and assumptions contained in the document or on its completeness, accuracy or fairness. No representation or warranty, express or implied, is given by or on behalf of ABN AMRO, or any of its directors, officers, agents, affiliates, group companies, or employees as to the accuracy or completeness of the information contained in this document and no liability is accepted for any loss, arising, directly or indirectly, from any use of such information. The views and opinions expressed herein may be subject to change at any given time and ABN AMRO is under no obligation to update the information contained in this document after the date thereof. Before investing in any product of ABN AMRO Bank N.V., you should obtain information on various financial and other risks and any possible restrictions that you and your investments activities may encounter under applicable laws and regulations. If, after reading this document, you consider investing in a product, you are advised to discuss such an investment with your relationship manager or personal advisor and check whether the relevant product considering the risks involved- is appropriate within your investment activities. The value of your investments may fluctuate. Past performance is no guarantee for future returns. ABN AMRO reserves the right to make amendments to this material. ABN AMRO, 213