Ontwikkeling productie per kwartaal. kw1 kw2 kw3 kw Bron: CBS (2010=100)

Transcriptie

1 Bouw - Sector update Economisch Bureau Nederland Madeline Buijs september 213 Grote onderlinge verschillen tekenen bouwsector Nu Prinsjesdag achter de rug is en de beoogde invulling van de bezuinigingen van het kabinet Rutte bekend is, kijken we hoe de bouwsector ervoor staat en brengen we in kaart welke effecten de voorgestelde bezuinigingen op de bouwsector hebben. Op basis hiervan zijn de verwachtingen voor 213 en 214 bijgesteld, ondanks dat we een eerste stabilisatie van de bouw zien. Bouw volgt seizoenspatroon Zowel de productie als omzet bewegen het eerste halfjaar van 213 volgens het seizoenspatroon. Door de lente is er in het tweede kwartaal een verbetering te zien ten opzichte van het eerste kwartaal. Dit is alleen niet gebeurd in 29, toen de bouw de eerste klappen van de crisis kreeg. Ten opzichte van het eerste kwartaal mag de bouwproductie dan zijn gestegen, de j-o-j cijfers kunnen niet verhullen dat de bouwproductie in het tweede kwartaal van 213 met 5,9% j-o-j daalde, de omzet (exclusief projectontwikkeling) met 6,3%. Dit zijn nog steeds scherpe dalingen, maar het is een verbetering ten opzichte van het eerste kwartaal van 213 toen de productie met 8,6% j- o-j daalde en de omzet met 9,1% j-o-j. De sterkere concurrentie wat de prijzen onder druk Ontwikkeling productie per kwartaal (21=1) kw1 kw2 kw3 kw zet. Dat er enige verbetering gaande is, blijkt uit het feit dat in 213 de productie met 7,1% stijgt in het tweede kwartaal ten opzichte van het Verwachtingen 213 en 214 verlaagd Op basis van de bezuinigingen die op Prinsjesdag bekend zijn gemaakt, zijn de ramingen voor 214 aangepast. Vooral de grond-, water- en wegenbouw (gww) wordt geraakt door de bezuinigingen. Dit komt doordat een eenmalige investering van EUR 3 mln voor de infrastructuur is geschrapt en de prijsbijstelling voor infrastructuur wordt afgeschaft. Het CPB verwacht dat hierdoor EUR 25 mln per jaar minder aan infrastructuur wordt besteed door de Rijksoverheid. Wel komt er extra geld vrij voor het onderhoud en beheer van de infrastructuur. Daarnaast is de verwachting van de utiliteitsbouwproductie naar beneden bijgesteld, omdat de bedrijfsinvesteringen tegenvallen en de verwachtingen naar beneden zijn bijgesteld. Wel verwachten wij in 214 nog een lichte groei als gevolg van de aantrekkende economie. Dit zal zich het eerst manifesteren in de renovatie van utiliteitsgebouwen voordat de nieuwbouw een stijging zal laten zien. De verwachting voor de woningbouw in 214 is niet aangepast. De omzetverwachtingen zijn licht naar beneden bijgesteld als gevolg van de aanhoudende prijsdruk. Productie en omzetmutaties bouw v 214v % mutaties Productie woningbouw 5,3-9,2-7 -1,5 Productie utiliteitsbouw 3-7,5-3,5,25 Productie gww 5,4 2,7-4,5-1,75 Productie bouw 4,5-8, Omzet bouw 4,1-7,2-5,5-1,5, verwachtingen ABN AMRO Economisch Bureau Nederland

2 eerste kwartaal, terwijl dit in de periode gemiddeld 4,8% was. De cijfers over het eerste halfjaar zijn in lijn met onze verwachting dat de bouwproductie in 213 met 5% zal dalen. Dat er op dit moment wel enige stabilisatie valt waar te nemen, is in de grafiek hieronder te zien. Ontwikkeling omzet en productie bouw kw1 27kw1 29kw1 211kw1 213kw1 Ontwikkeling productie (joj) Ontwikkeling omzet (joj) maar het beeld tussen de verschillende branches is wisselend De stabilisatie en het seizoenspatroon is ook in de belangrijkste branches terug te zien, zoals uit de grafiek rechts blijkt. Wel blijft in het eerste halfjaar van 213 het beeld tussen de verschillende branches zeer wisselend. Zonder twijfel is projectontwikkeling de slechtst presterende branche binnen de bouw. De omzet daalde in het tweede kwartaal met 15,6% j-o-j als gevolg van het uitblijven van nieuwbouwprojecten. Als we projectontwikkeling buiten beschouwing laten, presteren de bedrijven in de woning- en utiliteitsbouw het slechtst. Dit zal niemand verbazen. De omzet van deze bedrijven daalde in het tweede kwartaal met 1,3% j-o-j. Ontwikkeling omzet branches bouw kw1 21kw1 211kw1 212kw1 213kw1 Algemene B&U Gespecialiseerde bouw GWW Installatie Buizen-en kabelleggers, onderdeel van de gww, lijken op dit moment geen last van de crisis in de bouw te hebben. Hun omzet steeg in het tweede kwartaal met 4,9% j-o-j. In hebben zij de bouwcrisis wel vol meegemaakt, maar de double dip krijgt geen vat op hen. De behaalde omzet in de installatiesector daalde in het tweede kwartaal minder hard dan in het eerste kwartaal, -4,1% ten opzichte van -7,2% j-o-j. Doordat installateurs voor een deel van hun Faillissementen Het aantal failliete rechtspersonen in de bouw begint langzaam af te nemen. Wanneer we naar het 3 maands voortschrijdend gemiddelde kijken, zien we sinds april een daling in het aantal bedrijven dat failliet is gegaan. De daling is inmiddels bijna 3%. Dit neemt niet weg dat er nog steeds veel bouwbedrijven failliet gaan. In augustus waren dit er 81, terwijl het lange termijngemiddelde op circa 42 ligt. werkzaamheden afhankelijk zijn van de industrie presteren zij beter dan de bouw. waarbij middelgrote bedrijven de klappen van de crisis opvangen Vooral middelgrote bouwbedrijven vangen de klappen van de crisis op. De omzet van bedrijven met 1-1 werknemers daalde in het tweede kwartaal van 213 het hardst met 9,8%. De kleine bedrijven met maximaal 1 werknemers deden het nog het beste. Hun omzet daalde het minst hard, met 3,6%. De grote ondernemingen zitten hier tussenin met een omzetdaling van 5,1%. Zij hebben over het algemeen meer reserves waardoor zij beter in staat zijn de klappen op te vangen. De kleine bedrijven profiteren van de btw-verlaging op verbouw die op 1 maart jl. is ingegaan. Al is dit voorlopig niet voldoende om uit de rode cijfers te komen. De middelgrote bedrijven hebben deze voordelen minder. Wanneer naar de maandelijkse ontwikkeling wordt gekeken, blijkt dat het indexcijfer van de

3 omzet in de bouw voor het eerst sinds 26 vijf maanden op rij een stijging laat zien. Dit is een positief signaal, maar het indexcijfer van de omzet is nog maar net hoger dan die van 25, voorheen het jaar met de laagste omzet. Dit laat wel zien hoe ver de bouwsector is teruggevallen als gevolg van de economische crisis. De bouw zal uit een diep dal moeten komen waarbij in sommige branches het niveau van voor de crisis voorlopig niet behaald zal worden. Ontwikkeling orderportefeuilles verschilt per branche Wanneer naar een aantal voorlopende indicatoren wordt gekeken, zijn de onderlinge verschillen tussen branches ook duidelijk aanwezig. Orderportefeuille branches bouw 8, 7,5 7, 6,5 6, 5,5 5, 4,5 4, 211jan 211jul 212jan 212jul 213jan Bron: EIB Woning Gww Wegenbouw Utiliteit Grond- en waterbouw De orderportefeuille van woning- en wegenbouwers is het afgelopen half jaar gestabiliseerd, terwijl die van bouwers in de utiliteitsbouw en grond- en waterbouw licht steeg. Wel moet dit alles in het juiste perspectief worden geplaatst, want in maart 213 werd nog het historische dieptepunt bereikt, van dat dieptepunt zijn de bouwers op dit moment licht aan het herstellen. De komende maanden wordt duidelijk of het herstel van de orderportefeuilles doorzet of dat dit een tijdelijke opleving is geweest. met grote verschillen naar grootte bedrijven Daarnaast geldt voor bouwbedrijven hoe kleiner het bedrijf, hoe kleiner de werkvoorraad in maanden. Bouwbedrijven met 1 werknemers of meer hebben de grootste orderportefeuille. Dit is te verwachten aangezien zij ook de grotere projecten hebben met een langere doorlooptijd. In het derde kwartaal van 213 bedroeg de orderportefeuille van ondernemingen met 1 werknemers of meer 7,9 maanden, terwijl de orderportefeuille van bedrijven met 5-2 werknemers een orderportefeuille van slechts 3,7 maanden hadden. Alle grootteklassen van bouwbedrijven laten een stijging in de orderportefeuille zien, maar die van bedrijven met 5-2 werknemers is het grootst. Ook hier zien we de effecten van de btw-verlaging terug. en naar regio De perspectieven voor bouwbedrijven zijn tevens afhankelijk van waar ze actief zijn. Zuiden West-Nederland zijn de regio s met de grootste orderportefeuille. De kleinste werkvoorraad hebben bouwbedrijven in Noord- Nederland. Orderportefeuille Nederland regionaal 8, 7, 6, 5, 4, 3, 2, 212kw1 212kw3 213kw1 213kw3 Noord-Nederland West-Nederland Oost-Nederland Zuid-Nederland De provincie Utrecht springt eruit als provincie met de grootste orderportefeuille, terwijl Limburg en Zeeland de kleinste orderportefeuille hebben. De onderlinge verschillen zijn groot, in het derde kwartaal van 213 bedroeg de orderportefeuille van bouwbedrijven in Utrecht 7,9 maanden, terwijl bouwbedrijven in Zeeland en Limburg een orderportefeuille van slechts 3,6 respectievelijk 3,7 maanden hadden. Dit geeft aan hoe belangrijk de regio is waar een bouwbedrijf

4 actief is. Bouwbedrijven in krimpgebieden ondervinden de grootste problemen. Vergunningen laten nog geen kentering zien Ook bij het aantal afgegeven vergunningen tekenen zich duidelijke verschillen af. Het aantal afgegeven vergunningen voor utiliteitsgebouwen is in het eerste halfjaar van 213 gedaald met 6,7% ten opzichte van dezelfde periode in 212. Deze daling wordt geheel veroorzaakt door de daling van ruim 16% in het aantal afgegeven vergunningen voor nieuwbouwprojecten. Het aantal afgegeven vergunningen voor renovatieprojecten steeg met 1,3%. Wanneer naar het totaal aantal afgegeven vergunningen wordt gekeken, springen de vergunningen voor agrarische gebouwen en het openbaar bestuur er in positieve zin uit. Het openbaar bestuur is ook de enige sector waarvoor er een stijging in het aantal afgegeven vergunningen voor nieuwbouwprojecten te zien is. Dit kan te maken hebben met een aantal nieuwe kantoorgebouwen die de Rijksoverheid aan het bouwen is. De afgegeven vergunningen voor gebouwen voor de zakelijke dienstverlening dalen het hardst. Dit is niet verwonderlijk gezien de grote leegstand van kantoren. In het aantal afgegeven vergunningen voor woningen is een duidelijk onderscheid zichtbaar tussen de koop- en huurmarkt en laat nog een grotere daling zien dan voor utiliteitsgebouwen. Het aantal afgegeven vergunningen voor koopwoningen daalt nog steeds waarbij ook nog geen duidelijke kentering te zien is. Dit weerspiegelt de huidige situatie op de woningmarkt. Ontwikkeling vergunningen koop en huur jan 211jan 212jan 213jan Koop (l.a.) Huur (r.a.), ABN AMRO Economisch Bureau Nederland Het aantal afgegeven vergunningen voor huurwoningen daalt minder hard. Het aantal afgegeven vergunningen voor huurwoningen die door commerciële marktpartijen worden gebouwd, laat een heel lichte stijging zien de afgelopen maanden. Het aantal afgegeven vergunningen voor woningcorporaties daalt in deze periode juist flink. Dit komt doordat de woningcorporaties als gevolg van de verhuurdersheffing die hen wordt opgelegd hun bouwprojecten hebben stilgelegd. Nu er een akkoord hierover tussen de koepelorganisatie Aedes en de Minister is gesloten, is de hoop dat de woningcorporaties weer gaan investeren. De verwachting blijft wel dat als gevolg van de verhuurdersheffing de investeringen zullen afnemen ten opzichte van het niveau de afgelopen jaren. Zie voor een verdere toelichting de woningmarktmonitor van september 213. Tot slot Al hoewel er enige stabilisatie van de omzet en productie in de bouw zichtbaar is, zijn de resultaten van het eerste halfjaar van 213 en de vooruitzichten voor de bouw in algemene zin negatief. Wel blijkt de crisis in de bouw de bouwbedrijven heel verschillend te raken. De verschillen zijn groot tussen de verschillende branches, het is afhankelijk van de grootte van bedrijven hoe hard zij door de crisis geraakt worden en ook waar de bouwbedrijven gevestigd zijn speelt een grote rol. Dit laat zien hoe divers de bouwsector is. Dit geeft tevens aan dat de negatieve verwachtingen voor de bouw niet alles zeggen over de verschillende branches binnen de bouwsector. Links Sector update bouw juni 213 Publicatie ABN AMRO over omzet- en productiecijfers bouw 212 In augustus laagste aantal faillissementen van dit jaar Publicatie ABN AMRO over de faillissementscijfers van augustus 213

5 Economisch Bureau Nederland Contactgegevens ABN AMRO Economisch Bureau Nederland: Aandachtsgebied Telefoonnummer: adres: Jacques van de Wal (hoofd) Algemeen jacques.van.de.wal@nl.abnamro.com Eric Huliselan Zakelijke Dienstverlening eric.huliselan@nl.abnamro.com Casper Burgering Industrie (w.o. industriële materialen) casper.burgering@nl.abnamro.com Nadia Menkveld Transport & Logistiek nadia.menkveld@nl.abnamro.com Thijs Pons Agrarisch, Food thijs.pons@nl.abnamro.com Mathijs Deguelle Retail, Leisure mathijs.deguelle@nl.abnamro.com Hans van Cleef Olie & Gas hans.van.cleef@nl.abnamro.com Madeline Buijs Bouw, Real Estate madeline.buijs@nl.abnamro.com Nico Klene Macro-economie nico.klene@nl.abnamro.com Philip Bokeloh Woningmarkt, Macro-economie philip.bokeloh@nl.abnamro.com Theo de Kort Informatieanalist, Autohandel theo.de.kort@nl.abnamro.com Ingrid Kroeze Research ondersteuning ingrid.kroeze@nl.abnamro.com Disclaimer This document has been prepared by ABN AMRO. It is solely intended to provide financial and general information on the energy market. The information in this document is strictly proprietary and is being supplied to you solely for your information. It may not (in whole or in part) be reproduced, distributed or passed to a third party or used for any other purposes than stated above. This document is informative in nature and does not constitute an offer of securities to the public, nor a solicitation to make such an offer. No reliance may be placed for any purposes whatsoever on the information, opinions, forecasts and assumptions contained in the document or on its completeness, accuracy or fairness. No representation or warranty, express or implied, is given by or on behalf of ABN AMRO, or any of its directors, officers, agents, affiliates, group companies, or employees as to the accuracy or completeness of the information contained in this document and no liability is accepted for any loss, arising, directly or indirectly, from any use of such information. The views and opinions expressed herein may be subject to change at any given time and ABN AMRO is under no obligation to update the information contained in this document after the date thereof. Before investing in any product of ABN AMRO Bank N.V., you should obtain information on various financial and other risks and any possible restrictions that you and your investments activities may encounter under applicable laws and regulations. If, after reading this document, you consider investing in a product, you are advised to discuss such an investment with your relationship manager or personal advisor and check whether the relevant product considering the risks involved- is appropriate within your investment activities. The value of your investments may fluctuate. Past performance is no guarantee for future returns. ABN AMRO reserves the right to make amendments to this material. ABN AMRO, 213