Branche update - Fruitteelt

Transcriptie

1 Branche update - Fruitteelt Economisch Bureau Nederland Frank Rijkers +31 () augustus 215 Hardfruitteelt branche heeft nog voldoende kansen om laaghangend fruit te plukken De hardfruitteelt branche in Nederland kenmerkt zich door schommelingen in opbrengsten ingegeven door wisselende weers- en marktomstandigheden. Traditionele rassen kenmerken zich meer en meer als bulkproduct, waardoor een slechte oogst elders in de wereld kan zorgen voor een verbeterd rendement. Om onder deze afhankelijkheid uit te komen zijn er volop kansen voor telers van appels en peren om zichzelf te onderscheiden en daarmee marktkansen te verzilveren. Één van de pijlers waarop hardfruittelers zich richten betreft de teelt van peren. Vanwege het gunstige specifieke klimaat heeft met name Nederland een teelttechnisch voordeel met de teelt van peren. Mede door dit voordeel is het areaal peren sinds 211 groter dan het appelareaal. Het perenareaal is vanaf 24 met ruim 32% toegenomen. Ruim 7% van de totale pereninplant betreft het ras Conference. Schaalvergroting zet door De fruitteelt branche is een belangrijk onderdeel van de agrarische sector in Nederland. Het aantal bedrijven neemt over de afgelopen tien jaar met gemiddeld 3% per jaar af. Het totale areaal blijft daarentegen redelijk stabiel, hetgeen duidt op toenemende schaalvergroting en daarmee gepaard gaande professionalisering in de sector. Meer peren, minder appels Ondanks het feit dat de areaalontwikkeling van de fruitteelt branche als geheel een stabiel beeld vertoont zijn er onderling wel degelijk verschillen te zien. In de periode na 24 is het areaal appelbomen gedaald met ruim 23% in totaal. Deze daling wordt hoofdzakelijk veroorzaakt door een afname van de inplant van traditionele appelrassen als Elstar en Jonagold. De kostprijs ligt vaak te hoog in vergelijking met concurrentie vanuit overige (Europese) landen, waardoor telers op zoek gaan naar alternatieven voor een verbeterd rendement. Figuur 1: Areaalontwikkeling fruit (x hectare) Bron: CBS, *214 = raming * Gemiddelde productie Met het nieuwe fruitseizoen weer voor de deur wordt er volop gekeken naar de oogstramingen voor appels en peren in Europa. Immers de productie bepaalt voor een groot gedeelte de prijs voor komend seizoen. Voor zowel appels als peren geldt dat de Europese productie lager uitvalt dan vorig jaar. Voor appels wordt een productie verwacht van bijna 12 miljoen ton. Een daling van 5% ten opzichte van de oogst van vorig jaar, maar nog altijd 6% boven het vijfjaars gemiddelde. Voor peren wordt eveneens een daling in de productie verwacht in vergelijking met vorig jaar. De verwachting is dat er in Europa dit jaar 4% minder peren worden geteeld. De totale productie komt uit op 2,3 miljoen ton, hetgeen 1% boven het gemiddelde van de afgelopen vijf jaar ligt.

2 Figuur 2: Europese fruitproductie (x 1. ton) Bron: World Apple and Pear Association (WAPA) * 215 = raming * Lagere productie dus een hogere prijs? Afgelopen jaar was qua prijszetting rampzalig voor Nederlandse telers. Met name de Russische voedselboycot heeft in combinatie met de hoge productie gezorgd voor forse prijsdruk in het afgelopen seizoen. Hierdoor hadden vooral telers die direct vanaf de pluk hun product verkopen het zwaar. In 213 was Rusland nog goed voor een afname van ongeveer 2% van het Nederlandse hardfruit. In 214 is dit aandeel gedaald tot circa 15% en doordat de boycot door Rusland is verlengd zal de exportstroom naar Rusland dit jaar verder opdrogen. Mede door de wegval van Rusland als exportmarkt zal, ondanks het feit dat er dit jaar minder hardfruit op de Europese markt wordt verwacht, de prijs niet sterk verbeteren. Het gat dat is ontstaan wordt niet zomaar gevuld door nieuwe markten. Opmerkelijk hierbij is de toegenomen vraag vanuit Polen. Weliswaar heeft jarenlange lobby en ondernemerskracht gezorgd voor een toetreding tot de Chinese en Braziliaanse markt, maar voordat hier ruime hoeveelheden naartoe zullen gaan, zullen we nog wat meer geduld moeten hebben. Ook stellen zij hoge eisen aan de kwaliteit Rendement onder druk Mede doordat er overcapaciteit in het Europese hardfruit was over het afgelopen seizoen is het rendement van de fruitteler fors onder druk komen te staan. Volgens het Landbouw Economisch Instituut (LEI) lagen de gemiddelde opbrengsten in de sector afgelopen jaar ruim 19% lager dan het jaar ervoor. Het gerealiseerde bedrijfsinkomen kwam hierdoor zelfs voor het eerst negatief uit. Het inkomen uit bedrijf fluctueert jaarlijks door schommelingen in oogsten en opbrengstprijzen. Er treden op bedrijfsniveau grote verschillen op door onder andere weersomstandigheden en vakmanschap. Figuur 3: Ontwikkeling bedrijfsinkomen fruitteelt Bron: LEI Inkomen (EUR) uit bedrijf (l.as) Rentabiliteit % (r.as) Wat te doen om het rendement te verbeteren? De markt voor fruit is de afgelopen jaren aan forse veranderingen onderhevig geweest. Globalisering van de markt heeft ervoor gezorgd dat telers van appels en peren andere keuzes zijn gaan maken met een toenemende schaalvergroting tot gevolg. Strategische keuzes, waaronder de keuze voor rassen en afzetmarkt worden in toenemende mate belangrijker voor de lange-termijn bestendigheid van de Nederlandse fruitteler. Keuze voor het ras Een keuze voor welk(e) ras(sen) een teler gaat telen is de basis voor continuïteit in de bedrijfsvoering. Een raskeuze maakt een teler voor minimaal vijftien jaar. Belangrijk hierbij is dat er een weloverwogen afweging wordt gemaakt, geleid door de verwachte marktvraag passend bij de visie van de ondernemer(s). Clubrassen Een clubras is een nieuw ras dat wordt geteeld volgens een zogeheten clubsysteem. Dit betekent dat een beperkt aantal organisaties de clubrassen op de markt brengt en verhandelt volgens een afgestemde marketingpolitiek en -strategie. Met name in de appelteelt zien we een sterke toename van de inplant van clubrassen. Inmiddels beslaan clubrassen circa 15% van het totale areaal aan appels. De groei van het areaal wordt beperkt gehouden en stapsgewijs doorgevoerd, in overeenstemming met de consumptietoename. Bij peren zien we

3 Elstar Jonagold Golden Delicious Boskoop Junami Kanzi Wellant Conference Sweet Sensation x EUR per 1 kg geleidelijk aan ook meer introducties van nieuwe rassen ontstaan. Echter, mede door de goede uitgangspositie van Conference-peren is de omvang van het areaal clubrassen hier met circa 5% beperkter dan bij appels. Bij telers winnen clubrassen aan populariteit, door gemiddeld hogere opbrengstprijzen dan bij traditionele rassen. Mede doordat bij clubrassen alleen de eerste kwaliteit onder clubrasnaam wordt afgezet. Per bedrijf zie je grote verschillen tussen de verhouding in productie van eerste en mindere kwaliteit. Clubrassen vragen om een andere teeltaanpak, bewaring en behandeling dan traditionele rassen. Niet elke teler is hierop ingesteld. Onze verwachting is dat de populariteitstoename van clubrassen bij telers en consumenten de komende jaren zal doorzetten. Dit wordt mede ingegeven door de trend van kortere ketens die zich ook in de fruitteelt voordoet. Belangrijk voor het succes van clubrassen blijft de promotie en de geleidelijke uitbreiding van het areaal op basis van marketverwachtingen en de toegevoegde waarde van het afzetkanaal. De opbrengstprijzen zullen wel op de langere termijn wat dalen als gevolg van areaaluitbreiding en productieverbetering. Mede hierdoor blijven productontwikkeling en innovatie nodig. Aan de andere kant zijn hogere opbrengstprijzen nodig om de hogere marketingkosten goed te maken. Figuur 4: Gemiddelde opbrengstprijzen fruit periode 29/21 t/m 213/214 Bron: Commissie prijsprognose appel en peer Clubras Traditioneel ras Traditionele rassen Naast de investering in clubrassen wordt er ook nog door veel telers de keuze gemaakt voor aanplant van traditionele rassen. Met name bij peren wordt vaak gekozen voor het traditionele ras Conference, wat door zijn specifieke kenmerken een gewild product is op met name de Nederlandse en Belgische markt. Ook in het voor fruit belangrijkste exportland Duitsland wint deze peer aan populariteit en met China als nieuwe markt zijn er goede perspectieven voor de Conference peer. Bij appels is de teelt van traditionele rassen lastiger rendabel te maken. Toenemende concurrentie vanuit overige Europese landen zorgt voor druk op de prijs van het op zichzelf weinig onderscheidende product. De investering in traditionele rassen vergt dan ook een duidelijke strategische visie op met name de afzet van het product. Indien een teler in staat is zijn eigen afzet te creëren met het traditionele appelras kan daardoor een bestendig rendement worden behaald. Indien er niet of onvoldoende is nagedacht over de afzetmarkt en de bediening daarvan zullen telers overgeleverd zijn aan de schommelingen van de markt meestal ingegeven door weersinvloeden. Grotere telers die bewust de keuze maken voor traditionele rassen doen dit vaak om een vrije handelspositie te behouden. Zij willen zelf het moment waarop en de partij aan wie verkocht wordt kunnen bepalen. Mede hierdoor is veel geïnvesteerd in bewaar- en sorteerfaciliteiten. Daarnaast wordt continu aandacht besteed aan de kwalitatieve verbetering van fruit, zoals bijvoorbeeld smaak en hardheid. Teelttechnische maatregelen, moment van oogsten, post-oogst behandeling en bewaring dragen hier allen aan bij. en voor het afzetkanaal De keuze voor het ras gaat hand in hand met de keuze voor de manier van afzetten. Welke markt wil de teler bedienen, hoe gaat hij dit doen en wat komt daar bij kijken?

4 Afzetorganisaties Voor de teler van het clubras is de keuzevrijheid voor de afzetmarkt er niet. Eenmaal gekozen voor het clubras, verplicht de teler zich om zijn product af te zetten via deze club. Dit kan een veiling of bijvoorbeeld een telersvereniging zijn die leveringsafspraken heeft met de veiling of een handelshuis. Mede hierdoor is de rol van de veiling getransformeerd van fysieke marktplaats waar kopers en verkopers bij elkaar worden gebracht tot handelspartner. Voor het bij de afzetorganisatie geleverde fruit (traditioneel of clubras) worden kopers gezocht. De verschillende afzetorganisaties proberen zich te onderscheiden door strategische keuzes zoals centrale of decentrale opslag en sortering van fruit, eigen clubrassen met eigen afzetkanalen, nieuwe markten voor bestaande producten. Om hun klanten te blijven binden zullen veilingen moeten blijven investeren in nieuwe product/markt combinaties, duurzaamheid en kwaliteit, waardoor zij de hoogste prijs voor hun leden kunnen realiseren. Eigen afzet Naast de telers die aan de veilinghuizen leveren is er ook nog een grote groep die hun eigen afzet regelen. Een gedeelte doet dit door gebruik te maken van commissionairs. Het fruit wordt dan via een tussenpersoon verkocht en deze tussenpersoon krijgt hier een bepaalde provisie over. Meestal verkoopt een teler die op deze manier zijn product afzet, zijn producten jaar op jaar aan dezelfde commissionair. Veilingen en commissiehandel zijn relatief gemakkelijke modellen. De teler levert zijn fruit en krijgt daarvoor een prijs. Door toenemende onvrede over het rendement en met name de ondoorzichtigheid van hoe de prijs tot stand komt, heeft een groep ondernemers in 212 een online marktplaats voor fruit opgericht. Doel van deze marktplaats is het creëren van transparantie in de markt. Akkoord gaan met een geboden prijs is alleen mogelijk als je inzicht hebt in de markt- en prijsontwikkeling. Dat er behoefte was aan meer transparantie blijkt uit de groeicijfers. In 3 jaar tijd is de hoeveelheid online verhandeld fruit gegroeid van niets naar een marktaandeel van ongeveer 1%. De verwachting is dat de rek in Nederland op korte termijn wel uit de groei is, maar voor de langere termijn zijn er zeker nog groeikansen. Door de eenvoud waarmee dit platform in andere landen kan worden geïntroduceerd, is de verwachting dat ook internationaal nog een flinke groei zal plaatsvinden. Dit vergroot ook weer het marktpotentieel voor Nederlandse telers die op hetzelfde platform aanbieden. Fruit verwaarden Vrije telers zoeken steeds weer naar nieuwe mogelijkheden om hun product beter te kunnen verwaarden. Met name in het segment van de traditionele appelrassen is de internationale concurrentie moordend en kan alleen met een scherpe kostprijs geld verdiend worden. Om uit de grillen van de kostprijsmarkt weg te blijven zoeken ondernemers naar andere alternatieven voor de afzet van hun product. Dit wordt bijvoorbeeld gedaan door het fruit niet als bulkproduct te verkopen, maar waarde toe te voegen door het te schillen, snijden, persen tot sap, verwerking tot cider, etc. Hierdoor worden nieuwe afzetmarkten aangeboord welke een bijdrage leveren aan het rendement. Dit gaat niet zomaar. Naast ondernemerschap zijn hiervoor ook investeringen en schaalgrootte nodig. Veel telers die deze investeringen niet kunnen doen zoeken naar alternatieven door bijvoorbeeld een landwinkel te beginnen, of afspraken te maken met lokale ondernemers over de afzet van hun fruit. Duurzaamheid in de sector Voedselveiligheid, -verspilling, gebruik van chemische middelen, lokaliseerbaarheid, allemaal begrippen die steeds belangrijker worden in de voedingsmiddelenbranche en daarmee ook de fruitteelt raken. Door in te spelen op deze thema s verbetert de individuele teler zijn positie in de keten. Grote afnemers, zoals retailers, hebben allemaal een duurzaamheids-paragraaf in hun jaarverslag opgenomen waarin zij aangeven deze thema s erg belangrijk te vinden. Voor de sector is het een kans en noodzaak om het spreekwoordelijk laaghangende fruit te oogsten als hier slim op ingespeeld wordt.

5 Economisch Bureau Nederland Contactgegevens ABN AMRO Economisch Bureau Nederland: Aandachtsgebied Telefoonnummer: adres: Jacques van de Wal (hoofd) Algemeen jacques.van.de.wal@nl.abnamro.com Eric Huliselan Zakelijke Dienstverlening eric.huliselan@nl.abnamro.com Casper Burgering Industrie (w.o. industriële materialen) casper.burgering@nl.abnamro.com Nadia Menkveld Transport & Logistiek Nadia.menkveld@nl.abnamro.com Frank Rijkers Agrarisch, Food, Agrarische grondstoffen frank.rijkers@nl.abnamro.com Sonny Duijn (per 1 september) Retail, TMT Hans van Cleef Olie & Gas hans.van.cleef@nl.abnamro.com Madeline Buijs Bouw, Real Estate madeline.buijs@nl.abnamro.com Nico Klene Macro-economie nico.klene@nl.abnamro.com Philip Bokeloh Woningmarkt, Macro-economie philip.bokeloh@nl.abnamro.com Theo de Kort Informatieanalist, Autoretail theo.de.kort@nl.abnamro.com Volg ons ook op Disclaimer This document has been prepared by ABN AMRO. It is solely intended to provide financial and general information on the agricultural market. The information in this document is strictly proprietary and is being supplied to you solely for your information. It may not (in whole or in part) be reproduced, distributed or passed to a third party or used for any other purposes than stated above. This document is informative in nature and does not constitute an offer of securities to the public, nor a solicitation to make such an offer. No reliance may be placed for any purposes whatsoever on the information, opinions, forecasts and assumptions contained in the document or on its completeness, accuracy or fairness. No representation or warranty, express or implied, is given by or on behalf of ABN AMRO, or any of its directors, officers, agents, affiliates, group companies, or employees as to the accuracy or completeness of the information contained in this document and no liability is accepted for any loss, arising, directly or indirectly, from any use of such information. The views and opinions expressed herein may be subject to change at any given time and ABN AMRO is under no obligation to update the information contained in this document after the date thereof. Before investing in any product of ABN AMRO Bank N.V., you should obtain information on various financial and other risks and any possible restrictions that you and your investments activities may encounter under applicable laws and regulations. If, after reading this document, you consider investing in a product, you are advised to discuss such an investment with your relationship manager or personal advisor and check whether the relevant product considering the risks involved- is appropriate within your investment activities. The value of your investments may fluctuate. Past performance is no guarantee for future returns. ABN AMRO reserves the right to make amendments to this material. ABN AMRO, 215