Uitwisselingsdag beschutte en sociale werkplaatsen

Transcriptie

1 Uitwisselingsdag beschutte en sociale werkplaatsen Kathleen Van Brempt, Vlaams minister van Sociale Economie Donderdag 23 maart 2006, stadhuis Dendermonde Goedemiddag Eerst en vooral wens ik Amfion als koepel van de beschutte en sociale werkplaatsen te feliciteren met dit initiatief. Ik ben blij vast te stellen dat de beschutte en sociale werkplaatsen ook op het werkveld duidelijk de bereidheid tonen om elkaar beter te leren kennen. Ik ben er dan ook van overtuigd dat deze uitwisselingsdag voor iedereen als positief is ervaren. Gelegenheden als deze bieden ook de mogelijkheid om eens van gedachten te wisselen over het toekomstige beleid. Als minister van Sociale Economie vertrek ik van de basisgedachte dat alle mensen recht hebben op een job, ook diegenen die steeds weer door de mazen van het net glippen. Spijtig genoeg is het over de jaren heen duidelijk geworden dat de reguliere economie geen of onvoldoende aandacht heeft voor deze mensen. Vandaar dat vanuit het beleid de beslissing is genomen om bedrijven te ondersteunen die prioritair mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt tewerkstellen en hen nuttig en lonend werk aanbieden. De sterkst ontwikkelde werkvormen zijn jullie: de beschutte en sociale werkplaatsen. Sinds jaar en dag vallen de beschutte en sociale werkplaatsen onder een verschillend beleidsdomein. De beschutte werkplaatsen stellen personen met een handicap tewerk en ressorteren momenteel onder de hoedanigheid van de Vlaamse minister van Welzijn. De sociale werkplaatsen richten zich prioritair op de groep van langdurig werklozen en zijn de voornaamste tewerkstellingsinitiatieven binnen de sociale economie. Ondanks een verschillend bevoegdheidsdomein, hebben de beschutte en sociale werkplaatsen meer gelijkenissen dan verschillen. Zowel naar doelstelling - namelijk het tewerkstellen van kansengroepen - als naar het economische kader waarbinnen dit moet gebeuren - beide werkvormen moeten een groot deel van hun inkomsten uit verkoop halen - kunnen we de beide werkvormen perfect naast elkaar plaatsen. In die zin opent de overgang van de beschutte werkplaatsen naar het beleidsdomein sociale economie de deur naar een win-winsituatie. Vanaf het moment dat ook de beschutte werkplaatsen deel gaan uitmaken van de sociale economie, kunnen we eindelijk werk maken van een integraal en eenduidig tewerkstellingsbeleid voor alle kansengroepen in de samenleving. Daartoe moeten wel nog een aantal deuren openen. 1

2 Allereerst moeten de sociale en beschutte werkplaatsen hun deuren openstellen voor elkaar. Omdat beide werkvormen deel gaan uitmaken van eenzelfde bevoegdheidsdomein, is het niet meer dan logisch dat we ze meer en meer op elkaar gaan afstemmen om zo te komen tot een nieuwe werkvorm die het beste van beide werelden in zich draagt. De bedoeling is te komen tot een eenheidsdecreet waarbij de beschutte en sociale werkplaatsen geïntegreerd worden tot een generator van arbeid op maat. In mijn beleidsbrief geef ik aan dat de sociale en beschutte werkplaatsen moeten evolueren naar maatwerkbedrijven. Ongeacht de terminologie, die ik sowieso wil aanpassen, positioneer ik deze werkvorm naast de lokale diensteneconomie en de invoegeconomie. Ik wil een doordacht, vereenvoudigd en consistent kader schetsen voor de sociale economie in Vlaanderen. Daarom ben ik als bevoegde minister sterk voorstander van een eenheidsdecreet, dat ik in samenspraak met de sector wens te realiseren tegen De eerste stappen met het werkveld zijn ondertussen al gezet. SST en VLAB hebben in de schoot van Amfion alvast hun huiswerk gemaakt. De conclaven zijn goed verlopen, de grote lijnen zijn uitgetekend. Het debat kan van start gaan. Ik heb het volste vertrouwen in beide sectoren en ik ben er van overtuigd dat we kunnen komen tot een sterk gedragen concept. Maar ik beschouw het wel als mijn taak om vandaag al een aantal krijtlijnen te bepalen waarbinnen de nieuwe werkvormen moeten functioneren. Ik wil van de gelegenheid gebruik maken om mijn visie over een aantal van deze krijtlijnen al mee te geven. Laat me beginnen met de stelling dat alle werkvormen voor mij evenwaardig zijn. Het uitgangspunt moet uiteraard de keuze van de persoon in kwestie zijn. Uiteindelijk wil ik voor iedere werknemer een arbeidsplaats vinden die voldoet aan zijn of haar wensen en verwachtingen. Wel wil ik in het eenheidsdecreet een zo breed mogelijk pallet aan begeleidingsmaatregelen en ondersteuningsmogelijkheden, opdat geen belemmeringen meer aanwezig zijn die de wensen en verwachtingen kunnen beperken. Daarom wil ik de focus ten aanzien van de nieuwe werkvorm nog sterker op de begeleiding en ondersteuning van de kansengroepen leggen. Loopbaanontwikkeling staat centraal. Competentiemanagement, loopbaanbegeleiding, individuele begeleidingsplannen en levenslang leren zullen dan ook een zeer centrale rol innemen in het ondersteunings- en subsidiëringsbeleid ten aanzien van deze werkvormen. HRM op maat van 2

3 elke persoon moet het devies worden van elk sociaal economiebedrijf. Binnen beide sectoren zijn trouwens al aanzetten om diepgaander met deze onderwerpen bezig te zijn. De beschutte werkplaatsen hebben via het kwaliteitsdecreet hun focus op de doelgroepwerknemers versterkt, de sociale werkplaatsen werken aan een geïnformatiseerd competentiemanagement systeem en zijn bezig met een kwaliteitscharter. Deze evoluties moeten verder worden versterkt. Naar erkenning denk ik ook dat er moet gestreefd worden naar een totaal kwaliteitssysteem, los van de doelgroep, activiteit of methodiek. Zo n kwaliteitssysteem moet minimumstandaarden opleggen die de kwaliteit verzekeren, zowel naar de sociale als naar de economische doelstelling. Binnen dit kwaliteitssysteem zie ik naast minimumstandaarden voor begeleiding ook ruime aandacht gaan naar maatschappelijk verantwoord ondernemen. Ik wil de nieuwe werkvormen namelijk zien evolueren tot voorbeelden van maatschappelijk verantwoord ondernemen, waarbij ook het ecologische een plaats krijgt. Recent zijn de eerste aanzetten gegeven, om in samenspraak met de sector, een studie uit te voeren die een inventaris zal maken van de bestaande systemen in beide sectoren met de plus- en minpunten om zodoende input te geven voor dit nieuw te ontwikkelen kwaliteitssysteem. Het spreekt voor zich dat de sector sterk betrokken zal worden bij de uitwerking van dit kwaliteitssysteem. Verder zal ik er op toezien dat dit kwaliteitssysteem als beleidsinstrument een solide basis biedt om het beleid en de geïnvesteerde middelen degelijk te kunnen opvolgen en evalueren. De nieuwe werkvormen moeten werken in een economische context. Ik beschouw ze dan ook als echte ondernemingen. In die zin wil ik er ook voor pleiten dat ze zo veel mogelijk voordelen en mogelijkheden krijgen die ook andere bedrijven ontvangen. Maar dat houdt ook verantwoordelijkheden in ten aanzien van de sector: het zal de taak zijn van elke onderneming om nuttig en lonend werk te zoeken voor de mensen die tewerkgesteld worden. Daarbij verwacht ik dat er effectief gezocht wordt naar nieuwe niches en markten. Als bevoegd minister vat ik wel het plan op om, gezien de grote sociaal-economische uitdagingen (denk aan de vlucht van activiteiten naar het buitenland), de eerste jaren faciliterend te werken. Daarom heb ik op kabinetsniveau een innovatiewerkgroep opgestart. Het doel is de sector maximaal in kennis te stellen van de bestaande innovatietrajecten in kader van het economische beleid. Daarnaast bied ik via de werkholding aan tien sociale en aan tien beschutte werkplaatsen een zeer hoogstaand begeleidingstraject aan om economische uitdagingen aan te gaan. Maar daar horen jullie binnenkort meer over. Tenslotte wil ik streven naar een zo transparant en eenvoudig mogelijk subsidiesysteem, waarbij het rugzakmodel ook sterk mijn voorkeur wegdraagt. We zullen echter moeten bekijken in welke mate dit model daadwerkelijk realiseerbaar is. Belangrijk is wel dat het huidige 3

4 subsidieniveau gehandhaafd blijft en dat er een correcte inzet van de middelen gebeurt. Bij het uittekenen van dit subsidieplaatje wil ik wel vertrekken van de klaverbladfinanciering: daarbij wordt een combinatie gemaakt van subsidies tussen verschillende beleidsdomeinen om zo te komen tot een sluitende financiering (bv. voor opleidingen: in samenwerking met onderwijs cursussen Nederlands inrichten die door onderwijs betaald worden). Naast deze krijtlijnen mag het ook duidelijk zijn dat de ontwikkeling van dit eenheidsdecreet voor jullie ook een aantal uitdagingen met zich meebrengt. Naast tal van gelijkenissen, bestaan er immers ook een aantal verschillen tussen de beschutte en sociale werkplaatsen. Ik formuleer een aantal vragen waar ik op dit moment nog geen duidelijk antwoord op heb en die nog zeker verder bekeken moeten worden. Zo zal het decreet onvermijdelijk ook de discussie over mogelijke oneerlijke concurrentie terug aanwakkeren. Centraal staat de vraag in hoeverre het eenheidsdecreet hieraan een oplossing kan bieden. Wat de bepaling van de activiteiten betreft, worden de beschutte en sociale werkplaatsen namelijk anders benaderd. Bij de sociale werkplaatsen heeft de overheid een sturende functie, de beschutte werkplaatsen zijn volledig vrij in het kiezen van de activiteiten die ze wensen te ontplooien. We zullen heel goed moeten bekijken welke richting de beste is. Wat vast staat is dat ik geen sociale vuilbak economie wil, die zich bezighoudt met activiteiten waarvoor andere bedrijven de neus ophalen. Ook rond de afbakening van de doelgroepen en de verantwoordelijkheid inzake het uitbouwen van een afdoend aanbod ten aanzien van deze doelgroepen, heb ik nog wat vragen en bemerkingen tot waar ik als minister hierin wil tussenkomen en garanties wens in te bouwen. Amfion spreekt over een inspanningsverbintenis. Ik vraag me af of een rugzakfinanciering niet automatisch gekoppeld moet worden aan een regionale resultaatsverbintenis. Ook hier denk ik dat we nog verder denkwerk moeten verrichten. Het uiteindelijke doel is de sociale economie uit te bouwen tot een soort trampoline voor alle mensen met een zekere afstand tot de arbeidsmarkt. Als een opstap naar werk in de sociale economie, een kans tot doorgroei of doorstroom. Maar evengoed een vangnet om op terug te vallen. Binnen de sociale economie moeten al deze mensen de kans krijgen om arbeidsattitudes op te doen en begeleiding te krijgen om zo uit te groeien tot arbeidskrachten die voldoende capaciteiten hebben om het te redden in de reguliere economie. Tewerkstelling in het reguliere circuit is en blijft namelijk het uitgangspunt, waarmee ik niet wil zeggen dat dit voor iedereen haalbaar is. Maar de bedoeling moet wel zijn dat we voor alle mensen kunnen zeggen dat we hun arbeidspotentieel maximaal hebben ontwikkeld en gestimuleerd. 4

5 Daarbij moeten we oog hebben voor alle kansengroepen, met inbegrip van diegenen met de grootste afstand tot de arbeidsmarkt. Arbeidszorg bestaat al in de sociale werkplaatsen, maar heeft een aantal beperkingen. Binnen de beschutte werkplaatsen is arbeidszorg momenteel niet mogelijk. Met het meerbanenplan dat begin dit jaar gelanceerd is, wordt de mogelijkheid geschapen om te komen tot een structurele inbedding van een versterkt concept rond arbeidsbegeleiding. Ook voor de mensen die de grootste belemmeringen ondervinden om arbeid te verrichten. Ook hier wil ik de beschutte en sociale werkplaatsen betrekken als centrale actoren op het gebied van het aanbieden van aangepaste arbeidsbegeleiding en plaatsen op de werkvloer. Ik verwacht dat de werkplaatsen ook voor deze groep hun deuren openstellen. Maar een integraal tewerkstellingsbeleid naar kansengroepen betekent voor mij ook dat ik wil komen tot een socialere economie. Bedrijven uit het reguliere circuit moeten er zich bewust van worden dat ze naast een economische, ook een maatschappelijke rol hebben. Er moeten meer kansengroepen tewerkgesteld worden in het reguliere circuit. Via de invoegeconomie trek ik het gewone bedrijfsleven over de schreef om ook in deze mensen te investeren, mits een tijdelijke tegemoetkoming in het rendementsverlies. Waarom kunnen bedrijven op termijn niet het maatwerk -label halen? Spreken van doorstroom ligt zeer gevoelig in beide sectoren, maar dat betekent niet dat hierover niet gepraat moet worden. De deuren van de sociale economie moeten opengesteld worden voor het reguliere circuit. Maar misschien nog belangrijker, is dat we de reguliere bedrijven moeten aanzetten om hun deuren te openen voor de sociale economie. Ook hier zie ik duidelijk opportuniteiten voor de sector. Daarbij speelt het begeleidingsaspect een kernrol. De beschutte en sociale werkplaatsen zijn de experten bij uitstek als het gaat over de begeleiding en tewerkstelling op de werkvloer van mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Het is deze opgebouwde ervaring en kennis die de sector meer zou moeten expliciteren en exporteren. Te veel bedrijven hebben nog te weinig kennis als het gaat over het tewerkstellen van kansengroepen. De beschutte en sociale werkplaatsen kunnen dit verhelpen door het aanbieden van hun expertise rond arbeidsbegeleiding. Als beleid én werkveld moeten we durven toegeven dat de kritische succesfactoren voor een succesvol doorstromingsverhaal nog te weinig aandacht hebben gekregen. Een loopbaanbegeleiding voor elke werknemer van bij de start, al of niet onafhankelijk, kan een eerste stap betekenen. Maar ook nieuwe methodieken zoals supported employment, kunnen van betekenis zijn. Dat is ook de reden waarom ik het project dat opgestart is door Amfion rond supported employment en het lopende HIVA-onderzoek onder leiding van Joost Bollens op de voet volg. Ik wil namelijk komen tot een structurele methodiek rond de begeleiding van kansengroepen in 5

6 arbeidssituaties. Op die manier kunnen de beschutte en sociale werkplaatsen eindelijk gaan oogsten wat ze al die jaren behoedzaam en weloverwogen gezaaid hebben. Al deze zaken samen moeten er voor zorgen dat we evolueren van de sociale economie naar een sociale economie, waarbij alle bedrijven hun maatschappelijke verantwoordelijkheid opnemen en alle mensen de kans krijgen om een job op maat volgens eigen wensen en capaciteiten uit te oefenen. Uit mijn uiteenzetting blijkt duidelijk dat we het over een aantal basisprincipes eens kunnen zijn. Ik denk dan aan het keuzerecht van het individu, het rugzakprincipe, het belang van kwaliteit en maatwerk. Ik wil afsluiten door een aantal vragen te formuleren die elk van jullie kunnen meenemen in het verdere debat. Ze houden mij als minister in elk geval bezig. 1) Op welke doelgroep richten we ons: nemen we gewoon de som van de doelgroep uit de sociale en beschutte werkplaatsen of kiezen we voor een verbreding van de definitie (rekening houdend met andere doelgroepomschrijvingen in de sociale economie)? Waar ziet de sector de grenzen? 2) Hoe kan de sector haar maatschappelijke verantwoordelijkheid waarmaken? Vanuit het beleid kunnen we openstaan voor individuele vrijheid, maar hoe kan de sector garanderen dat op regionaal vlak een aanbod verzekerd wordt voor alle doelgroepen? Door haar inspanningsverbintenis om te zetten naar een resultaatsverbintenis? 3) Ik denk ook na over een veralgemening van het concept maatwerk naar het reguliere bedrijfsleven. Waar ziet het werkveld hier kansen of bedreigingen? 4) In hoeverre is het werkveld bereid de focus te leggen op begeleiding van kansengroepen, dan wel op tewerkstelling van kansengroepen? Als we namelijk het concept maatwerk veralgemenen naar de reguliere economie, wat is dan nog het verschil tussen jullie en een regulier bedrijf dat maatwerk levert? En tenslotte: 5) Hoe kunnen we de samenwerking tussen sociale en beschutte werkplaatsen op het veld maximaal stimuleren? De beleidslijnen die ik zonet geschetst heb, vergen een inspanning van iedereen. Zowel de overheid, het reguliere circuit als de sociale economie 6

7 zal mee moeten denken en evolueren. Ontmoetingsdagen als deze voeden echter mijn hoop en vertrouwen dat we op de goede weg zijn. De ronde tafelconferentie die in mei plaatsvindt, is een eerste sleutelmoment waar alle visies van de verschillende betrokken partijen afgetoetst kunnen worden. Ik hoop dat iedereen de op til zijnde veranderingen veeleer zien als opportuniteiten, dan als bedreigingen. Bedankt voor de aandacht. Kathleen Van Brempt, Vlaams minister van Sociale Economie 7